Wij kregen het verzoek om uit te leggen hoe een herinnering op de computer te plannen was. Wij hebben een bescheiden gebruiksaanwijzing samengesteld voor 1) het plannen van een herinnering in Outlook en 2) het plaatsen van een snelkoppeling op het bureaublad om direct het laatste weekblad te openen.
De route naar de oplossing lag in het gegeven dat in dit pand wel drie gevelstenen zaten. Via deze wetenschap was het mogelijk uit te dokteren dat dit pand in de Egelantiersstraat op nr.116 stond. Alles in de verleden tijd want het pand bestaat niet meer en alle gevelstenen zijn zoek. Kapot geslagen of in particuliere handen beland en op een onbekende plek bewaard of opnieuw ingemetseld? Ook Anthony weet niet wat er met de stenen gebeurd is.
Wat we wel weten is wat er op stond (zie fragmenten hier onder).
Foto: Stadsarchief Amsterdam
1. Leidekkershamer
2. Hond met bijl
3. Passer (?) Heeft iemand van u een idee welk soort passer hier uitgebeeld is? Graag een plaatje!
Goede oplossingen kwamen van Marike Muller, Anneke Huijser, Jos Mol, Adrie de Koning, Arjen Lobach, Mike Man, Ria Scharn, Hans van Efferen, Aschwin Merks,
Fotoquiz: Hans' keuze
De keuzefoto betreft deze week een locatie binnen de Singelgracht.
Alle firmaopschriften krijgt u cadeau.
Welke straat/weg is dit?
Als u goed kijkt ziet u dat iets links van het midden een zijstraat/steeg uitkomt.
Wij lieten net teveel van het bankgebouw rechts staan om deze opgave tot een moeilijke te maken. We zijn hier op het Singel met in het midden op nr. 258 het eerste huis voorbij de Nederlandsch-Indische Handelsbank op nr. 250. Dat bankgebouw werd in twee fasen gebouwd; eerst een deel zoals op de kleine foto hieronder, gebouwd in 1910-'12. Daarvoor werden de panden Herengracht 242-250 en Raadhuisstraat 9-13 gesloopt. Daarna werd in 1925-'27 het tweede deel aangebouwd, waarvoor Singel 252-256 moesten wijken (zie grote foto hieronder). Tijdens deze uitbreiding zijn beide timpanen verwijderd. Nadat de bank was overgenomen door de Rotterdamse Bank kwam in 1963 de Gemeentegiro Amsterdam in het pand. Lees meer...
Nr.258 is rijksmonument 5326
nr.250 is nr.518368
Foto's: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Harald Advokaat, Adrie de Koning, Anthony Kolder, Jos Mol, Otto Meyer, Anneke Huijser, Mike Man, Ria Scharn, Marike Muller, Hans van Efferen, Aschwin Merks, Annabelle Parker,
Heeft u ook een opvallende foto gevonden?
Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Het onderwerp kan zich zowel binnen als buiten de Singelgracht bevinden. Wij verwachten wel een niet alledaags beeld dat ook niet-buurtbewoners toch wel eens op het netvlies kregen. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b. Blijf sturen!
Fotoquiz Wat? Waar?
Een druk stukje vaarwater. We hebben links een deel afgeknipt om het tot een bruikbare quizfoto te maken..
Als dit geen foto van Eilers is...! Lekker softfocus zodat het hoekpand Prinsengracht-Brouwersgracht van café Papeneiland niet meteen opvalt. Het water in de voorgrond is dus de Brouwersgracht en de fraaie boogbrug ligt in de (Korte) Prinsengracht. De brug heeft maar één boog omdat dit ooit de afsluiting van de Brouwerssluis was, die het stadswater van de Jordaan scheidde. De brug heet Papiermolensluis naar een uithangbord op de hoek, en heeft het brugnummer 57.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Arjen Lobach, Jos Mol, Anneke Huijser, Otto Meyer, Anthony Kolder, Mike Man, Adrie de Koning, Marike Muller, Hans van Efferen, Aschwin Merks, Harry Snijder,
Met de camera op pad...
Een winkelstraat met alle firmaopschriften als hulptroepen.
Het stadsbestuur had grootse plannen met deze straat, het moest een boulevard worden, een glorieuze promenade die toegang tot de binnenstad moest verlenen vanaf het splinternieuwe Centraal Station. Dit is het Damrak met een plantsoen op de plek waar tot 1882 nog het water van het Damrak was. Dat plantsoen was maar tijdelijk, want hier moest het nieuwste beursgebouw komen. Er was al een prijsvraag uitgeschreven en architect Berlage zat in de jury. Het begin van een echt Amsterdamse 'soap' die meer dan 10 jaar duurde. Toen puntje bij paaltje kwam ontwierp Berlage de beurs maar zelf...
