Sommigen onder u hebben de aankondiging voor de weekkrant van vorige week dubbel gekregen. We hopen dat we de verrassingen nu achter de rug hebben en alles weer soepel verloopt.

De snelste met het goede antwoord op de foto van vorige week was Anthony Kolder. De nieuwe opgave komt dan ook van hem. Zijn vraag is:

Welke hoek is dit?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dat pandje met de gevelsteen is Huidenstraat 1 en op de gevelsteen staat 't Haasje. Het smalle pand lijkt heel authentiek maar stamt uit 1902. Het is geen zelfstandig pand maar de zijuitgang van Herengracht 360 en dat is niet het hoekhuis maar dat ernaast (zie foto hieronder).
De steen is nog nieuwer en is van 1999, nu eens niet gehakt door 't Mannetje maar door de Middelburger Jan v.d.Berg.

Foto: collectie Cor van Duinen - foto onder: Stadsarchief Amsterdam - foto steen: VVAG

Goede oplossingen kwamen van Anthony Kolder, Anneke Huijser, Ria Scharn, Anthony Kolder, Dick van der Kroon, Jos Mol, Arjen Lobach, Hans Olthof, Aschwin Merks, Marike Muller, Otto Meyer, Mike Man, Hans van Efferen,

De keuzefoto betreft deze week een locatie binnen de Singelgracht.

Nog een oudje, deze keer de voorloper van een woonboot.

In welk water ligt deze woonboot?

In de achtergrond staat een huizenrij met in het midden een laag pand en links daarvan een buitengewoon hoog pand met een halsgevel, vijf woonlagen, zolder en souterrain. Als hint kunnen we u zeggen dat we hier nog niet zo lang geleden al eens 'stilstonden'.

Wat is het adres van het hoge pand achter de jongedochter?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

In de Vierwindenstraat 6-10 was de scheepswerf d'Risico van Jan Pijlman te vinden. Dit was het firmabord boven het poortje naast het woonhuis.

Onder ziet u nog een foto van de werf over de Zoutkeetsgracht genomen. Er waren mensen die uitleg verwachtten over de naam d'Risico van de werf. Zij doelden mogelijk op het voorkomen van die naam in de roman van Jan Mens De Gouden Reael (zie onder).

Nico Kuyvenhoven dacht onterecht dat het de werf van Bierenbroodspot zou kunnen zijn, de buurman van Pijlman in dezelfde Vierwindenstraat.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Uit De Gouden Reael van Jan Mens:

Griet was de dochter van scheepsbouwer Ludema van werf d'Risico in de Vierwindenstraat, die befaamd was om haar tjalken, haar echte, solide Friese tjalken en haar stevige dekschuiten. Op die werf werkte Harm Manshande, scheepsbeschieter, die daar al vanaf z'n twaalfde jaar werkte. Griet had een oogje op deze goedige donkere dromer, deze werkpees welke zo rustig zijn werk deed. In het schaftuur bracht Griet koffie voor de mannen in gebloemde koppen zonder oor, en Griet deed in Harms kop stiekem een lepeltje suiker. Alleen bij hem, want Ludema was zuinig, op het gierige af. Hij potte en spaarde voor de bruidsschat van zijn enige dochter opdat zij op een dag een goede partij zou trouwen. Niet te weten dat het Harm zou worden die nu zijn suiker maar direct het zoet van Griets lippen zou proeven...

Dat loopt anders dan U denkt en Griet hoopte, maar als u dat wilt weten leest u het boek maar zelf. Dan leert u op z'n minst het harde leven op de Westelijke Eilanden kennen van zo'n honderd jaar geleden.

Goede oplossingen kwamen van Louis Olivier, Marike Muller, Ria Scharn, Dirk Fuite, Hans Olthof, Arjen Lobach, Adrie de Koning, Aschwin Merks, Otto Meyer, Jos Mol, Mike Man, Hans van Efferen,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Het onderwerp kan zich zowel binnen als buiten de Singelgracht bevinden. Wij verwachten wel een niet alledaags beeld dat ook niet-buurtbewoners toch wel eens op het netvlies kregen. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b. Blijf sturen!

Die massale belangstelling geldt het paard op de boot. De vragen zijn:

Waar is dit?

Wat is er gebeurd?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dit is de Herenmarkt en het gebouw links is het West-Indisch Huis in een verbouwingsfase.
Het is nu nog steeds een domein van de kinderen maar ook de ouders zijn welkom onder een groen dak van loof.

