Een smal straatje met op het eind een flauwe bocht naar rechts... Dan denk je toch als eerste aan de zijstraten van de Nieuwezijds Voorburgwal tot het paleis?! En dan hoeft er helemaal niet zo lang gezocht te worden om aan deze foto de naam Nieuwe Nieuwstraat te plakken.
Als u wilt weten hoe die straatjes ontstonden leest u nog eens onze hypothese over het ontstaan van dit stukje Amsterdam. Klik de omslag hieronder.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Marike Muller, Arjen Lobach, Anje Belmon, Hans van Efferen, Harry Snijder, Jos Mol, Mike Man,
Competitie voor enthousiaste zoekers
In de laatste twee maanden van dit jaar organiseren wij een kleine competitie met alleen punten voor de zoekopdrachten. U kunt één punt per week verdienen als het antwoord goed en volledig is. Tot Kerstmis hebben we 7 weken te gaan en dit is de laatste week. Als er geen winnaar uit de bus komt zal er geloot moeten worden.
In plaats van de winnaar van de gebruikelijke eindejaars-fotoquiz zal dit jaar de winnaar van deze competitie er met het proefabonnement op Ons Amsterdam vandoor gaan.
Fotoquiz: Zoekt en gij zult vinden...
Deze laatste opgave moet het verschil gaan maken. Als dat niet lukt, zal er geloot moeten worden.
Vragen bij de zoektocht van week 52:
1. Hoe heet de rijwielhandelaar?
2. In het pand rechts van het zonnescherm zit ook een ondernemer onder het wit gemaakte firmabord.
Hoe heet die onderneming?
Links en rechts van de rijwielhandelaar zijn twee gangen die bij naam bekend zijn. Aan u om uit te vinden waar die namen genoemd worden.
3. Welke gang is links van de rijwielhandel?
4. Welke gang is rechts van de rijwielhandel?
Dat levert vier namen op en alleen als u ze alle vier heeft, is het zinvol te reageren. Laat het ons weten via deze link
Afbeelding: Stadsarchief Amsterdam
Oplossing: Zoektocht
Loterie van die oude Kercke van Sinte Nicolaes binnen der stede van Amstelredam.
Die tekst hebben wij van de bovenkant van deze zogenaamde loterijprent afgesneden. Ook het jaartal 1558 hebben wij gewist, alles in de hoop dat u een lange zoektocht zou hebben. Loterijprenten kennen wij diverse in de Beeldbank; het was een beproefd recept dat vandaag nog steeds opgeld doet voor een geldinzameling voor een goed doel. Een deel van de opbrengst gaat retour als prijzengeld. Op deze prent prijkt nog de oude toren van de Oude Kerk waar gewerkt wordt aan de verhoging van het koor (zie voor de term 'lichtbeuk' Wikipedia). In 1565 ontving Joost Jansz Bilhamer (ook bekend als Beeldsnijder) opdracht voor vernieuwing van de toren en zodoende is dit de enige betrouwbare afbeelding van de oude toren.
Het koor kon pas gebouwd worden toen rond 1367 de stadsgrens van Oudezijds Voor- naar Achterburgwal verhuisde. In 1558 was men pas toe aan de hoogte en omvang van het koor in overeenstemming te brengen met het schip.
Afbeelding: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Kees Huyser, Anthony Kolder, Arjen Lobach, Ria Scharn, Kees Dalmeijer, Anneke Huijser, Adrie de Koning, Jos Mol, Anje Belmon, Mike Man, Hans van Efferen, Han Mannaert, Marike Muller, Harry Snijder, Hans Olthof,
Fotoquiz Wat? Waar in Amsterdam-Noord?
Wij bieden officieel excuses aan voor de ernstige discriminatie van Amsterdam-Noord in de kolommen van dit weekblad. Wij kunnen niet eens garanderen dat dit niet meer zal voorkomen, want het is arbitrair of dit binnen ons 'werkgebied' (Singelgracht) valt.