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Ria Scharn, Harald Advokaat, Jos Mol, Anthony Kolder, Anneke Huijser, Otto Meyer, Mike Man, Herman Schim van der Loeff, Marike Muller, Hans van Efferen, Adrie de Koning, Aschwin Merks, Harry Snijder,
Hulp gevraagd...
De beschrijving komt niet verder dan "meisje in lege straat". Let u rechts nog even op het begin van voortuintjes?
U kunt de foto weer klikken voor de maximale resolutie.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Hulp gevraagd... maar niet gekregen
Het is niet gelukt deze foto te plaatsen. Misschien iemand in de herkansing?
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Hulp kwam niet
Zo maar...
In het algemeen blinkt
de Hoofdweg niet uit in fantasievolle architectuur, met zijn ellenlange rijen recht-toe-recht-aan gevels. Maar er zitten pareltjes tussen waar de Amsterdamse School zich weer met al zijn bijzondere vormen laat zien. Zoals dit hoekpand Hoofdweg-Willem Schoutenstraat, op beide hoeken en nog eens herhaald op het Magalhaensplein. Het is een schepping van Gerrit Jan Rutgers, ook bekend van het Carltonhotel, de aanbouw van het American Hotel aan de Leidsekade en de Rijnbar op de hoek Rijnstraat-Amstelkade. En natuurlijk de villa op de Churchilllaan die onlangs in de quiz figureerde. Rutgers bouwde deze blokken aan de Hoofdweg in 1922-'23 voor WBV Het Oosten en Eigen Haard. Hij werkte ook voor andere bouwverenigingen, in totaal is zijn naam verbonden aan ±7000 woningen in de stad. In de verte ziet u nog het torentje van de Maranatha- of Bethelkerk van architect Ernst Roest.
Portret Rutgers: Wendingen - Pand: Street View
Wandelen langs de stadsmuur van 1544
Op vrijdag 7 oktober a.s. gaan we weer wandelen met een kleine groep geïnteresseerden onder leiding van Kees Boas. Die start voor het Centraalstation en loopt een relatief eenvoudige route: CS, Zeedijk, Schreierstoren, Geldersekade, Kloveniersburgwal, Munt, Singel, Nieuwendijk, Prins Hendrikkade en Damrak.
Voor wandelen
heb je op z'n minst droog weer nodig. Daarom houden we zaterdag 8 oktober als reservedatum voor als de vrijdag in het water valt. Bij voldoende aanmeldingen doen we de wandeling op woensdag 19 oktober nog eens over met een tweede ploeg.
Er zijn geen kosten verbonden aan deze wandeling. U kunt zich aanmelden voor 7 oktober en onder voorbehoud voor 19 oktober. Geef uw voorkeur aan in een e-mail naar ons.Als u zich al aangemeld heeft, hoeft dat niet opnieuw.
U kunt zich eventueel voorbereiden door onze PDF over de eerste 300 jaar van Amsterdam te lezen. Klik hier of de omslag.
redactioneel
van rotonde naar panoramagebouw -2
In week 35 berichtten wij over het afsluiten van de Nieuwe Prinsengracht voor wat betreft het deel dat dwars door het terrein van Artis liep.
In 1873 liet Artis plannen tekenen om 'hun' stuk gracht te dempen, c.q. te veranderen in drie vijvers. We zagen ook dat dit in 1877 afgerond was en de brug in de Plantage Middenlaan opgenomen. Daar lag nu het restant van de Nieuwe Prinsengracht tussen Pl. Muidergracht en Middenlaan, zielloos, overbodig en rommelig. In 1878 besloot de stad ook dit deel te dempen, wat het jaar erop inderdaad gebeurde. Directeur Westerman van Artis had een idee: een panoramagebouw in de trant van dat in Parijs. Dat kon prima op de gedempte gracht komen. Architect Isaac Gosschalk zou het ontwerp maken; de hoofdmoot werd een rond gebouw van 40 meter diameter. Het dak werd een koepel met een ijzerconstructie van de fabriek van Paul van Vlissingen, gekroond met de Amsterdamse keizerskroon. De feestelijke opening was op 20 december 1880.
