Weer wat nieuws! De hele quizpagina op z'n kop en dat heeft een goede reden. Als u langer meedoet of al een tijdje meeleest heeft u kunnen merken dat het aantal goede oplossingen met het moeilijker worden van de quiz minder wordt. Het kan niet de bedoeling zijn dat de quiz alleen voor allesweters wordt samengesteld. Daarom is vanaf deze week de quiz verdeeld in vier moeilijkheidsgraden. Als u het niet weet of niet wilt uitzoeken, slaat u die afdeling over en als u die t é makkelijk vindt, kunt u hem negeren. Hiermee is ook een einde gekomen aan de eigen inbreng door als eerste het antwoord op de eerste vraag te geven.
Fotoquiz 1: Plaatje
De vraag in deze rubriek zal in het algemeen zijn:
.
Deze week nam Anthony Kolder ons mee naar de Spuistraat waar op nrs. 204-206 de vestiging van de firma I.G. Bloch en Gebr. Stibbe was. Zij deden in leer en lederwaren en dan vooral schoenen en waren in 1909 gefuseerd. In 1931 rammelde iemand aan de poort die het pand wilde kopen: C. Hirschler, directeur van N.V. Bunge's Handelmaatschappij. Met de opbrengst kocht fa. Bloch & Stibbe in 1932 in Waalwijk een bestaande schoenenfabriek (Helioform). In de Spuistraat, Paleisstraat en Singel werden in totaal 20 huizen afgebroken. A.D.N. van Gendt kreeg opdracht daarvoor in de plaats het Bungehuis te bouwen. Voordat dit stond overleed Van Gendt en werd de bouw afgemaakt door W.J. Klok. Julius Carl Bunge (1865-1934) heeft zich overigens nooit met de bouw bemoeid. Hij leefde in Zwitserland.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen vanAnneke Huijser, Arjen Lobach, Ria Scharn, Otto Meyer, Marike Muller, Jos Mol, Mike Man, Aschwin Merks, Hans van Efferen, Han Mannaert,
Fotoquiz 2: Wat? Waar?
De vragen in deze rubriek zullen zijn: Waar is dit? en Wat is dit? Of een variant daarop.
1. Waar is dit?
Dan een vraag waar de Beeldbank u op een dwaalspoor probeert te zetten, gesteld dat u de foto daar vindt.
U ziet tramrails in het straatje verdwijnen. Niemand had het makkelijk als de tram zich hier doorheen perste. Voetgangers moesten tegen de muur gedrukt wachten tot de tram voorbij was en fietsers en karren konden beter even wachten voor ze de straat ingingen. We hebben het over de Bakkerstraat en de afbraak is die van 't Wijnvat op het Rembrandtplein. Na de sloop zou de Bakkerstraat verbreed en Hotel Caransa gebouwd worden.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Kees Dalmeijer, Ria Scharn, Adrie de Koning, Mike Man, Marike Muller, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Otto Meyer, Jos Mol, Aschwin Merks, Hans van Efferen, Harry Snijder,
Fotoquiz 3: Waarom? Hoezo?
In deze rubriek vragen wij u om op zoek te gaan naar antwoorden op extra vragen.
1. Waar is dit?
De eigenaar van nr.58 gooit de handdoek in de ring omdat zijn huis geamoveerd wordt.
Dat dit een vroege foto is, stond er vorige week bij vermeld, maar dat er door het verbleken in de verte nauwelijks iets te ontdekken valt, zat behoorlijk dwars. Wij maakten u attent op een onderbreking in de huizenrij. Dat kon natuurlijk een gesloopt huis zijn maar meer voor de hand liggend is een zijstraat of zoals in dit geval een dwarsgracht. Wij geven toe dat het dan nog een enorme zoektocht wordt om vast te stellen welke hoofdgracht en welke zijstraat of gracht.
Dit is het Singel en de dwarsgracht is de Brouwersgracht. Dan is de foto snel gevonden en daarbij staat dat
het meest linkse huis Singel 40 is dat er nog steeds staat.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Anthony Kolder, Ria Scharn, Adrie de Koning, Mike Man, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Marike Muller, Jos Mol, Hans van Efferen, Aschwin Merks,
Fotoquiz 4: Zoektocht
Deze rubriek verandert niet. Er zal steeds gevraagd worden naar informatie die niet in de foto te vinden is. Verzamel bronmateriaal en spit dat elke week door om de antwoorden te vinden.
