Ook dit jaar hebben wij weer een Oudejaarsquiz samengesteld. Wij spraken daar een paar weken terug al over. Het gaat om beelden uit een film, eigenlijk een diapresentatie van 1 uur en 3 kwartier, die op YouTube staat. Zonder beschrijvingen en zonder tekstuele uitleg. Wij pikten daar 25 foto's uit die weliswaar allemaal ook in de Beeldbank staan, maar door de manier van presenteren steeds slechts fragmenten laten zien. Bij elke foto een vraag waarop slechts één naam of woord als antwoord verwacht wordt. Voor alle deelnemers die er prijs op stellen hele beschrijving te kopi ëren: doe dat deze keer niet! We gaan niet in die tekst zoeken naar de gevraagde naam, maar rekenen het antwoord fout. Neem een kijkje via deze link. Inzenden vóór 23 december. Zoals gebruikelijk wordt onder alle inzenders die minimaal 20 foto's goed geraden hebben een proefabonnement op Ons Amsterdam verloot.
Fotoquiz 1: Plaatje
Voor als het u nog niet opgevallen was..., in dit pakhuis verkoopt men meubelen. Maar waar is dit?
Zoals het hoorde (dit jaar) gaf de eerste foto weinig problemen. De fotograaf stond op een deel van de Nieuwe Haarlemmersluis tussen Singel en Open Havenfront. Dwars daarop begint de Brouwersgracht en die drie komen op dit punt bij elkaar.
Het was moeilijker een keus te maken omtrent het bruggetje wat in de tweede vraag bedoeld werd.
Wij hebben daar geen halszaak van gemaakt maar het uitdrukkelijk gebruiken van de verkleinvorm diende u op het spoor te zetten van de Melkmeisjesbrug (#16). Diverse mensen zagen echter vooral de stenen boogbrug daarachter, de West-Indisch Huisbrug (#17). Beide bruggen verbinden de Herengracht met de Herenmarkt.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Anthony Kolder, Mike Man, Anneke Huijser, Jos Mol, Arjen Lobach, Han Mannaert, Otto Meyer, Adrie de Koning, Kees Dalmeijer, Hans van Efferen, Kees Huyser, Peter Waagen, Carol de Vries,
Fotoquiz 2: Wat? Waar?
Een verwarrend plaatje misschien.
Niets van wat er toen in de gebouwen gevestigd was, is er nog. Maar ze staan er nog wel allemaal.
1. Wat is het adres van het toenmalige schoolgebouw?
Deze poort maakt deel uit van het complex van de Stads Reiniging dat gelijk met het gemeentelijk badhuis in de Nieuwe Uilenburgerstraat 112-114 werd gebouwd. Het dienstwagentje met bezem verzorgde de hint deze week. Op onderstaande foto ziet u de straatzijde. De binnenplaats wordt begrensd door de percelen aan de Oudeschans waarvan u hier de achterkanten ziet. Het dubbelpakhuis is Oudeschans 79-81 en van hieruit gezien rechts daarvan de laagbouw die terugkwam na het uitbranden van pakhuis De Koorndrager in 1949.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Maaike de Graaf, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Han Mannaert, Mike Man, Ria Scharn, Otto Meyer, Jos Mol, Hans Smit, Adrie de Koning, Kees Dalmeijer, Harry Snijder, Hans van Efferen, Marike Muller, Kees Huyser, Peter Waagen,
Fotoquiz 3: Waarom? Hoezo?
Het is helemaal geen kunststuk om de locatie van deze foto uit te zoeken. Dat is dan ook maar een gedeelte van de opgave. Wij kunnen rechts een schrikhek zien, zoals voor zijstraten toegepast worden om te voorkomen dat weggebruikers rechtdoor de plomp inreden.
1. Welke gracht is dit?
2. Welke brug zien we in de verte?
Dan het schrikhek. We hebben vastgesteld dat het vandaag verdwenen is, maar toch was het er toen niet voor niets. Waarom? Hoezo?
