Fotoquiz Amsterdam - Theo Bakker's Domein

Hieronder staat een historische foto of prent van topografische situaties in Amsterdam en u raadt om welke gebouw, straat, plein, gracht, enz. het gaat. Hieronder staat ook een link, waarmee u de oplossing kunt doorsturen. De foto's of prenten komen uit de rijke collectie van het Stadsarchief Amsterdam. De keuze ligt in principe binnen de Singelgracht of ik ben van mening dat een beetje Amsterdammer de situatie moet herkennen. Als de afbeelding van buiten de Singelgracht is zal dat uitdrukkelijk vermeld worden.

De winnaar van vorige week was Ria Scharn. Dat was de laatste aflevering in deze vorm. We gaan weer iets anders proberen en gezien het grote aantal nieuwe deelnemers sinds het begin in 2008 (of was het 2007?) pakken we de competitie weer op.
Hieronder drie historische foto's voor week 28. Stuur uw oplossing via deze link. U geeft de oplossing van zoveel foto's als u herkent en krijgt per goed antwoord een punt. Maximaal drie dus. De stand wordt bijgehouden t/m week 51 en de inzender met de meeste punten wint. De top-10 wordt aan het einde van dit jaar gepubliceerd. Ook al weet u niet alle antwoorden, stuur toch in want u blijft kans maken. Er zijn genoeg mensen die zich te goed voelen in te sturen als ze niet alle antwoorden weten.
U kunt ook altijd nog onder pseudoniem deelnemen, dat blijft gelden ook al maakt niemand er meer gebruik van. Ik weet dan wel wie er achter zit maar de andere deelnemers niet.

1.

Ja, dat weet ik ook wel. Maar welke molen staat daar? Als u weet aan welk water die molen stond is dat ook goed.

2.

Jemig..., alweer een molen? Waar stond die molen? De naam van de molen is ook goed.
Op 't nippertje binnen het doelgebied.

3.

Historisch, deze foto, omdat dit plantsoen het heeft afgelegd tegen het verkeer.

Oplossing vorige week: Heintje Hoekssteeg, gezien naar de Warmoesstraat

Alsof de duvel er mee speelt...
De hint bij deze opgave sloeg op een artikel in Ons Amsterdam juli/augustus over de opgegraven beerput achter Ons' Lieve Heer op Solder. Uitgerekend op hetzelfde moment dat Anneke Huijser de nieuwe foto instuurde.

Net als bij de opgave van vorige week heeft deze steeg tussen Warmoesstraat en Oudezijds Voorburgwal zijn middeleeuwse naam mogen houden. Alhoewel..., zij begon in de 14de eeuw als de Sint Catharinastraat of Katrinenstraat, een wat overdadige naam voor een smal steegje waar ook nog een ontwateringssloot doorheen liep. De naam Heintje Hoekssteeg kreeg ze door opnieuw een belangrijke bewoner: Heyn(tgen) Hoec, kapitein bij de schutterij ±1380-1410. De steeg - of eerder pad - was toen al zo'n kleine 100 jaar bewoond, al voor het graven van de Oudezijds Voorburgwal.

Anneke dacht dat dit wel een moeilijke zou worden en daar zat ze niet ver naast. Toch is het gebouw links is overbekend: Ons' Lieve Heer op Solder ofwel Museum Amstelkring.

Heyntgen Hoecs steghe
De schrijfwijze geeft aanleiding tot verwarring. Dat krijg je als de gemeentelijke autoriteiten zelf de naam verkeerd schrijven. De naam van de steeg is ontstaan uit het middeleeuws gebruik een straat naar zijn - op dat moment - belangrijkste bewoner te noemen. Vorige week nog zagen we de Onkelboers steeg verbasterd worden tot Onkelboerensteeg; deze week hebben het over de steeg van Heyn Hoec, de Heintje Hoekssteeg met dubbele 's'. Op de eerste wijkkaart van 1853 heet de steeg Haantje Hoeksteeg en in 1876, bij de invoering van de nieuwe huisnummers, is het Heintje Hoeksteeg. Steeds met enkele 's'. De nu gebruikelijke spelling met dubbele 's' moet dus van tamelijk recente datum zijn en ingegeven door het middeleeuwse gebruik. Als u wilt zoeken naar gegevens over de steeg dient u beide schrijfwijzen te testen, want met enkele 's' krijgt u nog steeds meer hits dan met dubbele 's'.

Deze tekening van J.A. van der Drift uit 1868 kan verwarring veroorzaken. Om de hele diepte van de kerk zó te kunnen weergeven heeft hij de huizen benoorden de steeg weggelaten.