Bij de opening was natuurlijk gezorgd voor een spectaculair panorama, geschilderd door Paul Tetar van Elven. Onderwerp was het Beleg van Haarlem door de Spanjaarden in 1573. Het doek was bevestigd tegen de muur van de rotonde, op flinke afstand van het ronde bordes
in het midden van het gebouw. Het doek was dermate hoog dat de toeschouwer niet de boven- en onderkant van de schildering zagen, om zoveel mogelijk de suggestie te ondersteunen dat men een uitzicht stond te bewonderen als bijvoorbeeld vanaf een uitkijktoren. Wat ook meehielp was de entree naar het uitkijkpunt, een tamelijk donkere gang en dan opeens in het volle licht van de voorstelling rondom.
De oprichters van het Panorama waren G.F. Westerman (foto), A. Caramelli, F.J.W.H. Schmitz, W. Ramann en K.H. Schadd. Gerard Westerman was ook medeoprichter van Natura Artis Magistra en woonde op de Plantage Middenlaan.
De Italiaan Alberto Caramelli was koopman, getrouwd met een Amsterdamse en woonde ook op de Plantage Middenlaan. Ferdinand Schmitz was behalve koopman ook lid van Provinciale Staten van Noord-Holland. De Duitser Wilhelm Ramann was koopman, eveneens getrouwd met een Amsterdamse en woonde aan de Prinsengracht. Karel Schadd was naast boekhandelaar ook directeur van de Amsterdamsche Omnibus Maatschappij (AOM) en woonde eveneens in de Plantage Middenlaan.
Nadat de loftuitingen over het gebouw en het concept verstomd waren, kwam het commentaar op de schildering los. Er klopte geen snars van het werk van Tetar van Elven, niet topografisch, niet historisch en niet perspectivisch. Er werd een commissie benoemd die de gebreken moest vaststellen en wat er aan gedaan moest worden. Charles Rochussen maakte nieuwe schetsen en de schilders Nicolaas van der Waay, Willem Koekoek en Ernst Witkamp bewerkten het doek, waarna iedereen tevreden was. Daarna was het nog ruim twee maanden te zien en trok in totaal 16.500 betalende bezoekers.
Het Panorama bestond uit meer dan de enorme rotonde. Er waren daarnaast kleine en grote zalen waar exposities gehouden werden. Als de schilders van Sint Lucas niet in het Stedelijk terecht konden exposeerden ze hier.
Gelijk met het 'Beleg' bijvoorbeeld was in een kleinere zaal het diorama 'De Ruïne van het kasteel van Brederode' te zien. Een diorama ging nog iets verder dan een panorama; in de voorgrond waren drie-dimensionale voorwerpen geplaatst om de dieptewerking en levensechtheid nog meer te benadrukken. In de grootste zaal hing jarenlang het enorme schilderij 'de laatste rit van Alva' dat in feite onderdeel van een diorama was geweest. Hiernaast de aquarel van Charles Rochussen die als voorbeeld diende voor dezelfde schilders die het 'Beleg' opknapten.
Ook het volgende panorama ging weer
vergezeld van een diorama. De verwoesting van Pompeii werd opgezet door de Italiaanse schilder Castellani en verder ingevuld (gestoffeerd) door Van der Waay en Witkamp. Het diorama had als titel 'Een huwelijk in de Sahara' en was in 1879 geschilderd door August Legras. Als volgende panorama konden de bezoekers zich vergapen aan het 'Panorama van Scheveningen'. Dat werd geschilderd door het echtpaar Mesdag met medewerking van Théophile de Bock en George Breitner. Dit doek hangt tot de huidige dag nog in Scheveningse Panorama Mesdag.
Andere panorama's die volgden waren 'De Overwintering op Nova Zembla' (1896) en 'Jeruzalem' (1910) dat uit twee delen bestond: de kruisdraging en de kruisiging van Jezus van Nazareth. Het doek werd geschilderd door Adriaan Brouwer (niet de 17de-eeuwse) en verder een Duits team met Josef Krieger (landschap), Sylvester Reisicher en professor Frosch (gebouwen).
Tussendoor werden ook wel oude doeken opnieuw getoond met als record het 'Beleg van Haarlem' dat enkele jaren bleef hangen en voor die gelegenheid nog eens opgeknapt werd door Arnold Gorter.
Het bescheiden succes van het Panorama zorgde voor concurrentie; in het Paleis voor Volksvlijt werd in 1880 het 'Beleg van Parijs' getoond (eigenlijk bestemd voor Kopenhagen) en in het Vondelpark stonden tijdelijke opstellingen met panorama's.
