week 51-2021 |
||||||||||||
Fotoquiz snelste |
||||||||||||
De snelste met het juiste antwoord op de foto van vorige week was Anneke Huijser. De nieuwe opgave komt echter van nummer twee: Anthony Kolder. Wij leggen hieronder uit hoe dat is gekomen. Anthony presenteert deze foto met een lastig gat door de afbraak van een of meer panden. We hebben wat firmanamen moeten verwijderen, sorry. De vraag is: Waar is dit?Oplossingen via deze link Afb: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oplossing vorige week |
||||||||||||
Niet voor niets vestigden wij uw aandacht op de gevelsteen op het middelste pandje. Daar zit namelijk zo'n mooi verhaal achter. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Op de foto links de trotse Onno Boers in 1994 met zijn vondst. Onder de volledig gerestaureerde steen zoals die in 2011 door toedoen van de VVAG in de nieuwbouw Eerste Looiersstraat 9A-9E is teruggeplaatst. Foto's en logo: VVAG |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Anthony Kolder, Marike Muller, Jos Mol, Mike Man, Aschwin Merks, |
||||||||||||
Fotoquiz: Hans' keuze |
||||||||||||
De keuzefoto betreft deze week een locatie binnen de Singelgracht. Hans had een foto in de Beeldbank gezocht waar auteursrechten op rusten. Wij zijn er toen maar met Google Street View naar toe gefietst en hebben het plaatje opnieuw 'geschoten'. De vraag blijft dezelfde: Wat is het adres van het huis met de erker?U begrijpt hopelijk wel dat die berg zand van tijdelijke aard was?! Laat het ons weten via deze link
Foto: Google Street View |
||||||||||||
Oplossing: Anneke's keuze |
||||||||||||
De Westerkerkstoren gaf de beste indicatie waar we ons hier bevinden. Als men van daar rechtdoor naar de Singelgracht met zijn bolwerken liep, deed men dat langs de Rozengracht. Daar was bolwerk Rijk met korenmolen De Victor. Dat zijn al drie vragen. De school waar naar gevraagd werd, kwam op de vrijgekomen grond nadat de vestingwerken geslecht waren, langs de Schans, nu Marnixstraat. Daar werd Armenschool no.29 gebouwd, een riante school met voor het eerst in Amsterdam voor elk leerjaar een apart leslokaal. Zeven! Een grote school dus, die - na in 1924 verhuisd te zijn naar een geschikter gebouw - ruimte bood aan het Museum voor den Arbeid (1929), later herdoopt in NINT. Sommigen melden voor de zekerheid dat ook de Toneelschool Amsterdam (1874) in dit perspectief te zien was. Deze foto is van rond 1876, dus dat zou net kunnen. De brandweerkazerne R(ozengracht) is van veel later datum. De grond daarvoor werd pas in 1894 gereserveerd, de bouw kwam in datzelfde jaar gereed. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Kees Huyser, Arjen Lobach, Anthony Kolder, Harald Advokaat, Adrie de Koning, Maaike de Graaf, Jos Mol, Jan Burgers, Otto Meyer, Harry Snijder, Justus Houthuesen, Han Mannaert, Hermen Schim van der Loeff, Ron Poelgeest, Mike Man, Hans van Efferen, Gerard Beerman, Hans Olthof, Ton Brosse, Aschwin Merks, |
||||||||||||
Heeft u ook een opvallende foto gevonden? |
||||||||||||
Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Het onderwerp kan zich zowel binnen als buiten de Singelgracht bevinden. Wij verwachten wel een niet alledaags beeld dat ook niet-buurtbewoners toch wel eens op het netvlies kregen. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b. Blijf sturen! |
||||||||||||
Fotoquiz Wat? Waar? |
||||||||||||
Het aanknopingspunt dat u direct naar de oplossing zou leiden, hebben wij verwijderd. Dat was een opschrift op het pand achter de handkar. De vragen zijn: Waar is dit?Hoe heette het gebouw waarvan we de naam gewist hebben?Laat het ons weten via deze link
Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oplossing vorige week |
||||||||||||