Het is een apart verhaal met deze schuin over de Singelgracht liggende Spinozabrug met daarachter de Spinozastraat. Die loopt door tot de Sarphatistraat, net ten oosten van de Roetersstraat waar de UvA ten tijde van het fotograferen net bezig was met diverse nieuwe gebouwen tegelijk. Brug en trac é van de straat zijn te danken aan het Dokspoor, een aftakking van het Rhijnspoor dat langs de Sarphatistraat naar het Entrepotdok liep, vandaar dat de spoorverbinding ook 'Doklijn' genoemd werd. Hieronder een luchtopname van de Oranje-Nassaukazerne met voorlangs de Doklijn en de aftakking naar het Entrepotdok. Lees meer...
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Mike Man, Otto Meyer, Jos Mol, Adrie de Koning, Kees Dalmeijer, Hans van Efferen, Peter Waagen,
Fotoquiz 4: Zoektocht
Dit heeft serieus in een of andere gracht gelegen. Het was in elkaar geknutseld door een architect ter gelegenheid van een nationaal feest, lang geleden. Geen geweldige foto; er staan betere in de Beeldbank, maar wel een bruikbare zoekplaat!
Deze foto was inderdaad niet zo moeilijk te plaatsen. We kijken van de Munt, het gebouwtje dat aan de Munttoren vastgebouwd is, naar het Muntplein waar achtereenvolgens (v.l.n.r.) de volgende straten samenkomen: Singel van linksonder, Kalverstraat van links en Rokin, daar waar de tram rijdt en waar de rails dus bij horen. Buiten beeld ligt het belangrijkste deel van het Muntplein.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Maaike de Graaf, Anneke Huijser, Adrie de Koning, Arjen Lobach, Mike Man, Han Mannaert, Jos Mol, Hans Smit, Kees Dalmeijer, Harry Snijder, Hans van Efferen, Kees Huyser, Peter Waagen, Carol de Vries,
Nieuwe PDF: Stadsbussen van Amsterdam
U heeft deze serie in afleveringen kunnen lezen, maar nu is alles gebundeld in een PDF. De tekst is volledig herzien en aangevuld en ook het aantal afbeeldingen is veel groter.
P.S.
Hiermee vervalt het aangekondigde laatste hoofdstuk van de serie over stadsbussen. Dat maakt nu deel uit van de nevenstaande PDF.
REDACTIONEEL
Column: Amsterdam Sintstad
Ik ben geboren in Amsterdam en heb iets met Amsterdam én met zijn patroonheilige. Het is een van de vrolijkste heiligen / patroonheiligen die ik ken. Ik ben zelf zondagskind (mijn vrouw ook) én decembersagittarius (mijn vrouw ook) en die houden vaak van mystiek en van gezellige decemberfeesten. En ook van mensen die hetzelfde zonneteken hebben, zoals mijn helden: ons aller Ludwig van Beethoven (17 december) en Walt Disney (5 december), zij zijn heilig voor me. Heiligendagen zijn niet gelijk aan hun geboortedagen. Soms zijn die onduidelijk (Beethoven is op 16 óf 17 december geboren), dus hanteerde men ook wel sterfdagen. Zo ook met onze vrijgevige decemberheilige Nicolaas, die op zes december stierf. Dus we vieren niet zijn geboortedag maar zijn sterfdag.
Ik geloofde heilig in de Sint en voelde me erg tot het vijfdecemberritueel aangetrokken. Toen ik wat ouder was, bekeek ik het sintfeest weer door een andere bril, want… ik kon goed op mijn handen lopen en draaide saltootjes en flicflacs op het gazon, dus werd ik de Moorse sinthulp Pedro.
