De snelste met het goede antwoord op de foto van vorige week was Marike Muller. De nieuwe opgave komt dan ook van haar. En u maar denken dat dit nooit binnen de Singelgracht kan zijn...
De fotograaf stond in de Plantage Kerklaan, hoek Plantage Doklaan. Die laatste straat kijken we in. Rechts stonden aaneengeregen douane- en goederenloodsen die ooit onderdeel uitmaakten van het Entrepot en - als we ons goed herinneren - in de 50-er jaren gebruikt werden door Van Gend & Loos. Hieronder (Street View) kunt u zien wat ervoor in de plaats kwam. Maar het hoekhuis staat er nog!
Tramlijn 7 kwam uit de Roetersstraat en had zijn eindhalte voor de hoofdingang van Artis. Daarna maakte hij een lus via de Plantage Parklaan weer terug naar de Roetersstraat.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Marike Muller, Adrie de Koning, Anthony Kolder, Mike Man, Anneke Huijser, Otto Meyer, Arjen Lobach, Tom Tand, Jos Mol, Harry Snijder, Herman Schim van der Loeff, Aschwin Merks, Hans van Efferen, Hans Smit, Wim Huissen,
Competitie voor enthousiaste zoekers
In de laatste twee maanden van dit jaar organiseren wij een kleine competitie met alleen punten voor de zoekopdrachten. U kunt één punt per week verdienen als het antwoord goed en volledig is. We beginnen vandaag met de onderstaande zoekopdracht.
In plaats van de winnaar van de gebruikelijke eindejaars-fotoquiz zal dit jaar de winnaar van deze competitie er met het proefabonnement op Ons Amsterdam vandoor gaan.
Fotoquiz: Zoekt en gij zult vinden...
Dit fraaie pand, in 1739-'40 gebouwd voor Adriaan van Loon, bleef woonhuis tot 1924. Waarschijnlijk in of even na 1886 heeft een eigenaar een deel ingericht als kantoor, de dubbele stoep gesloopt en een ingang op straatniveau gemaakt.
In 1924 werd het hele huis tot kantoor verbouwd maar in 1930 kwam alweer een nieuwe eigenaar, een levensverzekerings-maatschappij, die het hele pand liet restaureren en gelijk de stoep weer terugzette. Dat is de situatie op de foto links. De vraag is:
Wie restaureerde dit pand in 1930-'31'?
U heeft een hoop gegevens over het pand en twee foto's. Stel daarmee het adres vast en duik dan in de geschiedenis van het pand, allemaal op internet te vinden. We zijn tevreden met de naam van de toenmalige eigenaar of van de architect. Laat het ons weten via deze link
Foto's: Stadsarchief Amsterdam
Oplossing: Zoektocht
Wij schreven eerder over het bewuste gebouwtje. Het was de Keulsche Waag bij de Kikkerbilssluis (eind Oudeschans). Het eerste bewijs van een Keulsche Waterwaag is een tekening van 1792, met een voorloper van de waag op de foto. U las hierover in week 40 van 2015 en een reactie in week 41. De waag van de foto is in de Franse tijd (1805) gebouwd, na onenigheid met de overheden in Keulen over het wegen van getransporteerde goederen.
In 1824 werd de Keulse Vaart opengesteld, een aanzienlijke verbetering van de vaarweg van Amsterdam naar de Lek en verder naar het Duitse achterland. Het is al duidelijk dat "Keulen" een kapstok is maar dat de verbinding veel meer Duitse steden aan de Rijn bereikbaar had gemaakt.
De waag in het IJ stond opeens niet meer zo logisch en daarom werd in datzelfde jaar 1824 een nieuwe waag gebouwd in de Binnen-Amstel voor het Oude Mannen- en Vrouwenhuis (Amstelhof).
U komt dit gebouwtje op foto's en kaarten ook tegen als Rijkswaag en Rijks Visitatie.
In 1891 veranderde de hele zaak opnieuw, door de openstelling van het Merwedekanaal dat de Keulse Vaart in het traject naar de Lek verving en in het IJ uitmondde. De Rijnvaart kreeg toen het Rijnentrepot ter beschikking waar we u in de afgelopen weken enkele keren over berichtten.