Elk nieuw panorama was een kostbare zaak en bovendien werd het verschijnsel "panorama" links en rechts ingehaald door films, die vanaf 1896 op kermissen doordrongen en vanaf 1910 in een aantal vaste bioscopen in Amsterdam te zien waren (lees daarvoor deel I van Bioscopen). De directie van het Panorama besloot rond 1920 de koers te verleggen en er een volksschouwburg van te maken. Architect Hendrik Wijdeveld kreeg in 1921 opdracht voor een verbouwing. Omdat het niet makkelijk lukte tussen alle schouwburgen die de Plantage al vulden, raakte men in financiële nood en moest de gemeente Amsterdam begin 1927 bijspringen om een faillissement te vermijden. Eind 1927 nam de stad het gebouw over, maar ook hen lukte het niet het gebouw rendabel te maken. De kunstzalen bleven wel functioneren maar dat kon de exploitatie niet redden. Toen tot overmaat van ramp ook nog ernstige bouwtechnische gebreken aan het licht kwamen, volgde in 1935 de afbraak.
Wij willen dit overzicht niet afsluiten zonder op een bijzonder diorama te wijzen dat het tot voor kort heeft uitgehouden: het diorama van Heimans in de voormalige collegezaal van het Aquariumgebouw in Artis. Dit was aangezwengeld door het succes van het duo Jac. P. Thijsse en Eli Heimans die met een eindeloze reeks uitgaven de belangstelling voor de natuur aanwakkerden. De laatste leende zijn naam aan het diorama, alhoewel hij al in 1914 plotseling was overleden. Het initiatief kwam echter van Artis zelf die in 1923 hun vogelfotograaf en preparateur Paul Steenhuizen opdracht gaf dit diorama uit te voeren. Anders dan andere diorama's stond de bezoeker bijna midden in de voorstelling en zag in zo'n 10 minuten een hele dag op Texel voorbij glijden, van zonsopkomst tot -ondergang. Steenhuizen liet de vogels in hun natuurlijke omgeving zien, ook al waren ze 'opgezet'. In de kranten heeft u kunnen lezen dat de restauratie van het diorama plotseling problemen oplevert vanwege asbest. Het is daarom wel waarschijnlijk dat het diorama blijft, maar zeker is dat niet als er te hoge kosten aan verbonden zouden zijn.
Foto: VVAB
De afbeeldingen bij dit artikel komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders vermeld
Column: Vijf koperen vliegen in een kooi
Ik kreeg een reclamekaart – of was het een correspondentiekaart? – van de Vijff Vlieghen uit de tijd toen Nicolaas Kroese er nog de scepter zwaaide. Hij bezat toen al de vijf huisjes op rij in de Spuistraat, de nummers 294 t/m 302. Die staan zeer oud-Hollandse op de voorkant van de kaart, op pseudo-geschept kartonsterk papier. Wat veel meer opviel was de achterkant. Daar pakte Kroese uit met zijn stokpaardje, zijn fascinatie voor getallen, de kabbala-wiskunde die hij tot in het absurde cultiveerde en waar niemand een snars van begreep. Wie het niet begreep maar toch baas wilde blijven over de eigen gedachtewereld verklaarde Kroese voor gek. Hij werd als pseudoloog weggezet; iemand die verhalen fantaseerde en daar uiteindelijk zelf in ging geloven.
Kroese was de beste klant van de PTT door regelmatig ellenlange telegrammen te sturen naar koningin Juliana, Joseph Luns en majoor Bosshardt om er een paar te noemen. Ook naar het buitenland: Mao Zedong bijvoorbeeld, de paus en Oe Thant. Daarin legde hij uit hoe de oer-harmoniewetten de oer-energieën zouden beheersen en hoe de Structurele Hervorming van de Wereld in z’n werk zou gaan.
In 1953 maakte Kroese een promotiereis naar New York dat zijn 300-jarig bestaan vierde. Hij ging vergezeld van een vogelkooi met vijf grote koperen vliegen op stap door Manhattan en zette het centrum op stelten. “I’m Nicolas the Fifth, the Emperor of the Five Flies Empire, of Amsterdam, Holland. I’m born in 1627, in Amsterdam, and I forgot to die …”.
Hij wist de New Yorkers perfect te bespelen en hij was daar het gesprek van de dag. Kroese en zijn restaurant werden flink geholpen door de KLM, die als eerste luchtvaartmaatschappij een directe lijndienst op New York opende.
Kroese zette hoog in; hij reed met een antieke Rolls Royce naar Schiphol, gekleed in rokkostuum met rood gevoerde cape om onder aan de vliegtuigtrap mensen als Walt Disney, Danny Kay, Orson Welles en Jane Mansfield te verwelkomen. Van daar ging het linea recta naar de Spuistraat. De foto’s die daar gemaakt werden, hangen nog steeds aan de muren van het restaurant.
