week 20-2021 |
||||||||||||
Fotoquiz snelste |
||||||||||||
De snelste met het juiste antwoord op de foto van vorige week was Anthony Kolder. De nieuwe opgave komt dan ook van hem. De vraag is: Welk water is dit?Op welke brug staan de jongens? (naam of nummer)Oplossingen via deze link Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oplossing vorige week |
||||||||||||
Het grote pand links op de foto bracht de oplossing van deze ongewone blik op het Leidseplein. Het is het pand dat plaats maakte voor de nieuwbouw van Maison de Vries, het latere KLM-gebouw op de hoek van de Leidsestraat.
Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Anthony Kolder, Ria Scharn, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Robert Raat, Frank Elzas, Jos Mol, Kees Valentijn, Mike Man, Hans van Efferen, Marike Muller, Otto Meyer, |
||||||||||||
Fotoquiz: webmaster's keuze |
||||||||||||
De keuzefoto betreft deze week een locatie buiten de Singelgracht. Wat een gekrioel en wat een ongeduld van het verkeer om aan deze stoet voorbij te komen. Zijn het nu militairen of politieagenten die hier marcheren? De vraag is: Welk straat/weg is dit?Wat is de aanleiding voor deze optocht?Oplossingen graag via deze link Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oplossing: Ria's keuze |
||||||||||||
Vanaf de Sloterkade werd deze foto over de Schinkel gemaakt van de achterkanten van huizen aan de Amstelveenseweg. Achter de huizen was de steenhouwerij van de firma Harmsen gevestigd. Die steenwerf bevond zich achter de twee hoge huizen rechts op de foto, beide eigendom van Harmsen. Dat zijn A'veenseweg 54-56; in 54 was een poort en gang naar de werf erachter opgenomen. Toen de Schinkel verbreed werd, heeft Harmsen een deel van zijn bedrijf naar de Distelweg in Noord verhuisd. Beide huizen zijn nog steeds in eigendom van de familie. Foto's: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Het tramspoor dat linksonder afbuigt is dat door de Zocherstraat, nodig omdat de bebouwing van de Dubbele Buurt geen twee sporen toeliet. Zolang die huizen niet afgebroken waren, gold eenrichtingsverkeer en de retourtram (lijn 1) reed van de Amstelveenseweg naar de Overtoom via de Zocherstraat. Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Kees Huyser, Anthony Kolder, Han Mannaert, Robert Raat, Hans Olthof, Harry Snijder, Bert Brouwenstijn, Marike Muller, Mike Man, Jos Mol, Hans van Efferen, |
||||||||||||
Heeft u ook een opvallende foto gevonden? |
||||||||||||
Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Het onderwerp kan zich zowel binnen als buiten de Singelgracht bevinden. Wij verwachten wel een niet alledaags beeld dat ook niet-buurtbewoners wel eens op het netvlies kregen. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b. Blijf sturen! |
||||||||||||
Fotoquiz Wat? Waar? |
||||||||||||
Niet helemaal een foto, eerder een tekening op basis van een foto uit de tijd dat een tekening duidelijker was dan een foto. Bovendien moesten er een paar wervende teksten op de gevel komen die wij voor plaatsing in deze rubriek weer moesten wissen. De vragen zijn: Welke straat is dit in de voorgrond?Welke zijstraat komt erop uit?Welk etablissement is/was dit op de hoek?Laat het ons weten via deze link Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oplossing vorige week |
||||||||||||
Op 6 mei 1912 bepaalde de Gemeenteraad dat de Gemeentepont over het IJ gratis diende te worden. Deze beslissing werd ingegeven onder grote druk van de naar Noord verhuisde industrie die problemen kregen genoeg personeel te vinden. Er waren nog geen huizen voor ze om naar Noord te lokken en elke dag betalen voor de pont zat er ook niet in. De jeugd maakte direct gretig gebruik van de nieuwe regeling. Er werd in de dagen erna extra politie ingezet om baldadigheid aan de overkant te voorkomen en op de De Ruijterkade om de grote drukte te beteugelen. Lees verder... Foto's: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Ria Scharn, Arjen Lobach, Kees Huyser, Anthony Kolder, Harald Advokaat, Marike Muller, Robert Raat, Paul Graalman, Mike Man, Jos Mol, Harry Snijder, Otto Meyer, Bert Brouwenstijn, Kees Valentijn, Han Mannaert, Hans van Efferen, |