Het gebouw links heet wel West-Indisch Huis maar werd niet voor de WIC gebouwd. Het was oorspronkelijk een vleeshal met daarboven gelegen wachtruimte voor de schutterij. Lees over de geschiedenis van het gebouw in de artikelenreeks van Jos Mol en Adrie de Koning deel 8.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Anneke Huijser, Herman Schim van der Loeff, Arjen Lobach, Jos Mol, Marike Muller, Aschwin Merks, Mike Man, Hans van Efferen,

Een oudje, deze week. Onze vragen van deze week:

Welk water is dit?

Aan welke straat/weg/kade staan de huizen op de achtergrond?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Daar was er weer een..., een foto die we al eens eerder toonden. Wel lang geleden: week 27 van 2014. De week daarop schreven we het volgende:

"...heeft deze steeg tussen Warmoesstraat en Oudezijds Voorburgwal zijn middeleeuwse naam mogen houden. Alhoewel..., zij begon in de 14de eeuw als de Sint Catharinastraat of Katrinenstraat, een wat overdadige naam voor een smal steegje waar ook nog een ontwateringssloot doorheen liep. De naam Heintje Hoekssteeg kreeg ze door opnieuw een belangrijke bewoner: Heyn(tgen) Hoec, kapitein bij de schutterij ±1380-1410 (Heyntgen Hoecs steghe). De steeg - of eerder pad - was toen al zo'n kleine 100 jaar bewoond, nog voor het graven van de Oudezijds Voorburgwal."

De foto toont de zijgevel van de schuilkerk "Ons' Lieve Heer op Solder".

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Fanta Voogd, Anthony Kolder, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Ria Scharn, Kees Huyser, Jos Mol, Adrie de Koning, Hans Olthof, Marike Muller, Mike Man, Aschwin Merks, Andre Woons, Hans van Efferen,

.

Hoopvol hebben de knapen een grote emmer meegenomen voor de vangst van die dag. Maar waar zijn ze aan 't vissen?

Welke beschrijving zou u bij deze foto in de Beeldbank willen zien?

U kunt de foto weer klikken voor de maximale resolutie. Wij hebben ook nog de brug in de verte en de bebouwing daarachter opgeknapt. Misschien helpt dat.

Laat het ons horen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Zoals we al voorspelden werd deze foto eveneens in 1901 gemaakt t.g.v. het huwelijk van koningin Wilhelmina met prins Hendrik van Mecklenburg-Schwerin. De versierde panden staan aan de Herengracht in de Gouden Bocht (binnenkant) en hebben de huisnummers 477 en 479 (v.l.n.r.).
Herengracht 477 was destijds eigendom en kantoor van rijksbetaalmeester Strijen. Buurman op 479 was toen W.F. van Leeuwen die drie maanden na het huwelijk burgemeester van Amsterdam zou worden.

Wij hebben deze gegevens weer doorgespeeld aan het Stadsarchief dat zich weer erkentelijk toonde.

Eric-Jan Noomen ontdekte een tweede foto van de versierde panden en ook daarvan konden de adressen doorgegeven worden.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Hulp kwam van Anneke Huijser, Ria Scharn, Eric-Jan Noomen, Mike Man,

Wij hebben geen idee of de foto in Het Parool de week erop ook opgelost is, maar Eric-Jan Noomen vond de oplossing verbazend snel:

Elizabeth Wolffstraat 81, 79 en lager (v.r.n.l.).

De informatie is aan het NIOD doorgegeven.

Foto: anefo/nationaal fotoarchief

Kees Valentijn vond niet de straat maar wel een tweede foto van het gebeuren; nu het jongetje van achter met een bord: : "O kleine schildersjongen, wat ben je toch begonnen".

We nemen aan dat dit door dezelfde fotograaf voor dezelfde opdrachtgever geschoten werd, dus:

Foto: anefo/nationaal fotoarchief

redactioneel

.
Wij vertellen niets nieuws als we u melden dat in 1749 voor de zuidkust van Engeland een VOC-koopvaarder in de problemen raakte door het verlies van het roer. Inderdaad, de Amsterdam, een spiegelretourschip van 150 voet (42¼ m) lang, splinternieuw, op zijn eerste reis naar Batavia.
De nog jonge kapitein Willem Klump (33) zette het stuurloos geworden schip op een zandbank vlak voor de kust van Hastings om bij laag water een noodroer te monteren en daarna bij hoog water weer vlot zien te komen.

