Dit is niet een nieuwe opgave van Gijsbreght maar gewoon een uit de eerste categorie "plaatje". Dit beeldhouwwerk zit op de hoek van een gebouw en de vraag is welke hoek.
Op de hoek van welke straten, stegen, kades of grachten zit dit beeldhouwwerk?
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Mike Man, Ria Scharn, Marike Muller, Anthony Kolder, Emmanuel Zegeling, Kees Dalmeijer, Kees Huyser, Otto Meyer, Jos Mol, Hans van Efferen,
Fotoquiz 2: Wat? Waar?
Een historische foto waar een deel van mist. De vragen zijn:
1. Welke kruising van wateren zien we hier?
2. Welk middeleeuws gebouw is links van de foto afgesneden?
In 1904-'05 bouwde de NV Levensverzekering Maatschappij Utrecht op het Damrak 28-29-30 een winkel- en kantoorpand op de plek waar voorheen de firma Dake in metaalwaren en huishoudelijke voorwerpen winkels had. Dake had zijn 3 panden verkocht en bedongen dat ze in de benedenverdieping van de nieuwbouw weer een winkel mocht inrichten. De architecten van die nieuwbouw waren Kropholler en Staal, de vele beelden werden gemaakt door beeldhouwer Mendes Dacosta.
Lees nog eens het hele artikel "de Utrecht" in het jaarboek 2021 pag. 29-33.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Foto hieronder: amsterdamopdekaart.nl
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anthony Kolder, Marike Muller, Ria Scharn, Anneke Huijser, Kees Huyser, Mike Man, Otto Meyer, Kees Dalmeijer, Jos Mol, Adrie de Koning, Hans van Efferen,
Fotoquiz 3: Waarom? Hoezo?
Doodzonde! Het was een doodzonde om dit rijtje woonhuizen onder een doorgaand dak te verbouwen tot een rij nietszeggende 19de-eeuwse gevels. De vragen zijn:
Niemand is in de fuik gelopen. Dit pand staat met zijn pronkzijde aan het Singel op de hoek van de Haarlemmerstraat. Het adres is echter Haarlemmerstraat 2. Het is het pand van Levensverzekeringsmij Noord-Braband uit Waalwijk.
Lees alles over de bouw en wat er daarvoor stond bij amsterdamopdekaart.nl
Afb: Stadsarchief Amsterdam
En dan het beeld op het dak. Rond 1918 verscheen voor het eerst een afbeelding van de Romeinse Victoria - godin van de "overwinning" - in de reclames van de Noord-Braband. Alhoewel je het in het heidense Rome niet direct verwacht, had zij steeds
engelenvleugels. Zij was het vrouwelijke evenknie van de god Mars en had behalve een schild ook een zwaard in de rechterhand.
Zo niet bij de levensverzekeraar; die liet het zwaard weg en verklaarde dat Victoria de dood had overwonnen. Fijn voor de Noord-Braband, dan hoefden ze voorlopig niet uit te keren. Boze tongen beweerden ook dat de uitgestoken hand een stopteken was: "Ho, stop, wij gaan eerst even bekijken of er in dit geval uitbetaald moet worden!"
Nu heeft elke Romeinse godheid meestal een Griekse tot voorbeeld en bij Victoria is dat Nike.
En deze Nike, eveneens godin van de overwinning maar dan eveneens gericht op sportieve prestaties, had niet altijd vleugels. Er is een groot beeld van Zeus met een afbeelding van Nike op zijn rechterhand waarop zij een lauwerkrans in de rechterhand heeft. De Romeinen waren aanzienlijk militanter!. Op de Nike-tempel op de Acropolis staat ze zonder vleugels.
Om het beeld
bruikbaar te maken voor de Noord-Braband kreeg ze een Brabantse leeuw op de jurk geborduurd. Kortom..., een bij elkaar gefantaseerd beeld.
Het beeld is niet gelijk bij de bouw van het pand geplaatst. In 1925 werd het gebouw van binnen en van buiten grondig verbouwd en bij die gelegenheid kwam het beeld op het dak. De Belgische beeldhouwer Parentani
maakte het en het werd met veel bombarie op het dak gehesen, gadegeslagen door een enorme mensenmassa die natuurlijk hoopte dat het uit de takels zou vallen (info Arjen Lobach).
"Engel" is overigens goedgekeurd, want in de volksmond was dit "het pand met de engel".
Hieronder nog een prentbriefkaart van
vóór 1925. Hoofdthema is hier de melkmarkt op het eind van de Haringpakkerij (SAA).
