Fotoquiz Amsterdam - Theo Bakker's Domein
Hieronder staat een historische foto of prent van een topografische situatie in Amsterdam en u raadt om welke gebouw, straat, plein, gracht, enz. het gaat. Hieronder staat ook een link, waarmee u de oplossing kunt doorsturen. De eerste goede oplossing wint en stuurt dan, na mijn uitnodiging, de volgende opgave in. De foto of prent haalt u uit de rijke collectie van het Stadsarchief Amsterdam. Uw keuze ligt in principe binnen de Singelgracht of u bent van mening dat elke Amsterdammer de situatie moet herkennen. Als de afbeelding van buiten de Singelgracht is zal dat uitdrukkelijk vermeld worden.
De winnaar van vorige week was Ria Scharn. Hieronder haar nieuwe afbeelding voor week 08. Stuur uw oplossing via deze link.
Ria's echtgenoot heeft de nieuwe opgave uitgekozen. Haar eerste indruk zat er meteen naast. U bent gewaarschuwd.
Toch goed om weer een historische foto als onderwerp te hebben. Maar..., het moet gezegd worden, de situatie is ingrijpend veranderd. Als je vandaag op hetzelfde punt gaat staan (flinke ladder meenemen) staan nog net vier huizen op deze foto op hun plek.
Hint: in de achtergrond staat vandaag een kerk, die in de tijd dat deze foto gemaakt werd nog gebouwd moest worden.
Oplossing vorige week: Spaarndammerhoofd, blokhuis aan het IJ
Toegegeven, de opgave van vorige week was wel heel specifiek. Alleen mensen die enthousiast in de Beeldbank grasduinen zullen deze tekening ooit tegengekomen zijn. De deelnemers die dat op zoektocht naar de oplossing deden schreven dat ze weer een hoop nieuwe dingen gezien hadden.
Afgebeeld is hier het blokhuis op het Spaarndammerhoofd. Deze toren maakte deel uit van de 15e/16e-eeuwse verdedigingswerken aan het IJ en beschermde met name de kwetsbare toegang tot de stad via Martelaarsgracht en Oude Haarlemmersluis. De toren staat op de kaart van Cornelis Anthonisz van 1544 maar niet meer op die van Bast van 1597. Van de toren op de hoek van het Damrak weten we dat die in 1550 werd afgebroken en dat zal ook ongeveer voor die op het Spaarndammerhoofd gelden.
De Beeldbank vertelt er nog bij dat de Martelaarsgracht eigenlijk de Nieuwezijds Kolk is, in analogie met de Oudezijds Kolk. We kennen echter nog een Nieuwezijds Kolk, al is die betiteling minder geslaagd; 'kolk' slaat immers op een ruimte tussen sluisdeuren en in die zin is het gebruik bij de Oude Haarlemmersluis verantwoorder. Een uitwijk is nog Spaarndammer Kolk, maar met het verdwijnen van de Spaarndammerbrug is de laatste hint dat hier ooit de Spaarndammerdijk begon verdwenen.
Op de foto de Oude Haarlemmersluis in het jaar 1883, vlak voor de Martelaarsgracht en de Nieuwezijds Voorburgwal gedempt zouden worden.
De gordel van verdedigingswerken aan het IJ bestond toen uit Heilige Kruistoren (Haringpakkerstoren), Spaarndammerhoofd, twee maal op de Nieuwebrug, op het Kamperhoofd en de Schreierstoren. Ergens tussen 1515 en 1536 kwam daar nog, weliswaar op dat moment buiten de stad, de Montelbaenstoren bij. Dit is meer gedetailleerd te volgen in mijn stuk over de eerste driehonderd jaar van de stad Amsterdam.
Op de tekening de verdedigingswerken op de Nieuwebrug met rechts eenzelfde blokhuis als van de quizplaat.
De tekening van de quiz is er een uit een grote serie historiserende afbeeldingen, die allemaal gebaseerd zijn op de vogelvluchtkaart van Cornelis Anthonisz van 1544. Hiernaast het betreffende fragment van die kaart met de toren. De tekenaar had wat moeite met het perspectief, waardoor het lijkt dat de toren midden in het IJ stond. De kaart laat de situatie zien zoals die werkelijk was.
