De paardentrams op de foto beperkten de mogelijke locaties aanmerkelijk. Dat hielp! Links de hele foto die geen quizfoto kon zijn omdat er niets meer te raden over zou blijven.
Anders dan bij bijvoorbeeld de Weesper- en Muiderpoort was de Lijnbaansgracht t.h.v. het Leidseplein altijd al overkluisd. Toen in 1772 de schouwburg op de Keizersgracht afbrandde werd in allerijl een nieuwe schouwburg gebouwd, eveneens royaal over de Lijnbaansgracht. Op de foto had die in de kern houten schouwburg al een stenen schil gekregen. Omdat die schouwburg toen niet in eigendom van de stad Amsterdam was, maar van het Burgerweeshuis heette die nog niet 'Stadsschouwburg'. Pas de herbouw i.o.v. de stad na 1890 w èl. Daar is echter niet moeilijk over gedaan.
Hieronder een blik van de andere kant van het plein (1764; met Trapjesschans), vlak voordat er de schouwburg op gebouwd werd.
Afb: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Jos Mol, Anthony Kolder, Ria Scharn, Adrie de Koning, Marike Muller, Arjen Lobach, Nils Wernars, Minne Dijkstra, Han Mannaert, Hans Olthof, Mike Man, Harry Snijder, Otto Meyer, Harald Advokaat, Kees Huyser, Peter Waagen, Hans van Efferen, Ton Hupkens,
Fotoquiz 2: Wat? Waar?
.
Eens kijken of u aandachtig wekelijks deze quizpagina bekeken heeft, want dit gebouw kwam eerder voorbij en heeft zelfs een jaarboek gehaald. De vragen zijn:
1. Wat is het adres van dit pand?
2. Wie heeft de opdracht tot de bouw gegeven?
3. Welke firma ging gebruik maken van de winkelruimte op de begane grond?
In 1902 werden de huizen Herengracht 597, 599 en 601 - die toen in bezit waren gekomen van de Amsterdamsche Bank - gesloopt en naar ontwerp van architect Ed. Cuypers vervangen door het gebouw van de foto. Het heet een mix te zijn van gotiek en Jugendstil met dit gebouw als gevolg. Eclectisch is als term uitgevonden voor gebouwen die op twee of meer stijlen teruggrijpen en meestal geen vlees noch vis zijn. In 1966 werd het alweer gesloopt en door toen de AMRO Bank vervangen door onderstaande 'schepping' zoals schijnbaar alleen musea en banken er door weten te drukken in Amsterdam.
Goede oplossingen kwamen van Anthony Kolder, Marike Muller, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Mike Man, Ria Scharn, Jos Mol, Adrie de Koning, Otto Meyer, Kees Huyser, Peter Waagen, Hans van Efferen,
Fotoquiz 3: Waarom? Hoezo?
Zomaar een gevel en dan moesten we nog de reclamevlakken blinderen om er geen weggevertje van te maken. Het beeld op het dak moet u gaan helpen. De vragen zijn:
Dit was de achterzijde van de beurs van Zocher, gezien vanaf de Papenbrug door Andries Jager. Tekenaar J.M.A. Rieke bracht die brug mee in beeld op de aquarel hieronder. De koepel van het paleis op de Dam kwam bij Rieke duidelijk in beeld, maar verbleekte tot bijna niets op de foto. De binnenhof was in 1848 al overdekt vanwege de ijzige tocht en slagregens.
Afb: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Marike Muller, Adrie de Koning, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Jos Mol, Han Mannaert, Ria Scharn, Otto Meyer, Mike Man, Harald Advokaat, Kees Huyser, Hans van Efferen, Peter Waagen, Harry Snijder, Peter Pijst, Anthony Kolder,
Fotoquiz 4: Zoektocht
Ook dit is Amsterdam. Een ogenschijnlijk joviale man spreekt met politieagenten na een actie die de goedkeuring niet kon wegdragen. Ook als u de foto in de Beeldbank vindt, bent u er nog niet. Er ontbreken een aantal gegevens en er staat een onjuist jaartal bij. Dat leidt tot de volgende vragen:
De firma Spijker kreeg van B&W van Amsterdam de opdracht een koets te ontwerpen als cadeau van de Amsterdamse bevolking t.g.v. de inhuldiging van koningin Wilhelmina in 1898. Spijker ging niet over é én nacht ijs en ori ënteerde zich gedegen. Het budget was ƒ120.000, bij elkaar gebracht met dubbeltjes en kwartjes van de bevolking.