1. Wat is het adres van het middelste huis?
De fotograaf maakte de foto vanuit een raam van een pand er tegenover, waar hij werkte
Een hotel dat alweer verdwenen is..., loop ze even langs. Het is hoogstens een handjevol en é én daarvan is Hotel Polen dat in 1977 jammerlijk afbrandde. Daarvoor in de plaats kwam inderdaad een blokkendoos uit rvs en glas. Huis nr.16 was in de 70-er jaren nog door Hotel Polen opgekocht en gesloopt voor een uitbreiding.
Afb: Stadsarchief Amsterdam
En dan het gedeeltelijk afgebeelde pand links, dat dan Rokin 18 moet zijn. Het lijkt een renaissance woonhuis
dat zijn trapgevel kwijt was geraakt en die in 1935 weer terug heeft gekregen. Daar valt een heleboel over te vertellen maar dat leest u verder bij de VVAB. Klik hier...
Hotel of blokkendoos, dit pand heeft alle aanslagen overleefd en staat er vandaag monter bij. Als enige in de wijde omtrek is het nog op vlucht gebouwd..., een vreemd gezicht.
Afbeelding: VVAB
Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Anthony Kolder, Mike Man, Adrie de Koning, Marike Muller, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Jos Mol, Hans van Efferen, Aschwin Merks,
Hulp gevraagd...
Wij vertelden u eerder dat we uitwijken naar foutieve beschrijvingen in de Beeldbank, die u dan even corrigeert voor ze. Vandaag is dat er zo een. Wij hebben het idee dat de beschrijving die bij deze foto verdwaald is, die bij een foto van de Oudezijds Kolk past en niet bij dit rurale beeld van een dorp buiten Amsterdam. Die toren rechts, achter die fabrieksschoorsteen, is dat soms de Westertoren?
U kunt de foto klikken voor een afbeelding op de hoogste resolutie. Lees daar ook hoe het foutieve bijschrift luidt.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Blog van Eric ten Hulsen
Hebben wij u al eens
attent gemaakt op de blog van Eric ten Hulsen? Vaak publiceert hij een gedicht of iets dergelijks, maar af en toe ook een verhaal dat op 'zijn' stad betrekking heeft. Zoals deze keer: De timmerfabriek van Johannes Buhrmann.
Een fragment:
"Op de Leidsegracht passeer ik de brug over de Keizersgracht en sla tegen de richting in rechtsaf. De zon speelt met het water en zet aan de overzijde de gevel van Huis Marseille in het licht. Vijftig meter links wacht het Molenpad. De kleine straat is verlaten. Links en rechts monumentale bebouwing, hoog en laag, een potpourri van stijlen. Verderop ligt de Prinsengracht, net als de Heren- en Keizersgracht vanaf 1612 gegraven als onderdeel van de majestueuze derde Uitleg van Amsterdam.
De Prinsengracht doorsneed het oude Molenpad, en de honderd meters tot het Raamplein werden omgedoopt tot Raamstraat. Maar tussen de nieuwe hoofdgrachten behield het pad haar oude naam. Omdat het straatje niet uitloopt op een brug is het stil. Over de Prinsengracht trekken dagjesmensen van de Negen Straatjes naar de Leidsestraat. In het Molenpad zelf is niets te consumeren, maar het caf é met die naam doet goede zaken, net om de hoek op de Prinsengracht. In mijn studententijd zakte ik in het bruine caf é door, doofde een wankele liefde uit, doopten we verdriet en wijsheden in drank. Die andere ontginners kende ik toen nog niet".