||||||||||||
Met de camera op pad... |
||||||||||||
Een vogelvluchtopname. Bijna net zo moeilijk als een luchtopname. De vraag is: Wat is het adres van het hoekpand middenvoor?Oplossingen graag via deze link Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Foto van vorige week |
||||||||||||
De fotograaf stond in het Wertheimpark en fotografeerde over de Nieuwe Herengracht de gevelrij aan de overkant. De meest opvallende gevel is die van nr.103 met zadeldak. Van 1734 tot 1785 was dit eigendom van Aron de Joseph de Pinto. Het tuinhuis dat De Pinto liet bouwen werd verkwanseld en in Ukkel bij Brussel in het Wolvendaelpark opnieuw opgebouwd. In week 11 van 2017 was deze foto al eens onderwerp en toen is er meer over het tuinhuis geschreven. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Kees Huyser, Ria Scharn, Anneke Huijser, Anthony Kolder, Dirk Fuite, Harald Advokaat, Hans Olthof, Robert Raat, Otto Meyer, Mike Man, Jos Mol, Harry Snijder, Jan Six van Hillegom, Kees Valentijn, Marike Muller en Hans van Efferen, die allen het huisnummer wisten te noemen. Fred van Kooij deed het zonder nummer. |
||||||||||||
en dan nog even over... |
||||||||||||
... het Wertheimpark. Hans Goedhart memoreert nog het gedoe met de sfinxen aan de ingang van het park. Hij schrijft: "De zinken sfinxen op de zuilen bij de ingang zijn in de oorlog 'meegenomen' door de bezetter. Die had een enorme metaalhonger. De huidige sfinxen zijn uit steen gehouwen door Hans ’t Mannetje, die indertijd zijn atelier had in de Nieuwe Uilenburgerstraat in een voormalige synagoge [1982; red.]. Ze zijn in de jaren ’80 herplaatst en feestelijk onthuld door burgemeester Wim Polak." 020apps.nl: Uit foto's van eind 19de eeuw blijkt dat de lantaarns toen verdwenen waren. |
||||||||||||
Nieuwe PDF: architect en kunstenaar Michel de Klerk |
||||||||||||
Weer een nieuwe aflevering in de serie Belangrijke Amsterdamse Architecten: Klik hier of de omslag links om te lezen. |
||||||||||||
YouTube: Amsterdam by drone |
||||||||||||
Amsterdam by drone Nieuwerwets gedoe... maar alles bij elkaar ook wel eens een leuke invalshoek: Amsterdam bekijken alsof we een postduif zijn. Klik hier of de afbeelding links om te bekijken. |
||||||||||||
redactioneel |
||||||||||||
De smalste huizen van Amsterdam -3 |
||||||||||||
Haarlemmerstraat 43 en 64-66 De Haarlemmerstraat en Haarlemmerdijk zijn twee straten die in elkaars verlengde liggen, net even buiten de grachtengordel. Het oudste deel, de Haarlemmerstraat loopt evenwijdig tussen de Haarlemmer Houttuinen en de Brouwersgracht en staat loodrecht op de Korte Prinsengracht en de Singel. Er bevinden zich op de nummers 43 en 66 twee piepkleine huisjes die nu besproken zullen worden. Foto van George Breitner uit 1906-1907 met rechts nummer 43 |
||||||||||||
Haarlemmerstraat 43
Foto links: 1934 en rechts: 1992 |
||||||||||||
De Groene Lanteerne |
||||||||||||
De Haarlemmerstraat 64-66 |
||||||||||||
Wat we hier zien is het wapen van de Heren van Gulik, de naamgevers van een hertogdom dat tegenwoordig aan het huidige Zuid-Limburg grenst. Bovenaan de gevelsteen zien wij een hertogshoed, een vaak rode muts met hermelijnen rand. Sinds 1886 maakt het wapen van de Heren van Gulik wel deel uit van het wapen van Limburg. Het is vreemd dat een gevelsteen boven de toegang tot een gang is geplaatst en niet op een van de naastgelegen huizen. Het huis aan de achterkant zou belangrijker geweest kunnen zijn dan dat aan de voorkant. We weten het niet. In 1972 zag de gevelsteen er vreselijk uit met een dikke laag afbladderende verf. Op een latere foto uit 1990 heeft de steen een egale Bentheimer kleur gekregen (foto linksboven). Nog later, in 2002, zijn de echte heraldische kleuren aangebracht door Jan Hilbers de beeldhouwer (foto rechtsboven). Op de woningkaart komen we op dit nummer nog de volgende bedrijven tegen: de Rietmeubel- en mandenindustrie van G.W. Brunold en het stoffenhuis van I. Smeer. De afbeeldingen komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, Gevelstenen van Amsterdam en Mokums.nl. |
||||||||||||
De straatlantaarns van Jan van der Heijden |
||||||||||||
