weekblad-logo

week 43-2022

Fotoquiz eerste

De snelste met het goede antwoord op de foto van vorige week was Jos Mol. De nieuwe opgave komt dan ook van hem. De fotograaf beschikte nog niet over Photoshop en probeerde de vlucht duiven waarschijnlijk met extra ontwikkelaar er uit te lichten.

De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Oplossing vorige week

 

Ons inziens bracht de Beeldbank-beschrijving bij deze foto menig deelnemer in problemen. Wat heeft de Jodenbreestraat hierbij te zoeken? Dit is de trap vanaf de in 1883 voor Vlooienburg langs geplempte kade langs de Amstel die naast het Diakonie Jongensweeshuis met deze trap aansloot op de Zwanenburgerstraat, vlak voor brug #229 die tegenwoordig Ir. Bijvoetbrug heet. Zie daarvoor ook een andere foto van deze trap hieronder.
Nadat de wezen vanaf 1904 een voor een bij gastgezinnen werden ondergebracht, kwam het gebouw leeg te staan tot het Gasbedrijf er in 1910 in trok. Daarna bleef het pand in handen van de Gemeente die er naar behoefte diensten in onderbracht. In 1940-'45 bijvoorbeeld de Distributiedienst. Het pand werd bekend als "Amstel 1", een naam die nog steeds in het stadhuis circuleert maar nu als onderdeel van het Stadsdeelkantoor Centrum in het stadhuisgebouw.

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Jos Mol, Harald Advokaat, Adrie de Koning, Arjen Lobach, Mike Man, André de Raaij, Otto Meijer, Hans van Efferen, Marike Muller, Hans Smit,

Fotoquiz: Mike's keuze

 

De keuzefoto betreft deze week een locatie binnen de Singelgracht.

Welke gracht/kade/burgwal is door het raam te zien?

Mike besloot het u niet te makkelijk te maken en wil nog iets weten.

Weet u het adres te achterhalen van het pand van waaruit gefotografeerd is?

Laat het ons weten via deze link

Foto: © Guus Schildmeijer

Oplossing: webmaster's keuze

 
Deze luchtfoto is gemaakt boven de Staatsliedenbuurt en vertoont de Singelgracht en de grote kom waar de Haarlemmertrekvaart op uitkomt. Aan die kom staat de Haarlemmerpoort die ook wel eens Willemspoort genoemd wordt. De spoorbaan met dubbele spoorbrug is die naar Haarlem/Zaandam. Pijl 1 wijst naar een dubbele ophaalbrug van Planciusbuurt naar het Prinseneiland, de Sloterdijkerbrug (#321). Pijl 2 wijst naar een brug voor de Marnixstraat over de Brouwersgracht, de Bullebak (#149). Verwar deze brug NOOIT meer met de Bullebakssluis (#160) in de Marnixstraat over de Bloemgracht.
De Bullebak was het verzonnen watermonster waarmee bezorgde moeders hun zonen bang maakten opdat ze niet meer langs de pikdonkere doorvaart onder de stadsmuur zouden gaan spelen. Die doorvaart ging van de samenkomst van Lijnbaans- en Brouwersgracht naar de Singelgracht. In 1810 werd de Brouwersgracht op volle breedte doorgetrokken tot de Singelgracht met er overheen een ophaalbrug, de eerste Bullebak (tekening onder).

Foto: Stadsarchief Amsterdam

 
De brug wordt op dit moment vervangen en van het plaatsen van de brugdelen maakte men een zgn. 'timelapse', een versnelde weergave van de plaatsing.
Klik de afbeelding links om de pagina te openen waar u onderaan de timelapse kunt starten.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Ria Scharn, Adrie de Koning, Kees Huyser, Leo van der Meer, Harald Advokaat, Kees Dalmeijer, Minne Dijkstra, Otto Meyer, Rob de Rijk, Anthony Kolder, Mike Man, Herman Schim van der Loeff, Wim Huissen, Jos Mol, Han Mannaert, Hans van Efferen, Hans Olthof, Harry Snijder, Marike Muller,

Heeft u ook een opvallende foto gevonden?

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Het onderwerp kan zich zowel binnen als buiten de Singelgracht bevinden. Wij verwachten wel een niet alledaags beeld dat ook niet-buurtbewoners toch wel eens op het netvlies kregen. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b. Blijf sturen!