Klik de afbeelding om die aflevering te lezen
redactioneel
Alie Aardewerk 100 jaar
Alie Aardewek, de ‘Grande Dame’ van Almere Haven Wie scheurt daar met haar accukarretje behendig door de Marktstraat op weg naar een lekkere paling bij Hendriks? Als dat niet Alie Aardewerk is. Ik ken haar wel. Van de vele clubjes vanaf het begin, onze leuke kletsmomentjes en wat k ón ze dat goed, dat voorlezen of uitbeelden van verhaaltjes, hele Carmiggeltcolums kende ze uit haar hoofd! We genoten! Tot voor een paar jaar deed ze nog mee aan toneeluitvoeringen! Ze woonde met haar man in een huis aan de Wittewerf; ik zocht haar daar wel eens op. Toen ze wat ouder werd, was een woninkje in de buurt van de Overloop onder auspici ën van Woonzorg een betere optie. Daar woont ze nu, in de Boogstraat. Eens kijken hoe het met haar gaat. Hoe oud zou ze nu zijn?
Een interview door Gijsbreght van Amestelle
Ik eet een mokkagebakje met Alie en zij maakt er een lekker bakkie bij. Het koffiezetten e.d. doen vaak de anderen, of de visite, maar jij weet nog niet waar alles ligt, zegt ze, dus reikt zij mij een en ander aan. Haar koffiekop met het formaat van een soepkom, was een foutje, iets te groot ingekocht, maar wel van Wedgwood! Dan ontwikkelt zich een gezellig gesprek over Alie en over Almere. Ze is van alles op de hoogte, met haar denken en onthouden is niks mis! Je ziet er nog jeugdig uit Alie, je moet nu toch wel in de tachtig zijn? Op vier februari word ik honderd (!), zegt ze glimlachend. Ik heb wel wat ongemakken en ook een paar operaties achter de rug, maar het gaat meestal snel weer beter met me, dus ik ga gewoon nog eventjes door! Als we Almeerse herinneringen ophalen en elkaar leuke verhaaltjes vertellen, schatert ze het uit. Met het koppie is niks mis en ze kent nog steeds de Carmiggeltjes uit haar hoofd! Alie: ‘Uit bepaalde verhalen van bekende schrijvers haal ik het belangrijkste gedeelte, de leuke kern zeg maar, dan blijft het boeien.’
‘In 1922 ben ik geboren op de Haarlemmerweg in Amsterdam met uitzicht op het Westerpark en ik heb er gewoond tot mijn achttiende, tot mijn huwelijk zeg maar. Vroeg getrouwd, vanwege de oorlog, dat leek toen het beste (foto links). Negenenveertig jaar ben ik getrouwd geweest, de laatste jaren werd mijn man steeds hulpbehoevender en werd ik weduwe. De oorlog, ja, het zit nog altijd in je. We woonden in de Spinozastraat en hoorden vaak de mensen gillen die door de Duitsers werden opgehaald. Bijna vijftig jaar heb ik over deze verschrikkingen niet kunnen praten.’
‘Later woonden we in de Indische Buurt, mijn dochter emigreerde naar Australi ë, maar is helaas overleden. Mijn man werkte op het stadhuis en ik in ‘Ons Huis’ (foto onder) aan de Zeeburgerdijk bij de ‘Vrouwenontwikkelingsgroep’.
Later gingen we naar Almere, de Wittewerf, wij waren toen de vierhonderdste Almeerder. Hier was nog niets, dus begon ik allerlei groepjes en clubjes, zoals ‘Graag Gedaan’, een groepje dat nieuwe mensen wegwijs maakte. Ik stond aan de wieg van de Almeerse Afdeling van het ‘NIVON’, de Almeerse afdeling van ‘De Nederlandsche Vereniging van Huisvrouwen’ , ‘De Almeerse Toneelvereniging’, ‘Het Bejaardenkoor’ van Piet Deijs, etc. Op de school ‘De Polderhof’ was ik activiteitenbegeleidster voor de jeugd, ze waren gek op Oma Alie! Ach wat was het toch een leuke tijd vroeger, je kon gewoon de hele dag de deur open laten staan.
Ik ben ook nu nog erg tevreden over Almere, met name over Almere Haven, dat ze ‘De Roef’ weer opgepimpt hebben, hartstikke leuk! In ‘De Roef’ gebeurde toen van alles, we hebben er nog geklaverjast.’
