De snelste met het goede antwoord op de foto van vorige week was Anthony Kolder. De nieuwe opgave komt dan ook van hem.
Hij toont u deze gehavende renaissancegevel en Anthony kennende zit er dan een gevelsteen in. Drie zelfs! De trapgevel is al gesneuveld en vervangen door een simpele tuit.
De gevels, ook die van de buren, hebben het niet gehaald en zijn vervangen door nietszeggende nieuwbouw. Alleen het meest rechtse pand op de foto staat vandaag nog fier overeind.
Welke straat/steeg/weg is dit?
Weet u welke afbeeldingen of onderwerpen er op de gevelstenen getoond worden?
Wij staan hier op een heel oud stukje Amsterdam: de Nes. Gesloopt werd de grote vleeshal die in het voormalige Sint Pietersgasthuis ingericht was. Na de verhuizing van dat gasthuis naar "die uyterste Nesse" nam de stad de oude locatie in gebruik en die bood plaats aan diverse instellingen, zoals de vleeshal en de stadsdrukkerij. Er werd bijna doorlopend verbouwd, aangevuld en verbeterd. De gesloopte vleugel is dan ook van 1779 en wordt hier in 1929 gesloopt om plaats te maken voor de Gemeentelijk Girokantoor. Op de foto hiernaast staan twee stegen die het gebouw omsluiten, links de Sint Pieterspoortsteeg en rechts de Sint Pietershalsteeg.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
De pui aan de Oudezijds Voorburgwal moest blijven staan om het aanzicht vanaf de gracht niet te zeer te verstoren. De ossenkoppen in de top verwijzen weer naar de vleeshal.
Tot aan de Nes werd een nieuw gebouw neergezet door architect Kees van der Wilk. Hildo Krop mocht zich te buiten gaan aan versiering van het gebouw.
Foto: timswings.nl
Hieronder nog een film uit 1936 over het verwerken van betaalopdrachten.
Goede oplossingen kwamen van Anthony Kolder, Jos Mol, Ria Scharn, Adrie de Koning, Anneke Huijser, Harald Advokaat, Fons Baede, Otto Meyer, Marike Muller, Arjen Lobach, Mike Man, Aschwin Merks, Han Mannaert, Hans van Efferen, Herman Schim van der Loeff,
Fotoquiz: Ruud's keuze
De keuzefoto betreft deze week een locatie binnen de Singelgracht.
Het grote gebouw rechts zal u op het spoor moeten zetten, maar de vraag is naar het adres van de halsgevel met guirlandes in het midden.
In 1910 kochten de Franciscaner Minderbroeders Capucijnen een driehoekig grondstuk met pakhuizen en fabriekjes tussen Tichelstraat en Lijnbaansgracht. Na sloop bouwden zij in 1911-'12 een kerk die gewijd werd aan de H. Anthonius van Padua. De volksmond hield het op de Tichelkerk of nog korter: de Tichel. Het was de eerste Capucijnenkerk en -klooster in Amsterdam. Ze was aanvankelijk hulpkerk voor de Posthoorn maar werd in 1951 zelfstandige parochie. In 1970 stopten de diensten in de kerk maar bleef het complex als Capucijnenklooster in gebruik, tot die in 2004 Amsterdam weer verlieten. Het jaar erop werd het complex gekocht door de Russisch-Orthodoxe kerk en werd dat opnieuw gewijd, nu aan Nicolaas van Myra.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Zie hier foto's van het huidige interieur door Studio Koning.
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Ria Scharn, Anthony Kolder, Adrie de Koning, Harald Advokaat, Marike Muller, Jos Mol, Maaike de Graaf, Fons Baede, Otto Meyer, Wim Huissen, Mike Man, Aschwin Merks, Han Mannaert, Hans van Efferen, Peter Waagen, José Goud,
Heeft u ook een opvallende foto gevonden?
Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Het onderwerp kan zich zowel binnen als buiten de Singelgracht bevinden. Wij verwachten wel een niet alledaags beeld dat ook niet-buurtbewoners toch wel eens op het netvlies kregen. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b. Blijf sturen!
Fotoquiz Wat? Waar?
Wie deze sfeervolle foto gemaakt heeft, hoort u volgende week wel.
Welk water is dat op de voorgrond?
Wat is de naam of het nummer van de brug in beeld?
Dat grote gebouw rechts hielp, op de foto weliswaar in de steigers en daardoor misschien moeilijk te herkennen als kerk. Het is De Krijtberg en het gebouw links is de pastorie op Singel 448.