Foto: Shipwreck museum Hastings

.
Klump had een aantal nadelige factoren over het hoofd gezien. Om te beginnen had hij het schip niet op een simpele zandbank geparkeerd maar in een oude bedding met een bodem die alle kenmerken van drijfzand had. Het schip begon bij laag water onmiddellijk weg te zakken in de bodem. Punt twee: het was bij de stranding extreem hoog water geweest en het tij werd daarna elke dag minder, zodat de Amsterdam helemaal nooit meer vlot kwam. Punt drie: op de wal stond een horde van vele honderden inwoners van Hastings klaar om de buit uit het gestrande schip te halen. Hen intimideren met het afvuren van het boordgeschut hielp niet, ´s nachts bij eb kwamen ze alsnog. Een van hen werd doodgeschoten, maar door de wijn was het grootste deel van de bemanning uitgeteld.

Het schilderij links stelt niet zozeer de Amsterdam voor als wel een willekeurig schip dat door een vliegende storm in nood is geraakt. Het werd geschilderd door Ludolf Backhuysen en bevindt zich in het Rijksmuseum.

.
Klump zette zich in verbinding met de burgemeester van Hastings en kreeg medewerking en materiaal om de lading zoveel mogelijk van boord te halen en veilig op te bergen tot vanuit Amsterdam hulp kwam. Dat was geen overbodige maatregel want aan boord bevond zich een lading zilveren 'schuitjes' (staven) met een waarde van (toen) ƒ300.000. Bij het uitladen werd vastgesteld dat één kist al leeggeroofd was en het was helemaal niet zeker dat jutters dat op hun geweten hadden, want uit onvrede was ook de bemanning losgeslagen, om niet het woord muiterij te gebruiken. De kapitein dacht dat alleen de lading uitstekende Franse wijn door hen aangesproken was, maar blijkbaar had de bemanning ook z'n zakken gevuld.

Foto: Shipwreck museum Hastings

.
Behalve echt waardevolle zaken vervoerde het schip ook allerlei gebruiksgoed voor de VOC-kantoren en Nederlandse bewoners van "de Oost". Het meest triviale waren wel tonnen met bestek of schrijfwaren. Daar keek voorlopig niemand naar om.
Gebruik was dat de bemanning ook hun eigen handelswaar meenam, zowel op de heenreis als op de terugreis. Zilver was in Indië veel duurder dan in Holland, dus namen scheepslui een voorraadje mee om daar te verhandelen. Dat moesten ze nu in veiligheid brengen en ook dat van hun overleden kompanen; tijdens de hevige storm waardoor het schip in moeilijkheden kwam, waren zo'n 50 van hen om het leven gekomen. Dat waren niet allemaal scheepslui; een retourschip begon aan zijn reis met iets meer dan 200 mensen aan boord, meer dan de helft was soldaat. De Amsterdam had ook vijf passagiers aan boord. Een aantal van hen bleef in Indië en een deel liet het leven onderweg. De VOC was blij als er nog 100 man over was als het schip weer in Holland aankwam.

Met behulp van de stad Hastings werd een deel van de bemanning van boord gehaald en in de stad ondergebracht. Aan boord bleef alleen bewaking. Om makkelijker bij de lading te komen probeerde men gaten in de dekken te hakken, maar het verse eikenhout bood weerstand. Tenslotte blies men dekken op met buskruit. Er werd het nodige gered maar ook de jutters hadden nu makkelijk toegang en het schip zelf werd zo een speelbal voor zee, weer en wind.

Foto: Het wrak komt ook nu nog bij extreem laag water (springtij) weer even boven water - bron: Wikipedia

.
De uit het schip geroofde voorwerpen, flessen wijn en waardeobjecten werden door de jutters te gelde gemaakt, zeer tegen de zin van het stadsbestuur van Hastings. Er werd goederen in beslag genomen en soms geld van het verkochte teruggevorderd. Er werden ook later nog pogingen ondernomen om nog delen van de inhoud uit het schip te bergen, maar het slappe doorweekte zand bleek nauwelijks te verwijderen. In de 19de eeuw werden grovere middelen ingezet en nog zaken geborgen. Er werd speciaal voor maritieme objecten een museumpje opgericht dat vandaag in de vorm van het Shipwreck Museum nog steeds bestaat. Daar zijn overigens ook wrakstukken en buit van andere schepen verzameld, maar die van de Amsterdam waren de aanleiding. Foto: Shipwreck museum Hastings

.
Pas eind 20ste eeuw werd de wetenschappelijke belangstelling gewekt en de unieke kans benut om het schip op te meten. Daaruit ontstond het plan een replica van de Amsterdam te bouwen in een omvangrijk werkverschaffings-, annex vrijwilligersproject. De succesvolle replica van het fluitschip Batavia, die een eeuw eerder was vergaan, was eveneens een aansporing. Helaas voor de maritiem geïnteresseerden hielden de bouwers zich niet strikt aan de opmetings-tekeningen en lieten een tussendek weg om stahoogte te krijgen. Zo kon het schip verhuurd worden als partycentrum. Willem Vos in Lelystad was wel consequent te werk gegaan. Wie ooit de Batavia heeft bezocht, weet dat hij op het tussendek alleen gehurkt kwam.

