Fotoquiz Amsterdam - Theo Bakker's Domein

Hieronder staat een historische foto of prent van een topografische situatie in Amsterdam en u raadt om welke gebouw, straat, plein, gracht, enz. het gaat. Hieronder staat ook een link, waarmee u de oplossing kunt doorsturen. De eerste goede oplossing wint en stuurt dan, na mijn uitnodiging, de volgende opgave in. De foto of prent haalt u uit de rijke collectie van het Stadsarchief Amsterdam. Uw keuze ligt in principe binnen de Singelgracht of u bent van mening dat een beetje Amsterdammer de situatie moet herkennen. Als de afbeelding van buiten de Singelgracht is zal dat uitdrukkelijk vermeld worden.

De winnaar van vorige week was Anna Denekamp. Hieronder haar afbeelding voor week 25. Stuur uw oplossing via deze link.

Van de nieuwe opgave wil Anna weten:

Wat betekenen de schuit voor de wal en de voorzieningen op de wal?
Wat kwam hier, nadat deze huizen gesloopt werden?
Hoe heet het water op de voorgrond en dat haaks er op aan de rechterkant?

Oplossing vorige week: Rozengracht 84-104, hoek 2e Bloemdwarsstraat

Op deze foto uit 1921 zijn de twee klokgeveltjes rechts en het pakhuis links nog origineel. Aan de panden ertussen is óf gesleuteld óf ze zijn opnieuw opgetrokken. Was ook u de bovenleiding van de tram opgevallen? Dat verminderde het aantal mogelijke locaties aanzienlijk. Inkoppertje, makkie, dat waren de reacties op deze opgave.

Ook op de foto uit 1880 hieronder, voor de demping van de Rozengracht, is dit rijtje huizen te zien ter hoogte van de twee handkarren en het vrachtschip links. Het pakhuis met de tuitgevel is goed te herkennen.

Met de RK kerk De Zaaier mee op de foto wordt de locatie duidelijk. Dit is de noordzijde van de Rozengracht en "ons" blokje huizen ligt tussen de 2e Bloemdwarsstraat en de Akoleienstraat.
In De Zaaier huist nu de Turkse moskee Fatih.

De opgave van Anneke Huijser was niet lukraak gekozen. Zij kwam deze huizen tegen op zoek naar overgrootvader Tames Kok, die volgens de gegevens gewoond had op Rozengracht 100. Als je van de hoek van de zijstraat de huisnummers volgt zie je 84, 86, 88, 90, 92, 104, 108 en 110. Dit is de huisnummering van 1876 en in de Jordaan betekent dat meestal dat de overige huisnummers inpandig te zoeken zijn. Tussen 92 en 104 en tussen 104 en 108 waren ooit gangen, die nu verdwenen zijn.

Op de foto hierboven, een detail uit de quizfoto, zijn in het pakhuis drie ingangen te ontdekken; boven de rechter staat (rode cirkel) dat daarachter de nummers 102-94 te vinden waren. In één van die inpandige huisjes heeft Annekes overgrootvader (inzet rechtsboven) dus gewoond. Hier was ooit het Prinsenhofje, dat later Prinsenhofsgang werd genoemd. Zie voor andere gangen en hofjes het stuk over de Jordaangangen.
Ik vond deze extra informatie interessant omdat Tames Kok op zo'n 50 verschillende adressen gewoond heeft en allemaal in de Jordaan. Succes met de speurtocht, Anneke.

Nog een bruikbare tip voor de Nederlandse Spoorwegen: als in de herfst weer vertragingen ontstaan door blad op de rails..., in 1921 was de GTA daar al uit. Gewoon een baanwerker met een railbezem langs sturen.

Een deel uit de buurtkaart DD van rond 1900. Boven de rode pijl is gang "dd" ofwel de Prinsenhofsgang. De vijf huisjes 94-102 liggen rond een klein binnenplaatsje.
De gang tussen 104 en 108 verschaft alleen toegang tot pand 106.

Bij de nieuwbouw op de plek van het pakhuis op nr.104 zijn de gang en alle inpandige huisjes komen te vervallen.

Op bovenstaande foto uit 1965 staan de kleine klokgeveltjes al gestut en ook het jongere pand links daarvan is aan 't verzakken. In 1980 werden ze alle drie gesloopt en vervangen door een nieuwbouw waar vandaag psygologische dienstverlener Cenzo een onderkomen vindt.