Een der belangrijkste huizen in de Heintje Hoekssteeg staat op de hoek met de Oudezijds Voorburgwal, met de huisnummers Oudezijds Voorburgwal 40/Heintje Hoekssteeg 28. Dat is het huis van Museum Amstelkring 'Ons Lieve Heer op Solder'. Een kort overzicht van de geschiedenis van de schuilkerk, die officieel als Sint Nicolaas binnen de Veste te boek stond, maar naar de eigenaar Hartman uit 1661 't Hart werd genoemd. Dankzij de Heintje Hoekssteeg - op de hoek waarvan de kerk staat - luidt de bijnaam ook wel 't Haantje. In de 19e eeuw ging de kerk - als enige overgebleven van tien zolderkerken - Ons’ Lieve Heer op Solder heten. De schuilkerk deed dienst tot 1887, toen de nieuwe Sint Nicolaaskerk (basiliek) werd ingewijd.
Het huis heeft andere functies gehad voor het kerk werd. In 1572 komen we het voor 't eerst tegen als woon/werkhuis van koopman Pieter Govertsz. Zijn dochter en schoonzoon Roetert Ernst erfden het huis maar woonden zelf op de Nieuwendijk. In 1611 verkochten zij het huis, of liever huizen. Achter het grote huis hoorden nog drie panden in de Heintje Hoekssteeg tot het bezit en die werden gesplitst verkocht. Het eerste huis in de steeg (28) is volledig vastgebouwd aan het huis op de burgwal. Toch werd het in 1611 apart verkocht aan een kleermaker. Het hoekhuis kwam in 1661 in bezit van de uit Duitsland afkomstige koopman Jan Hartman, die het via een omvangrijke verbouwing tot schuilkerk ombouwde. Daarbij werd ook de zolder van het huis in de steeg (28) overbouwd. Nummer 26 kwam in bezit van glazenmaker Jan Jacobsz die - naar men nu aanneemt omdat het vroeg 17de-eeuws is - het pandje opnieuw opgetrokken heeft. Dit huisje bleek onlangs goed genoeg om helemaal te restaureren. Zie de foto's hieronder.
Als u alle details over de huizenreeks van de schuilkerk eens wilt volgen leest u het artikel van Ir. R. Meischke (Amstelodamum Mb1956): De Huiskerk "Het Hart" aan de O.Z. Voorburgwal.

Recent zijn een aantal huizen in de steeg gerenoveerd, waaronder het huis op nummer 26, tegen de schuilkerk aan. Dat was nog geheel in houtskeletbouw opgetrokken, maar de geveltop en de onderpui waren verknoeid. Het kreeg een renaissance trapgeveltje terug, passend bij de ontstaansdatum begin 17de eeuw. Nog recenter werd nummer 24 gerestaureerd en 22 geheel nieuw opgebouwd.

Dat in zo'n steeg alle soorten verkeer door elkaar krioelden houden we vandaag niet meer voor mogelijk. Deze foto laat zien dat de steeg snel 'vol' was.

Ook niet onbelangrijk in de geschiedenis van Amsterdam is de herberg De Drye Coningshoofden die op de plekvan het huidige nummer 23 heeft gestaan. In 1604 kocht de uit Xanten afkomstige citermaker Nicolaes Coop deze herberg. Het werd een vaste pleisterplaats voor kunstenaars, vooral schilders, beeldhouwers en muziekinstrumentmakers. Voor het Sint Lucasgilde fungeerde de herberg als vergaderruimte vanaf de oprichtingsvergadering op 25 maart 1579 tot het gilde in 1619 in het waaggebouw op de Nieuwmarkt een vaste ruimte kreeg. Bij Coop woonde nog een citer- en luitmaker in, de uit Antwerpen afkomstige Artus Burlon, die in 1585 Antwerpen ontvlucht was en wiens dochter Cathalijne met Coop getrouwd was. Burlon was al beroemd toen hij in Amsterdam aankwam en zijn nazaten hebben nog lang instrumenten gemaakt in de stad. De combinatie muziekinstrument en schilder was niet vreemd; veel instrumenten werden beschilderd, zeker de grotere zoals clavecimbel en orgel. Zelfs een beroemd schilder en architect als Jacob van Campen voelde zich niet te goed om orgelkasten te bouwen en te beschilderen, zoals die van het hoofdorgel van de Nieuwe Kerk. Quellijn maakte weer het beeldhouwwerk voor dat orgel.

Dit jaar wordt (of is) het plaveisel van de steeg vervangen en zal een totaal ander aanblik opleveren. Wel even wennen..., een Amsterdamse steeg met bloemperkjes.