Jan van der Heijden werd in 1637 in Gorkum geboren als één van 8 kinderen van Jan Goris Claeszoonsz. van Bommel. Enkele jaren daarvoor had de vader het poorterschap van Gorkum gekocht en zich gevestigd als oliehandelaar. Waarschijnlijk in 1646 of '47 verhuisde het gezin naar Amsterdam waar de vader in 1650 als makelaar werd ingeschreven, om november 1651 al te overlijden. |
||||||||||||
Jan van der Heijden (1637-1712) wordt vaak 'uitvinder' genoemd maar dat is in de regel onterecht. Hij had een geweldig doorzicht in natuurkundige principes en wist die praktisch toe te passen. Zo doende verbeterde hij enkele reeds bestaande toestellen of voorwerpen zodanig dat er een revolutionair nieuw concept ontstond. |
||||||||||||
Een volgende verbetering waarvoor hij alom geroemd wordt, betreft de straatverlichting. Ook die bestond al langer, maar met matig resultaat. Er moest een keuze gemaakt worden tussen bedrijfszeker en effectief. De bestaande ronde lampen hadden een lichtdoorlatend deel van dunne stroken been. De effectiviteit werd nadelig beïnvloed door de walmende olielampen. In beide knelpunten vond Jan van der Heijden de oplossing door nauwkeurige bestudering van natuurkundige effecten. Hij paste een reservoir toe dat desnoods een lange winternacht brandde en een luchtcirculatie-systeem waardoor de walm effectief werd afgevoerd door de 'snuiver', het schoorsteentje bovenop. Dat kreeg hij voor elkaar door luchttoevoer door de bodem waardoor een opstijgende luchtbeweging in het lamphuis ontstond. De lichtdoorlatendheid verbeterde hij door glas toe te passen in een frame van dunne metalen spijlen. Eén zijde was als deurtje uitgevoerd om de lamp te kunnen ontsteken en navullen. |
||||||||||||
De vorm verbeterde hij door een taps toelopend huis met smalle onderzijde en een bredere bovenzijde, waardoor er zo min mogelijk schaduw naar onder viel. Jan van der Heijden stapte in 1668 met zijn nieuwe lantaarn naar het stadsbestuur en werd het jaar erop benoemd tot opzichter en directeur der "by nacht ligtende lantarens".
Hij had gehoopt de totale stadsverlichting te kunnen pachten maar zover wilde de stad niet gaan. |
||||||||||||
Lantaarnopsteker werd een officieel beroep; het waren beëdigde beambten want zij beheerden een nogal kostbare hoeveelheid van het mengsel van raap- en lijnzaadolie en dienden de restanten in te leveren. Er kwam een aparte 'vulder' met de aansteker mee te lopen, die op de afbeelding links zijn werk doet. Voor het onderhoud en reparatie kwam een derde functie in zwang: de 'lampbezorger'. Uit een rekening van 1682 blijkt dat de stad iets meer dan ƒ10 per jaar uitgaf per lantaarn. Omgerekend brandde een lantaarn ongeveer 80 uur op een liter olie. Het reservoir dat Van der Heijden geconstrueerd had, leverde voldoende olie om 13½ uur te branden, gelijk aan een lange winternacht. Niet alle lantaarns brandden overigens evenveel uren; sommige slechts een paar uur per nacht. |
||||||||||||
We zouden bijna vergeten dat Jan van der Heijden ook nog een begenadigd tekenaar en schilder was. Zijn precisie bij de weergave van de stad is ongekend. Er wordt gefluisterd dat hij stempels en mallen gebruikte bij het werken. We weten dat hij de stoffering van zijn schilderijen overliet aan collega-schilders als Adriaen van der Velde en Johannes Lingelbach. Zijn etsen van uitgebrande panden geven ons vandaag veel informatie over de constructie van huizen en bijvoorbeeld het straatmeubilair en gebruik van de openbare ruimte. |
||||||||||||
Hierboven een foto van de Magere Brug met vier replica-lantaarns. Foto: De Nood Het Stadsarchief Amsterdam kocht voor ƒ 1 miljoen een uitgebreide verzameling kunstzinnige en technische werken van Jan van der Heijden waarvan u een gedeelte kunt bekijken via deze link. Meer algemene uitleg over hem vindt u via deze link. De afbeeldingen komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders vermeld. |
||||||||||||
Column: Vliegvertoningen op Oud-Roosenburgh |
||||||||||||