Fotoquiz Wat? Waar?

 

In de tijd dat deze foto gemaakt werd, trok een fotograaf massaal aandacht en verzamelde zich al snel een menigte. Deze keer ging het anders; twee schoorsteenvegers zijn aan het werk op het dak en dat kwam schijnbaar minder vaak voor dan het maken van een foto.

Waar is dit?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Oplossing vorige week

 

Dit is het Leidseplein met nog de oude schouwburg die 20 februari 1890 in vlammen opging. Dat beeld van de ver op het plein opdringende ingangspartij kan ontregelend geweest zijn. Dat deel van het gebouw was onderdeel van de grote verbouwing in 1874, waarbij het houten gebouw en stenen schil kreeg, plus de uitgebouwde ingang. Tegen brand van binnenuit hielp die "verstening" niet.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

 

Goede oplossingen kwamen van Kees Huyser, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Ria Scharn, Adrie de Koning, Harald Advokaat, Jos Mol, Fons Baede, Peter Pijst, Kees Dalmeijer, Anthony Kolder, Otto Meyer, Mike Man, Herman Schim van der Loeff, Han Mannaert, Hans van Efferen, Harry Snijder, Marike Muller,

Met de camera op pad...

Een stukje Amsterdam wat qua bebouwing flink veranderd is. De vraag is:

Waar is dit?

Op een der gebouwen staat een ruiter met windvaan in de vorm van een haan.

Welk gebouw is/was dit?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Foto van vorige week

 

Wij veronderstelden dat de huisnummers u wel op weg zouden helpen, maar het bleken de bijzondere (gesloten) pothuizen te zijn die snel de oplossing brachten.
Dit is de Oudezijds Achterburgwal met de huizen 210-212.

Afbeeldingen: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Kees Huyser, Adrie de Koning, Anneke Huijser, Harald Advokaat, Arjen Lobach, Anthony Kolder, Jos Mol, Ria Scharn, Mike Man, Hans van Efferen, Han Mannaert, Marike Muller,

Hulp gevraagd...

 

Op een pleintje met een peperbus spelen kinderen, de meisjes houden zich met een of ander naaiwerkje bezig, de jongens vervelen zich. We zien in de huizenrij een afgesloten gang. De naam van het café is helaas onleesbaar en incompleet.

Waar is dit?

U kunt de foto weer klikken voor de maximale resolutie in de Beeldbank.

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Hulp gevraagd... en gekregen

 

Fraaie foto, aandoenlijke voorstelling, maar niet in Amsterdam. Mike Man merkte op dat Amsterdamse agenten in 1936 allang op de pet waren overgestapt.
Op de markiezen is nog vaag de tekst 'Poppendokter' te lezen en in combinatie met huisnummer 208 voerde dat inderdaad de stad uit, naar Den Haag. Op Spui 208, hoek Ammunitiehaven was jarenlang zo'n poppendokter gevestigd. Wij hebben het Stadsarchief weer ingelicht.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Hulp kwam van Eric-Jan Noomen, Arjen Lobach, Paul Graalman, Harry Snijder,

redactioneel

Wethouders in Amsterdam - Inleiding

 
Een aantal Amsterdamse burgemeesters hebben we al eens onder uw aandacht gebracht. De burgemeester vormt samen met de wethouders het dagelijks bestuur van de stad. Er zijn verschillende wethouders die een belangrijke rol hebben gespeeld in het bestuur van onze stad. Een aantal daarvan willen we de komende tijd in de schijnwerpers zetten. Maar alvorens dat te doen eerst een uitleg over het ontstaan van het wethoudersambt.
We gaan terug naar het belangrijke jaar 1813. Napoleon verliest de slag bij Leipzig en zijn rol is daarmee uitgespeeld. Er komt een eind aan de Franse overheersing. De in het Paleis op de Dam wonende Lodewijk Napoleon is reeds vertrokken uit Nederland en de dan nog aanwezige Fransen verlaten heimelijk het land.
In 1814 wordt de Grondwet van kracht en dat betekent dat Nederland een koninkrijk is onder Oranje met Amsterdam als hoofdstad.