Ons uitstapje van vorige week was naar Amsterdam-Noord. Daar was in 1919 een compleet lunapark opgebouwd ter gelegenheid van de ELTA, een soort wereldtentoonstelling over de toen nog erg prille luchtvaart. Klik en lees nog eens. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Ria Scharn, Kees Huyser, Anthony Kolder, Maaike de Graaf, Adrie de Koning, Han Mannaert, Jos Mol, Peter Bongers, Jan Burgers, Harry Snijder, Wim Huissen, Hans van Efferen, Mike Man, Hans Olthof, Aschwin Merks, |
||||||||||||
Met de camera op pad... |
||||||||||||
Door weer eens slordig te administreren, nodigden wij twee deelnemers uit een nieuwe opgave te sturen voor deze week. Hier is de tweede van Anneke Huijser, als de 'foto-van-de-week'. De vraag is: Waar is dit?Laat het ons weten via deze link
Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Foto van vorige week |
||||||||||||
De fotograaf stond op de Westerdoksdijk en keek in de richting van de Korte Prinsengracht. De toren is de als eerste gebouwde vieringtoren van De Posthoorn. Sinds vorige week weet u dat de andere twee torens bijna een kwart eeuw later zijn gebouwd. De cryptische toevoeging over het jaar dat de eerste foto's buiten gemaakt werden (1850) plaatsten wij om duidelijk te maken dat dit niet het IJ was omdat in 1832 dit deel daarvan omgeven door de Westerdoksdijk tot dok gemaakt was. Deze stereofoto werd in 1864 gemaakt. Kees Boas meldde dat het inkleuren is gebeurd via de computer en geheel automatisch, zoals tegenwoordig hele films ingekleurd worden. Het verbaast ons dat de Beeldbank zich ook al op dit pad heeft begeven. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Anneke Huijser, Kees Huyser, Arjen Lobach, Fanta Voogd, Harald Advokaat, Jan Burgers, Han Mannaert, Hans Goedhart, Hans Olthof, Jos Mol, Herman Schim van der Loeff, Harry Snijder, Hans van Efferen, Mike Man, |
||||||||||||
Hulp gevraagd... |
||||||||||||
Een dichtgetimmerd pand op een straathoek. Ga er maar aan staan. En dat het met zekerheid in Amsterdam staat weten we ook niet. Weet u het? Laat het ons weten via deze link. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Hulp gevraagd... en gekregen |
||||||||||||
Dezelfde situatie komt voor op een veel gepubliceerde foto van het Hekelveld. De gang/steeg is het Groot Hemelrijk en het middelste huis is Hekelveld 18. Wij hebben de ontbrekende informatie doorgegeven aan het Stadsarchief.
Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Doeltreffende antwoorden kwamen van Maaike de Graaf, Hans van Efferen, Mike Man, Jos Mol, |
||||||||||||
en dan nog even over... |
||||||||||||
...de ondiepe Brouwersgracht. Simon Claesen stelt ons gerust dat die ondiepe wallenkant geen geregeld voorkomend euvel was, maar het gevolg van werkzaamheden aan de kade. Hij wijst op de vernieuwde beschoeiing en de afwezigheid van aarde en puin waar die nog niet vernieuwd is. Wij mogen veronderstellen dat - als afsluiting van de vernieuwing van de beschoeiing - de gracht uitgebaggerd werd.
Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Jaarboek 2020 |
||||||||||||
Op de valreep... het Jaarboek 2020 met o.i. de acht beste redactionele artikelen die in het jaar 2020 in het weekblad verschenen. Dit keer is het samengesteld en grotendeels opnieuw geschreven door Ria Scharn. Klik hier of de omslag om te lezen |
||||||||||||
redactioneel |
||||||||||||
Joh. Ram (1901 – 1980) |
||||||||||||
In het op initiatief van Ria Scharn samengestelde Vriendenboek ter gelegenheid van de 80e verjaardag van Theo in juni van dit jaar vermeldden wij alle drie, geheel onafhankelijk van elkaar, de heemkundelessen van onze hoofdonderwijzer Joh. Ram in de zesde klas van de Lidwinaschool op het Linnaeushof. Lessen over de geschiedenis en de architectuur van Amsterdam, die blijkbaar veel indruk hebben gemaakt. Alle drie herinneren we ons ook hoe we fanatiek op zoek gingen naar foto’s, tekeningen, om ons heemkundeschrift te illustreren, op zoek in de Oudemanhuispoort of gewoon thuis in oude tijdschriften. Die onvolprezen lessen van meester Ram zijn voor ons de basis geweest van onze kennis van en liefde voor ons mooie Amsterdam. |