‘Ik doe nog steeds mijn boodschappies, bij de Deen en de Vomar rijd ik met mijn accukarretje naar binnen want ik wil wel zien wat ik koop. Met mijn gezondheid gaat het niet altijd even goed, dat heb je als je oud bent, maar laatst zei een van de specialisten, nou dan zie ik U in maart weer! Dat zit wel goed, zei ie.’
‘De OV-bus ging in het begin van Almere nog over de dijk. Wij moesten alles met de bus doen, want we hadden geen auto. Ik moest echter wel ons huis aan de Wittewerf inrichten en daarbij hadden we een trapleer nodig die nog in Amsterdam stond. Dus ik zeg tegen die chauffeur, kan ik morgen een trap meenemen? Ja hoor, zei ie, er is plaats genoeg. Ik sjouwde dan wel een kwartier door Amsterdam met die trap om bij de bushalte te komen, maar ja je bent jong. Een paar dagen later: mag ik mijn fiets meenemen? Ja hoor! We hebben wat afgelachen met die busbestuurders!’ ‘Op een dag stapte ik uit de bus op de Wittewerf, staat de hele school in de fik!! Och, och, wat een leed!
Tegenover de Chinees stond op het pleintje een caravan van de AMRO-BANK en daarom werd het door de Amsterdammers snel ‘Florijnplein’ gedoopt! Daar stond later ook de haringkar van de eerste inwoners Henk en Lia de Clerk. Op zondag kwamen de toeristen naar binnen loeren en sommigen vroegen naar de haven. De haven? zei ik dan. Die moet nog gemaakt worden, ha ha.’
‘Ze stonden in het begin van Almere gewoon te leuren met de woningen, weet jij nog iemand voor een woning? vroegen ze dan. D át waren nog eens tijden! Heerlijk trouwens dat er nu nog steeds kaasboertjes, viswinkels en groentewinkels e.d. zijn. Daar houd ik van. Dat ik zo oud ben? Ik weet niet hoe dat komt, misschien omdat ik niet rook, niet teveel eet en niet teveel drink, ik puzzel graag en ik heb erg veel gedaan waaronder vrijwilligerswerk, op mijn 93ste stond ik nog op de planken, met een rollator, al die dingen houden je jong. Denk ik. Ha ha.’
Alie Aardewerk vierde haar 100ste verjaardag op 4 februari 2022, Gijsbreght speelt
'lang zal ze leven' en het draaiorgel doet Mokumse evergreens.
Column: Een lange dag in eigen stad -1
Ik kan vandaag m'n draai niet vinden. Ik wandel richting Waterlooplein. Tussen twee synagogen staat de Dokwerker. Als ik 'm goed bekijk besef ik dat hij niet alleen stoere onverzettelijkheid uitstraalt, maar tegelijk ook machteloosheid. Ineens hoor ik duidelijk een violoncello dat het leitmotiv van Bruchs Kol Nidrei speelt, door de wind aangedragen.
Boven op de Mozes en Aaronkerk staat Jezus die de handel beneden op het Waterlooplein zegent. Het is er druk. Van een vriendelijke Rus koop ik voor ƒ30 een ouderwets opwindhorloge, merk Boctok met 17 steentjes. Je land zal maar z ó arm geworden zijn dat je dagenlang in de trein moet zitten om met je armzalige handel nog wat te verdienen. Netjes legt hij het horloge in een plastic doosje, doet er een garantiebewijs bij maar zoals in zijn land gebruikelijk is er geen bandje bij. Ik vraag me af wat deze Rus van ons land vindt, van de weelde waarin wij leven. "Good freedom here" zegt hij. Ik knik maar en weet niet wat ik hierop moet zeggen.
Bij een versnaperingskraam staan witte plastic stoeltjes en tafeltjes.Ik haal een glas gloeiend hete koffie. Een lepeltje ontbreekt maar de vriendelijke vrouw gebaart dat zij al geroerd heeft. Ik ga zitten, alleen maar toch mensen om mij heen. Kijk ze een geboeid rommelen tussen potten, pannen, lampen radio's en borden. Een mevrouw biedt twee kwartjes voor een vaasje maar de koopman roept "zet maar weer neer, dame, alles kost een piek vandaag. Ga maar naar de HEMA".
