Fotoquiz Amsterdam - Theo Bakker's Domein

Hieronder staat een historische foto of prent van topografische situaties in Amsterdam en u raadt om welke gebouw, straat, plein, gracht, enz. het gaat. Hieronder staat ook een link, waarmee u de oplossing kunt doorsturen. De foto's of prenten komen uit de rijke collectie van het Stadsarchief Amsterdam. De keuze ligt in principe binnen de Singelgracht of ik ben van mening dat een beetje Amsterdammer de situatie moet herkennen. Als de afbeelding van buiten de Singelgracht is zal dat uitdrukkelijk vermeld worden.

Een klein aantal deelnemers vindt de nieuwe vorm jammer. Een groter aantal is er blij mee, om verschillende redenen. De meest gehoorde is de snelheid van reageren, die nodig was om ook eens te winnen. Nu kan je op je gemak puzzelen en insturen. Donderdagavond is inderdaad voldoende om in de lijst opgenomen te worden. De eerste scores zijn genoteerd. U geeft de oplossing van zoveel foto's als u herkent en krijgt per goed antwoord een punt. Maximaal drie dus. De stand wordt bijgehouden t/m week 51 en de inzender met de meeste punten wint, wat weet ik nog niet. De top-10 wordt aan het einde van dit jaar gepubliceerd. Ook al weet u niet alle antwoorden, stuur toch in want u blijft kans maken. Er zijn genoeg mensen die zich te goed voelen in te sturen als ze niet alle antwoorden weten. U kunt ook altijd nog onder pseudoniem deelnemen, dat blijft gelden ook al maakt niemand er meer gebruik van. Ik weet dan wel wie er achter zit maar de andere deelnemers niet.
Hieronder drie historische foto's voor week 29. Stuur uw oplossing voor volgende week vrijdag via deze link.

1.

Naam van de brug of van de steeg erachter.

2.

Naam van de gracht én het huis iets rechts van het midden.

3.

Naam van de gracht én het gebouw.

De oplossing van vorige week

1.

Dat dit de Amstelsuizen waren was duidelijk, maar i.p.v. theater Carré staat er opeens een molen. Dat was "Het Land van Beloften", een molen die nog veel meer namen kende.
Het bouwjaar zou 1656 zijn. De molen werd vanaf 1695 gebruikt als loopsmids- of boormolen, toen burgemeester Hinlopen het gebruik van de molen gunde aan Cornelis van der Burgh, die een lopensmederij had en de molen als boormolen gebruikte. Bouwers van omliggende panden mochten tot 1738 niet hoger bouwen dan de stellinghoogte van de molen t.w. 30 voet. Van 1704-1765 was hij ingericht als moutmolen; toen heette de molen 't Landt van Beloften. De molen werd in oktober 1766 als tweede verfhoutmolen (de Binnen Tuchthuismolen) ter beschikking gesteld aan de regenten van het Rasphuis. Bij de molen werden loodsen, huisjes voor de knechts en een kamer voor de regenten gebouwd. Na 1830 kwam de molen in particuliere handen, van eigenaar Rooseboom en ook die naam werd voor de molen gebruikt.
De molen eindigde zijn bestaan als De Eendracht. Keus genoeg! Hij werd in 1876 afgebroken en op zijn plaats verrees theater Carré. Het afbraakmateriaal werd hergebruikt bij de bouw van molen de Zandbrinker te Achterveld (bij Leusden).

Deze molen wordt regelmatig abusievelijk aangezien voor de moutmolen van de brouwerij van de Hervormde Diaconie, die in 1688 op ditzelfde eiland gebouwd werd. Die brouwerij liet zijn mout echter op De Liefde op bolwerk Sloten malen.

Meer over deze molen vindt u in de Molendatase; type in het zoekveld het nummer van de molen: 1813
Daar is ook een kaartje te vinden dat laat zien dat de molen op een soort eiland stond waar behalve de Amstel ook de Nieuwe Prinsengracht en de Onbekendegracht om spoelden. Een van deze beide laatste namen telde ook als goede score.

2.

De Hooge Steenen molen (of De Leeuw) op bolwerk Westerblokhuis. De foto is genomen vanaf de nieuw aanlegde Stadhouderskade. Hier komt de Singelgracht uit in de Amstel. Rechts van de molen uitspanning Dalrust en helemaal rechts de Hoogesluis over de Amstel.