Bekijk zelf de verzameling documentatiemateriaal van Spijker in de Beeldbank
via deze link en zien hoe extreem ver men ging bij het bestuderen van koetsen en zelfs karren.
Foto's: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Jos Mol, Anneke Huijser, Adrie de Koning, Arjen Lobach, Marike Muller, Ria Scharn, Mike Man, Kees Huyser, Peter Waagen, Anthony Kolder,
REDACTIONEEL
Draaien, altijd maar draaien - 2
Mokum Draaiorgelstad
Met de foto links is elk commentaar overbodig..., Mokum is draaiorgelstad!
De foto linksboven komt uit de Beeldbank van het Stadsarchief, die van de Egelantiersgracht van het Nederlands Fotomuseum en die van de Sloterdijkerbrug van Perlee op Facebook.
In 1875 begon de Belg Leon Warnies als eerste een draaiorgelverhuurbedrijf in Amsterdam, waarna er nog velen volgden. Warnies wordt beschouwd als de grondlegger van de typisch Nederlandse straatdraaiorgelcultuur. Zijn nazaten zijn nog steeds actief in de Nederlandse draaiorgelwereld, onder andere in het draaiorgelbedrijf Perlee Orgels te Amsterdam.
Op de site van Jacob (jimdofree.com) leert u alles over orgels. Dat bedoeld Jacob letterlijk, van kerkorgel via draaiorgel tot buikorgel in alle soorten en maten.
De Kring van Draaiorgelvrienden (KDV) werd opgericht in 1954. De vereniging zet zich in om belangstelling te wekken voor de Nederlandse draaiorgels en het behoud daarvan.
Op hun site brengt de KDV u op een leuke manier in contact met het draaiorgel. Dit doen ze door het organiseren van draaiorgelmanifestaties op diverse plaatsen in Nederland. Op deze evenementen kunt u kennis maken met de verschillende typen draaiorgels, zoals straat-, kermis- en danszaalorgels. Lees meer...
Foto: Draaiorgelmuseum Haarlem / KDV
Kan een orgel een held zijn? Een feit is dat ‘Het Snotneusje’ heel wat levens heeft gered.
Het is 7 mei 1945. Nederland is bevrijd en op de Dam staan blije Amsterdammers te wachten op de Canadese bevrijders. Uit draaiorgel Het Snotneusje klinkt muziek. Maar rond 15.00 uur komt onverwacht een einde aan het feestgedruis. Duitse soldaten – die zich officieel al hadden overgegeven – beginnen vanuit het gebouw van De Groote Club op de menigte te schieten. Het publiek raakt in paniek. Iedereen schreeuwt, gilt en is op zoek naar een plek waar ze kunnen schuilen voor de regen van kogels. Velen zoeken dekking achter het orgel. Wanneer de beschieting voorbij is, zijn 22 mensen gedood en ruim honderd mensen gewond. Het Snotneusje heeft ervoor gezorgd dat er niet meer slachtoffers zijn gevallen, maar is zelf wel geraakt. Bij een opknapbeurt later vinden de restaurateurs kogels in het orgel. Het schietincident op de Dam maakte van Het Snotneusje een Amsterdamse held. Het orgel is nu een onderdeel van de collectie van het Amsterdam Museum.
Het orgel kwam niet ongeschonden uit de schietpartij. Later dat jaar zijn er twee kogels uit het orgel gehaald
en eentje zit er vandaag nog in. In de nasleep van het tumult reed er nog een auto van de Grune Polizei tegenaan, waardoor het orgel door een poot zakte en een aantal draaiboeken op straat vielen. De schade was gering en het orgel werd nog diezelfde dag door Perlee opgehaald.