Het Merwedekanaal werd tot voorbij Diemen min of meer buiten de Zuiderzeedijk in het Buiten-IJ aangelegd, met een nieuwe dijk parallel aan de oude. Men kwam daarbij een obstakel tegen: de lozing van stadswater via het stoomgemaal bij Zeeburg. Op de foto ziet u werkzaamheden ter voorbereiding van het leggen van een syphon over de bodem van het kanaal, een der kostbaarste onderdelen van het Merwedekanaal, samen met de syphon bij Utrecht.
Alle foto's: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen vanPieter Klein, Arjen Lobach, Ria Scharn, Adrie de Koning, Marike Muller, Mike Man, Anneke Huijser, Harry Snijder, Jos Mol, Hans van Efferen, Aschwin Merks,
Fotoquiz Wat? Waar?
Dit is de achterkant van een gebouw en waar vindt je een zó fraai uitgewerkte achterkant? Het is dan ook een rijksmonument.
Wij hadden de statige geveltop met 17de-eeuwse timpaan
afgesneden, maar hadden dan ook de borden met de naam weg moeten halen om er een echte raadplaat van te maken. Nu was het een 'eitje' om er achter te komen dat De Leeuw toen zijn zaak in het Oudezijds Huiszittenhuis dreef, Waterlooplein 67, nu hernummerd naar 211.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Kees Huyser, Jos Mol, Marike Muller, Arjen Lobach, Ria Scharn, Anthony Kolder, Adrie de Koning, Han Mannaert, Mike Man, Aschwin Merks, Hans van Efferen, Hein Bruning, Harry Snijder,
Met de camera op pad...
In een andere vorm heeft u deze huizen al eens eerder gezien, maar het is zo'n mooi plaatje tussen al die naargeestige foto's van de laatste weken. De vraag is:
De fotograaf stond op de Lindengracht en keek de Derde Goudsbloemdwarsstraat in. De huizen aan het eind staan in de Goudsbloemstraat. Die huizen staan er nog, net als het hoekhuis links op de Lindengracht. Rechts hield de bakkerij het nog heel lang uit in een onderstuk, terwijl de woningen er boven allang gesloopt waren. Nu staat daar een nieuwbouw appartementengebouw.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Marike Muller, Ria Scharn, Anthony Kolder, Jos Mol, Adrie de Koning, Han Mannaert, Mike Man, Aschwin Merks, Hans van Efferen, Hein Bruning,
Hulp gevraagd...
Dit lijkt ons geen eenvoudige opgave. Dit lijkt een laat 19de-eeuwse buurt. Deze foto zit in een album met foto's van het Laboratorium voor de Artsenijbereidkunde, maar dat is op de Kloveniersburgwal en heeft verder niets te maken met deze buurt. Misschien dat de erker helemaal links houvast geeft?
Waar is dit?
U kunt de foto weer klikken voor de maximale resolutie in de Beeldbank.
De suggestie van de Beeldbank dat dit in juli 1945 plaatsvond is waarschijnlijk onjuist. Op 26-27-28 juni 1945 vond door de hele stad het Feest der Bevrijding plaats dat enkele hoogtepunten in de binnenstad kende maar verder helemaal in en door de buurten zelf werd georganiseerd. De schamele feesttooi laat zien dat er nog weinig te krijgen was maar de latjes die samen de W van Wilhelmina vormden waren toch mooi aan de noodkachels ontsnapt. In de Beeldbank bevindt zich een tiental foto's van die feesten die allemaal in dezelfde buurt zijn gemaakt. Wij hebben ze allemaal doorgegeven.
Als locatie wordt genoemd
de Hillegomstraat met de huisnummers 57 (ged,) - 61 (ged.).
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Hulp kwam van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Paul Graalman, Aschwin Merks, Jos Mol, Mike Man,
redactioneel
Wethouders in Amsterdam - 2
Gijsbert van Tienhoven (1841-1914) was van 1874 tot 1880 wethouder Financiën.
Het was een man met een indrukwekkende politieke carrière. Maar voordat hij de politiek inging studeerde hij rechten en bracht het daarin tot hoogleraar.