In Het Parool stond het: ‘Blonde Sien is op 10 april 2022 overleden, Sien, de bekende partner van Zwarte Gerrit (†), het kasteleinsechtpaar van het illustere Jordaancafé ‘Rooie Nelis’ aan de Anjeliersstraat 101’. Het herinnerde me aan mijn cafébezoek van jaren geleden. Ik had wat klussen gedaan voor de bekende Jordanees Willem Woest, ook wel Woeste Willem genoemd, en hij wilde me bedanken door samen een paar kopstootjes weg te klokken in zijn lievelingskroeg. Even voor biertijd glipte ik door het lederen tochtgordijn ‘Rooie Nelis’ binnen, waar ik Willem aan een tafeltje bij het raam ontwaarde. ‘Twee blonde jongens vergezeld van twee pikketanussies!’ ordonneerde Willem naar de gezellige blonde kasteleinse c.q. bareigenaresse. ‘Wat een topcafé is dit zeg, en wat een aardige mensen!’ zei ik tegen Willem. ‘Ja, ik kom hier graag, rond biertijd, je ziet vaak dezelfde gasten, je kent hun namen en gewoontes.’ ‘En wat een zooi foto’s aan de muur!’ ‘Ja, moe je maar eens kijken, want Balkenende als studentje is hier ook geweest, en Danny de Munk natuurlijk en Koningin Beatrix is hier ook een paar keer geweest, met haar Clausje.’ Ik bekeek de foto’s en krantenstukjes die de wanden opsierden een voor een, en…warempel, allemaal BN-ers en zelfs mondiale beroemdheden. Allemaal waren ze een beetje verliefd op ‘Café Rooie Nelis’ en op het heerlijke kasteleinspaar.
“Kijk daar komt ‘De Kokkerd’ binnen, die gaat zo een whiskietje bestellen.” Er kwam een forse morsige man binnen met een grote rode aardbeienneus. “We wilden hem eerst ‘De Neus’ noemen, maar ja, we hebben in Nederland al een topcrimineel die zo heet, dus werd het toch ‘De Kokkerd’. “En daar is ‘Jan De Lip’. Die heeft bij een caféruzie ooit eens een knets op zijn muil gehad en nu heet ie zijn hele leven al ‘Jan De Lip’; die bestelt zo een halve liter gerstenat.” Daarna kwamen er nog wat mensen binnen. De meeste waren mannen, maar ook af en toe een vrouw zoals ‘Loes Appelenbloes’ die elke dag een kersenlikeurtje nam. “Moe je opletten, om klokslag 16.15 uur komt ‘De Professor’ binnen,” zei Willem. En ja hoor, precies om kwart over vier trad een magere man met een kaal bebrild hoofd en ruige bakkebaarden, gekleed in een sleetse krijtstreepbroek en een verfomfaaid giletje de kroeg binnen en ging op zijn vaste plekkie bij de bar zitten. “Hij geeft gratis college, ‘De Professor’, maar dan moet je hem eerst een Belgisch biertje geven.” Willem haalde een West Malle Tripel bij Sien en toog ermee naar ‘De Professor’ .”

Die deed zijn pinkelhoutje wat losser, nam een paar teugen en begon een verhaal af te steken. Het cafébezoek kende hem wel en zette zich in de luisterhouding.
‘De Professor’ oreerde: “ Vorige week heb ik jullie verteld over het joodse Amsterdam én een stukje over de wijk waar we ons nu in bevinden, te weten ‘de Jordaan’ voorheen ‘Het Nieuwe Werck’. Jullie weten nu van het ontstaan van deze machtig interessante en gezellige wijk, maar hoe komt men eigenlijk aan de naam, ‘De Jordaan’? Dat weet niemand. Er zijn lieden die beweren dat het van de rivier in Israël komt, waar Johannes de Doper zijn werk deed. Anderen zeggen vanwege de mooie tuinen, want tuin is in het Frans: Jardin.
Zo zijn er nog meer theorietjes.