Draaiorgel Het Snotneusje is een 48-toets draaiorgel uit omstreeks 1938, gebouwd door Karel Struys; een halfbroer van de bekende orgelbouwer Gijs Perlee van het gelijknamige orgelbedrijf G. Perlee. Het orgel heeft een hoogte van 270 cm, een breedte van 316 cm en een diepte van 149,5 cm.
Werken aan het Snotneusje, herinneringen van Cor Perlee
De opknapbeurt van het Snotneusje die Cor Perlee zich herinnert, vond zo’n 5 jaar na de oorlog plaats toen Cor daar als 15-jarige net aan het werk was. “Er waren pijpen versplinterd, ik heb er 2 kogels uitgehaald en 1 kogel zit er nog in, dat was teveel moeite om eruit te halen.”
Toen werkte zijn broer Gijs nog niet in de zaak, dat was pas later, rond 1960. Zijn broer deed schilderwerk en schilderde onder andere de slapende reus midden onder op Het Snotneusje (zoals die in 1992 is aangekocht door het Amsterdam Museum). Bekend zijn ook de typische Perlee-roosjes, die je zowel op Het Snotneusje als op tal van andere Perlee-orgels aantreft.
De kleuren en het uiterlijk van het draaiorgel destijds kan hij zich niet meer herinneren. De zalmroze/ terracotta-achtige ondergrond, die vanuit het onderzoek naar de kleurlagen in 2020 naar voren is gekomen, zou volgens hem zeker een goede mogelijkheid zijn.
Draaiorgels werden soms in de vreemdste kleuren geschilderd. “Er was zelfs een draaiorgel dat we de chocoladekast noemden, omdat ie helemaal donkerbruin was!”
Zie ook de blog over 't Snotneusje
Foto: G. Perlee
‘Boerinnekes, klumpkes, tullepen, kazen en een pierement, H óllandser kan ‘t niet.’ Foto's boven en onder geplaatst met goedkeuring van Hildo van Os van draaiorgel.nl
Ook in onze quizpagina's werd al eens over draaiorgels bericht. Daarin kwam de pioniersrol van Leon Warnies ook aan de orde. Lees nog eens de aflevering over deze raadplaat in 2015. Bekijk die aflevering "Miss Marple in de herhaling" nog eens via deze link. Daarin passeren twee voorgangers van Perlee de revue: Warnies en Möhlmann.
Gijsbreghts raadplaat...
Nieuwe raadplaat voor week 17
De vragen zijn:
1. Waar stond dit beestje?
2. Hoe heet het?
3. Wie is de maker?
4. In het kader van welke terugkerende gebeurtenis stond 't paardje daar?
Stuur uw antwoorden op deze 4 vragen via deze link.
Foto: hoort u volgende week
Oplossing raadplaat van week 15
Een korenmeter op een 18e-eeuwse gevelsteen aan de Brouwersgracht 163.
Hij gebruikt zijn strekel (strijkstok) om de wan (ton) af te strijken.
Anthony Kolder stuurde onderstaande foto van de steen.
Foto links: VVAG
Foto rechts: Anthony Kolder
Houten strekel uit é én stuk (begin 17de eeuw; bron Delpher). Handvat rond, strekel enigszins taps toelopend, vierzijdig gevlakt, aan einde van gleuf ingezaagd (7 mm. breed en 8 mm. diep); handvat diameter 3 cm. - 2, 4 cm.(bij strekel). Afkomstig uit een vrachtschip (beurtschip) vergaan aan het begin van de 17e eeuw op de Zuiderzee, gevonden in het huidige Lelystad op kavel B 71 in Oostelijk Flevoland.
De uitdrukking 'niets blijft aan de strijkstok hangen' ('alles komt terecht bij degene voor wie het bestemd is’), is afkomstig uit de beroepspraktijk van de korenmeters.