Toen Van Tienhoven in 1874 toetrad tot de Gemeenteraad, waar hij tot 1889 in bleef, werd hij meteen wethouder. Maar tegelijkertijd werd hij ook lid van Provinciale Staten van Noord Holland, om in 1878 over te stappen naar de Tweede Kamer, waar hij maar een jaar in bleef zitten. Toen Amsterdam namelijk in 1880 een opvolger voor burgemeester Den Tex zocht, werd de liberaal Van Tienhoven als de uitgelezen kandidaat gezien. Hij bekleedde dit ambt tot 1891, waarbij hij tevens lid van de Eerste Kamer was. In dat jaar werd Van Tienhoven Minister van Buitenlandse Zaken en tevens voorzitter van de Ministerraad. Van hem is bekend dat hij een vertrouweling was van koningin-moeder Emma.
In 1894 eindigde zijn indrukwekkende Haagse periode, maar het was nog niet gedaan met zijn activiteiten, want in 1897 werd hij benoemd tot Commissaris van de Koningin in Noord Holland. Dat zou hij 14 jaar blijven.
In de laatste jaren heeft hij nog moeten ervaren dat de invloed van de liberalen tanende was en dat de sociaal-democraten steeds meer zetels in de Gemeenteraad kregen.
Foto: parlement.com
In Slotermeer kennen we de Burgemeester Van Tienhovengracht tegenover het Gerbrandypark.
In 2002 werd het Van Tienhovengebouw van de Universiteit van Amsterdam aan de Roetersstraat 25-35 geopend. Hier bevindt zich ook een borstbeeld van hem.
Leen(dert) Seegers (1891-1970) was van 1945 tot 1948 wethouder. Hij was dus relatief kort wethouder, maar zowel zijn komst als vertrek waren nogal bijzonder, zodat hij zeker een plaatsje in deze serie verdient. Seegers zal vooral de geschiedenisboeken ingaan als de eerste communistische wethouder in Amsterdam.
Seegers begon zijn politieke leven in 1927 als lid van de Gemeenteraad. Dat bleef hij tot 1967, met een onderbreking van 1940 tot 1945.
Kort voor zijn gedwongen vertrek uit de Gemeenteraad in 1940 hield Seegers er nog een betoog om warme maaltijden voor werklozen voortaan thuis te bezorgen, zodat zij hun kinderen niet alleen hoefden te laten om eten te gaan halen. Hoewel het om iets simpels leek te gaan, sloeg de vlam in de pan. Dat was het gevolg van de Russische invallen in Polen en Finland eind 1939, waardoor de Russen steun gaven aan de Duitse aanvallen en waardoor er een anti-communistische stemming in de Gemeenteraad was ontstaan.
De rol die de communisten gedurende het verzet in de oorlog innamen, deed die stemming weer omslaan.
Foto: Stadsarchief Amsterdam (SAA)
Toen Feike de Boer in 1944 de opdracht kreeg om een nieuw College te vormen, wat hij vooral deed in samenspraak met Bernard Franke, wilden beiden Seegers als wethouder. Omdat deze echter nog in Buchenwald in gevangenschap zat, kon dit niet meteen plaatsvinden. Seegers werd pas op 21 november 1945 tijdens de eerste vergadering van de nood-gemeenteraad gekozen als vervanger van de partijloze A. Prakken.
Op 26 juli 1946 vonden in Amsterdam Gemeenteraadsverkiezingen plaats, waarbij de CPN 15 van de 45 zetels behaalde. Het was dan ook logisch dat Seegers, samen met Ben Polak, in de raadsvergadering van 2 september terugkeerde als wethouder. Seegers kreeg de portefeuilles Publieke Werken en Volkshuisvesting.
Foto: Partijgenoot en collega-wethouder Ben Polak (de huisarts) bewandelde hetzelfde traject als Seegers en werd eveneens in 1948 ontslagen (SAA)
Na de communistische omwenteling in Praag in 1948 kwam er ook in de Amsterdamse raad een omwenteling. De communisten werden van bondgenoten uit het verzet ineens als staatsgevaarlijk bestempeld. Hun partij had namelijk haar instemming verklaard met de situatie in Praag. De Gemeenteraad nam op 31 maart 1948 een motie van wantrouwen tegen de twee CPN-wethouders aan. Maar daarmee was de kous niet af, want zij weigerden op te stappen. En op dat moment waren er nog geen wettelijke middelen om ze daartoe te dwingen. Wel werd besloten ze al hun portefeuilles af te nemen.