U kunt me een Pietje Precies vinden, maar dit is niet molen De Groen. Voordat in 1735 de Hooge Steenen molen als stellingmolen op dit bolwerk gebouwd werd, stond op dezelfde plek de houten standaardmolen De Groen. Die werd op zijn beurt in 1661 naar bolwerk Westerblokhuis verhuisd vanaf een plek aan de Amstel vlakbij zijn latere staanplaats. Deze namen worden vaak verhaspeld maar u weet nu beter.
P.S. Molen De Groen is wel goed gerekend.

3.

Het plantsoen in de Prins Hendrikkade voor het Victoriahotel. Midden op de foto - achter het plantsoen - het walkantoor van Reederij Bergmann dat in de 60-er jaren plaats maakte voor de verdubbeling van de Nieuwebrug. Links achter de boom verscholen de Sint Nicolaaskerk. Op de zuil in het plantsoen het borstbeeld van Prins Hendrik de Zeevaarder, broer van koning Willem III en naamgever voor de doorgaande weg langs de voormalige IJ-oever van Singel tot Nieuwe Herengracht. Vroeger waren dat achtereenvolgens de Haringpakkerij, de Texelsekade, de Oude Teertuinen, Kamperhoofd, Buitenkant en IJgracht.

Herman M.J.Missët

Mijn artikel over de gangen en sloppen in de Jordaan leverde onlangs een reactie op van Justus Houthuesen. Zijn grootvader, de tekenaar en decoratieschilder Herman M.J.Missët, had ooit een aquarel gemaakt van een poortje met gevelsteen. Deze aquarel was niet zoals honderden andere aquarellen en tekeningen in verzamelingen terecht gekomen, maar in familiebezit gebleven. Justus dacht de lezers van deze wekelijkse pagina een plezier te doen door dit werk eens af te laten drukken.
In december 1926 werd de Hoeksteensgang, Oude Looiersstraat 65-73 gesloopt. Ook het toegangspoortje met gevelsteen verdween bij de sloop, maar die laatste werd nog net waardevol genoeg bevonden om te bewaren. Alhoewel de steen in 1928 nog in de monumentenlijst voorkwam werd hij toch ‘verkwanseld’ en kwam in particuliere handen terecht. Om precies te zijn in Hengelo, waar begin 90-er jaren de bezitter op zoek ging naar de herkomst van de steen en op het Amsterdamse hofje met die naam stootte. De eigenaar bood de steen aan de Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen aan en die vereniging besloot de steen weer in de Oude Looiersstraat 63-69 aan te laten brengen.

Het hofje De Hoeksteen was in 1614 gesticht door de gezamenlijke Vlaamse en Waterlandse Doopsgezinde gemeenten, Bij ’t Lam en Bij de Toren. Het hofje werd in 1760 opgeheven en de huizen geveild. Het bleef tot de sloop in 1926 in particuliere handen. Alles over de oorsprong van dit hofje leest u in een artikel van J.Z. Kannegieter in Amstelodamum Mb.48 (1961): Het hofje “De Hoeksteen” en een onbekende Doopsgezinde kerk te Amsterdam.

Toen het hofje, bestaande uit drie panden aan de straat en vijf (in 1615 negen) inpandige huisjes, in andere handen was overgegaan werd in 1786 een grondige renovatie ondernomen, waarbij ook de toegang veranderde. Dat is dan ook het jaartal op de gevelsteen, maar de ganzenveer is nog niet geduid. Voordien prijkte boven het in een ander deel van de gevel opgenomen toegangspoortje een driekantige steen met op drie vlakken de letter V van [Ego sum] Vi.a, Veritas, Vita (Joh 14:6).

Toegegeven, het hofje was in zijn nadagen bepaald een treurig geheel, ook het front aan de Oude Looiersstraat. Maar net zo treurig is de vormeloze nieuwbouw (links), waarbij de gehele benedenverdieping door een transportbedrijf in gebruik genomen werd. Uitgerekend in die gevel werd in 1993 de steen herplaatst.