Het gaat hier niet om een strijkstok van een viool, cello e.d., maar om een maatstok waarmee bakjes (de zogenoemde maten) met koren, kalk en andere droge waren werden afgestreken als ze waren gevuld. De inhoud kwam zo gelijk te staan met de rand van de maat. Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) vermeldt dat de zegswijze vroeger 'Er blijft veel aan de maat en de strijkstok hangen' luidde. Blijkbaar wist men de strijkstok z ó handig te hanteren dat men er zelf iets aan overhield en de klanten tekort werd gedaan. Een koopman kon bijvoorbeeld tijdens het afstrijken met zijn vingers ongemerkt wat graan uit de maat halen. Ook werd er met de strijkstokken zelf geknoeid. (Bron: Onze Taal)
Goede inzendingen waren er van: Kees Huyser, Jos Mol, Anneke Huijser, Anthony Kolder, Otto Meyer, Hans van Efferen, Han Mannaert, Mike Man, Adrie de Koning en Hans Olthof.
Het Amsterdam van Herman Misset -9
Voor het volgende hoofdstuk over Misset's leven nemen wij u eerst mee naar het Weesperplein in zijn oer-vorm, zoals links weergegeven door Caspar Philips in 1765. Er was al een aanslag gepleegd op het plein, eerst door de sloop in 1855 van de Weesperpoort en na de aanleg van het Rhijnspoor de diverse kort op elkaar volgende wijzigingen in de Weesperbarri ère tot een der breedste bruggen van de stad. Misset zou de laatste fase van de metamorfose vastleggen, het in 1908 verdwijnen van een plantsoen om plaats te maken voor de Diamantbeurs, waarvoor de eerste steen in 1910 gelegd werd. Dit was het definitieve einde van het grote wagenplein...
Alle afb: Stadsarchief Amsterdam
Natuurlijk kwam er een plattegrondje bij de tekeningen, om uit te leggen wat er verdween en wat ervoor terugkwam. Lichtbruin is de bestaande bebouwing en roze de nieuwe Diamantbeurs (onder).
In lichtgroen de gereserveerde plek voor o.a. de Stadsdrukkerij.
Misset deed ook aan relatiegeschenken, maar dat ging op zijn eigen eigenzinnige manier. Hij zette de ontvanger meteen aan het werk
en gaf er een vouwschema bij. Hij was ook zo vriendelijk om de afbeeldingen te benoemen. De afbeeldingen hieronder zijn een link naar de bestanden in de Beeldbank, voor als u deze nieuwjaarskaarten eens zelf wilt vouwen.
Alle afbeeldingen komen uit de diverse collecties met werk van Misset, bewaard in het Stadsarchief Amsterdam, tenzij bij de afbeeldingen anders is aangegeven.
YouTube: het Trippenhuis
Deze week honderd jaar geleden
Zaterdag 21 april 1923 - In het Stedelijk Museum wordt de maquette van het geplande monument voor burgemeester Tellegen tentoongesteld. Het ontwerp is van Piet Kramer, Chris van der Hoef en
Hendrik Jansen van Galen. Het is de bedoeling dat het in de Burgemeester Tellegenstraat komt te staan.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Zondag 22 april 1923 - 's Avonds tussen ½10 en 10 uur brak er brand uit op het terrein van vliegtuigfabriek Fokker aan de Papaverweg in Noord. Direct werd de eigen motorbrandspuit van Fokker ingezet maar op zondag waren er slechts enkele mensen op het terrein aanwezig. Van de brandweerpost Plaatijzerweg vertrok meteen de enige handbediende spuit, getrokken door een paard, richting de brand. Daar aangekomen sloegen metershoge vlammen uit een ovengebouwtje waar aluminium veredeld werd. Vanuit de brandweerkazerne aan de De Ruyterkade stuurde hoofdbrandmeester Brunet de Rochebrune zijn personeel vast met de Valkenwegpont naar de overkant en alarmeerde blusboot de Jason. Iedereen vreesde het ergste, maar de harde noordenwind dreef de vlammen juist van de rest van de fabriek en de grote stapels bouwhout weg. Daardoor viel de schade uiteindelijk mee.
Fokker bleef lang zijn vliegtuigen van hout bouwen, ook nog toen in de VS alle vliegtuigen van aluminium werden gebouwd. Welke onderdelen Fokker dan toch van alumnium maakte vertelt het verhaal niet.
Foto: Schiphol
Oude afleveringen
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2023. De keuze 2014 t/m 2022 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.