Foto: eigen opname;
Lange tijd hingen in het Stadhuis bij de ingang van de raadszaal borden met de namen van alle burgemeesters en wethouders met hun familiewapen, als zij dat hadden. Bij de wethouders die 'fout' waren geweest in de oorlog,stonden geen wapens, maar een zwart kruis. Helaas zijn de borden bij de laatste verbouwing van het stadhuis weggehaald en verhuisd naar het depot van het Amsterdam Museum.

 
Als op 30 november 1813 Willem Frederik in Scheveningen landt, wordt hij de nieuwe vorst. Hij zal als koning Willem I de geschiedenisboeken ingaan. Pas op 16 maart 1815 roept hij zichzelf uit tot Koning der Nederlanden, waarna hij op 21 september officieel wordt ingehuldigd, maar daarvoor neemt hij al een aantal besluiten. Een ervan is het benoemen van 20 Amsterdamse raadsleden, waarvan er 4 het dagelijks bestuur vormen. Zij zijn de burgemeesters. W.J. van Brienen van de Groote Lindt wordt de belangrijkste burgemeester met de titel 'maire'. De titel had hij al in de tijd van Napoleon gekregen.
In 1824 wordt besloten dat het dagelijks bestuur van de stad niet meer bestaat uit 4 burgemeesters, maar uit burgemeester en wethouders (B&W) , welke dan nog benoemd worden door de koning. Vanaf dat moment kennen we dus het fenomeen wethouder, dat in 1851 bij de invoering van de Gemeentewet, ook wettelijk wordt vastgelegd. Vanaf dat moment is er een gekozen Gemeenteraad, uit wiens midden de wethouders worden benoemd. Dit zal lange tijd zo blijven. Pas na de invoering van de Wet dualisering gemeentebestuur op 7 maart 2002 maken wethouders geen deel meer uit van de Gemeenteraad en komt er ook meer afstand tussen Gemeenteraad en B&W. Het wordt dan ook mogelijk wethouders "van buiten" aan te trekken.

Tekening: W. Heyting

Er zijn sinds 1824 meer dan honderd wethouders benoemd. Sommigen daarvan zaten er maar kort en maakten niet al te veel indruk, maar er waren er ook die lange tijd de stad dienden en veel tot stand brachten. En daar willen we vooral aandacht aan besteden. Het is de bedoeling steeds aan twee wethouders aandacht te besteden, één uit het verdere verleden en één van recentere tijden.

De afbeeldingen bij dit artikel komen van het Internet; als daar de bron vermeld wordt, hebben wij dat hier ook gedaan.

Column: Illustere klokken

Klokkenklaas kwam ik vorige week tegen op de Rozengracht. Ik ken hem van vroeger. Hij woonde met zijn Katrien in de Konijnenstraat en werkte bij de Stadsreiniging. Hij stond achterop een treetje en reed dan steeds een stukkie mee naar de volgende vuilbakken. Hij kon ontzettend veel lullen. Naast zijn baan deed ie viel timmeren in zijn achtertuintje van twee bij twee, en was hij vaak bezig de zeepkisten en fietsjes van de kleintjes in de Jordaan op te lappen. Ik ben wel eens bij hem thuis geweest en nam meteen zijn allervoornaamste hobby in ogenschouw… klokken. Overal sloegen, tikten, schelden, belden, beierden, toeterden,  en koekoekten de driehonderdenzesenzeventig lawaaimakertjes van Klaas erop los! Katrien was gelukkig wat dovig en was er al aan gewend het grootste deel van de dag in huis haar gehoorapparaat uit te doen. Maar …, ze liepen! Die klokken! En allemaal op de seconde gelijk! ‘We nemen d’r één, en daarna gaan we een wandelingetje maken, leuk!’ En namen d’r één, nu ja van alles één. Dus eerst een pilsie en daarna een kalebassie. En nog eentje voor on the road. Het was eigenlijk veel te vroeg, maar ja, probeer maar eens een drankie te weigeren van Klokkenklaas. ‘Het is bijna op énen,’ zei Klaas. ‘En dinsdag!’ Hij troonde me mee naar de haringkraam op de Westermarkt en liep daarna ietsjes door tot aan de jordaankant van de Westertoren. Daar speelde een beiaardwijsje en daarna sloeg de grote uurklok precies één uur. Toen het klokkenwijsje en de uurslag uitgegalmd waren, zette Klaas zijn handen naast zijn mond en riep naar het uurwerk keihard: ‘Boudewijn …, Bou-ou-de-wij-ijnnn!!!’ En warempel, tussen de wijzers en het cijfer negen (IX) ging in de wijzerplaat een luikie open en zag je een bebaarde kop en een hand met een megagrote zakdoek, en die hand zwaaide met de zakdoek driftig heen en weer en het hoofd joelde: ’Ahoi, Klaassie, alles goed?’ (zie foto en filmpje)