De kade rechts achter de toren is de Haringpakkerij. De brug is de Spaarndammerbrug en de kade links van die brug is de Texelsche Kaay. In 1544 waren deze kades in gebruik als houttuinen, tot rond 1600 de Haarlemmer Houttuinen aangelegd werden. Daarna kwamen de kades in gebruik bij vissers, vrachtvervoerders en beurtvaarders. Het werd er zo druk dat het verboden was zomaar aan te leggen. Lossen, laden en wegwezen!
YouTube
Honderd jaar geleden landde het eerste militaire vliegtuig op een landingsstrip in de Haarlemmermeerpolder. Niet lang daarna werd in die polder luchthaven Schiphol aangelegd.
Klik de afbeelding.
Ons Amsterdam is jarig: 65!
Ook al bent u geen abonnee van Ons Amsterdam kunt u zich toch inschrijven voor de nieuwsbrief. Klik hier.
Lees de recentste nieuwsbrief (nr.25) online; klik hier.
Deze week honderd jaar geleden
Zaterdam 21 februari 1914 - Oplevering van de huizen der woningbouwvereniging Het Westen aan de Bontekoestraat, de Tasmanstraat en de Nova Zemblastraat.
De betrekkelijk jonge woningbouwvereniging Het Westen, opgericht in 1910, bouwde hier zijn eerste woningblok. Er volgde tussen Tasmanstraat en Nova Zemblastraat nog drie blokken zodat de hele ruimte tussen de oude bebouwing aan de Houtmankade (Deli-pakhuizen) en Spaarndammerstraat gevuld was.
Links: alle blokken gereed, gezien vanuit de Nova Zemblastraat. Rechts de muur van de Wester Suikerfabriek.
De bouwvergunning dateert van april 1911. Dat was dus een flinke bouwtijd maar het betreft dan ook een groot bouwblok met 340 woningen, verdeeld over vier woonlagen. Zie de bouwtekening van een segment ervan links.
Door het niveauverschil tussen Nova Zemblastraat en Tasmanstraat moet elk bouwblok dat verschil overbruggen. Dat zie je terug aan de ingangsdeuren aan de korte zijden in de dwarsstraten, die oplopen naar de Tasmanstraat. Dat is een logisch gevolg van het feit dat de Tasmanstraat in feite het verlengde van de Westerdoksdijk is die hier aansluiting zoekt op de "oude" Spaarndammerdijk om de zeewering weer te sluiten. Er zijn kleine verschillen waarneembaar tussen de vier bouwblokken, zoals de vorm van de portieken aan de Tasmanstraat. Een bewoner van een der blokken heeft voor ons alle kenmerken van de Walenkamp-blokken onderzocht. Klik deze link om dit te lezen.
De architect was Hermanus Johannes Maria (Herman) Walenkamp (1871-1933) en de bouwstijl wordt rationalisme genoemd. Dat is een wat schimmige naam die meer zegt over de ideologie van de architecten dan over een specifiek uiterlijk van hun bouwwerken. Onder aanvoering van H.P.Berlage streefden de groep naar het vermijden van onnodige versiering (Jugendstil, A'damse School) of historiserend bouwen.
Walenkamp kreeg tekenles aan de Kunstnijverheid-tekenschool Quellinus in Amsterdam, waar hij later zelf als docent werkzaam zou zijn. Hij leerde het vak van architect op de tekenkamer van Pierre Cuypers, waar hij uitblonk in fraaie presentatietekeningen. Hij tekende voor H.P. Berlage o.a. de presentatietekeningen voor het beursgebouw aan het Damrak.
Behalve architect was hij ook begenadigd tekenaar, binnenhuisarchitect, designer, docent aan Quellinus en publicist.
Walenkamp was theosoof en verkeerde met soortgenoten soms in anarchistische kringen. Daarom waren hij en zijn kornuiten onderwerp van de grootst mogelijke oplettendheid van de Amsterdamse politie.
Lees meer over hem:
http://zoeken.nai.nl/CIS/persoon/3726
Ons Amsterdam Jg.50 (1998), Ontwerpen van een eigengereide bohémien, Peter Prins, pp.118-122
Oude afleveringen
Weeknummers die dit jaar nog moeten verschijnen betreffen opgaven van vorig jaar.
Het heeft geen zin oplossingen van oude quizvragen in te sturen. De uitslagen zijn immers al gepubliceerd.
Als snelheid belangrijk is zou het prettig zijn als u precies wist wanneer de nieuwe opgave geplaatst wordt. Dat kan ! U kunt zich op de mailinglijst laten zetten via deze link.