Wij kwamen op deze foto door de publicatie van de pdf over schuilkerken, vorige week. In deze bouwfase van 1835 lag de schuilkerk achter de pastorie, net zo breed en net zo hoog, samen onder één dak. Hieronder een tekening van het interieur van de laatste schuilkerk.
De kerk op Singel 446 ontstond in de jaren 1881-'83.
Foto: Stadsarchief Amsterdam Afb.onder: Idem SAA
Goede oplossingen kwamen van Anthony Kolder, Ria Scharn, Arjen Lobach, Adrie de Koning, Harald Advokaat, Anneke Huijser, Otto Meyer, Marike Muller, Jos Mol, Fons Baede, Mike Man, Aschwin Merks, Han Mannaert, Hans van Efferen, Peter Waagen,
Met de camera op pad...
Anders dan u van ons gewend bent, laten we deze keer de foto zien zoals die in de Beeldbank staat. Het opknappen zou teveel prijs geven en de oplossing cadeau doen.
We staan op de Westerdoksdijk en kijken naar het oosten. Hier wordt het voormalig Koloniaal Etablissement gesloopt dat in 1911-'13 voor het Rijk gebouwd werd door architect Piet Hein van Niftrik. Het gebouw functioneerde als entrepot voor gouvernementsproducten uit Ned. Indië, dat daarvoor in de Peperstraat en 's-Gravenhekje gesitueerd was. In 1949 kwam het gebouw in handen van de zelfstandig geworden staat Indonesië, maar werd in 1954 teruggekocht door de Staat. Daarna maakten verschillende rijksdiensten gebruik van het gebouw, de belangrijkste was de Rijkspolitie te Water vanaf 1957. Deze sloop vond in 2009 plaats.
Foto: Martin Alberts via Stadsarchief Amsterdam waar ook onderstaande foto vandaan komt.
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anthony Kolder, Anneke Huijser, Ria Scharn, Adrie de Koning, Harald Advokaat, Otto Meyer, Wim Huissen, Marike Muller, Jos Mol, Mike Man, Aschwin Merks, Han Mannaert, Hans van Efferen,
Hulp gevraagd...
De beschrijving weet alleen te melden dat hier een bedelaar op de grond zit, maar waar? Op de hoek is een sigarenwinkel, gezien de reclame voor A. Batschari Cigarettes. Dat is een Duits sigarettenmerk maar dat hielp niet veel verder. Helemaal rechts is een winkelpui met een opvallend boograam. Misschien helpt dat?
U kunt de foto weer klikken voor de maximale resolutie.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Hulp gevraagd... en gekregen
Deze brandmelder stond op de hoek voor Valeriusplein 44 en aan de overkant is een bank op nr.40. De PW-kaart L2 van 1939 bevestigt een brandmelder op die hoek en tevens de voortuintjes van Valeriusplein 12-32. De kruisende straat is het begin van de Cornelis Krusemanstraat.
Arjen Lobach vond de locatie van twee andere brandmelders op Beeldbank-foto's maar deze loste Mike Man op. Alle drie konden aan de Beeldbank doorgegeven worden.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Hulp kwam van Mike Man,
Schuilkerken in Amsterdam
Het is al weer maanden geleden dat we de serie over schuilkerken publiceerden: van week 41-2021 t/m week 1-2022. Dat was een coproductie van Anneke Huijser - die de research voor haar rekening nam - en uw webmaster die ze in volgorde zette en aan elkaar praatte. We beloofden toen al dat het een PDF moest worden en dat is eindelijk gelukt. De tekst is helemaal herzien, er zijn een paar kleine kerkjes als aanvulling gekomen en de afbeeldingen zijn opnieuw bij elkaar gezocht. Het is een omvangrijk stuk geworden, de moeite om nog eens door te kijken en te lezen.
Klik de omslag...
Wandelen langs de stadsmuur van 1544
Op vrijdag 7 oktober a.s. gaan we weer wandelen met een kleine groep geïnteresseerden onder leiding van Kees Boas. Die start voor het Centraalstation en loopt een relatief eenvoudige route: CS, Zeedijk, Schreierstoren, Geldersekade, Kloveniersburgwal, Munt, Singel, Nieuwendijk, Prins Hendrikkade en Damrak.
Voor wandelen
heb je op z'n minst droog weer nodig. Daarom houden we zaterdag 8 oktober als reservedatum voor als de vrijdag in het water valt. Bij voldoende aanmeldingen doen we de wandeling op woensdag 19 oktober nog eens over met een tweede ploeg.