Kroese kreeg eind 50-er, begin 60-er jaren een hoop ‘volgers’ uit onverwachte hoek. Experimentele dichters als Simon Vinkenoog en Remco Campert vonden de excentrieke Kroese geweldig interessant. Kroese debiteerde bijvoorbeeld: “Binnen drie dagen ben ik klaar met het mathematisch bewijs. Dan is er een volkomen nieuwe wiskunde. Ik heb het priemgetal tot harmonie gebracht. Kunnen we alle ziekten genezen”. Prachtig vonden ze dat, maar waarschijnlijk om andere redenen dan Kroese hoopte. Ook Provo haakte graag bij Kroese aan en opnieuw niet voor zijn pseudo-wetenschap maar omdat Kroese gul was met faciliteren. Robert-Jasper Grootveld kreeg een heel onderstuk in de Lange Leidsedwarsstraat ter beschikking voor zijn K-tempel die hij als dank volledig liet affikken. Roel van Duijn toonde zich zelfs uitermate sceptisch door Kroese te beschuldigen van het spuien van theorieën zonder enige zelfkritiek en dat hij zichzelf als enige bloedserieus nam. De dorpsgek dus…
In 1971 kreeg deskundoloog Kroese in zijn eigen restaurant een beroerte. De kelners, gewend als ze waren aan de rare fratsen van de baas, stapten aanvankelijk over het lichaam heen om de klanten te bedienen. Iemand moet op het idee gekomen zijn dat dit geen act was en een ambulance gebeld heeft die Kroese naar het WG bracht. Daar overleed hij op 14 maart, waarna hij op 18 maart op Zorgvlied begraven werd. Het graf is verre van spectaculair.
Op de foto's boven: achter- en voorkant van de bewuste reclamekaart en portret van Nicolaas Kroese (SAA)
Onder: Kroese en kooi met vliegen op de vliegtuigtrap in 1953 en de simpele grafsteen op Zorgvlied (Roeland Koning)
Links het interieur van het restaurant in de Spuistraat (foto Roeland Koning)
Wij vonden een uitgebreide beschrijving van het fenomeen Nicolaas Kroese door Bart Bokhorst, over de man, zijn werken en zijn denkwereld; klik hier om te lezen.
YouTube: KLM-huisje nr.2 Spuistraat 294
Deze week honderd jaar geleden
Dinsdag 19 september 1922 - De directeur van het Christelijk Volksdagblad De Amsterdammer is per direct geschorst door de raad van commissarissen. Aanleiding is het uitschrijven van een obligatielening groot ƒ100.000 tegen 6% rente, dit terwijl het dagblad op omvallen staat. Gevolg was dat lezers in de verleiding waren gekomen hun spaarcenten naar de krant te brengen om zo nog wat aan te kunnen groeien voor hun oude dag. De boekhouder die alarm sloeg dat dit onbehoorlijk was, werd op staande voet ontslagen voor het belasteren van de directeur. Later dat jaar, op 17 oktober, zouden in een rumoerige vergadering de daders alsnog aangewezen worden. De commissarissen hadden net zoveel schuld als de directeur. Sprekers klaagden dat de directie van het dagblad de dag begon met een gebed om dan de rest van de dag te liegen en te bedriegen. 's Avonds sloot men de dag dan weer af met een dankgebed. Consternatie...
Ook bleek dat de inleggers geen obligaties meekregen maar een handgeschreven ontvangstbewijsje.
De stukken waren nog bij de drukker, vertelde Ingwersen. De commissarissen weigeren nu de ontvangstbewijzen te honoreren, de inleggers zijn hun geld in principe kwijt.
De zaak is hiermee nog lang niet afgesloten. Op 19 oktober 1923 zou Ingwersen in zijn woning door rechercheurs gearresteerd worden op verdenking van malversaties bij De Amsterdammer.
In 1924 zou hij failliet verklaard worden en beslag gelegd worden op zijn eigendommen en vorderingen, om daaruit de gedupeerden te compenseren. Zijn inboedel zou inderdaad geveild worden en bracht ƒ750 op. Het OM eist 2½ jaar celstraf wegens oplichting en verduistering. Wij konden niet vinden wat de strafmaat uiteindelijk werd en bovenal wat er van de krant is geworden.
Donderdag 21 september 1922 - De eerste trambrievenbussen verschijnen aan de bijwagens van lijn 2. Het jaar erop (1923) volgen de wagens van lijn 1 waarvan de foto hiernaast is.
Foto: amsterdamsetrams.nl
Oude afleveringen
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2022. De keuze 2014 t/m 2021 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.