Miss Marple, Hercule Poirot..., los dit 'ns op

De in Amsterdam-Noord wonende Ruud van der Sluis kijkt met belangstelling uit naar de wekelijkse quiz. Hij komt als 'overkanter' nauwelijks aan z'n trekken, maar toch! Hij stuurde bovenstaande foto voor de reservebak, omdat een familielid van zijn vrouw orgeldraaier was. Ik wil deze foto echter - als nieuwtje - op een andere manier inzetten. Uiteindelijk willen wij allebei weten voor welk pand (locatie plus huisnummer) beide draaiorgels staan opgesteld. Ik wil alleen ook nog een verslag van de zoektocht zien.
Eén hint: Leon Warnies, die het van oorsprong Franse draaiorgel (orchestrion) in Nederland introduceerde, had twee kleinzonen 'in de orgels'. Kunt u noten-lezen? Het schijnt dat de notenbalk (inzet) ook nog informatie over de eigenaar verstrekt, maar ik weet niet hoe dat werkt en of 't waar is.

Snelheid is deze keer niet belangrijk. Ik zie uit naar een origineel verhaal over de speurtocht en wil dat belonen met een ansichtkaartenboekje over de Amsterdamse grachten. Wel voor a.s. donderdag a.u.b.

Nog even over vorige week....

Ik vroeg me vorige week af hoe het nu zat met de aanlegplaatsen van de KNSM in de Nieuwe Vaart en vroeg wie er meer over wist. Gelukkig kent Maaike de Graaf instellingen die alle kranten van de laatste 200 jaar en meer bewaren en gedigitaliseerd ter beschikking stellen. Via een aantal krantenberichten kan ik u nu melden dat Jacob Olie de quizfoto van het Marinepaleis niet van een overslagloods van de HIJSM maar van de goederenloods van de KNSM maakte. De KNSM huurde van de gemeente 250 meter kade als aanlegplaats en bouwde in 1877 een 150 meter lange loods op die kade. Dat is de loods op de foto links. Een blik op de andere kant van de loods biedt deze afbeelding.

Hieronder een fragment uit de stadskaart van 1881 door A.v.d.Stok. In rood staat daarop aangegeven de aftakking van het Oosterspoor naar de Nieuwe Vaart, d.w.z. voorzover die lijn bij de opmetingen voor de kaart gereed was. Uit krantenbericht weten we dat het spoorwegemplacement echter medio 1879 gereed was. Aan de Nieuwe Vaart staan dan al twee gebouwen aan het water getekend, één bij de Dageraadsbrug en één bij de Kattenburgerbrug. Dat laatste gebouw is de KNSM-loods van 150m lang, eveneens in rood aangegeven.
Uit een andere tekening in het Stadsarchief blijkt dat de KNSM in het westelijke deel van de Nieuwe Vaart moest blijven, omdat alleen dat deel op een diepte van 6 meter gehouden werd. De rest van de vaart, voorbij de sluis naar het Entrepotdok, was niet dieper dan 4,5m en voor de binnenvaart bedoeld. Voor de Marine en de zeeschepen in de Nieuwe Vaart werd een vaargeul van ook weer 6 meter gebaggerd tot de Oosterdokssluis.

Gelijk met de aanleg van een spoorweg-empacement langs de Nieuwe Vaart werden in 1877 de drie doorvaarten van de Kattenburger-, Wittenburger- en Oostenburgervaart naar de Nieuwe Vaart overkluisd en verdwenen de houten ophaalbruggen. Ongetwijfeld om een dubbel spoor met zwaar treinverkeer mogelijk te maken. De uitvoering van het spoor was zaak van de HIJSM en die had niet veel trek omdat het maar een tijdelijke oplossing was. De stad wist met veel subsidies, beloften en pressie het emplacement aan de Nieuwe Vaart te verwezenlijken om het na 1900 toch allemaal naar de Stadsrietlanden te laten verhuizen. Het was ook geen doen om elk zeeschip dat wilde lossen door de Kattenburgerbrug te loodsen. Op de foto links opnieuw de JUNO.