De recente verbouwing, waar in Ons Amsterdam sprake is, omvat het bij het museum trekken van het huis Oudezijds Voorburgwal 38 (het tegenover nr.40 liggende hoekpand aan de Heintje Hoekssteeg) en een tunnel onder de steeg tussen beide panden.

Ons’ Lieve Heer op Solder heeft het pand Oudezijds Voorburgwal 38 gekocht en gaat dat gebruiken als bezoekersentree voor het museum. Voor de werkzaamheden om dit mogelijk te maken is op 22 december 2010 een bouwvergunning verleend. In afwijking op deze vergunning heeft men het pand Oudezijds Voorburgwal 38 steen voor steen afgebroken en zal het later herbouwen. Dat was allemaal nodig om onder de steeg door een tunnel te kunnen maken naar het eigenlijke museum.
Bij het verbeteren van de fundering van nr.40 werd de beerput ontdekt. De inhoud bleek te stammen van vóór de tijd dat dit een schuilkerk werd. De juiste interpretatie zult u in de nabije toekomst ongetwijfeld nog tegenkomen.
foto: BMA

Carol vaart weer

Weet u nog van vorig jaar? Carol de Vries neemt op mijn verzoek zijn camera wel eens mee als hij weer een tochtje met zijn sloep maakt door de Amsterdamse wateren. Geen historische foto's voor een keer, maar gisteren gemaakt. Waar?

Dit beeld krijg je te voet niet zo makkelijk te zien en met fiets of auto al helemaal niet. U komt daar toch wel uit? Aanknopingspunten genoeg.

Gebruik deze link om uw oplossing voor deze foto door te geven.

Eye Filminstituut

Eye Filminstituut heeft weer een oud filmpje gedigitaliseerd. Heel kort maar..., een minuut van de Prinsengracht in 1899. Voor de begeleidende tekst raadpleeg hun pagina.

Klik de afbeelding om af te spelen.

Deze week honderd jaar geleden

Op 7 juli 1914 werd de naam Oudezijds Wijde Kapelsteeg gewijzigd in Sint Olofspoort.

De naam is ontleend aan de stadspoort die hier van ±1370 tot 1618 stond. Naar wie de poort vernoemd was blijft gissen. De beste papieren heeft de Vikingvorst Olaf II (995-1030), die heilig verklaard is nadat hij Noorwegen verenigde en kerstende. De link zou dan Amsterdams prille zeevaart naar de noordelijke Noordzee zijn: de Bergenvaart. Deze Olaf ondervindt concurrentie van Sint Odulfus (?-854), de Brabantse missionaris, apostel der Friezen en beschermer der dijken. De link daarmee is op de kop van de Zeedijk vanzelfsprekend, lijkt me.
Tegen de in 1618 gesloopte poort stond de Sint Olofskapel, die wel heeft weten te overleven. Het is inmiddels het oudste gebouw van Amsterdam, voorzover we nu weten.
De Steeg iets verder naar de burgwal heet sinds het raadsbesluit van 6 augustus 1914 Sint Olofssteeg.

Op woensdag 8 juli 1914 werd in de tuin van het Tolhuis in Amsterdam-Noord het 17de Amsterdamsche Zendingsfeest gevierd.

Volgens het Utrechts Nieuwblad van de dag erop hadden 1600 mensen dit feest bijgewoond. Er was een groot aantal sprekers aanwezig en tussendoor werd er gezongen. De thema's die in 1914 actueel waren houden we vandaag niet meer voor mogelijk. A. van Os hield een lezing over zendingsarbeid onder Israël, iets dat vandaag door de Israëlitische overheid streng verboden is. Vier sprekers hielden zich bezig met de zending in Oost-Indië: een hulppredikant over zijn werk in een inlandse christengemeente, de directeur van de Nederlandse Zendingsvereniging (1855-1951) over zendingswerk onder de mohammedanen van Batakland en het leven van een mohammedaan die tot het christendom bekeerd was en tot slot L. Kuperus en H.J. Eggink van het Java-comité, de laatste eveneens onder de Bataks.

Oude afleveringen

Weeknummers die dit jaar nog moeten verschijnen betreffen opgaven van vorig jaar.
Het heeft geen zin oplossingen van oude quizvragen in te sturen. De uitslagen zijn immers al gepubliceerd.

Als snelheid belangrijk is zou het prettig zijn als u precies wist wanneer de nieuwe opgave geplaatst wordt. Dat kan !   U kunt zich op de mailinglijst laten zetten via deze link.