Er zijn geen kosten verbonden aan deze wandeling. U kunt zich aanmelden voor 7 oktober en onder voorbehoud voor 19 oktober. Geef uw voorkeur aan in een e-mail naar ons.Als u zich al aangemeld heeft, hoeft dat niet opnieuw.
U kunt zich eventueel voorbereiden door onze PDF over de eerste 300 jaar van Amsterdam te lezen. Klik hier of de omslag.
redactioneel
Lucas Bols
Het mag als een fabel gezien worden dat de familie Bols al in 1575 buiten Amsterdam aan een der polderpaden (Plempenpad?) een loods had gebouwd waar ze brandewijn ging stoken. Onderzoek heeft aangetoond dat dit in 1634 gebeurde toen de Derde Uitleg al afgerond was en het hier inmiddels Rozengracht heette. Men kocht een (pak)huis dat 't Lootsje genoemd werd, een naam die niet meer van het bedrijf zou wijken. Dat gebeurde door Pieter Jacobsz Bultius die hier wijn ging verkopen en 'fijne wateren' (anisette) stookte. In 1664 volgde zelfgestookte corenwijn. De familie was afkomstig uit Duitsland, uit de buurt van Keulen, een afkomst die lange tijd zorgvuldig 'onder de pet' gehouden werd. Nee, dan kwamen ze liever uit Antwerpen. Na Pieter's dood en die van zijn weduwe Clara nam hun zoon Lucas of Luycas de zaak in 1678 over; hij wijzigde de familienaam in Bols omdat die naam vaker voorkwam in Vlaanderen. Hij was het die brandewijn en likeur ging stoken. Toen Lucas in 1713 zijn testament opmaakte, stonden er vijf distilleerketels in het bedrijf en bezat de firma diverse panden op dit stukje Rozengracht. In 1758 kreeg Bols van de Staten van Holland ontheffing van het verbod op vestiging van productie- en verkooppunten voor gedistilleerd in buurpanden. Daarmee werd een bijzondere status voor het bedrijf bevestigd. Hieronder een reclamekaart met links hoe de firma zich het vroegste begin van 't Lootsje voorstelde.
Medio 18e eeuw was Lucas Bols leidend in de Lage Landen. Tussen bijna 100 likeurstokerijen en distilleerderijen
bracht de firma Bols ruim 11% van het totaal der accijnzen naar de staatskas. Veel van die concurrerende bedrijfjes noemden zich ook 't Lootsje, een naam die schijnbaar niet te beschermen viel. Reden voor Lucas Bols om waarschuwingsetiketten op de flessen te plakken dat ze het product alleen waarborgden als dat etiket er op zat.
De firma richtte ook een proeflokaal in, waar de drankjes geprobeerd konden worden.
Dat was in de Kalverstraat op nr.32 (foto) en dat zou wel eens het oudste proeflokaal van Amsterdam kunnen zijn. Op de wereldtentoonstelling van 1883 stond een replica van het proeflokaal, maar daar was de fantasie wat op hol geslagen (tekening onder naast werkelijke pui).
Bij de proeflokalen - op Rozengracht 106 zou er nog een komen - putte men zich uit in een decoratie die als Vlaamse renaissance aan moest doen. Opvallend was het goed gelukte pseudo-leerbehang
en het meubilair dat met oude technieken bewerkt en versierd werd. De toonbanken met hun antieke vierkante flessen waren blikvangers.
In 1816 overleed de laatste mannelijke telg van de familie Bols, de firma werd verkocht
aan Gabriël Theodorus van ’t Wout en ging verder als Erven Lucas Bols. In 1868 kwam Christiaan Moltzer in de directie en hij was het die het bedrijf moderniseerde en ook reclame begon te maken. Hij was het ook die het fabeltje van 1575 introduceerde en dat Bols daarmee de oudste likeurstokerij ter wereld zou zijn.
Na 1868 werd filialen in Parijs, Londen en andere grote Europese steden geopend met als het even kon een proeflokaal. Dat werd inwendig vormgegeven als een 16e- of 17de-eeuwse herberg, geheel in stijl met het jaar 1575, zogenaamd het jaar van oprichting.
De interieurs van Jan Steen stonden model. (tekening)
In 1892 verbouwde Berlage Rozengracht 99 voor Bols. Het moest op uitdrukkelijk verzoek van de directie een gevel worden
die bij het oprichtingsjaar paste en Berlage hield zich braaf aan de opdracht. Hij tekende ook nog een 17de-eeuwse luifel aan het pand. Nog geen tien jaar later ging de rest van het complex tegen de vlakte en tekende Ed. Cuypers een min of meer passende aanvulling die in 1902 betrokken werd. Op de reclamekaart hieronder naast de nieuwe gevelrij ook nog wat interieurs van productieruimten en representatieruimte.