Zoals zo vaak legde Herman M.J.Missët in 1903 ook dit ten dode opgeschreven hofje in schets vast en maakte later bovenstaande aquarel voor het nageslacht. Om de steen uit te laten komen "verlegde" hij de regenpijp. Aan te nemen is dat het hofje toen al op de nominatie stond te verdwijnen, want dat was meestal het moment dat Missët in actie kwam. De toestand van de inpandige huisjes moge uit de foto links blijken.
Een wonder is het dat de hierboven afgebeelde aquarel nooit via-via in de Beeldbank van het Stadsarchief terechtkwam. Dankzij Justus daarom speciaal voor u. En hij bezit er nog een aantal en wil ook die t.z.t. met u delen. Wij zien er naar uit.

Carol vaart weer

....door de Uilenburgergracht en kijkt naar de achterkanten van de huizen aan de Nieuwe Uilenburgerstraat. Rechts de Peperbrug (#281) over het Nieuwegrachtje (Rapenburgwal) voor de Peperstraat en dat was de ijzersterke hint in deze foto.
Tussen Foeliestraat en Valkenburgerstraat is een doodlopend straatje (Nieuwe Grachtje), waar u dit beeld zou kunnen zien.
Hieronder de zijkant van de pakhuisjes op de foto, zoals die vanuit de Peperstraat te zien zijn.

De locatie werd geraden door 11 mensen, de snelste was Anneke Huijser.

Deze week honderd jaar geleden

Woensdag 15 juli 1914 - Herdenking van het 100-jarig bestaan van het Sint-Nicolaasgesticht van Liefdadigheid, Heerengracht 182, (bijna) hoek Raadhuisstraat.

Dat het Sint Nicolaasgesticht in 1814 opgericht zou zijn baseert alleen op het feit dat de eerste wezen in 1814 ingeschreven werden in het 'kinderboek'. Het gesticht begon als R.K. Gesticht van Boetvaardigheid, welke naam in 1842 veranderde in R.K. Gesticht van Liefdadigheid om dan bij het honderdjarig bestaan opeens Sint Nicolaasgesticht te heten. Die naam werd pas in 1915 officieel; vandaar dat in de melding in 1914 de twee namen door elkaar genoemd worden. De oprichting geschiedde door Jacobus Cramer, pastoor van het Maagdenhuis. Het gesticht was bedoeld voor wezen en halfwezen, waarvan de opname in het Maagdenhuis reglementair onmogelijk was. De eerste naam (boetvaardigheid) doet vermoeden dat in het begin ook 'gevallen meisjes' opgenomen werden. De behuizingen waren achtereenvolgens een huis op het Begijnhof, een huis in de Begijnshofsteeg en na 1821 een pand in de Kalverstraat. In 1851 werd het buurpand gekocht en in gebruik genomen: huidige nummering Kalverstraat 110-112.

In 1868 konden de regenten het huis van Baron van Brienen, Herengracht 182 kopen: het Huis de Sonnewijser. Van Brienen was een der regenten van het Maagdenhuis. Het gesticht verkreeg het pand ver onder de toenmalige waarde voor ƒ66.000,- en om dat te financieren werden de panden in de Kalverstraat verkocht en voor ƒ48.000,- aan zgn grootboek-obligaties. Verder werd van het pand op de Herengracht de complete stoffering en versiering gestript en verkocht, voorzover geen onlosmakelijk deel uitmakend van de constructie van het gebouw. Zo hoefde men geen nieuwe schulden te maken en kon tamelijk onbezorgd het weeshuis voorgezet worden.

In 1896 schudde het huis alsnog op zijn grondvesten toen het in het tracé van de nieuw te rooien Raadhuisstraat bleek te staan. De regenten verzetten zich echter met succes tegen de onteigening en hoefden alleen genoegen te nemen met een flinke hap uit de tuin (zie foto links). Berlage ontwierp een hoekhuis dat de overgebleven driehoek aan de gracht vulde. Dat huis liep tot bijna een punt, waar de toren is gekomen.

Doordat onder de wezen veel halfwezen waren werden die soms om financiele redenen terug in huis genomen, waardoor de bezetting erg schommelde. In de crisisjaren was het aantal wezen zover teruggelopen dat het pand verkocht werd en de laatste weesmeisjes in het Maagdenhuis opgenomen werden. Dat vond zijn beslag in 1932.

Voor nog uitgebreidere informatie zie Stadsarchief.

Oude afleveringen

Weeknummers die dit jaar nog moeten verschijnen betreffen opgaven van vorig jaar.
Het heeft geen zin oplossingen van oude quizvragen in te sturen. De uitslagen zijn immers al gepubliceerd.