Ik kreeg van de diverse scholen een pot zwarte schmink, een olijk pak, een alpino met een veer en een zak vol kruidnoten en cadeautjes te leen en ik piette erop los! Dat heb ik jaren gedaan. De laatste jaren hoefde ik me niet meer zwart te schminken, want ik, Gijsbreght Nicolaes mocht… SINT spelen! Een hele gewaarwording, maar het moet gezegd: Kleren maken de man. En sta je goed geschminkt en met aanplakbaard, tabberd en staf voor de spiegel, dan zakt automatisch je stem en ga je je eerbiedwaardig gedragen… probeer maar eens! Ik genoot van Sint en zijn hulpjes en heb heel wat keren op de Prins Hendrikkade gestaan om de Spaanse bisschop te helpen inhalen, en daarna naar de klimpieten in de Bijenkorf natuurlijk, en je schoen zetten. Met een winterpeen erin, en liedjes zingen bij het haardvuur. Fijne Sint allemaal! Deze keer… niemand in de zak!
In Amsterdam zijn vijf kerken gewijd aan Sint Nicolaas: ‘de Oude kerk’, ‘Ons' Lieve Heer op Solder’, ‘de Koptisch-Orthodoxe kerk’, ‘de Russisch-Orthodoxe kerk’ en de ‘Sint Nicolaasbasiliek’. De stoffelijke resten van Sint Nicolaas zijn gedeeltelijk begraven in Itali ëen in Demre. Dit zijn echter slechts wat botten. Zijn overige resten zijn verwerkt in relieken die verspreid zijn over de hele wereld, waarvan er één ooit in de Abdij van Egmond terechtgekomen is. Deze abdij heeft die reliek geschonken aan de Amsterdamse Sint Nicolaasbasiliek, daar is het stukje Sinterklaas op 5 december 2021 bijgezet. Sinterklaas is dus vanaf nu altijd een beetje in Amsterdam. Maar dat was hij met de wonderlijke gevelsteen op de Dam eigenlijk altijd al.
De zeventiende-eeuwse gevelsteen toont Sint Nicolaas, een Turkse bisschop uit de vierde eeuw die drie kinderen in een houten tobbe zegent. Het is een verbeelding van een van de legenden die over de Heilige Nicolaas verteld werden. Nicolaas verrichtte vele wonderen. De bekendste gebeurde in een herberg waarover gezegd werd dat de waard kinderen roofde, ze in stukken hakte en in zijn gerechten verwerkte. In de kelder van de herberg vond Nicolaas inderdaad een tobbe met drie gedode en ingezouten kinderen. Door een zegenend gebaar boven de tobbe wekte hij hen weer tot leven. Dit bijzondere moment is op de gevelsteen weergegeven. Wat er met de waard gebeurd is, is niet overgeleverd. In 1564 was het hoekhuis al naar de populaire volksheilige genoemd, toen nog met een uithangteken. Dit werd in het begin van de zeventiende eeuw vervangen door deze gevelsteen. Bij alle verbouwingen en vernieuwingen kreeg het reli ëf steeds weer een plek in de gevel. Zo ook in 1934, bij de bouw van het huidige hoekpand. Amsterdam heeft al eeuwen een speciale band met Sint Nicolaas. Nicolaas is de beschermheilige van de stad en van de scheepslieden. Al in de vroege middeleeuwen wordt hij afgebeeld met scheepslieden in nood die hij met een zegenend gebaar redt. In bovenstaand verhaal is een schip in een tobbe veranderd en zijn de scheepslieden kinderen geworden. De Oude Kerk was oorspronkelijk aan deze heilige gewijd en heette tot 1578 de Sint Nicolaaskerk.
Sinterklaasmarkt - Slickerdemickjes eten en sotterni ën kijken
Vier eeuwen lang was de jaarlijkse Sinterklaasmarkt op de Dam het belangrijkste openbare aspect van de Sinterklaasviering. Het duurde van 's middags 5 december tot in de kleine uurtjes van de volgende dag. Al te steile calvinistische stadsbestuurders of al te strenge dienders kregen de vrolijke traditie er niet onder.
De Vijgendam was het domein van hen die niet zoveel te besteden hadden. Daar stonden rijen met kruiwagens gevuld met koekjes (‘slickerdemickjes’). Daar krioelde het ook van zingende kinderen.