Na de Tweede Wereldoorlog werd Bols begeerd voor investeerders en in 1954 gaat Bols naar de beurs. Het bedrijf wordt geleid door twee kleinzonen van Moltzer, Piet en Chris Hart Nibbrig, en zij kunnen door de beursgang uitbreiden. Dat doen ze vooral door collega-concurrenten op te kopen, waaronder Wynand Fockink. Door samenwerking met Bootz haalt Bols eindelijk de Tip van Bootz binnenboord, die ze jarenlang probeerden na te maken maar nooit in slaagden.
De dividenden lopen op tot wel 36% van de nominale waarde der aandelen. De directie betreurt het dat diverse overheden de sterke drank als een melkkoe zien, anders had het dividend nóg hoger kunnen zijn.
In 1969-'70 verhuist de productiecapaciteit naar Nieuw-Vennep. Ook de Rozengracht zal uiteindelijk verlaten worden. Bols wordt een speelbal van investeringsmaatschappijen.
In 2006 volgt een buy-out door Huub van Doorne en AAC Capital en keert men zoveel mogelijk terug naar de oude producten.
Middels overnames, fusies, samenwerkingen en joint-ventures breidt het merk Bols
verder uit. In het topjaar 2019 steeg de omzet tot € 92,5 miljoen.
De afbeeldingen bij dit artikel komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders vermeld
Column: De illustere zusteren van Amsterdam
Ik zit in de Stadsschouwburg met de familie. We kijken naar het uiterst fraaie en deze keer ook aandoenlijke ballet van ‘Notenkraker en Muizenkoning’, waarin mijn kleindochter Liza een heerlijk primadonnarolletje heeft, dat papa en mama en oma en ik natuurlijk niet mogen missen. In de pauze verschijnt Liza met rode konen en in roze tutu kort in de foyer voor een colaatje en natuurlijk om even te ‘shinen’. De confetti aan vragen aan haar adres, wimpelt ze af…, werk aan de winkel…, én… je hoofd erbij houden! Dát is het credo! Als ik mijn dochter, mijn vrouw en mijn kleindochter (én haar vrouwelijke collegaatjes) zo hoor debiteren, denk ik vaak dat mijn geslacht toch niet het sterke geslacht is…, de dames zijn veel sterker, hebben meer vlees op de botten, meer haar op de tanden en kunnen van elegantcharmant in één beweging doorschakelen naar vijandigvilein.
Tijd voor een hommage, Gijsbreght! Een hommage aan de illustere Mokumse zusteren, de tóp-Amsterdamses!
Als ik het idee ter plekke lanceer, ontvang ik meteen een gezellig empathisch applausje, ook van papa en de rest van de meeluisterende heren.
Mokumse dames, vrouwen met power zeg maar, vrouwen waar Mokum wat aan had/heeft. Ík ga over ze schrijven!
Daar gaat ie dan:
1. Sonja Barend
Spraakmakende Koningin van de Talkshow.
Kritisch interviewster, overladen met vele prestigieuze prijzen.
Mensen vergeleken haar ‘Sonja’s Goed Nieuws Show’ wel met de shows van haar voorganger de beroemde Willem O. Duijs. Er is een prijs naar haar genoemd, te weten de ‘Sonja Barend Award’ , een jaarlijkse vakprijs voor het beste televisie-interview. De prijs is een initiatief van de VARA-gids en is vernoemd naar tv-presentatrice Sonja Barend (1940), bijgenaamd de koningin van de talkshow. Sonja was meer dan veertig jaar op televisie te zien tot ze eind 2006 stopte met het maken van televisie. Ze was zeker een waar en vaak geliefd en bewonderd icoon voor de omroepen, de journalistiek, voor Nederland en voor Amsterdam! Haar programma ‘Sonja op Maandag’ e.d. werd rechtstreeks met publiek uitgezonden vanuit Amsterdam, onder meer vanuit theater De Meervaart, en was soms spraakmakend, zowel door de gasten als de gastvrouw. Barends afsluitende opmerking "Voor straks, lekker slapen en morgen gezond weer op" werd een begrip, net als het hilarische telefoongesprek aan het eind van het programma met het Paul Haenen-typetje Margreet Dolman, die op eigenzinnige wijze haar mening over het programma gaf.