Foto: De maker hoort u volgende week, de foto komt van het Stadsarchief Amsterdam
Oplossing vorige week
Dat dit de Prinsengracht is, kreeg u bijna cadeau met de Westerkerk op de achtergrond. Maar dan puzzelen welke Jordaangracht hier uitkomt. U moest ook overwegen dat die gracht hier uitkwam omdat hij inmiddels gedempt is. U kon ook bruggen tellen tot de kerk; dat zijn er twee tot de Rozengracht en de laatste is de Berensluis. Dan moet de dwarsgracht de Elandsgracht zijn.
Na al die zoekopdrachten gepokt en gemazeld vonden velen zelfs een brugnummer van deze brug: #104 maar dat was geen vraag.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Kees Huyser, Ria Scharn, Anthony Kolder, Adrie de Koning, Jos Mol, Anneke Huijser, Anje Belmon, Han Mannaert, Mike Man, Hans van Efferen, Marike Muller, Harry Snijder, Hans Olthof,
Met de camera op pad...
U zult niet veel moeite hebben met deze laatste plaat van dit jaar. Het venijn zit 'm in de derde vraag. Dat zijn:
1. Welke gracht is dit?
2. Welke dwarsgracht ziet u in de verte?
3. Wij zien links ook een invaart met een vaste brug erover. Welk grachtje is dat?
We hadden veel weggepoetst van deze foto, behalve het logo van het politiebusje. Voor velen bracht dat de de oplossing van deze foto. Het is de Warmoesstraat en achter de schutting wordt hard gewerkt aan een voorbeeldige renovatie dan wel nieuwbouw van een aantal panden richting Oudebrugsteeg. Die kregen het gezamenlijke huisnummer 48 en zijn verdeeld in appartementen.
Foto's Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Jos Mol, Anthony Kolder, Kees Dalmeijer, Ria Scharn, Adrie de Koning, Anje Belmon, Otto Meyer, Anneke Huijser, Marike Muller, Mike Man, Han Mannaert, Hans van Efferen, Nils Wernars, Harry Snijder, Hans Olthof,
Hulp gevraagd...
De voorlopig laatste foto waar wij uw hulp bij vragen. De auto is van het merk Packard, maar dat zal u niet veel helpen. In maximale resolutie is het huisnummer 24 te herkennen.
Waar is dit?
U kunt de foto weer klikken voor de maximale resolutie in de Beeldbank.
Dit was niet in Amsterdam, zoals we al suggereerden. Dit is w èl Oudewater; beide foto's betreffen de Broeckerstraat.
Foto's: Stadsarchief Amsterdam
Hulp kwam van Kees Huyser, Arjen Lobach,
Dit was voorlopig de laatste aflevering van 'Hulp gevraagd' omdat de foto's zonder behoorlijke lokalisering op zijn. Wij wachten met smart op het in-werking-treden van de nieuwe Memorix-engine van de Beeldbank. Dan zijn eindelijk alle aangebrachte beschrijvingen van onze trouwe hulpverleners doorgevoerd en dan kunnen wij ook opnieuw vaststellen welke beschrijvingen nog ontbreken of aangevuld kunnen worden.
Tot dat moment nodigen wij u uit ons afbeeldingen te sturen waarvan u twijfelt of ze wel juist beschreven zijn. Die leggen we dan uw medepuzzelaars voor en kijken of we verbeterde beschrijvingen kunnen melden. Gebruik deze link om het bestandsnummer te melden en wat er volgens u niet klopt.
Met de hakken over de sloot...
Net als vorig jaar komt het jaarboek 2021 in de laatste week van 2022 online. We moeten toch eens eerder beginnen!
Ook dit jaar heeft Ria Scharn de teksten eerst onderhanden genomen. Bovendien heeft zij dit jaar de selectie gemaakt.
Nieuw is een handig menu op pagina 2 om direct naar het artikel van uw keuze te springen. Achterin staat eenzelfde menu naar alle voorgaande jaarboeken.