Gijsbreght als hulpsint.
Hij
assisteerde in coronatijd op de school ‘De Klaverweide’.
In persona rondlopen kon toen niet, dus vandaar alles op film met
een uitgelaten en dansende hulpsint. Typisch Gijsbreght!
Zie: https://www.youtube.com/watch?v=uBLbh6izoWw
Sint bespeelt ook de concertina (zie filmpje hierboven) maar
bespeelt nog veel meer instrumenten, zoals de cello.
Zie: https://www.youtube.com/watch?v=hFSceq9ANek
Twee van de kerken die gewijd waren aan Sint Nicolaas: links de basiliek aan de Prins Hendrikkade en hieronder de schuilkerk aan de Oudezijds Voorburgwal, beter bekend als Ons Lieve Heer op Solder. Lees meer daarover in de PDF over schuilkerken, pag. 37-41.
"Wie heeft er niet als kleuter van vier jaar aan de hand van vader of moeder minstens één keer een reisje naar de Amsterdamse korf gemaakt om daar, in de Lichthal, onze welhaast legendarische klimpieten te zien" lezen we in de decembercatalogus van 1982. In 1963 zaten de eerste pieten nog in een mand in de vorm van een paard. Er waren vier groepen van twee pieten, het paardenmandje was vastgemaakt aan een ronde luchtballon met glinsterende ballen er in.
Ze bleven comfortabel in hun mandjes tot het tijd werd zelfstandig te gaan klimmen. Dat gebeurde in het gedenkwaardige jaar 1964. Sindsdien klauteren de zes klimpieten ieder jaar aan dikke touwen door de lucht. In het personeelsblad BijenKorf van november 2006 memoreert Eric Meeder, ruim veertig jaar lang de creatieve grafisch ontwerper van de Bijenkorf: “Van kinds af aan was ik gefascineerd door die fraaie Pieten, net als bijna alle Nederlandse kinderen. In de beginjaren waren de Pieten behoorlijk zwaar en dus moest ook de takelinstallatie van solide kwaliteit zijn. Ik herinner me nog hoe het mechaniek in elkaar gelast werd.” Doordat de pietenpakken door al dat geklim behoorlijk aan slijtage onderhevig waren, had Meeder in de jaren zeventig wel drie keer nieuwe pakken ontworpen. Op de meest slijtgevoelige plekken kregen de pakken leren stukken. Waren het vroeger nog kleurrijke clowneske pietenpoppen, de laatste twintig jaar zijn ze veel klassieker geworden.
Uit: cultureelerfgoeddebijenkorf.nl
Intocht van Sinterklaas in Amsterdam
De eerste centraal door het Initiatief Comité Amsterdam (ICA) georganiseerde intocht werd gehouden op 1 december 1934. Als stoomboot werd een sleepboot van rederij Goedkoop geleend, de schimmel kwam uit de stal van Van Gend & Loos en acteur Eduard Verkade vertolkte de bisschop. Aan de Zwarte Pieten werd gestalte gegeven door een Hoofdpiet en zes Surinaamse matrozen, die toevallig in de haven voor anker lagen. Studenten van de paardrijclub 'Hors' uit de Hollandsche Manege vertolkten Spaanse herauten. De Sint Nicolaaskerk luidde de kerkklokken en bodega Oporto op Damrak 92 bood Spaanse wijn aan.
Vorige week namen wij u mee naar het huis dat die week onderwerp van Gijsbreghts raadplaat was: Kloveniersburgwal 77. Niet ver daarvandaan staat nog een huis van Philip Vingboons, het Poppenhuis, genoemd naar opdrachtgever Joan Poppen. Dat stond er al acht jaar toen Huis Bambeeck werd gebouwd maar is dan ook 'slechts' een verbouwing waarbij vooral de nieuwe gevel opvalt. En... hier is ook binnen wat te zien.
... van het Poppenhuis ofwel De Gulden Steur.