Goede oplossingen kwamen van Adrie de Koning, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Anthony Kolder, Ria Scharn, Jos Mol, Marike Muller, Tom Tand, Maaike de Graaf, Kees Dalmeijer, Kees Huyser, Otto Meyer, Mike Man, Han Mannaert, Peter Waagen, Hans van Efferen,
Fotoquiz 4: Zoektocht
Een eenvoudige deze week. Wij vragen u deze beide afbeeldingen bij elkaar te brengen. In het middelste huis (lijst met kuif) van de foto hierboven resideerde een maatschappij die onder andere dit boek uitgaf. Meestal om er plaatjes in te plakken die bij hun artikelen bijverpakt werden. Van de boekband hebben wij de onderkant met de naam van de uitgever moeten afsnijden.
Dat leidt tot de volgende vragen:
Dit is een echte zoektocht geworden met veel details en nadere gegevens betreffende deze foto. De man met de pijp is Koko Petalo, ook wel de zigeunerskoning genoemd. Petalo staat hier met familieleden en aanhang voor het kantoor van verzekeraar Langeveldt De Vos & De Waal (ook Hudig-Langeveldt genoemd), Grote Bickersstraat 74, gebouw de Walvis, waarvan ze de ingang blokkeren om druk uit te oefenen. De firma weigerde de volledige schade uit te keren van drie uitgebrande woonwagens, omdat de taxateur van mening was dat de waarde niet meer dan ƒ500.000 bedroeg, terwijl Petalo vier ton meer claimde.
Een andere foto van de gebeurtenis vermeldt dat de foto gemaakt is op 7 augustus 1979. De verontwaardiging van Petalo was gespeeld. In 1986 werd hij veroordeeld tot 4 jaar cel voor afpersing en oplichting van meerdere verzekeringsmaatschappijen. Hij moest ook nog alsnog een voorwaardelijke straf van een jaar uitzitten voor een soortgelijke veroordeling in 1983. Er werd in totaal voor ƒ3 miljoen uitbetaald op zo'n 40 dubieuze claims en Petalo reed er een Mercedes 600 van, die hij overigens later inruilde voor een Rolls Royce. Lees meer in het AD
Foto: Stadsarchief Amsterdam - Foto onder: Panorama van een treffen met zijn achterban, gewapend met een walkietalkie
.
Anthony Kolder deelt nog een bericht over Petalo en zijn familie over de gewraakte schadeverzekering van de woonwagens. De opsteller van het oorspronkelijke bericht is iemand van verzekeringsmakelaar Lugt Sobbe & Co:
"Zigeunerkoning Koko Petalo kwam regelmatig bij ons op visite en dan beklaagde hij zich over de uitkomsten van een schade-onderzoek, de omvang van de voorgestelde schadevergoeding of over de hoogte van de jaarpremies.
Hij parkeerde zijn Rolls Royce dan op de stoep, voor de deur. De altijd parate politie kom hem daar snel een fikse prent achter de ruitenwissers schuiven.
Omdat de zigeunerkoning zich soms erg kwaad maakte over premieverhogingen, eigen risico’s of preventiemaatregelen, heb ik hem in 1973 voorgesteld om kosten van het verzekeren te verlagen met 90 %.
Wij zouden dan 50 gulden per woonwagen in rekening brengen voor het voeren van een administratie, zodat er een register zou ontstaan van mensen die het risico van schade aan hun wagen of inboedel samen zouden dragen.
Wij zouden dan maandelijks rapporteren welke schades er waren aangemeld.
Het recht op vergoeding van schade zou geen punt van discussie zijn, tenzij de ledenraad daartoe zou besluiten.
Vervolgens zouden wij de totale schadelast delen door het aantal verzekerden en iedereen zou zijn deel in de schade bijdragen op grond van het principe “draagt elkanders lasten”.
Na incasso van de variabele ‘premie van de maand’ zou de uitbetaling van de schade onverwijld kunnen plaatsvinden.
Petalo was bijzonder ingenomen met dit voorstel en hij zegde toe mijn voorstel te zullen
bepleiten bij zijn volgelingen.
Het was een prachtige dag en hij stapte duidelijk met plezier zijn Rolls Royce in en zoefde het Museumplein op. Ik zag nog net hoe de parkeerboete over de straat dwarrelde.
Koko had de ruitenwissers aangezet."
Goede oplossingen kwamen van Marike Muller, Arjen Lobach, Ria Scharn, Kees Dalmeijer, Maaike de Graaf, Kees Huyser, Jos Mol, Anneke Huijser, Otto Meyer, Adrie de Koning, Hans van Efferen, Mike Man, Anthony Kolder,
REDACTIONEEL
Uitspanning Schinkelhaven
Heeft u café Schinkelhaven nog meegemaakt? Kan best, want ze sloten pas in 1954. Maar de glorietijd lag toch rond het eind van de 19de eeuw.