2. Rita Corita
Geliefd vertolkster van het Nederlandse lied, zoals het lied van
John Woodhouse: ‘Koffie, koffie, lekker bakkie koffie…’. Ze was ook bij het
publiek bekend als panellid van De Berend Boudewijn Kwis en
De Willem Ruis Show in de jaren zeventig.
We missen haar Mokumse gezelligheid!
3. Annie M G Schmidt
Begenadigd en beroemd schrijfster (Jip en Janneke, Beertje Pippeloentje e.d.), liedjesmaakster e.d. Tevens geliefd dichteres en schrijfster van verzen, liedjes, boeken, toneelstukken, musicals en radio- en televisiedrama.
Bij het graf van Annie M.G. Schmidt leggen veel mensen pennen neer en ook staat er de giraf, symbolisch voor haar verhaal over Dikkertje Dap. Rechts nog een Dikkertje Dap, maar nu bij een levensgrote giraffe in Artis.
4. Maria Tesselschade Roemers Visscher
Graag geziene Nederlandse dichteres, zangeres, musicienne en glasgraveerster uit de 17de eeuw. Nam deel aan de bekende culturele Muiderkring rond P.C. Hooft. Ze woonde aan de Engelsche Kaey, de huidige Geldersekade 14. Het huis kreeg opnieuw als naam 'De Korendrager’. Dit was het huis van de succesvolle 16e-eeuwse koopman en dichter Roemer Visscher die hier grote dichters ontving zoals Vondel en Bredero. Het werd « ’t Saligh Roemers Huys » genoemd en door Vondel bezongen als centrum van literair verkeer, dus met recht een voorloper van de Muiderkring.
Hieronder een glas dat door haarzelf gegraveerd is. Daarnaast het pand Geldersekaai 14 (tekening Stadsherstel)
Links: Ballet ‘Notenkraker en Muizenkoning’ (Nationale Ballet) bron: operaballet.nl
Deze serie wordt vervolgd... natúúrlijk!
De afbeeldingen bij deze column komen van Wikipedia, tenzij anders vermeld
Nieuwe raadplaat voor week 37
Waar hangen en beieren deze welluidende klokjes?
Laat ons uw antwoord op deze vraag weten via deze link
Foto: hoort u volgende week
Oplossing raadplaat van week 35
Het ging hier om het luisterrijke bruggetje 232 nabij de Hortus.
Foto: Wikipedia
Goede oplossingen van de volgende illustere Mokumofielen kreeg ik tot mij:
Mike Man, Kees Huyser, Adrie de Koning, Anthony Kolder, Jos Mol, Hans Goedhart,
Hans Olthof, Hans van Efferen, Marike Muller, Otto Meyer, Tom Tand en Aschwin Merks.
YouTube: Zwerftocht door Amsterdam -1934
Deze week honderd jaar geleden
Zondag 10 september 1922 - Het Centraal Theater gaat weer open, nu onder de directie van toneelgezelschap Comœdia. Dit gezelschap was een onderneming van David Lobo en zijn echtgenote Greta Braakensiek, dat bestond van 1921 tot 1924 waarna het fuseerde met Die Haghespelers tot het Vereenigd Toneel. Comœdia bespeelde het Centraal Theater al vanaf januari 1922 tot mei 1924. Het Vereenigd Toneel bracht slechts enkele stukken in het Centraal Theater maar vooral de Stadsschouwburg. Eigenaar de Amsterdamsche Bank verhuurde het Centraal Theater verder aan wisselende gezelschappen. Het langst stond hier het Centraal Toneel (1930-'46) o.l.v. Tilly Lus en Mary Dresselhuys.
Afb: Stadsarchief Amsterdam
Donderdag 14 september 1922 - De volgende dode Chinees in Amsterdam als gevolg van de bendeoorlog onder Chinezen. Vanmorgen om 09:30 uur kwam een bootje met daarin Chinezen voor de Javakade, de loswal van de Mij. Nederland. De Chinees Yung, lid van de Bo On-ners en in dienst als contractman van de Nederland, werd door het hoofd geschoten door Jip Tha, lid van het Drie Vinger-verbond. Yung was op slag dood en Jip Tha werd met de pistool nog in de hand overmeesterd en gearresteerd door de politie. Yung was de belangrijkste Chinees van de Buiten Bantammerstraat (foto links) geweest, aanleiding voor de politie om de huizen van Chinezen in die straat - en dat zijn ze bijna allemaal - verder te bewaken. Of dit onderdeel van de Tong-oorlog is, blijft onzeker maar waarschijnlijk is het wel.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Oude afleveringen
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2022. De keuze 2014 t/m 2021 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.