We zwaaiden een minuutlang met volle overgave naar de symphatieke stadsmuzikant uit Nijkerkerveen en daarna ging het luikie weer dicht. ‘Wandelingetje dus?’ Ach waarom niet. Maar ja, het ging hier wel om Klokkenklaas met zijn klokkenverzameldrift en klokkenobsessie. ‘Klok 1 hebben we nu gezien. Goed naar boven kijken, Gijssie, dan leer je nog wat …, en … uitkijken dat je niet met je kont onder de klok loopt!’ En zo struinden we delen van Amsterdam door en zagen we ouderwetse en modernstrakke klokken aan de gevels en in de torens. Een lust voor het oog, en soms ook voor het oor. Stiekem zocht ik op mijn smartphone onderweg even die gekke uitdrukking op, die van … ’onder klok lopen’. Nou, da’s niet best, als je onder de klok loop, dan heb je een geslachtsziekte opgelopen. Vroeger moest je dan bij het Binnengasthuis zijn om daar onder de klok door te lopen naar de ingang voor de venerische ziektes. Het werd een uiterst authentieke tocht waarbij opviel dat Klaas, die het altijd aan zijn heup en knie had, er vrolijk op los tippelde en kakelde, zo in vervoering was tie.
Welke klokken we allemaal gehad hebben, weet ik niet precies meer, en ik had ook geen opschrijfboekie bij me. Als ik put uit mijn inmiddels wat poreuze geheugen dan bewonderden we onder andere de klok van de Oudemanhuispoort 4 (zie foto en zie onderschrift), van het Weesperplein 4 en 8 (zie foto en onderschrift). Op zijn smartphone liet Klaas de Damstraat zien waar Jos Messias voor minder goed zienden ooit een reuzenklok had hangen die achterstevoren liep. (zie foto ‘s en onderschrift). ‘Tot volgende week’, zei Klaas. ‘Ja,’ zei ik ‘en niet je kont onder de klok houden, ha ha..’

Foto's boven: Stadsbeiaardier Boudewijn Zwart zwaait vanaf de Westertoren naar het Mokumse publiek (YouTube); rechts daarvan de geveltop en klok van Oudemanhuispoort 4, de faculteit Rechtsgeleerdheid (SAA)

Foto's onder: Diamantbeurs met klokken en links een deel van Weesperstaete, het Psychologisch laboratorium van de UvA (SAA)

Vroeger: Damstraat 38. Klok op gevel van Jos Messias; bijzondere klok waarvan de wijzers de andere kant op draaien dus linksom ipv rechtsom. De achterliggende gedachte was: "In het verleden ligt het heden" (SAA)

(1914) Onder de klok lopen (< klok boven het poortje van het Amsterdamse Binnengasthuis, waar mensen behandeld werden voor een venerische ziekte) (Barg.) een geslachtsziekte hebben. Ook wel: een klokkie aan zijn kont hebben. Zij, in speelhol en kleedhok... tsja... tsja... Zij was toch..., lachte ze naar Piet, met een gruwelijke ironie..., een ‘doodfesoenlijke’ besteedster, die nog nooit onder de klok had getippeld..., dat zou ze dénken. (Israël Querido: De Jordaan: Amsterdamsch epos. Deel 2: Van Nes en Zeedijk. 1914) Klok: onder de klok tippelen: op spreekuur naar de dokter gaan. Ook: geslachtsziek zijn. (E.G. van Bolhuis: De Gabbertaal. 1937) Hij moet onder de klok' (hij lijdt aan een venerische ziekte) herinnert aan de grote klok boven de ingang van het Binnengasthuis, afdeling Huidziekten. (Meyer Sluyser: Er groeit gras in de Weesperstraat. 1962) (Enno Endt: Een taal van horen zeggen: Bargoens en andere ongeschreven sterke taal. 1969) (Enno Endt & Lieneke Frerichs: Bargoens Woordenboek. 1974) (Hans Heestermans: Erotisch Woordenboek. 1980)(Robert Henk Zuidinga: Eroticon: het ABC van de erotiek. 1990) (M.A. van den Broek: Erotisch spreekwoordenboek. 2002) ‘Je moet wel een condoom om,’ zegt ze als ze op bed liggen. ‘Nee,’ zegt hij, ‘alsjeblieft.’ ‘Ik heb geen zin om onder de klok te lopen.’ In de polikliniek van het Binnengasthuis worden geslachtsziektes behandeld en iedereen weet hoe het gesteld is met wie onder de klok loopt. (Martin Schouten: Het palingoproer. 2012) Schubart loopt een paar dagen later onder de klok om zich te laten controleren. Hij heeft geen geslachtsziekte en dat krijgt hij op een briefje. (Martin Schouten: Het palingoproer. 2012) (Hans Heestermans & Ditte Simons: Mokums woordenboek. 2014) Matroos Snoekie zei in plat Mokums tegen Sally: ‘Kijk jij maar uit. Je hebt zo weer een ‘klokkie an de kont’.’ Dit is een zeemansuitdrukking voor een geslachtsziekte. (Cees de Vries: Zeemansgraf op de Wildevaart. 2019). (bron: ensie.nl)  

