De brug zelf was niet moeilijk. U herkende on getwijfeld de Halvemaansbrug over de Binnen/Amstel. Minder bekend, maar goed gedocumenteerd was de inmenging van koning Willem III die het stadsbestuur van Amsterdam voorstelde - of was het toch sommeerde - de brug na vernieuwing in 1863 te herbenoemen in Oranjebrug. Maar we hadden al een Oranjebrug, over de Brouwersgracht voor de Binnen-Oranjestraat. Dat ging dus niet door en het zal niet bijgedragen hebben aan 's konings relatie met Amsterdam.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Mike Man, Ria Scharn, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Kees Huyser, Marike Muller, Adrie de Koning, Kees Dalmeijer, Anthony Kolder, Han Mannaert, Harry Snijder, Jos Mol, Otto Meyer, Peter Waagen, Hans Smit, Hans van Efferen, Hans Olthof,
Fotoquiz 2: Wat? Waar?
Het zal moeilijk worden om hier nog iets van terug te vinden. Veel veranderd! De vragen zijn:
1. Welke straat is dit?
2. Tot welke fabriek behoort de bebouwing aan het eind van die straat?
Nog steeds staat de ongedempte Nieuwezijds Voorburgwal garant voor verwarring. Want die staat op deze foto, namelijk het begin waar ze uitkomt op het eveneens nog ongedempte Spui. Op de foto is het hoekpand dat van de Sociëteit Eensgezindheid op Spui 12. Dat werd eind 19de eeuw een winkel van onder meer orgels en piano's om tot slot te eindigen als boekenwinkel American Book Center. Wij hebben een filmpje met verklarende tekst gemaakt, dat op YouTube staat. Speel nog eens af via onderstaande link.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Via deze link kunt u de evolutie volgen van
het was- en ziekenhuis van de Begijnhof via het logement Het Wapen van Bern naar het (opnieuw opgetrokken) gebouw van de Sociëteit Eensgezindheid.
Afb: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Mike Man, Jos Mol, Ria Scharn, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Kees Huyser, Marike Muller, Kees Dalmeijer, Anthony Kolder, Harry Snijder, Adrie de Koning, Otto Meyer, Hans van Efferen, Peter Waagen,
Fotoquiz 3: Waarom? Hoezo?
Sloopfoto's zijn altijd vervelend, want je weet niet of het er nog staat of destijds vervangen is. Er is een hint in de foto opgesloten. De vragen zijn:
1. Welke straat is dit?
We kunnen u uit de droom helpen. Het gestutte pand moet nog even blijven staan maar legt jaren later alsnog het loodje. Tussen de twee panden op de foto is een gang...
"Er zijn twee bruggen in beeld... welke bedoel je?" Zal je altijd zien. Het ging dus om de brug in de voorgrond en de meerderheid begreep dat. Maar als wij de puntjes op de i willen, moeten we zo'n reactie verwachten.
Het gaat om brug #106 die over de Keizersgracht gelegd werd voor de doorbraak die Raadhuisstraat zou gaan heten. Dat was een behoorlijke slinger in die nieuwe straat om de gedempte Warmoesgracht met de Rozengracht te kunnen verbinden. De naam van die brug? Zie hieronder! Natuurlijk is dit belangrijke werk vastgelegd in een PDF. Klik hier...
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Mike Man, Ria Scharn, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Kees Huyser, Kees Dalmeijer, Anthony Kolder, Marike Muller, Jos Mol, Harry Snijder, Han Mannaert, Adrie de Koning, Otto Meyer, Hans Smit, Hans van Efferen, Peter Waagen,
Fotoquiz 4: Zoektocht
Er was net geen foto te vinden van de volledige panden waarop de vragen betrekking hebben, tenminste niet met allebei tegelijk. Smoes natuurlijk, we willen niet zoveel prijsgeven. Het gaat om het pand rechts en het pand links, waarvan allebei slechts een fractie te zien is. Schattig, hè? Die bestelwagen van de Grand Bazar Français. De vragen zijn:
1. In het linker pand is een ingang naar een instelling die erachter ligt. Welke?
2. Het rechter pand herbergde ook een instelling, maar zeer zeker voor een heel ander publiek. Welke?
Dit had best moeilijk kunnen zijn, ware het ziet dat het hoekpand met het uitgebouwde torentje er nog steeds staat. Kijk maar naar de Street View hieronder. We staan op de Nieuwezijds Voorburgwal en het hoekpand is nummer 324, hoek Roskamsteeg. Op nummer 328 stond toen nog een schooltje van de Vereeniging tot bevordering van Christelijk Schoolonderwijs voor de stad Amsterdam. Dat pand en dat ernaast op nr. 326 dat bij de school hoorde, liepen door tot aan de Spuistraat.