Klik de omslag om te lezen.
redactioneel
Wethouders in Amsterdam - 9 (slot)
Emanuel Boekman (1889-1940) was wethouder Onderwijs en Kunstzaken van 1931 tot 1933. Hij vertrok vanwege een conflict over de verlaging van de lonen van het gemeentepersoneel. In 1935 keerde hij terug. In 1940 kwam aan zijn wethouderschap een dramatisch einde, waarover straks meer.
Manus Boekman was in 1921 lid geworden van de SDAP, voor welke partij hij dat jaar meteen in de gemeenteraad kwam. Hij was vanaf 1925 tot 1931 fractievoorzitter.
Boekman was aanvankelijk typograaf en vertaler. Hij wilde zich graag 'verheffen' en studeerde staathuishoudkunde, waarbij hij zich vooral toelegde op het vak statistiek. Dat leverde hem een baan op als hoofd van de afdeling Wiskunde en Statistiek van de Rijksverzekeringsbank.
Hij was zeer geïnteresseerd in kunst.
Hij deed als eerste in Nederland onderzoek naar het kunstbeleid. In 1939 promoveerde hij zelfs op een proefschrift met als titel 'Overheid en kunst in Nederland'.
Als raadslid had hij al kritiek geuit op het in het Waaggebouw gevestigde Amsterdams Historisch Museum. Hij vond het maar niets.
Als wethouder gaf hij een flinke impuls aan het gemeentelijk kunstbeleid, dat door zijn voorganger Wibaut in gang was gezet. Hij wilde dat 'kunst en volk elkaar zouden vinden'.
Hij was een groot voorstander van "de komst van een progressief, dynamisch museum, dat de beeldende kunst uit het knellende keurslijf van de bourgeoisie moest bevrijden en beschikbaar stellen aan het volk".
Dit werd het Stedelijk Museum dat toen onder leiding kwam van jhr. Willem Sandberg.
Op de foto de onthulling van een portret van Emanuel Boekman, geschonken door de familie en opgehangen in de Stadsschouwburg
Toen op 14 mei 1940 Nederland de capitulatie uitsprak over de bezetting door de Duitsers en het stadsbestuur besloot daarin te berusten, werd de Joodse Boekman wanhopig. Zo zeer zelfs dat hij met zijn vrouw en een bevriend gezin de volgende dag zelfmoord pleegde.
Op de foto de grafsteen van het echtpaar Boekman op de Joodse Begraafplaats Diemen
foto: Jan Jaap Knol
Het kenniscentrum voor kunst, cultuur en beleid, dat door de Federatie van Kunstenaarsverenigingen in het leven werd geroepen, draagt de naam Boekmanstichting.
In het Stadhuis-Muziektheater, dat nu toch wel openlijk de Stopera mag worden genoemd, bevindt zich de Boekmanzaal. Dat is een grote zaal tegenover de kassa’s van het Muziektheater, waar tot voor kort vergaderingen van raadscommissies met veel publieke belangstelling plaatsvonden. Er zijn thans plannen om de zaal een theaterfunctie te geven (Studio Boekman).
Er is ook een Boekmanschool, een school voor buitengewoon onderwijs, die aanvankelijk op de Plantage Muidergracht bij de Lepelkruisstraat zat, maar nu gevestigd is op Korte Lepelstraat 81.
Op de foto de vm. Boekmanzaal, nu veranderd in Studio Boekman met een theaterfunctie
Jan Schaefer (1949-1994) is van 1978 tot 1986 wethouder Grondzaken, Stadsvernieuwing, Woningzaken en Bouw- en Woningtoezicht geweest. Zijn politieke carri ère had een bijzonder verloop. Hij ging niet via de gemeente naar Den Haag, maar bewandelde de omgekeerde weg.