||||||||||||
Joh. Ram was hoofdonderwijzer en dat was hem ook aan te zien. Hij was een forse man, die 's zomers en 's winters op sandalen met een ferme tred en met zijn pijp in en rond de school liep en veel gezag uitstraalde. Maar daarnaast was hij actief op allerlei Rooms-Katholiek gebied. Hij was lid van het kerkbestuur van de H.H. Martelaren van Gorcum. Samen met pastoor Nolet van die parochie schreef hij een aantal kerkhistorische boeken. Hij schreef kinderboeken waarvan De Vuurduivel uit 1936 waarschijnlijk het bekendst is. Verhalen schreef hij voor katholieke kindertijdschriften, zoals Het Kleuterblaadje, Het weekblad voor de Roomsche Jeugd en De Kinderwereld. Jarenlang hield hij een 5-minuten praatje voor de KRO. |
||||||||||||
Boven: De 6e klas van de St. Lidwinaschool ging jaarlijks enkele dagen op vakantiekamp in het Jan Willem Roskamhuis in Nunspeet. Dit was in 1960, geheel rechts meester Ram. Bron: Geheugen van Oost. Onder: Linnaeushof met het toegangspoortje tot de St. Lidwinaschool; tekening 1993 - Matthijs v.d. Weijer |
||||||||||||
Terwijl Ram toch veel heeft geschreven heeft hij voor zover na te gaan nooit iets over Amsterdam gepubliceerd. Hij is lid geweest van het Genootschap Amstelodamum maar ook daarvoor heeft hij nooit iets geschreven. Als een goed onderwijzer droeg hij zijn kennis mondeling uit naar ons, zijn leerlingen. 10 december 2021 - Fons Baede, Adrie de Koning, Hans Olthof |
||||||||||||
De afbeeldingen komen uit de eigen archieven van de auteurs tenzij anders vermeld. |
||||||||||||
Schuilkerken in Amsterdam - 10 |
||||||||||||
De Papegaai/Sint Jozef - Kalverstraat 58. Op de tekening hierboven de huizen in de Kalverstraat waar de kerk achter stond. Het middelste huis in nr.56 dat er vandaag nog steeds staat, zij het met een verbouwde onderpui. Links daarvan nr.58, de huidige toegang tot de kerk. |
||||||||||||
In de Kalverstraat was het huis 'waar de Hoywagen in de gevel staat'. Er hing ook een kompas uit, naar de eigenaar Dirc Compas die pastoor Willem Willemart toestemming gaf in zijn huis diensten te organiseren. Het juiste jaartal zal altijd een vraag blijven en varieert van 1650 tot 1672. Willemart bediende ook het Vredesduifje tot 1681, het jaar dat hij zich tot De Papegaai beperkte. Of Willemart iets met vogels had en naast een duif ook iets met papegaaien had, ook dat weten we niet. Bekend is dat de kerk in de Kalverstraat gewijd was aan Sint Jozef (van Nazareth). In de 18de eeuw werd De Papegaai de bijkerk van de Fransche Kerk aan de NZ Voorburgwal (week 46). Toen die in 1912 gesloopt werd nam De Papegaai de diensten over en werden eveneens de patroonheiligen HH Petrus en Paulus van de Fransche Kerk overgenomen. |
||||||||||||
Rond 1710 werd achter de huizen Kalverstraat 56-58 een kerkgebouw neergezet met een pastorie aan de NZ Voorburgwal waar ook de toegang tot de kerk kwam via de Kerksteeg, die op alle buurtkaarten nog als vrijliggende steeg tussen de nrs. 293 en 307 ligt maar nu door een grotere pastorie op nr. 293-295 afgedekt wordt. Net als we bij de Fransche Kerk zagen, maakte Jacob de Wit ook voor deze kerk zijn 'witjes' waar stads-chroniqueur Jan Wagenaar over bericht. De kerk, volledig ingebouwd door de bebouwing aan Kalverstraat en NZ Voorburgwal, zocht het in de hoogte en had twee galerijen boven elkaar. Omdat er geen afbeeldingen van de eerste kerk achter de Kalverstraat te vinden zijn, hier een plattegrond van de huidige kerk met daarin aangegeven de plaats en afmeting van de eerste kerk. De bouwcampagne van fase III duurde overigens tot 1911, toen eindelijk de ingang naar de Kalverstraat 58 verhuisde. |