In 1923 werd de vereniging verleid de locatie te verkopen aan de wisselmakelaar Wallich & Matthes. Dat werd de opdrachtgever voor de nieuwbouw van dit kantoorgebouw in 1924-'25. Wallich & Matthes was dus wisselmakelaar: een makelaar in buitenlandse valuta en ander waardepapier. Het bedrijf kwam over van het Damrak. Lees over die bouw meer bij amsterdamopdekaart.
De deelnemers die op de huidige gebruiker, het taleninstituut gokten,
afgaand op de naam Oxford House die nu boven de ingang staat, hadden het dus mis.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Goede oplossingen kwamen van Mike Man, Ria Scharn, Kees Huyser, Arjen Lobach, Jos Mol, Anneke Huijser, Anthony Kolder, Marike Muller, Adrie de Koning, Harry Snijder, Otto Meyer, Hans Smit, Hans van Efferen,
REDACTIONEEL
in de herhaling: de Hel van Frascati
U heeft deze foto's vast al eens gezien. Het zijn scenes van de tabaksveilingen in Frascati. In een eerdere serie over amusement in de Nes kwam u Frascati als theater en horeca-etablissement tegen. Daar werd ook al verteld dat het een veilinggebouw werd toen de Nes uit de gratie van het uitgaanspubliek raakte. Vóór WO2 was tabak het belangrijkste artikel dat er geveild werd, naast huizen.
De tabaksveilingen waren een hoofdstuk apart. Hele wildwest-taferelen speelden er zich af, maar hoe kwam dat zo? Nergens anders zag men dat, ook niet in Rotterdam, de tweede tabaksveiling van het land. Dat zat 'm in het 'systeem' van eerste- en tweedehands makelaars. Alleen de eerste konden een bod uitbrengen op grote partijen tabak van de grote producenten/importeurs zoals bijvoorbeeld de Deli Mij. De tabak die hier geïmporteerd werd, kwam meestal uit Sumatra.
Foto's: Stadsarchief Amsterdam
De kleinere handelaren, de tweedehands makelaars, moesten bij de eerstehands te biecht om aan tabak te komen. Op vrijdag werden de partijen toegewezen aan de hoogst biedende eerstehands. Wie dat was geworden werd op de kantoorverdieping afgeroepen en de tweedehands stuurden knechten naar boven om de berichten af te wachten. Zodra dat gebeurde stortten de knechts zich van de trappen naar beneden waar de eerstehands makelaars hun loges hadden. Al schreeuwende voor welk bedrag ze welke hoeveelheid wilden hebben, werd die al of niet toegewezen. Dat was de hele reden voor het tumult en gedrang. We denken dat ze het daarboven wel een leuk spelletje vonden en het zo lieten. Op dat soort vrijdagen trokken de 'tabakkers' hun oudste plunje aan want er sneuvelde wel eens een knoop of nog erger.
Een Amerikaanse klant kwam het gebeuren op een vrijdag bekijken en nam zijn vrouw mee. Op enig moment kwam zij op het onzalige idee eens de trap op te lopen om te kijken wat er boven allemaal gaande was. Op dat moment werd een partij afgeroepen en stortten de mannen zich naar beneden en liepen mevrouw compleet onder de voet. Wat de gevolgen hiervan waren, verhaalt de anekdote niet.
Metamorfoses
Dit is de Middenweg. Dit was de Middenweg, maar niet die in de Watergraafsmeer. Dit was ooit de Zaagmolenbuurt en vandaag heet het hier Frederik Hendrikstraat.
De molen is paltrokmolen De Jager, precies op de plek waar de kruising Frederik Hendrikstraat en Van Oldenbarneveldtplantsoen kwam. Ik zeg plantsoen maar dat begon zijn leven als gelijknamige gracht, in 1883 gegraven en in 1908 gedempt. Dit grachtje zou van Nassaukade tot de Kostverlorenvaart doorgegraven worden maar kwam niet verder van de Fred.Hendrikstraat. Daar stond tot 1907 deze molen in de weg.
De huizen op de achtergrond staan er nog, net als de bebouwing rechts van de molen.
Foto: Stadsarchief Amsterdam -
Hierboven: Street View
In 1927 legde Maurits Willem van der Valk vanuit een raam van zijn woonhuis in de Jacob Marisstraat 114 een voorstelling vast, die hij later tot bovenstaande ets uitwerkte. Veel details van wat vroeger "het Eilandje" heette zijn nog zichtbaar. Dit buurtje lag onmiddellijk achter de overhaal van Slotervaart naar de Kostverlorenvaart, vlakbij de Overtoomsesluis. Dit stadsdeel was in 1921 geannexeerd, ten koste van de gemeente Sloten. In het midden is al opgehoogd voor de aanleg van het Surinameplein, maar van woningbouw rond dit plein is nog geen sprake. Midden achter staat de installatie van de kolenoverslag aan de Kostverlorenvaart en iets rechts daarvan hoort de scheepslift van de Postjeswetering te staan, maar dat is hier niet duidelijk. Wel is de nieuwe ambachtschool achter de kolenoverslag al aanwezig. Die werd in 1924 opgeleverd en in 1926 in gebruik genomen. Vanuit het raam in de Jacob Marisstraat is dit alles nooit meer zichtbaar omdat er bebouwing voor is geplaatst. Daarom bovenstaande Street View vanaf de zuidkant van het plein.