Schaefer was banketbakker in De Pijp. In zijn vrije tijd was hij zeer actief in de buurt. De verpaupering van de buurt en de slechte woonsituatie van velen ging hem zeer aan het hart. Maar hij verzette zich actief tegen grootschalige sloop en de aanleg van brede straten. Hij bezocht buurtvergaderingen en partijvergaderingen van de Partij voor de Arbeid. Zo kwam hij in beeld bij de partijleiding en kreeg hij een verkiesbare plaats voor de Tweede Kamerverkiezing in 1971. Daar wierp hij zich nadrukkelijk op voor de vernieuwing van de oude stedelijke gebieden. In 1973 werd hij Staatssecretaris Stadsvernieuwing. Dat zou hij tot 1977 blijven.
Inmiddels wilde de Partij van de Arbeid in Amsterdam bij de gemeenteraadsverkiezingen in 1978 met een sterke lijsttrekker voor de dag komen. Schaefer werd benaderd en had wel oren naar het lijsttrekkerschap. De stad kwam vol te hangen met verkiezingsborden met de tekst: Jan komt !
Schaefer wordt wethouder en de Gemeenteraad kiest voor 'de stad als woonplaats' en niet voor de stad als productiecentrum. Daarmee wordt gekozen voor de 'compacte stad' en wordt het proces van stadsvernieuwing gestart.
Schaefer was beslist geen conventioneel type. Hij droeg steevast spijkerpakken, reed in een grote Amerikaanse stationcar en zat tussen de middag gewoon in de kantine voor de ambtenaren aan een paar broodjes kroket.
Ook bij het aantrekken van een politiek assistent volgde hij niet de gebruikelijke gedragslijn. Alle wethouders hadden tot dan toe een assistent uit partijkringen gekozen, Schaefer niet. Hij koos voor het oud gemeenteraadslid Frans van der Ven van de Politieke Partij Radicalen (PPR).
Om het proces van de stadsvernieuwing op volle kracht te laten draaien, werd voor elk vernieuwingsgebied een projectgroep ingesteld, bestaande uit ambtenaren van verschillende disciplines. Schaefer eiste dat de leden van de projectgroepen een volledig mandaat kregen. Dat betekende dat zij gebonden waren aan de besluiten van de projectgroep en door hun eigen portefeuillehouder niet teruggefloten konden worden. Dat gaf aanvankelijk grote weerstand, maar Schaefer drukte door. Achteraf gezien heeft dit goed gewerkt.
Onder Schaefer kreeg de woningproductie een sterke impuls. Werden er in 1978 nog slechts 530 nieuwe woningen gebouwd, in 1984 waren dat er meer dan 10.000!
Toen in 1967 burgemeester Samkalden tijdens een handelsreis naar Japan de directie van het Okura-concern had overgehaald om op het zogenaamde Oude Rai-terrein aan de Ferdinand Bolstraat een hotel te bouwen naast het daar geplande operagebouw, had hij niet gerekend op tegenstand tegen de opera, die er uiteindelijk ook niet kwam, althans niet daar. De verhoudingen met de Japanners waren ernstig verstoord. Het was Schaefer die vervolgens met een delegatie naar Japan vertrok om alle plooien weer glad te strijken. En het lukte hem!
Op de foto: Okura is klaar, maar de opera... ho maar!
Schaefer was een groot liefhebber van de motorsport. Hij heeft zich dan ook sterk gemaakt voor de komst van een motorcrossterrein in Amsterdam. Dat daartegen vaak bezwaren binnenkwamen vanwege de vrees voor geluidsoverlast, kon hij maar moeilijk verkroppen. Het leidde eens tot de verzuchting: 'Als je in deze stad ook maar é én spa in de grond steekt, heb je meteen al een stapel bezwaren aan je broek hangen'.
Schaefer stond bekend om zijn oneliners en zijn uitspraken worden nog regelmatig aangehaald. Een kleine greep eruit:
"In gelul kun je niet wonen"
"Is dit beleid of is hierover nagedacht"
En nog een uit een persoonlijke ervaring. Toen het adjunct-hoofd Grondzaken, een dame van stand, bij een van Schaefers idee ën een juridische kanttekening maakte: "Wijffie, je zult wel gelijk hebben, maar dat lost niets op. Dus we gaan het toch gewoon zo doen".