||||||||||||
De financiële constructie van deze staatsie was bijzonder. In 1698 kon de toenmalige pastoor de kerk van de huiseigenaar kopen en maar door gebrek aan geld liet hij dat door het RK Oude-Armen Comptoir doen, die dus tevens eigenaar van de er achter gebouwde kerk werd. Nu deed zich de situatie voor dat het kerkbestuur huur betaalde voor de door de parochianen betaalde eigen kerk en dat de pastoor huur moest betalen voor het bewonen van de pastorie. Dat ging lang goed maar werd een probleem toen de kerk bouwvallig werd en veel reparatie nodig had. In 1846 besliste het kerkbestuur dat er een nieuw kerkgebouw moest komen, maar het RK OAC wilde dat niet. In arren moede betaalde men ƒ24.000 om weer eigenaar te worden van de bouwval teneinde die te kunnen afbreken. Koning Willem II moet er nog aan te pas komen om te voorkomen dat de kerk ook nog overdrachtsbelasting moet betalen. Dat lukt maar ten dele! |
||||||||||||
Door de centrale ligging in de binnenstad werd de kerk druk bezocht en het mag verbazen dat de status altijd die van een onbeduidend kerkje is geweest. Dat veranderde in 1848 toen de nieuwbouw begon. Als architect werd meester-timmerman annex bouwkundig tekenaar annex vastgoed-makelaar Gerrit Moele aangetrokken. Die bouwde een drie-beukige basiliek in Willem II-gotiek die denigrerend 'stukadoorsgotiek' wordt genoemd. Dat neemt niet weg dat de kerk vandaag een rijksmonument is. Er kwam nu slechts een enkele galerij. De constructie is uiterst licht gehouden, met houten gewelven die bepleisterd zijn als ware het stenen gewelven met zware ribben. Ook in de rest van de constructie is veel hout gebruikt om gewicht te besparen. De kerk neemt de hele breedte van de percelen 54-56-58 in beslag. Die moesten wel eerst in eigendom verkregen worden. Ook aan de NZ Voorburgwal diende nog een pand gekocht te worden. |
||||||||||||
Boven: Kalverstraat 58 werd in 1908 afgebroken en in 1909-'11 vervangen door de gotische gevel die we vandaag nog kunnen zien. De eerste ontwerpen hiervoor stammen al van 1899, toen de derde bouwfase van start ging. |
||||||||||||
Het Vredesduifje/ De Duif. Deze schuilkerk begon als 't Vredesduifje in de Kerkstraat en werd volwassen als De Duif of 't Duifje aan de Prinsengracht tegenover het Amstelveld. Het was een initiatief van één enkele man die de noodzaak van een plaats van samenkomst voor zijn geloofsgenoten zag in de nieuwe stadsuitbreiding. Dat was meester-timmerman Gijsbert Pietersz die in 1667 twee erven aan de Keizersgracht bij de (Nieuwe) Spiegelstraat kocht en daar drie huizen op bouwde: nrs.598-600-602. In 1671 nam hij in de Kerkstraat de corresponderende erven achter deze huizen aan de Keizersgracht van de oorspronkelijke koper over. Ook aan de Kerkstraat kwamen huisjes en ten koste van de tuinen ervan, bouwde hij een grote loods die als schuilkerk gedacht was (zie plattegrond hieronder). Een der vijf huisjes die in de Kerkstraat kwamen, werd de toegang tot de kerk en een der huizen aan de Keizersgracht (598) verhuurde hij aan pastoor Willem Willemart, dezelfde die we zojuist bij De Papegaai tegenkwamen en die de kerk zou bedienen. Dit mogen wij als de geboorte van de schuilkerk beschouwen. |
||||||||||||
De Vrede van Nijmegen, die in 1678 een einde maakte aan de oorlog met de belangrijkste vijand Frankrijk, die sinds het Rampjaar 1672 de Republiek beoorloogde. Ons zegt dat niet zoveel meer maar destijds was die vrede belangrijker dan die van Münster in 1648. Aangenomen wordt dat dit de basis is voor de bijnaam van de schuilkerk: het Vredesduifje. Afb: plattegrond en langsdoorsnede van de schuilkerk, een reconstructie door Henk Zandkuijl in 1959, bron Amstelodamum Mb1959 p.12 |
||||||||||||