In Den Haag werden vervolgens alle zeilen bijgezet om in de Gemeentewet een bepaling op te nemen, die het mogelijk maakte wethouders wel tussentijds te ontslaan. En in september 1948 was het zover. Seegers en Polak werden ontslagen. Seegers bleef nog wel een kleine 20 jaar raadslid.
Foto: Afscheid van Leen Seegers in 1967, in gezelschap van zittend burgemeester Samkalden en oud-burgemeesters d'Ailly en Van Hall; bij deze gelegenheid kreeg Seegers de gouden medaille van de stad Amsterdam uitgereikt (SAA)
De afbeeldingen bij dit artikel komen van het Internet; als daar de bron vermeld wordt, hebben wij dat hier ook gedaan.
Column: Illustere lantaarns
Wat een lol hadden we! We maakten er wat van. In de jaren vijftig en zestig werd door de inventieve jeugd, waaronder kleine Gijsbreght, elk straatmeubilair of bronzen beeld tot speeltje gepromoveerd. Zo ook met de Ritterlantaarns (foto1). U kent ze wel. Die mooie slanke bruine smeedijzeren palen met bladeren en ornamenten over de hele pilaar - waardoor je meer grip had tijdens het klimmen - en een mooi kegelvormig kapje en…, en…, dat is belangrijk…, twee steunen onder het kapje voor het trapje van de historische lantaarnopsteker, de lantaarnvulder en de lantaarnreparateur. Wij maakten er touwen aan vast en konden dan rondspiraliseren terwijl we onderwijl afstand hielden van de paal door ons met de voeten tijdig af te zetten. Je ging actief rechtsom bij dit ‘draaischommelen’ en daarna ontvouwden de touwen zich en ging je heerlijk vanzelf linksom. Kijk maar op foto 2 hieronder.
Mokum heeft veel illustere gebouwen en beelden etc. etc. Laatstleden viel mij op hoeveel mooie Ritterlantaarns en Kroonlantaarns er nog zijn. Doordat ze er al zolang zijn, zijn ze hier niet meer weg te denken en zijn de naam Ritterlantaarn en Amsterdam met elkaar vervlochten. Het zijn dan ook heerlijke initiatieven om dit authentieke lantaarnpalenwoud in stand te houden, hulde daarvoor.
Leuk is ook om over de geschiedenis van de verlichting in de Europese steden te lezen…, over hoe donker het wel niet was in bepaalde nissen en stegen en hoe daar dus het daglichtschuwende tuig je beurs wegsneed en hoe daar mensen in de grachten tjoepten. Er waren lantaarns, maar de overheden moesten meer lantaarns aanleggen. Echter, die moesten ook weer rekening houden met de ontwikkelingen op het gebied van steeds beter wordende verlichting in andere vooroplopende steden, en de ontwikkelingen van langer laten branden door lampkousjes, olie, gas, luchttoevoer e.d. te verbeteren. En regels uitschrijven over waar om de zoveel meter een lantaarn moest komen en wie er verplicht werd een buitenlantaarn te regelen. Boeiende zaken die U kunt nalezen in boeken en artikelen (een paar noem ik hieronder) over dit interessante onderwerp. Sommige afbeeldingen hieronder mogen voor zich spreken. Al lezende zie je dat het onderwerp lantaarn / stadslantaarn nogal breed is en dat de verbeteraar van de lampen de grote Jan van der Heijden (ja…, die van de brandspuit!) was. En dat er ook daklantaarns bestaan, waarmee men bedoelt: een dak van glasdelen die de top van het huis of van een zijtorentje overdag daglicht schenken. Heeft U nog herinneringen (en weetjes) aan stadsverlichting, meldt het dan aan mij, dan kan ik er wellicht een extra column aan wijden.
De foto's bovenste rij worden in de column verklaard
Foto's boven: moderne gevelstenen van Hans 't Mannetje met afbeeldingen van kroon- en ritterlantaarn
Afbeeldingen onder: boekomslagen; het linker boek is ook in te zien
Nieuw licht op oude grachten - Schoonheid en techniek in één
Vijf jaar lang is door de Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer (DIVV) en
het stadsdeel Amsterdam-Centrum gewerkt aan de vernieuwing van de ritterlantaarn en de kroonlantaarn: vanuit DIVV om te komen tot een technisch goede, veilige verlichting; vanuit het stadsdeel om die passend te krijgen in het beschermd stadsgezicht van de binnenstad.