Al deze initiatieven van de gemeente Amsterdam hadden natuurlijk te maken met de opening van het Noordzeekanaal in 1876. De zeeschepen in de Nieuwe Vaart waren een lapmiddel, omdat de stad te weinig haast had gemaakt met de aanleg van de Oostelijke Handelskade. Dat had weer te maken met de wel heel late omarming van het kanaalplan door de stedelijke overheid. Lees meer daarover in het stuk over het voortraject van doorgraving van Holland op z'n smalst en de weerstand van Amsterdam tegen alles wat daarmee samenhing en vooral tegen het overheidsdictaat bij de uitvoering ervan.
Klik de afbeelding om te lezen.

Deze week honderd jaar geleden

28 juni 1914 - Eeuwfeest Nederlands Bijbel Genootschap (NBG)

Ter gelegenheid van zijn honderdjarig bestaan organiseerde het NBG van 17-06 tot 20-07-1914 een grote bijbeltentoonstelling in het Stedelijk Museum te Amsterdam. Men wist een kleine 1400 items bijeen te brengen: handschriften, facsimile’s, bijbelvertalingen, taalkundige verhandelingen, rijmbijbels en curiosa, zoals een zilveren stuivertje waarop het complete “Onze Vader” (nummer 1367) gegraveerd was. Onder de bijbels waren zeer bijzondere en kostbare exemplaren: niet alleen de Doré-bijbel die in 1867 door Nicolaas Beets was uitgegeven en luxueuze Rembrandt-bijbels, maar ook het Nieuwe Testament dat Willem Bilderdijk aan Hanna Belmonte, de vrouw van Isaäc da Costa, geschonken had bij de gelegenheid van haar doop samen met die van haar man in de Leidse Pieterskerk op 20 oktober 1822. Nummer 1376 uit de catalogus is een particuliere inzending, te weten een Statenbijbel met een “rijken, geborduurden band, naar het ontwerp van J. Betlem te London gewerkt door Mevr. Amy Grothe-Twiss”. Daarbij hoort een standaard met daarin gesneden “20 mei 1885-1910”, vermoedelijk een geschenk bij een zilveren bruiloft. Een reliek of niet, de materialiteit van Gods Woord is ook voor protestanten een werkzame realiteit geweest.

Opening congres ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Nederlands Bijbelgenootschap in de Nieuwe Kerk, in tegenwoordigheid van koningin Emma.

In het pand Herengracht 366 vond het genootschap na 1887 een onderkomen. Dat is één der Cromhouthuizen van Philip Vingboons uit 1662. Het perceel ligt in de Derde Uitleg van 1613-'14. Hendrik Cromhou(l)t kocht twee erven ter plaatse en een corresponderend perceel aan de Keizersgracht. Cromhout bewoog hemel en aarde om de vier aaneengesloten percelen 364-370 te bemachtigen, wat eindelijk in 1660 lukte. Toen kon hij Vingboons opdracht geven vier huizen te bouwen. Hijzelf betrok nr.366, waar hij een gevelsteen met een kromhout in liet aanbrengen. De rest werd door familieleden betrokken of verhuurde hij. De nummers 364 en 366 zijn iets breder dan de nrs. 368 en 370.

Toen het Bijbelgenootschap nummer 366 in 1887 betrok werd de pakzolder gebruikt voor de voorraad diverse bijbels, waardoor er problemen met de vloerbelasting ontstonden. In plaats van kostbare voorzieningen aan de panden te treffen besloot het genootschap elders een expeditiegebouw neer te zetten. In 1904 kocht het genootschap ook nummer 368. Sinds 1975 fungeren de panden als Bijbels Museum en verhuisde het kantoor naar Haarlem.

Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix der Nederlanden zal zaterdag 28 juni 2014 in Utrecht de viering van het 200-jarig bestaan van het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) in haar rol van beschervrouwe bijwonen.

Het is de bedoeling dat zij ook dit stokje daarna aan haar zoon doorgeeft.

Oude afleveringen

Weeknummers die dit jaar nog moeten verschijnen betreffen opgaven van vorig jaar.
Het heeft geen zin oplossingen van oude quizvragen in te sturen. De uitslagen zijn immers al gepubliceerd.

Als snelheid belangrijk is zou het prettig zijn als u precies wist wanneer de nieuwe opgave geplaatst wordt. Dat kan !   U kunt zich op de mailinglijst laten zetten via deze link.