We pakken de draad pas in 1795 weer op, het begin van de Bataafse Republiek en het begin van de emancipatie van alle kerkgenootschappen die door de dominantie van de Gereformeerden in het gedrang waren gekomen. De toenmalige pastoor van 't Vredesduifje, Andreas Offerman, vroeg vergunning om een nieuwe kerk te mogen bouwen die hij per omgaande van de nieuwe machthebbers kreeg. Waar en wanneer hij maar wilde! |
||||||||||||
Met de nieuwbouw van de grotere en solidere kerk De Duif ter vervanging van de gebrekkige voorganger op dezelfde plek moeten we afscheid nemen. Dit was zeker geen schuilkerk meer en zelfs de voorganger mocht eigenlijk die naam niet dragen. De toenmalige pastoor Gerard Kok, die de bouwpastoor van De Duif werd, veranderde de naam Vredesduifje in De Duif (ook wel 't Duifje) en ook de patroonheilige wijzigde. De architect was Theo Molkenboer en in 1857 werd de kerk aanbesteed en in 1858 werd ze ingewijd als de Sint Willibrordus binnen de Veste. Voor de Amsterdammer werd - of liever bleef - het De Duif of 't Duifje. |
||||||||||||
De afbeeldingen komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders aangegeven. |
||||||||||||
De grote GijsbreghtGevelstenenEindejaarsPuzzel 2021 |
||||||||||||
|
||||||||||||
Oplossing raadplaat week49 Het is het op de Muzenpleinbrug staande ‘Meisje met eekhoorns’ van ons aller Hildo Krop. Lees meer (leuke verhaaltjes!) Goede oplossingen kregen wij van Kees Huyser, Anneke Huijser, Tom Tand, Marike Muller, Otto Meyer, Anthony Kolder, Ton Brosse, Jos Mol en Mike Man. |
||||||||||||
YouTube: Amsterdam ±1929 |
||||||||||||
Deze week honderd jaar geleden |
||||||||||||
Dit jaar heeft de Amsterdamse politie de strijd aangebonden tegen de zogenaamde 'nachthuizen' die massaal de Drankwet ontduiken door 's nachts drank te schenken in zogenaamd gesloten huizen maar waar iedereen gewoon naar binnen kan. Tegen het eind van 1921 worden voor alle bekende nachthuizen politieagenten geposteerd die op de officiële sluitingstijd iedereen die naar binnen wil waarschuwen dat dit verboden is en wanneer ze weer naar buiten komen opgebracht zullen worden naar het dichtstbijzijnde politiebureau. En dat ook daadwerkelijk doen! Op het bureau wordt dan proces-verbaal opgemaakt wegens schending van artikel 250 van de Algemene Politieverordening. Deze gerichte actie verstoort de praktijken van de nachthuizen aanzienlijk. Uitbaters gaan over tot het omvormen van hun etablissement naar een sociëteit maar ook daar is een vergunning nodig om sterke drank te mogen schenken. De toegang wordt soms aan de ingang beperkt door de verplichting lid te worden maar waar binnen in de loop van het bezoek het betaalde omgezet wordt in drank. Behalve het verbaliseren van bezoekers gaat de politie ook door met het verbaliseren van uitbaters die 's nachts zonder vergunning sterke drank schenken. Ze worden met enige regelmaat voor de rechter gebracht wegens schending van artikel 242 e.v. van de Algemene Politieverordening. De strijd zal nooit stoppen want de uitbaters bedenken steeds nieuwe trucs. Tekening door Leo Jordaan voor een boek van A.M. de Jong |
||||||||||||
Oude afleveringen |
||||||||||||
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2020. De keuze 2014 t/m 2020 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar. |
||||||||||||
2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | wk01 | wk02 | wk03 | wk04 | wk05 | |
wk06 | wk07 | wk08 | wk09 | wk10 | wk11 | wk12 | wk13 | wk14 | wk15 | wk16 | wk17 | |
wk18 | wk19 | wk20 | wk21 | wk22 | wk23 | wk24 | wk25 | wk26 | wk27 | wk28 | wk29 | |
wk30 | wk31 | wk32 | wk33 | wk34 | wk35 | wk36 | wk37 | wk38 | wk39 | wk40 | wk41 | |
wk42 | wk43 | wk44 | wk45 | wk46 | wk47 | wk48 | Oudjr | wk49 | wk50 | wk51 | wk52 | |
Aanmelden voor deze digitale uitgave - Afmelden voor deze digitale uitgave |