Het beschermd stadsgezicht bestaat niet alleen uit achtduizend monumenten
met hun mooie gevels. Ook de openbare ruimte hoort daarbij: denk aan de
grachten met negentig kilometer kade en de straten en pleinen met authentieke
materialen als natuurstenen banden en gebakken klinkers. Een historische verantwoorde grachtenlantaarn mag daarin niet ontbreken.
Het teruggrijpen naar historische materialen is niet bedoeld om van de binnenstad een museum maken. Niet voor niets kiezen veel bewoners en (creatieve) bedrijven ervoor om in de binnenstad te wonen of kantoor te houden – juist
vanwege een mooie monumentale binnenstad. Met 85.000 arbeidsplaatsen is de
binnenstad zelfs de grootste concentratie van werkgelegenheid in de regio.
En vergeet niet: de belangrijkste reden waarom we jaarlijks tien miljoen bezoekers hebben – vijf miljoen uit het buitenland en vijf miljoen uit het binnenland
– blijkt te zijn: de monumenten en de grachten, ofwel de mooie stad. In die zin is
het beschermd stadsgezicht vooral economisch gezien zeer belangrijk.
Maar hoe breng je een moderne lichtoptiek in een historische lantaarn?
Met andere woorden: hoe breng je techniek en schoonheid bij elkaar? Daar ging
het om. Een vraag waar zowel DIVV als het stadsdeel Amsterdam-Centrum de
afgelopen jaren met engelengeduld aan hebben gewerkt. Hoewel we soms de
wanhoop nabij waren, is er toch altijd vertrouwen geweest in een goede afloop.
Daarom mag dit bijzondere project worden gezien als een staaltje teamwork
tussen DIVV en het stadsdeel, met als resultaat twee grachtenlantaarns waarin
techniek en schoonheid elkaar hebben gevonden.
Het blijft arbitrair welke lantaarn het meest bij Amsterdam hoort. De kroonlantaarn is een echte Amsterdamse lantaarn, maar die heeft relatief kort in de stad gestaan. De ritterlantaarn is niet specifiek voor Amsterdam ontworpen, maar
staat al wel meer dan een eeuw langs de grachten. Het antwoord op die vraag
blijf ik u dus schuldig. Het belangrijkste is dat zowel de nieuw ontwikkelde ritterlantaarn als de kroonlantaarn uitstekend passen in het beschermd stadsgezicht.
Vrij naar: Guido Frankfurther, wethouder Inrichting Openbare Ruimte en Groen, Verkeer en Parkeren, Water en Monumenten van stadsdeel Amsterdam Centrum - bron: VVAB
Afbeeldingen boven: De lampenvulder (1802) - portret Jan van der Heijden - de verbeterde lantaarn van Jan van der Heijden
Foto's boven: Daklantaarns, voor verlichting van het interieur, niet met kunstlicht maar met daglicht
Foto's onder: pomp met lantaarn RK Jongensweeshuis Lauriergracht 105 (Wikipedia) en pomp met lantaarn Marineterrein Kattenburgerstraat (Studio Koning)
Stuur uw DRIE antwoorden op deze vragen via deze link
Foto: hoort u volgende week
Oplossing Gijsbreghts raadplaat van week 43
Dit is "Het Beest" van Nel van Lith en het staat in het Eendrachtspark in Geuzenveld-Slotermeer.
Foto: amsterdam.kunstwacht.nl
Goede oplossingen stroomden bij mij binnen van: Kees Huyser, Anthony Kolder, Otto Meyer, Mike Man, Jos Mol, Hans van Efferen en Aschwin Merks
YouTube: Rondleiding Huis Bartolotti (45min)
Deze week honderd jaar geleden
Dinsdag 7 november 1922 - Vandaag wordt de elektrische verlichting van de galerij achter het Paleis voor Volksvlijt in gebruik gesteld. De zeskantige lantaarns met een soort Chinees karakter zijn verdwenen. Nu alle gasverlichting vervangen is, gaat men ervan uit dat de brandveiligheid wel sterk zal zijn toegenomen. Ze vergeten dat ook elders gevaar dreigt, zoals in de keuken. In 1929 zal daar brand ontstaan en dat wordt het einde van het Paleis.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Oude afleveringen
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2022. De keuze 2014 t/m 2021 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.