oosenburgh doet nog wel een belletje rinkelen; dat was toch een landgoed aan de Middenweg in de Watergraafsmeer? Maar het was ook een tijdlang evenemententerrein met sportaccommodatie. Dat gebeurde nadat het op een veiling door de burgemeester van Ouder-Amstel gekocht was, die het verhuurde voor wie maar het grote weiland achter het landhuis kon gebruiken. Hij herdoopte het landgoed in Oud-Roosenburgh. Niet lang geleden werden de circussen gememoreerd die hier hun tenten opsloegen. Voor sportwedstrijden werden zowaar tribunes opgericht. Er werd al gevoetbald door RAP, maar er werden ook interlands gespeeld. Ik wil het hebben over een aantal sensationele vliegeniers die van hier opstegen... of van plan waren op te stijgen. |
Hij werd nu uitgenodigd het kunststukje op Oud-Roosenburgh nog eens te herhalen. Voor het zover was, crashte Hein in Ede toen hij voor 't eerst een bocht wilde vliegen. Dat lukte met zijn toestel niet door het ontbreken van ailerons waardoor zijn toestel 'afgleed' en neerstortte. Gelukkig niet erg hoog waardoor de piloot er heel van af kwam. |
|||||||||||
Op de afbeeldingen hierboven het evenemententerrein achter Oud-Roosenburgh, een plattegrond ervan met de ligging naast de Nieuwe Oosterbegraafplaats en rechts de nog niet geheel afgebouwde biplane van Hamers en De Roos. |
||||||||||||
Het Duitse luchtschip Parsival V dat op 4 en 5 mei 1911 vanaf Oud-Roosenburgh enkele vluchten maakte. Er ging op elke vlucht een hoge militair mee die moest voorkomen dat er vanuit de lucht foto's van militaire versterkingen werden gemaakt. |
||||||||||||
Heinrich van der Burg was de eerste Nederlander in een Nederlands vliegtuig die een geslaagde vlucht maakte. Rechtuit, want toen hij voor het eerste een bocht wilde maken stortte hij neer bij gebrek aan ailerons. Hij was wel uitgenodigd naar Oud-Roosenbergh maar haalde dat nooit. |
||||||||||||
De grootste stunts verrichtte de Fransman Chanteloup met zijn Caudron-tweedekker in 1913. Zijn specialiteit... loopings en de vrije val over honderden meters. |
||||||||||||
Deze week honderd jaar geleden |
||||||||||||
Woensdag 18 mei 1921 - De Gemeenteraad besluit tot bouw van de Vierde Ambachtsschool aan de Baarsjesweg/Postjesweg. Het algehele plan zal van stadsarchitect A.J. Hulshoff komen. De gevels worden ontworpen door A.J. Westerman van PW. In 1922 wordt de school opgeleverd. Sinds deze school in gebruik werd genomen als vakschool voor edelsmeden en uurwerktechniek werd het gebouw "Het Sieraad" genoemd. Nu is het een ROC. |
||||||||||||
Zaterdag 21 mei 1921 - Ter gelegenheid van de 300ste sterfdag van Hendrick de Keyser wordt in de Zuiderkerk een gedenksteen bij zijn graf onthuld. "Degenen die de plechtige onthulling hebben bijgewoond zouden vreemd hebben opgekeken als ze zouden hebben geweten hoe het deze steen later is vergaan. Een kleine tien jaar geleden [in 2007] is hij bij een verbouwing van de muur genomen en in tweeën gebroken. Vervolgens zijn de brokstukken weer aan elkaar gelijmd, met de bedoeling de steen weer op zijn oude plaats op te hangen. Daarna gebeurde er enkele jaren helemaal niets, de steen bleek te zijn verdwenen. Maar gelukkig is hij kort geleden weer opgespoord en zal hij binnenkort worden herplaatst, net als het oude zerkfragment dat er van oudsher naast hing. Laten we hopen dat het lukt." De tweede gedenksteen waar hierboven sprake van is, werd na de restauratie ergens in de zerkenvloer ingemetseld maar wie er onder ligt is niet bekend, zeker is dat dit niet Hendrick de Keyser is. |
||||||||||||
400ste sterfdag Hendrick de Keyser |
||||||||||||
Als hierboven de 300ste sterfdag gememoreerd wordt, is het logisch dat het dit jaar 400 jaar geleden is dat deze stadssteenhouwer, beeldhouwer en architect overleed. Klik hier of de omslag om te lezen |
||||||||||||
Oude afleveringen |
||||||||||||
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2020. De keuze 2014 t/m 2020 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar. |
||||||||||||
2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | wk01 | wk02 | wk03 | wk04 | wk05 | |
wk06 | wk07 | wk08 | wk09 | wk10 | wk11 | wk12 | wk13 | wk14 | wk15 | wk16 | wk17 | |
wk18 | wk19 | wk20 | wk21 | wk22 | wk23 | wk24 | wk25 | wk26 | wk27 | wk28 | wk29 | |
Aanmelden voor deze digitale uitgave - Afmelden voor deze digitale uitgave |