Het begon
met deze advertentie in het Algemeen Handelsblad in 1877. De man die daarop reageerde en uiteindelijk instapte was H. Eijspaart.
Eijspaart had een droom..., een uitspanning met Parijse allure. Hij kende de schilderijen van Renoir van het Parijse uitgaansleven. Zo'n ambiance wilde hij ook en gezien het massale bezoek op mooie zomeravonden had hij er succes mee.
Eijspaarts uitspanning lag gunstig. Het Vondelpark
was inmiddels uitgebreid tot de Amstelveenseweg en de ingang die daar kwam lag recht tegenover café Schinkelhaven. De AOM had een paardentramlijn tot voor de deur van het Broekerhuis en dat lag naast Schinkelhaven (zie een van de foto's hieronder). Alles zoals beloofd in de advertentie hierboven. De tuin achter het café liep door tot aan het water van de Schinkel.
Op een schilderij van het Broekerhuis (A'dam Museum) staan in de voorgrond de schommels van de speeltuin achter Schinkelhaven.
Uit een fictieve terrassentest in Ons Amsterdam: Het is een warme zomer in het fin de siècle. U heeft dorst en zoekt verkoeling. Waar is het bier koud, het uitzicht de moeite waard en kom je de mensen tegen die er toe doen? Café Schinkelhaven Amstelveenseweg tegenover ingang Vondelpark: Terras: Grote wandel-, bloemen en speeltuin. Uitzicht: Op de ingang van het Vondelpark en op de Schinkel, dan nog aan de rand van de stad. Flaneergehalte: Best. Houdt wel rekening met veel gezinnen, want een tuin vol ‘gymnastische’ toestellen. Bediening: Goudeerlijk: met een advertentie in de krant wordt de eigenaar van een gevonden portemonnee met goud- en zilvergeld gezocht. Bij regen: Blijven zitten, er zijn grote veranda's bij gebouwd. In de winter schaatsenrijden op de vijvers. Specialiteit: Bloemen, heel veel bloemen. In de avond verlicht met slingers, lampen in de bloemperken, en ‘lichtgevende rozen’. Pas op: Tussen die bloemen zijn ‘op zijn Oud-Amsterdamsch' versieringen aangebracht. Denk: duiventil, een kruiwagen van boomschors met bloemen en een kabouter die twee aardewerken honden aan de ketting heeft met het bord: ‘Wij mogen hier niet loslopen'.
Bron: Ons Amsterdam 2022
Het werd 1888 voordat Eijspaart volledig uitgebouwd had. Afhankelijk in welk deel van de stad men woonde was café Schinkelhaven goed bereikbaar en de wandeling daarnaartoe
was in elk geval plezieriger dan andere uitspanningen in de buurt van de stad, zoals Tolhuis of 't Kalfje om maar te zwijgen van Halfweg.
Er was een muziektent in de tuin gebouwd waar volgens de advertenties elke avond muziek gemaakt werd. Beroemd waren de uitvoeringen van het 7e Regiment Infanterie o.l.v. Johan Zaagmans, de 'Mengelberg' van het gewone volk. Dan klonken er walsen van Strauss en martiale werken van Koennemann (Fremersberg) en Silberman (Slag bij Waterloo). Bij dat laatste werk klonken kanonschoten waardoor passanten voor de hekken van de uitspanning bleven luisteren.
In de crisisjaren vanaf 1928 werd de exploitatie van Schinkelhaven problematisch.
De uitbater was ook gewisseld en die verhuurde de tuin aan ieder die er een paar centen voor overhad. Zo was er een manege ingericht en oefende de Koninklijke Handboog schutterij Claudius Civilis achter het café, getuige de foto links uit 1931. De Gemeente Amsterdam had zich na het opheffen van de Overtoomse Sluis meester gemaakt van zowel Broekerhuis als Schinkelhaven, i.v.m. plannen de Schinkel te normaliseren en de Schinkelkade door te trekken achter beide gelegenheden langs. In 1939 kreeg Schinkelhaven aanzegging dat ze moest verdwijnen, maar door WOII kwam daar niets van terecht. Pas in 1954 werd ze gesloten en afgebroken.
Alle afbeeldingen in dit artikel komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders vermeld.