Wat is het stadhuis monsterlijk lelijk vanaf de brug naar de Staalstraat. Het lijkt wel een magazijn met die lelijke smalle ramen. Onpersoonlijke architectuur; als je me vertelt dat het in 1930 werd gebouwd, geloof ik het. Via de doorgang waar vroeger het Binnengasthuis was, beland ik op het Rokin en verder de Kalverstraat in. Een man gooit zwarte plastic spinnen tegen de muur, waar ze dan traag naar beneden hobbelen. Wat moet je met die troep? Je oma een hartverlamming bezorgen?
Even verderop staat een man met witgekalkt gezicht op een kist. Zijn lange armen houdt hij gestrekt. Hij heeft witte handschoenen aan. Onbewegelijk, als een etalagepop staat hij, geen spiertje van zijn gezicht vertrekt, geen knip met de oogleden. Met roerloosheid kun je hier ook wat verdienen.
Ik hoor klassieke muziek, Mozart. Twintig passen verder staan een man en een vrouw met marionetten. De handen van de marionetpianist spelen ècht, de kleine violist die hem begeleidt doet zijn uiterste best. Geboeid blijf ik kijken. Zoveel creativiteit is me een plak van vijf gulden waard want in mijn hart ben ik een padvinder.
Ik passeer een kledingzaak. De deur staat open en muziek stampt me als dreunende zweepslagen
tegemoet. Een kauwgom kauwend apatisch meisje staat voorin de winkel. Hoe kan zij een ganse dag in zo'n lawaai doorbrengen? Gaat ze vanavond ook nog naar de disco?
Bij een steeg staat een vrouw panisch in haar tas te zoeken, haar vriendin kijkt verschrikt om zich heen. Portemonnee gerold?! Als ik in de stad ben controleer ik regelmatig of ik mijn gebit en portemonnee nog bij me heb. Daar wordt ik nog neurotischer van dan ik al ben. Nog even en ik loop met een achteruitkijkspiegel.
Als ik om me heen kijk, valt het me op dat er uit elk werelddeel wel een representant is. Ja, Amsterdam is een wereld; waar gebeurt zoveel negatiefs en positiefs per vierkante meter?
Een steeg door - even snel achterom kijken - en ik sta op het Damrak. In een speelhal keil ik tevergeefs ƒ30 aan kwartjes in een automaat. Om de spelers te animeren staan er op de verlichte automaten grote geopende geldkisten met bergen gouden munten erin afgebeeld. Een jongen naast me speelt op twee automaten tegelijk. "Hij speelt video, meneer", zegt zijn Marokkaanse vriend naast me. Hij bedoelt stereo, denk ik.
Buiten gekomen haal ik opgelucht adem. Wat is het hier druk, ik moet oppassen tegen niemand op te lopen. Ik ga op het nieuwe straatmeubilair zitten. Eindelijk eens goed besteed belastinggeld.
Ze zeggen dat de kleur groen-blauw is, maar ik ben een beetje kleurenblind. De bank lijkt wel een kunstwerk, een sculptuur. Als een toerist op deze bank een foto van zichzelf maakt, neemt hij een origineel stukje kunst mee naar huis. De achtergrond niet te vergeten; oude huizen aan het water met daarachter de koepel van de imposante Nicolaaskerk. Ik sta op en wandel verder. Een rondvaart? Ja, dat passieve drijven zal me goed doen. Zo te beluisteren ben ik de enige Nederlanden die instapt. Als de boot vertrekt prop ik oordopjes in mijn oren zodat ik de explicatie niet hoef te horen. Dromerig deint al dat moois voorbij. Vanaf het water krijgen de grachtenhuizen - vooral de grote - iets hautains, iets afwijzends. Wie wat heeft gebouwd en wanneer, daar heb ik geen boodschap aan. De vrouwelijke helft van een Amerikaans echtpaar op leeftijd is druk in de weer met haar videocamera. Ze draagt een knalrode mantel. Haar haar is spiritusblauw. Bij het verlaten van de boot vraagt ze me de weg naar het Marriott hotel. "You enjoyed the boattrip?" vraag ik. "O yes, very much, magnificent!" Ze 'doen' Europa in drie weken, alsof het een grote stad is. Ik 'doe' Amsterdam al 45 jaar en ontdek nog steeds..."
Frans Pointl
Volgende keer hoe Frans Pointl (1933-2015) de avond doorbracht.
Achter de voordeur...
.
De geschiedenis van het huis Herengracht 109 is nauw verbonden met de Doopsgezinde kerk De Zon op Singel
118. De kerk had een achteruitgang aan de Herengracht waar in 1625 de huizen nrs. 109 en 111 omheen zijn gebouwd. De drie percelen waarop dit gebeurde waren samen rui 22 meter breed en Jan Pietersz du Bien bouwde daarop twee renaissancehuizen met uitsparing van een gang naar de kerk. Nog steeds siert een steen met een (Gulden) Son de dorpel boven de middendeur.
.
De bouwheer ging zelf nr.109 bewonen maar na zijn overlijden verkocht de weduwe de panden. Het hele complex Herengracht 109-111 en Singel 118 werd in 1631 eigendom van Symon Schoonhoven die het de onderdelen verhuurde. Nr.111 werd in 1664 gekocht door de Doopsgezinde kerk Bij 't Lam t.g.v. de fusie tussen de Lamisten en de Zonisten. Nr. 109 zag een eindeloze reeks eigenaren voorbij trekken en is nu eigendom van de Stichting Diogenes.
Uit de recente foto hierboven en de gevel zoals die in 1768 in het Grachtenboek terecht kwam (hierboven), is te zien dat beide panden op enig moment een nieuwe voorgevel kregen. Voor 109 gebeurde dat in 1770 door Jacob de Vrolik en voor 111 even na 1800 door Coenraad Wertz.
Op 11 mei 1940 ontsnapte Herengracht 109 aan de brisantbommen die een Duitse bommenwerper afwierp op de Blauwburgwal. De foto hieronder laat de hoek Herengracht-Blauwburgwal zien na opruimen van de puinhopen. 44 mensen vonden de dood bij deze actie.
.
Het zal u verrassen waarom we hier naar binnen willen.
In 1917 werd het pand eigendom van de Handelsmaatschappij Bouwens & Vorkink, die het jaar erop op de beletage een directiekantoor inrichtte in Amsterdamse School-stijl.
Op de hoofdverdieping betreedt men via de voordeur een lange gang. Links voor bevond zich het kantoor voor het personeel, links achterin de wachtkamer. Het kantoor van de directie bevond zich rechts.
Blikvanger van de directiekamer is de smeedijzeren haard.
Met zijn grillige krullen een meesterwerk van de Amsterdamse School. Deze haard vertoont overeenkomsten met de haard in ’t Reigersnest in Oostvoorne.
Het interieur heeft een vrij statige uitstraling, maar is toch eenvoudig te noemen. De gebruikte materialen (eikenhout, triplex) zijn ook zeker niet kostbaar, maar eenvoudig.
De wanden van de kamer zijn voorzien van een houten lambriseringen met stoffen panelen in omlijstingen. De originele stof uit de panelen is verloren gegaan. De achterwand wordt ingenomen door een ingebouwde wandkast. Het onderste deel hiervan bestaat uit een kast met twee langwerpige deuren, waarop donker gelakte houten delen zijn aangebracht die zich als stralen uit het centrum verdelen. De ruimte boven de wandkast is voorzien van schuifbare spiegeldeuren, maar is waarschijnlijk open geweest, waardoor de kast diende als dressoir.
De afbeeldingen komen van de site Amsterdam Monumentenstad (Walther Schoonenberg), tenzij anders vermeld
YouTube: VOC schip De Amsterdam 1749
Deze week honderd jaar geleden
Niets dat de moeite waard is!
Of het moet een staking van het personeel van caf é Trianon zijn. In 1912 was dat etablissement al in opspraak door discriminatie van joodse gasten (p.35-37). Nu zal het wel om salaris of werkomstandigheden zijn. Geen info over te vinden!
Oude afleveringen
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2023. De keuze 2014 t/m 2022 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.