Naar Schaefer is de brug vanaf de Oostelijk Handelskade naar het Java-eiland genoemd. Ook ligt in Zuidoost nog het Jan Schaeferpad.
De afgelopen negen weken hebben we wekelijks twee oud-wethouders van Amsterdam de revue laten passeren. Het was een selectie van wethouders die op een of andere manier van betekenis zijn geweest voor de stad, óf een bijzonder levensverhaal hadden. Het waren James John Theding van Berkhout, Gijsbert van Tienhoven, Willem Treub, Carel Gerritsen, Floor Wibaut, Monne de Miranda, Cor Kropman, Walrave Boissevain, Emanuel Boekman, Ben Franke, Leen Seegers, P.J. Koets, Roel de Wit, Wim Polak, Han Lammers, Roel van Duijn, Enneüs Heerma en Jan Schaefer.
Natuurlijk zijn er nog veel meer wethouders die wellicht in het rijtje hadden gepast, maar bij het maken van keuzes valt daaraan niet te ontkomen. En omdat ik in een ander kader al eens aan een aantal recentere wethouders aandacht had besteed, vielen die voor mij ook af.
Wethouders zijn meestal slechts een incident in het leven van een ambtenaar, zoals ik, die er in totaal 9 rechtstreeks heeft mogen bedienen, maar ze verdienen stuk voor stuk waardering voor hun inzet voor de stad. Het is een vaak veeleisende hondenbaan.
Bij mij hebben vooral de persoonlijke omstandigheden van de wethouders rond de Tweede Wereldoorlog een diepe indruk achtergelaten. En het maakt me waakzaam...
De afbeeldingen bij dit artikel komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam tenzij anders vermeld
Achter de voordeur...
Op Herengracht 476 vond u tot voor kort het kantoor van het Prins Bernhard Cultuurfonds in een huis dat ze van vereniging Hendrick de Keyser huurden. Het is een dubbel woonhuis dat tijdens de Vierde Uitleg in 1669-'70 werd gebouwd voor de medicus Dr. François de Vicq. Naar hem wordt het tot vandaag 'Huis de Vicq' genoemd. Aan het huis is in de afgelopen eeuwen ontzettend veel gesleuteld en het heeft een onafzienbare hoeveelheid bewoners gekend. Om te beginnen hieronder een tekening van Cornelis Danckert van het oorspronkelijke huis, met fronton en schilddak. Zandstenen pilasters in Korinthische ordening verdelen de bakstenen voorgevel en een dubbele stoep completeert het uiterlijk.
In 1729-'30 verdween tijdens een omvangrijke verbouwing het fronton dat werd vervangen door een attiek met het familiewapen van De Neufville, de vorige bewoner waaraan de nieuwe eigenaar verwant was. Voor het attiek is Ignatius van Logteren verantwoordelijk.
Op onderstaande foto's zijn twee fasen van de vele verbouwingen van de voorgevel te zien; links WOI en rechts WOII waar al gewerkt wordt aan het herstel van de gevel. De onderpui lijkt gereed en de stoep is in aanbouw.
Nu eindelijk naar binnen. Dat gaat via de ingang onder de stoep en u komt dan in het souterrain
(links op de plattegrond; dit is de situatie voordat er rond 1800 verbouwd werd en die uitgangspunt was voor de herstel-verbouwing ná 1940). Na de tochtdeur staat u meteen in het trappenhuis (zie foto's hieronder). De balusters zijn ook hier van Van Logteren, in dit geval van zoon Jan. Het trappenhuis ontvangt daglicht door een glazen koepel (lantaarn) op het dak. Via de trap komen we op de belangrijkste verdieping, de bel-etage.