Krantenberichten over activiteiten van uurwerkverkoper Jos Messias (bron: joodsmonument.nl)

 
Nieuwe raadplaat voor week 43

Wat is het?
Waar staat het?
Wie maakte het?

Stuur uw DRIE antwoorden op deze vragen via deze link

Foto: hoort u volgende week

 
Oplossing Gijsbreghts raadplaat van week 41/42

Dit is de vuurtoren met sinaasappels van Hans van der Ban. Het werk staat op de Postjeskade 103.

Foto: amsterdam.kunstwacht.nl

Goede oplossingen kreeg ik van Anneke Huijser, Kees Huyser, Otto Meyer, Mike Man, Jos Mol, Adrie de Koning en Marike Muller.

 

YouTube: Broodjes van Sal Meijer

Deze week honderd jaar geleden

 
Dinsdag 24 oktober 1922 - Naar vandaag pas gemeld wordt is op donderdag 19 oktober j.l. op 51-jarige leeftijd Cornelis J. Gimpel, de conservator van de Topografische Atlas Amsterdam overleden. Hij kwam in 1913 in dienst als adjunct-commies en werkte zich in het Waaggebouw op de Nieuwmarkt tot deze post omhoog. Hij was niet een man uit de "wetenschap" maar bezorgde zich door een stroom aan vakkundige publicaties een faam op het gebied van afbeeldingen van Amsterdam. Bekend is zijn ordening van de tekeningen en aquarellen van H.P. Schouten, waar hij ook een boek over schreef. Desgevraagd stak professor Brugmans de loftrompet over de autodidact Gimpel en de betekenis die hij had voor ordening van de grote hoeveelheid tekeningen en foto's van de stad.
Of het zo moest zijn begint vandaag een drie-daagse veiling van zeldzame tekeningen, prenten en boeken over Amsterdam bij veilinghuis De Vries, Singel 146.
Naast zich met tekeningen bezig te houden zette Gimpel ook fotograaf C.G. Leenheer Sr. aan het werk met het op foto vastleggen van de stad. Dit initiatief levert ons vandaag nog steeds quizfoto's op van een veranderende stad (zie voorbeelden hieronder). Een eigen bijdrage van de fotograaf was het fotograferen van onderwerpen die binnenkort gesloopt zouden worden.

Foto: UBA

In het Stadsarchief zijn ±300 foto's van Leenheer te vinden. Klik hier om ze te zien.

Oude afleveringen

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2022. De keuze 2014 t/m 2021 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 wk01 wk02 wk03 wk04
wk05 wk06 wk07 wk08 wk09 wk10 wk11 wk12 wk13 wk14 wk15 wk16
wk17 wk18 wk19 wk20 wk21 wk22 wk23 wk24 wk25 wk26 wk27 wk28
wk29 wk30 wk31 wk32 wk33 wk34 wk35 wk36 wk37 wk38 wk39 wk40
wk41 wk42 wk43 wk44 wk45 wk46 wk47 wk48 wk49 oudjr wk50 wk51
 

U kunt elke zaterdagmorgen vanaf 09:00 uur een nieuwe aflevering van deze weekkrant ophalen via deze link