Het is een jeugdwerk van Philip Vingboons uit 1642 en staat op de Kloveniersburgwal 95. Zo zag Vingboons het classicisme voor zich. Een natuurstenen gevel met lijst en fronton, vijf vensters breed tussen zes corinthische pilasters. Het stond op twee percelen en werd ook geschikt gemaakt voor dubbele bewoning. Bij zijn latere ontwerpen voor de typische smalle percelen aan de Amsterdamse grachten deed hij deze voorkeur geweld aan met als beste resultaat de Cromhouthuizen op de Herengracht.
Het pand op de Kloveniersburgwal is een verbouwing in 1642 van het bestaande woonhuis en die bestond voornamelijk uit deze pronkgevel.
Grootvader Jan Poppen (1545?-1616) was een typische vertegenwoordiger van de Amsterdamse versie van 'the American Dream', van berooide Duitse immigrant tot schatrijk bewindhebber van de VOC. De naam Gulden Steur was de naam van het op de Zeedijk staande pand dat hij in 1601 betrok. Zijn zoon Jacob (1576-1624) was in 1620 naar de Kloveniersburgwal verhuisd en diens zoon Joan (1617-1654) was in 1642 dus de opdrachtgever van de verbouwing van het ouderlijk huis.
Alle afbeeldingen bij dit item zijn afkomstig van de pagina over dit huis op de site AmsterdamMonumentenstad van Walther Schoonenberg.
Joan Poppen was van belangrijke politieke functies buitengesloten omdat hij zich tot het rooms-katholicisme had bekeerd. Het huis bezat een priv ékapel.
Joan Poppen bezat een landhuis aan de Vecht en dronk mogelijk veel wijn, net als zijn zwager. Hij trok dagelijks van hofstede Over-Holland naar Amsterdam, met iedere dag een ander span paarden voor de koets: op maandag zwarte paarden, op dinsdag bruine paarden, op woensdag appelschimmels, op donderdag vossen en op vrijdag blessen.
Het geslacht Poppen stierf in 1699 uit. Het pand op de Kloveniersburgwal kwam in handen van de familie Cromhout en werd in 1722 gehuurd door Hendrik Gravé, commandeur van de Admiraliteit van Amsterdam en bestrijder van de Algerijnse zeerovers.
Maandag 3 december 1923 / Brand in de Plantenboterfabriek (NPF) aan de Distelweg in Noord. De fabriek is in 1913 opgestart door Cornelis George Vattier Kraane en vervaardigt plantaardige margarine. Ze produceert ook twee merken koosjere smeersels die onder rabinaal toezicht staan: Dékel en Diklah, geoorloofd voor Paasgebruik.
Door de Eerste Wereldoorlog 1914-'18 komt de fabriek door grondstoffengebrek meteen in problemen en wordt met Jurgens in Rotterdam een gedeeltelijke overname geregeld. Niet lang na de brand, in 1926, zal Jurgens de productie naar zijn fabriek in Oss verhuizen en sluit de fabriek in Noord. Vanaf 1930 wordt er geleurd met het fabrieksterrein en delen komen in gebruik bij blikfabriek Woud en Electrozuur, het latere AGA. Pas in 1934 horen we van een andere fabriek in het pand Distelweg 88: de behangselfabriek Goudsmit & Hoff. Die probeert twee kopra-silo's bruikbaar te maken als waterreservoir maar bij de behandeling van de binnenwanden raakt een tweetal werknemers bedwelmd door benzoldamp en één van de twee overlijdt.
Prentbriefkaart: Stadsarchief Amsterdam
Oude afleveringen
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2023. De keuze 2014 t/m 2022 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.
Ik genoot van Sint en zijn hulpjes en heb heel wat keren op de Prins Hendrikkade gestaan om de Spaanse bisschop te helpen inhalen, en daarna naar de klimpieten in de Bijenkorf natuurlijk, en je schoen zetten. Met een winterpeen erin, en liedjes zingen bij het haardvuur. Fijne Sint allemaal! Deze keer… niemand in de zak!
Lees wat Wikipedia