Brentano's Stichting 200 jaar oud
Op 21 april 1821 overleed koopman, kunstverzamelaar en filantroop Josephus Augustinus Brentano op 68-jarige leeftijd. In zijn testament was bepaald dat zijn vermogen gebruikt moest worden voor de opvang van 30 katholieke oudemannen die niet meer zelfstandig konden wonen; gealimenteerden zoals het in het testament stond. Brentano's vermogen was niet onaanzienlijk. Hij had een grote verzameling schilderijen bijeengebracht met namen als Rembrandt, Frans Hals, Rubens, Titiaan, Raphael en vader en zoon Van de Velde. Zie het schilderij hieronder van zijn kunstgalerij in zijn woonhuis Herengracht 544, een schilderij van Adriaan de Lelie. Brentano, een koopman die in de VOC deelnam, had dat huis in 1798 gekocht. Hij was toen en bleef verder ook ongetrouwd. Zijn vader kwam oorspronkelijk uit Noord-Italië maar was met de Nederlandse Helena Staats getrouwd.
In juni 2023 viert de stichting het 200-jarig bestaan en het eerste tehuis werd op 3 mei 1825 geopend op het adres Herengracht 595.
Afb: Stichting Brentano
Onder: Rijksmuseum
In 1841 werd het aangekochte pand met koetshuis aan de Herengracht 595 al grondig verbouwd tot het pand links op de foto. Op de tekening uit het Grachtenboek hieronder
is de oude situatie te zien. Er werd altijd voor gewaakt dit een 'armenhuis' te noemen.
In 1921 kwam de stichting
met de Amsterdamsche Bank een koop overeen. Die bank had grootse bouwplannen voor een gebouw tussen Amstelstraat en Herengracht aan Rembrandtplein en Vijzelstraat. Met de koopsom kon de stichting op de Keizersgracht een nieuw tehuis bouwen. Kort voor de sloop werd het pand op de Herengracht op de rijksmonumentenlijst gezet maar dat heeft de afbraak in 1925 niet weten te beletten.
Het woonhuis van Brentano ging nog een rol spelen in de stichting voor bejaardenwoningen. Niet nadat het in 1930-'31 samen met nr.542 gesloopt was
en vervangen door het kapitale huis van de foto links. Dit was een joint venture met het eveneens katholieke bejaardenhuis Sint Jacob. Er was plaats voor zo'n 30 bejaarde mannen die over een klein pensioentje of lijfrente beschikten. Dit gaat in de verdere activiteiten van de stichting de norm worden. Zoals eerder gezegd wilde men geen armenhuis zijn. Er zijn nu vijf locaties, meestal in Amstelveen waar zelfstandige wooneenheden zijn voor bejaarden, tegenwoordig ook voor vrouwen.
Woensdag 2 mei 1923 - De Gemeenteraad besluit tot het laten bouwen van een totaal nieuw transportsysteem bij de vuilverbranding in Noord. Op de foto links het resultaat op een foto van na 1925.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Vrijdag 4 mei 1923 - Koningin-moeder Emma bezoekt Amsterdam. Zij begint met het bijwonen van een feestelijke vergadering van de Nederlandsche Vereeniging ten behoeve van zeelieden van elke nationaliteit, sinds 1964 genaamd Vereniging Hospitaalkerkschip 'De Hoop'. Daarna gaat het naar de Overtoom 363-365 waar zij het ziekenhuis van de Nederlandsche Vereeniging tegen vallende ziekte bezoekt. Dat ziekenhuis staat sinds 1902 inpandig achter de bebouwing aan de Overtoom en is via een brede steeg bereikbaar (foto). Later zou de naam veranderen in Alexander van der Leeuwkliniek voor neurologisch onderzoek. De vereniging krijgt ook een nieuwe naam: Epilepsie Vereniging Nederland. Het ziekenhuis kreeg eind 20-er jaren nog een extra verdieping en telde toen 55 bedden. In 1989 is de kliniek opgeheven en het gebouw gesloopt.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Vrijdag 4 mei 1923 - Co van Ledden Hulsebosch geeft zijn eerste les als privaat-docent aan de Gemeente Universiteit (GU) van Amsterdam.
Thema: Hedendaags documenten-onderzoek.
Hij was van huis uit apotheker maar zette in Nederland, of minstens in Amsterdam, het forensisch onderzoek op de kaart. In die hoedanigheid had hij al jaren de politie geassisteerd bij criminalistisch onderzoek. Vandaag min of meer de kroon op zijn carrière.
Zijn apotheek op de (Korte) Nieuwendijk had al eerder een metamorfose ondergaan en was meer een kantoor van een onderzoeksbureau in dienst van de politie.
Foto's: Stadsarchief Amsterdam
Oude afleveringen
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2023. De keuze 2014 t/m 2022 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.