Op de bel-etage zijn twee kamers bijzonder door hun plafondschilderingen. In de rechter achterkamer of 'zaal' een schildering door Jacob de Witt uit 1730 (foto onder; bron RKD). In de linkervoorkamer is een schildering door Gerard de Lairesse te vinden (foto links; bron Erwin Meijers). Daar is ook de Louis XIV-schouw met spiegel vermeldenswaardig. Al deze elementen zijn niet uit de bouwperiode van 1670, maar later ingebracht.
Jacob de Witt heeft vaker in dit huis gewerkt. In dezelfde zaal vinden we een aantal zogenaamde 'witjes' met andere dateringen. Links een schoorsteenstuk en onder twee deurstukken.
Bijzonder is het barokke tuinhuis dat ook in een latere periode is gebouwd en dat een eigen monumentenstatus heeft. De beeldhouwwerken stellen Diana (links) en Apollo (rechts) voor. Boven de entree een reliëf met Mercurius.
De achtergevel is in 1731 verbouwd door Ignatius van Logteren die o.a. de klok heeft aangebracht.
Van de waslijst eigenaars/bewoners vallen er een paar op doordat zij verantwoordelijk zijn voor verbouwingen of restauraties. In 1707 werd het huis eigendom van de zijdefabrikant David de Neufville wiens dochter trouwde met Dirk van Lennep Dirksz. Deze schoonzoon zou het huis in 1730 toebedeeld krijgen (zijn echtgenote was toen al overleden) en hij is het die de grootste verbouwing op zijn naam heeft staan. Dan springen wij naar 1792 toen het huis eigendom werd van de schatrijke bankier Henrick Muilman van het bankhuis Muilman & Soonen. In 1801 verhuisde dat bankhuis het kantoor naar nr. 476 nadat dit verbouwd was, vooral de voorgevel waar de hoofdingang met stoep verdwenen. Een zoon van Muilman huwde een dochter uit de familie Mogge wat aanleiding was voor het toevoegen van die familienaam aan die van Muilman. De twee dochters werden erfgenaam van het omvangrijke familiekapitaal en het huis, maar de oudste dochter overleed aan een longontsteking en de jongste - en lelijkste - dochter Anne Marie Mogge Muilman (Moggemie) bleef alleen over. Dat lelijks was geen beletsel om toch een goede partij te trouwen in de persoon van jonker Archibald Van de Poll die wel wat geld kon gebruiken. Wij maken weer een sprong naar 1927 toen het huis eigendom werd van Georgina Mirandolle, die het huis ging bewonen tot haar dood in 1974. Zij zette - afgeschermd door de attiek - een extra verdieping op het huis die ze liet uitvoeren en inrichten door architect Ed. Cuypers. Zij was het ook die in 1940 architect C.W. Royaards het huis liet terug-restaureren naar de toestand van 1792, afgezien van de extra verdieping. In 1943 werd het huis gevorderd door de Duitse Wehrmacht nadat een geallieerd vliegtuig op het Carltonhotel neerstortte en de verdieping van het Luftgaucommando ontruimd moest worden. Na de oorlog betrok Mirandolle het huis weer en schonk het in 1953 aan vereniging Hendrick de Keyser, met het recht er te blijven wonen tot haar dood in 1974.
De afbeeldingen komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders vermeld
YouTube: Straten van Amsterdam - 1931
Deze week honderd jaar geleden
Zaterdag 30 december 1922 - Onthulling van een gedenkteken voor het echtpaar Jonker op het terrein van het Buitengasthuis. De Jonkers waren de oprichters van de Hulp voor Onbehuisden (HVO).
Het gedenkteken zal halverwege de 30-er jaren - als het Buitengasthuis gesloopt wordt voor een uitbreiding van het WG - met de HVO naar de Stadhouderskade
84 verhuizen, later Prinses Marijkehuis genoemd. Daar wordt het op de binnenplaats opgesteld.
Foto: hvoquerido.nl
Oude afleveringen
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2022. De keuze 2014 t/m 2021 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.