Litho: Stadsarchief Amsterdam -
Foto: Street View
Een zeldzame foto van de Utrechtsepoort uit 1858. Hier onder een Street View van ongeveer hetzelfde standpunt.
Kort na het maken van deze foto zou de poort afgebroken worden, want aan de overzijde van de Singelgracht was het aan Dr. Sarphati gegund de eerste nieuwbouwwijk buiten de Singelgracht te doen verrijzen. Het moest een prachtwijk worden, geheel in stijl met het Paleis van Volksvlijt, het Westeinde en Oosteinde en het Amstelhotel. Sarphati bleek wel een begenadigd 'ziener' te zijn, maar geen zakenman. Hij gaf de uitvoering ten einde raad in handen van een projectontwikkelaar en die stampte De Pijp uit de grond. Als u naar het verschil in kwaliteit van de Eerste Jacob van Campenstraat en pak weg de Rustenburgerstraat kijkt weet u waar Sarphati gebleven was en waar de Nederlandsche Bouwmaatschappij het overnam.
Ook het Westeinde liep Sarphati uit de hand en in plaats van een rij luxe stadvilla's met riante voortuinen werd het een rij aaneengebouwde herenhuizen. De rooilijn schoof richting straat op en de overblijvende strook voortuin werd al snel door de Gemeente opgeëist om meer ruimte te maken voor het snelverkeer.
Foto links: Stadsarchief Amsterdam -
Foto onder: Street View
Op de grens met Nieuwer-Amstel stond aan de Overtoomsevaart korenmolen De Wolf. Het was een grotmolen, een bouwtrant die gewoonlijk bedoeld was om karren binnen te rijden om de beladen, maar in dit geval konden voor dat doel schuiten binnenvaren. De bebouwing links en rechts staat aan de "stille zijde" van de vaart; de overkant is de drukke kant en heette aanvankelijk Heiligeweg en later Overtoomseweg. Vandaag staat tegenover de voormalige standplaats van de molen de Hollandse Manege. Dan weet u ongeveer waar we ons bevinden. U leest meer over De Wolf in Overtoomsevaart.pdf.
Afb. links: Stadsarchief A'dam -
Foto onder: Street View
Jacob Olie schoot bovenstaande foto in 1895 vanuit de omloop van de Muiderpoort. Op de achtergrond de oude Oosterbegraafplaats. De oude toegangsbrug lag recht voor de poort, maar helemaal rechts op de foto zien we de nieuwe Muiderpoortbrug (#265) al liggen. Die was breder en ging om de poort heen naar de Plantage Middenlaan. Op de eigentijdse foto kon helaas niet hetzelfde hoge standpunt opgezocht worden en staan we op het Alexanderplein. De torentjes van het Tropenmuseum zijn nog net boven de bomen te zien. Op de foto links stond de fotograaf op de Muiderpoortbrug.
Foto boven: Stadsarchief A'dam
Foto's links en onder: Street View
Over de oude brug marcheert de schutterij de stad binnen. Dat was een van de laatste stuiptrekkingen van die club. In 1903 werd het karakter van de schutterij ceremonieel en in 1907 werd ze definitief opgedoekt. Iets langer hield de Oosterbegraafplaats het vol; in 1894 was weliswaar in de Watergraafsmeer de Nieuwe Oosterbegraafplaats opengegaan en werd er op de oude niet meer begraven. Toch begon het ruimen van graven pas in 1912, maar dat kwam in een stroomversnelling toen in 1921 het terrein aan het Koloniaal Instituut voor de Tropen werd toegewezen. Voor elke uitbreiding van dat instituut verdwenen weer grafvelden tot in 1955 het laatste graf geruimd werd.
YouTube: HET GRACHTENHUIS, the making of
Deze week honderd jaar geleden
Vrijdag 25 mei 1923 - De Burgerlijke Stand van Amsterdam schrijft de 700.000ste inwoner in. Aan het eind van deze dag waren het er al 700.045 en aan het eind van het jaar zouden dat er 706.194 zijn. Er zijn dan 28.762 meer vrouwen dan mannen, een getal dat daarna alleen maar minder wordt tot zo'n 6000 vandaag.
Foto: Stadsarchief Amsterdam
Oude afleveringen
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2023. De keuze 2014 t/m 2022 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.