Ikzelf houd het op het volgende:
Landverhuizers, afkomstig van het Franse district Cantal, hadden eind 17e en begin 18e eeuw onderdak gevonden in de straten, gangen en sloppen van westelijk Amsterdam en de Prinsengracht vergeleken met de Jordanne, die althans te Aurillac, sporen van vervuiling vertoont. Het duidelijkst deed zeker wel, evenals thans, dit verschijnsel zich voor bij een rijtje huizen, waarvan de achtergevels, uitbouwsels, plaatsjes, waterstoepen, enzovoort uitkomen op de rivier. Men vindt ze tegenwoordig op prentbriefkaarten vereeuwigd. Zo waren deze schamele fransozen, Jordaners reeds wegens hun herkomst, de eerste Amsterdamse Jordaners.

‘De Professor’ hapte in zijn schuimkraag en veegde met de rug van zijn hand zijn lippen schoon. “Zo,” zei de huiskamergeleerde, ”nu weten jullie meer. Volgende week doe ik weer een ander onderwerp.” “Trouwens, ik ben getrouwd met iemand die afstamt van de familie Grossat uit Pleaux in de Cantal. Ooit gingen ze als paraplumakers, koperslagers e.d. hun geluk beproeven in de Lage Landen.  Kijk voor hun verhaal maar eens op vanhuik.com.
Erg leerzaam.”
Het cafévolkje juichte en applaudisseerde. ‘De Professor’ boog, herschikte zijn pinkelhoutje en veegde met een servetje zijn dikke brilleglazen schoon. Willem ging met de pet rond. Een man met een kunstbeen kwam binnen. “Daar heb je  ‘Jopie Eénbeen’, mooi op tijd,  die gaat aan de oude genever ”, zei Willem. “Jij nog een pikketanussie, Gijs, ‘Ouwe Veelschrijver’?”

NB: De Fransen die zich hier vestigden kwamen uit een streek waar een klein riviertje stroomde: de Jordanne. Ze noemden de Prinsengracht ook zo, wat later verbasterde tot Jordaan.
Niet zo gek want veel letters worden nog altijd wat ronder uitgesproken, de a is meer een o. Vandaar dat Jordanne in de volksmond door de Amsterdamse tongval wel een eens Jordaon kan zijn geworden.

Extra info: De Jordanne is een Franse rivier in het Centraal Massief die in het departement Cantal stroomt. Het is met de Authre, een van de twee belangrijkste zijrivieren van de Cère, dus een onderrivier van de Dordogne. De Jordanne is 40 km lang, ontspringt in de stad Mandailles-Saint-Julien, op een hoogte van 1700 meter op de zuidelijke hellingen van de Puy de Peyre-Arse (1.800 m) en stroomt vervolgens naar het zuidwesten in de dezelfde richting als de Cère-vallei en na ongeveer veertig kilometer te hebben afgelegd, voegt hij zich bij de Cère op de rechteroever bij Arpajon-sur-Cère. De Jordaanvallei lijkt meer door land omgeven dan die van de Cère en biedt woeste landschappen.

.
Statiefoto van het paar in betere dagen, onder het boek.

Nieuwe raadplaat voor week 17

De vragen zijn:

Wat beeld ik uit?

Waar sta ik?

Wie maakte mij?

Laat ons uw 3 antwoorden op deze vragen weten via deze link

Foto: hoort u volgende week

Oplossing raadplaat week 16

Dichter: J.A. Alberdingk Thijm (schoonvader van Pierre Cuypers)

Locatie: Centraal Station, Stationsplein 1 Amsterdam

Architect: Pierre Cuypers

Foto: F.v.d.Meer

De oplossingen stroomden weer binnen van: Jos Mol, Anthony Kolder, Anneke Huijser, Kees Huyser, Harald Advokaat, Otto Meyer, Herman Schim van der Loeff, Mike Man, Aschwin Merks, Adrie de Koning, Hans van Efferen, Marike Muller,

Maandag 24 april 1922 - Met de arrestatie van de drie broers Grootveldt in hun woning in de Pieter Aertzstraat hoopt de politie een einde te hebben gemaakt aan de serie inbraken in huizen van gegoede burgers in het Museumkwartier. Tot dat moment werden hen zeven inbraken ten laste gelegd in de korte periode nadat zij uit de gevangenis waren vrijgelaten. Na huiszoeking in hun woning werden de meeste voorwerpen onder de vloeren teruggevonden, maar veel zilverwerk was al verdwenen: verpatst of omgesmolten. Bij hun arrestatie werden ze nog gefouilleerd waarbij een hoop contant geld in beslag genomen werd.
De politie is blij met deze vangst; de bewoners van het Museumkwartier kunnen weer gerust slapen.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2022. De keuze 2014 t/m 2021 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave