We kijken hier naar het punt waar de Oudezijds Voor- en Achterburgwal samenkomen. In 1409 werd een begin gemaakt met de doorgraving van de Zeedijk en aansluiting van deze waterpartij op het IJ via de Oudezijds Kolk.
Het bruggetje in de verte ligt tussen Spooksteeg en Vredenburgersteeg.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Kees Huyser, Jos Mol, Adrie de Koning, Kees Dalmeijer, Anthony Kolder, Han Mannaert, Peter Waagen, Mike Man, Wim Huissen, Otto Meyer, Peter Pijst, Hans van Efferen, Harry Snijder,
Fotoquiz 2: Wat? Waar?
We kijken door een poortje naar een binnenplaats met de achterkant van huizen in een andere straat.
1. In welke straat staat het gebouw waarin dit poortje voorkomt?
2. Aan welke straat staan de huizen waarvan de achterkant te zien is?
Deze foto heeft voor heel wat verwarring gezorgd, namelijk naar welke kant hier de Haarlemmerstraat ingekeken werd. Ons motto is dan: opzoeken in de Beeldbank en vergelijken! Hier stond de fotograaf toch echt op het Singel - ooit is geprobeerd hiervoor Korte Singel ingevoerd te krijgen - met rechts het gebouw van de Noord-Braband. Jawel, met 'd'.
Voor degenen die nog niet overtuigd zijn hieronder een foto vanaf de Eenhoornsluis met duidelijk verschillende bebouwing.
Beide foto's zijn gemaakt door George Breitner.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Ria Scharn, Kees Huyser, Arjen Lobach, Anthony Kolder, Peter Waagen, Mike Man, Marike Muller, Otto Meyer, Jos Mol, Bert Bulder, Harry Snijder,
Fotoquiz 3: Waarom? Hoezo?
En dit is echt binnen de Singelgracht. Maar waar? Dit zal best moeilijk worden want er staat niets meer overeind, hoogstens in de verte nog iets wat zojuist gebouwd wordt (zie kraan).
1. Welke straat is dit?
2. Naar welke straat met de vele bouwactiviteiten loopt deze straat?
Een regenachtige dag in de Willemsstraat, gezien in de richting van de Brouwersgracht waar inderdaad het dubbelpakhuis Het Groote Groene Hert er nog steeds staat.
Het hoekhuis Brouwersgracht 139 staat er ook nog maar in de Willemsstraat was op de foto al alles slooprijp.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Kees Huyser, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Ria Scharn, Anthony Kolder, Jos Mol, Peter Waagen, Han Mannaert, Mike Man, Marike Muller, Hans van Efferen,
Fotoquiz 4: Zoektocht
Bij nader inzien weten we niet zeker of de vorige foto niet moeilijker is dan deze, maar we hadden de foto's nou eenmaal ingedeeld. Wij hoeven niet te weten waarvoor de sleuf gegraven werd maar wel wáár.
1. Alle passanten gaan de straat links in of komen er uit. Welke straat?
2. Welke straat zien we in de voorgrond?
3. We zien tramrails en een tram. In welke straat liggen die?
Sommige mensen zijn er heen gefietst om uit te vogelen wat we hier nu precies zien. De fotograaf stond in de Eerste Boomdwarsstraat en keek door die straat in de richting van de Westerstraat. De kruisende straten zijn dan van de voor- naar de achtergrond de Boomstraat, de Westerstraat om dood te lopen op de Anjeliersstraat. Het verlengde van de dwarsstraten heet op dat laatste stuk Violettenstraat. Het hoge pand in de verte stond op de hoek met de Westerstraat.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Jos Mol, Arjen Lobach, Adrie de Koning, Anneke Huijser, Kees Huyser, Ria Scharn, Peter Waagen, Mike Man, Han Mannaert, Marike Muller, Hans van Efferen,
Nieuwe PDF: Stadsbussen van Amsterdam
U heeft deze serie in afleveringen kunnen lezen, maar nu is alles gebundeld in een PDF. De tekst is volledig herzien en aangevuld en ook het aantal afbeeldingen is veel groter.
P.S.
Hiermee vervalt het aangekondigde laatste hoofdstuk van de serie over stadsbussen. Dat maakt nu deel uit van de nevenstaande PDF.
REDACTIONEEL
Amsterdams scheepvaart en havenactiviteit -2
De stadsrechten van 1342 hielden ook in dat de stad de haven mocht beschermen. Dat 'ombomen der stad' werd gedaan middels een rij dicht op elkaar in de bodem geheide palen met een dubbele functie: ten eerste werd de stad beschermd tegen aanvallen
over water en ten tweede werd een onstuimige zee gedempt door deze 'palingen'. Er waren meteen twee doorlaten, de Spaarndammerboom en de Nieuwebrugsboom, die 's nachts met zware drijvende bomen afgesloten werden en bewaakt werden door paalmeesters en -knechten in 'boomhuisjes' (afb.links). Later kwam daar een derde Kraanboom (hieronder) voor de Lastage bij. In de loop der eeuwen werd de rij verdubbeld, uitgebreid tot de nieuwe grenzen na een stadsuitleg
en hield toen stand tot de aanleg van de spooreilanden met Centraal Station.
Door een beschikking (handvest) van Albrecht van Beieren kreeg Amsterdam een ruime strook van 100 gaarden buiten de burgwallen, waarover jurisdictie uitgeoefend mocht worden en die zelfs bebouwd mocht worden. Zo kwam aan de oostzijde van de stad de Lastage onder controle van de stad en kon zich hier de brandgevaarlijke scheepsbouw vestigen. Om dit gebied buiten de omwalling enigszins te beschermen tegen aanvallen van buitenaf werd begin 16e eeuw een gevechtstoren gebouwd aan de uiterste rand van een voormalige monding van de Amsteldelta (nu Oudeschans): de Montelbaenstoren.
Amsterdam was in omvang eind 15e eeuw de vijfde stad
van Holland maar qua handelsvolume had het alle grotere steden al voorbij gestreefd. Wat begon als kustvaart naar noordzeehavens breidde zich uit tot de Oostzee en Atlantische kustplaatsen tot Portugal. Maar ook via binnenwateren onderhield Amsterdam handelsroutes met Pruisen, de Rijn en de Zuidelijke Nederlanden. Het was een voortdurende strijd om afspraken te maken over tolheffingen langs al deze routes.
Tek: A. Stellingwerf / SAA
Op de steeds uitbreidende haven werd toezicht gehouden door ambtenaren van de stad. De voorschriften werden gepubliceerd in 'keuren'. Elk binnenvarend schip betaalde 'paalgeld'. De eerder genoemde paalmeesters met hun knechten kregen de bevoegdheid
die te innen en bij overtredingen het recht arrestaties te verrichten. Ze moesten daartoe wel beëdigd zijn door de burgemeesters. De paalmeesters zagen er ook op toe dat er geen goederen gelost werden van zeeschepen op lichters voordat er inspectie en betaling had plaatsgehad. Met het zwaarder worden van de schepen werden regels uitgevaardigd opdat er niet in de buurt van de palenrij geankerd werd en zelfs daaraan vastgelegd werd. Bij beschadiging was de schipper verantwoordelijk voor de reparatie. Dat afmeerverbod ging nog verder. Schepen, ook kleinere, mochten niet in de uiterste grachten onder de muur afgemeerd worden, evenmin onder bruggen.
Op diverse plaatsen in de stad, in Damrak en Rokin, in de buurt van markten, enz. mocht aangemeerd worden om te lossen maar moest men daarna vertrekken om op en minder drukke plek voor langere duur af te meren.
Beide afbeeldingen lijken het zojuist beweerde te logenstraffen, maar een tekenaar is nou eenmaal verzot op 'stoffering' van zijn prenten. Op de tekening hierboven de Nieuwebrug met palenrij ervoor en drukte aan de Texelsekade. Hieronder de Applemarkt in het Singel t.h.v. Heisteeg waar de handel vanaf de schepen lijkt plaats te vinden.
Men kon nog zo strikt toezien op het verkeer in de haven, als het IJ dichtvroor liep je over het ijs gewoon de stad binnen. Natuurlijk werd daarin al vroeg voorzien met het stedelijke corvee 'bijthakken'. Daarvoor werden burgers opgeroepen om over de hele breedte van de havenmonding wakken te hakken en dat zo nodig elke dag opnieuw.
In 1409 werd per handvest het stedelijk watergebied uitgebreid tot de voet - eigenlijk 'teen'- van de Waterlandse Zeedijk. De Volewijck was nu van Amsterdam en werd zorgvuldig onderhouden en verstevigd opdat ze niet zou wegspoelen, het lot dat al menige landtong in het IJ had ondergaan. De Volewijck was voor de Amsterdamse haven van levensbelang. Eb en vloed in het IJ zorgde voor het natuurlijk uitdiepen van de vaargeul en zonder de Volewijck zou die geul te ver van de haven komen te liggen.
Op de - weliswaar veel latere - kaart
van IJ en Volewijck is dat geprobeerd duidelijk te maken.
Kaart: opmetingskaart uit 1838 door landmeter J. van Maurik / SAA
Het op diepte houden van de vaargeul kon de stad niet helemaal aan eb en vloed overlaten.
Met aanvankelijk nog primitieve middelen als op de tekening links werd er bijna voortdurend gebaggerd. Die middelen werden, gedwongen door steeds groter wordende schepen, steeds beter door baggermolens met tredmolens, eerste nog aangedreven door mensen maar later door paarden (afb.onder) om pas in de 19e eeuw plaats te maken voor met stoommachines aangedreven baggermolens. Voor de specie werden steeds nieuwe gebieden aangewezen wat evenzovele eilanden on uitbreidingen als de Stads Rietlanden en Zeeburg opleverde.
Tek: onbekende tekenaar / SAA -
Onder: Paulus van Liender / SAA
We lopen te hard van stapel. Eerst even een beeld schetsen van de havenactiviteiten rond het jaar 1500. Grote zeeschepen ankerden buiten de palenrij. Binnen die palenrij konden kleinere schepen beschut ankeren op de daarvoor aangewezen plekken (is nog steeds zo op 't IJ). In het Damrak tot aan de Dam was door drie bruggen met alleen 'oorgaten' hoogstens voor kleinere schepen toegankelijk en alleen bedoeld om te laden en te lossen.
De scheepsbouw concentreerde zich in de Lastage.
Grote schepen konden - bijvoorbeeld voor de winter opgelegd worden in de Oudezijds Waal, direct voor de Lastage. Daar werden ook reparaties uitgevoerd. Volgende keer laten we zien dat die waal veel te klein werd en dat er meerdere keren uitgebreid moest worden.
Hieronder nog een keer de bank met iets meer omgeving.
Foto's: hoort u volgende week
Oplossing raadplaat van week 46
1. Kloveniersburgwal 77
2. ‘Huis Bambeeck’ of ‘ Huis De Ster’
3. Philips Vingboons
Foto: Klaas Schoof
Goede oplossingen kreeg ik van Jos Mol, Mike Man, Anneke Huijser, Nils Wernars, Otto Meyer, Hans van Efferen en Adrie de Koning.
Achter de voordeur...
tr>
... van Huis Bambeeck ofwel De Ster. Acht jaar eerder was een paar huizen verderop door Philips Vingboons een huis verbouwd dat een prachtige natuurstenen gevel had gekregen en zoiets wilde Nicolaes van Bambeeck ook. Van Bambeeck (1639-1671) was een voornaam koopman die in Spaanse wol handelde. Vingboons werd in 1650 opnieuw naar de Kloveniersburgwal gedirigeerd maar het perceel was iets smaller en dus kreeg Van Bambeecks huis maar een gevel met vier vensters. Daarvoor had dit huis aan de Groenburgwal wel een koetshuis en een pakhuis. De bovenste verdieping van het woonhuis kreeg ook pakzolders en het souterrain was pakkelder, want deze koopman had nou eenmaal ruimte nodig voor zijn volumineuze handel.
Ondanks dat dit van buiten niet goed zichtbaar is, was het woonhuis in twee helften verdeeld: rechts voor bewoning en links voor representatie met voor en achter zalen. Het zal Vingboons wel pijn gedaan hebben dat hij met deze vier vensterassen zijn classicistische idealen verloochende, waar immers altijd een oneven aantal vensters voorgeschreven werd.
De gevel werd van zandsteen met vijf pilasters die een fronton droegen met ster.
Van de huidige gevel zou alleen het basement nog origineel zijn. De gevel is daarboven vervangen door metselwerk, ook de pilasters.
Alle afbeeldingen en info bij dit item zijn afkomstig van de pagina over dit huis op de site AmsterdamMonumentenstad van Walther Schoonenberg.
Hieronder twee portretten, van Nicolaes van Bambeeck en zijn echtgenote Agatha Bas, beide in 1641 door Rembrandt geschilderd.
Van Bambeeck, o.a. hoofd-ingeland van de Beemster, huwde met Agatha Bas (1611-1658) een telg uit een voorname familie. Dirck Bas, de vader was wapenhandelaar en burgemeester van Amsterdam geweest. Agatha had nog een welbekende zuster: Elisabeth Bas. Het paar trouwde pas nadat vader Dirck overleden was, wat waarschijnlijk betekent dat die geen toestemming voor het huwelijk had gegeven. Agatha overleed betrekkelijk jong en de nog veel jongere Nicolaes huwde een tweede maal met Cornelia Gerard.
Op de foto's hierboven nog enkele originele details van het Huis Bambeeck. Het nog grotendeels authentieke basement met de stoep. Walther Schoonenberg, die nog geen kans zag binnen opnamen te maken, heeft wel de zoldering van het woongedeelte weten te vangen.
Woensdag 28 november 1923 - Opening van het Janna Kinderhuis in Oud-Watergraafsmeer. In de negentiende eeuw werd een ongehuwde moeder als ‘gevallen’ vrouw gezien en daarom was haar status gelijk aan die van een prostituee. Op 1 juli 1897 werd de Vereeniging Onderlinge Vrouwenbescherming (OV) opgericht in Rotterdam, de eerste neutrale organisatie die zich inzette voor het lot van ongehuwde moeders en hun buitenechtelijke kinderen.
De afdeling Amsterdam van de OV opende op 1 juni 1905 het eerste tehuis voor ongehuwde moeders en hun kinderen, waarvoor het pand Gerard Brandtstraat 16 te Amsterdam werd aangekocht. De naam werd Tehuis Annette, als eerbetoon aan Annette Versluys-Poelman, een van de oprichters van de Vereeniging Onderlinge Vrouwenbescherming.
In 1923 kocht de Amsterdamse afdeling ook het pand Middenweg 132 om daarin het Janna Kinderhuis te vestigen, dat op 28 november 1923 werd geopend. Bron: vriendenvanwatergraafsmeer
Woensdag 28 november 1923 - In de trein naar Bussum, onderweg naar de begrafenis van collega-architect Michel de Klerk, overlijdt Karel de Bazel. Hij is architect die we vooral kennen als gemeentelijk adviseur bij de verbreding van de Vijzelstraat en het hoofdkantoor van de Nederlandsche Handel Maatschappij in die straat, nu bekend als 'de Bazel'.
Maar er staat meer op zijn naam; in enkele uitbreidingswijken van begin 19e eeuw staan blokken met 'Gemeentewoningen', relatief goedkope huurwoningen
voor de laagste klassen (zie foto hieronder).
Portret: Wikipedia, Van Beuningenplein: Stadsarchief Amsterdam
Oude afleveringen
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2023. De keuze 2014 t/m 2022 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.
