week 47-2021 |
||||||||||||
Fotoquiz snelste |
||||||||||||
De snelste met het juiste antwoord op de foto van vorige week was Aschwin Merks. De nieuwe opgave komt dan ook van hem. De vraag is: Welke straat is dit?Welke straat wordt op de rechterkant van de foto gekruist?Oplossingen via deze link Afb: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oplossing vorige week |
||||||||||||
Dit leek ons best een moeilijke opgave die Jos ons hiermee voorschotelde. Het viel op hoeveel deelnemers bekenden dat pas de relatie met de Lijnbaansgracht tot de oplossing had geleid. En dan te weten dat dit hoekje niet veel met de Lijnbaansgracht te maken heeft. Op onderstaande kaart uit 1881 is het pand met een pijl aangegeven. In blauw de waterpartijen rond dit pand. Deze zijn tot op de huidige dag ongewijzigd, met uitzondering misschien van het dichten van de Leidsepleinsluis. Bij de Vierde Uitleg zou het bestaande deel van de Lijnbaansgracht aangesloten moeten worden op het nieuw te graven deel. Dat vergde opnieuw een kostbare sluis omdat beide grachten nu eenmaal een verschillende waterpeil aanhielden. De Jordaan lag vijf duim (13cm) lager dan de rest van het stadswater, want er was nauwelijks opgehoogd om de bestaande bebouwing niet te verstoren. Er lag in de Prinsengracht al een sluis (1) om dit verschil op te vangen en er zou nog zo'n kostbaar kunstwerk nodig zijn. Bovendien was het woonhuis van de Stadsmetselmeester precies in het tracé gebouwd (2) en dat slopen was ook weer zonde. Omdat de stad rond 1662 krap bij kas zat is die aansluiting er nooit gekomen. De Eerste Engelse Oorlog was net achter de rug (1654) en de volgende zat er aan te komen (1665). En snel geld verdienen aan het klaarmaken van verkoopbare grondstukken had absoluut voorrang! Afb: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Aschwin Merks, Anthony Kolder, Anneke Huijser, Ria Scharn, Arjen Lobach, Marike Muller, Han Mannaert, Otto Meyer, Adrie de Koning, Mike Man, |
||||||||||||
Fotoquiz: Jan's keuze |
||||||||||||
De keuzefoto betreft deze week een locatie binnen de Singelgracht. Jan Six van Hillegom plukte voor ons weer een foto uit het familiearchief. We moesten iets van de omgeving wegsnijden om er een opgave aan over te houden. De foto lijkt wel bewerkt met software die er een waterverf-tekening van moest maken. Er bleef maar weinig detail over als houvast en dat wat er was hebben we verwijderd. Welke brug is dit?Welk markant bouwwerk hebben we afgesneden?Laat het ons weten via deze link Foto: collectie familie Six |
||||||||||||
Oplossing: Paul's keuze |
||||||||||||
Leidseplein..., dat is de eerste ingeving. Maar alle vaste punten van dat plein mankeren op deze foto. Het is dan ook ergens anders en de mededeling dat dit buiten de Singelgracht was, zou u dat bij voorbaat verteld hebben. Hieronder een foto die Jacob Olie in 1901 maakte van de bouw van de Nieuwe Amstelbrug - SAA |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Ria Scharn, Kees Huyser, Ron Huissen, Jos Mol, Anthony Kolder, Anneke Huijser, Hans van Maanen, Jan van Veen, Marike Muller, Frank Mulkens, Han Mannaert, Harald Advokaat, Fred van Kooij, Maaike de Graaf, Otto Meyer, Harry Snijder, Adrie de Koning, Pauline Dorhout, Mike Man, Peter Waagen, Gerard Beerman, Dante Metz, Aschwin Merks, |
||||||||||||
Heeft u ook een opvallende foto gevonden? |
||||||||||||
Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Het onderwerp kan zich zowel binnen als buiten de Singelgracht bevinden. Wij verwachten wel een niet alledaags beeld dat ook niet-buurtbewoners wel eens op het netvlies kregen. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b. Blijf sturen! |
||||||||||||
Fotoquiz Wat? Waar? |
||||||||||||
Een vreemd geval. Het terugliggende huis heeft een ingang aan een andere gracht en u kijkt dus tegen de achtergevel aan. Die is dan wel bijzonder uitgevoerd, zoals je zelden bij achtergevels ziet. De vraag is: Op welke gracht staat de fotograaf?Wat is het adres van het terugliggende huis?Laat het ons weten via deze link Foto: © Carol de Vries |
||||||||||||
Oplossing vorige week |
||||||||||||
Het Waalseiland had zo'n fenomenaal panorama aan het IJ opgeleverd, dat wilde de stad nog eens herhalen toen het Stationseiland geplempt was en een kade ingericht moest worden die alle bootsteigers in de stad overbodig zou maken. Aan die De Ruijterkade dienden chique huizen en bedrijfspanden te komen. Vorige week werd in de column nog Café Zincken genoemd dat aan het andere eind van de kade stond. "Stond", met recht. Het liep allemaal anders... De ondernemer die dit pand had gebouwd poseert met zijn gezin op het balkon van zijn café-restaurant-hotel De Hoop aan de De Ruijterkade 75.
Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Ria Scharn, Kees Huyser, Anneke Huijser, Jos Mol, Anthony Kolder, Harald Advokaat, Marike Muller, Maaike de Graaf, Otto Meyer, Han Mannaert, Harry Snijder, Kees Rijpkema, Adrie de Koning, Herman Schim van der Loeff, Mike Man, Peter Waagen, Gerard Beerman, Aschwin Merks, |
||||||||||||
Met de camera op pad... |
||||||||||||
De naam van de huidige winkelier die op de ruiten geschilderd staat, hebben wij van het glas gekrabd. De oude tekst op het fries konden we rustig laten staan omdat dit u toch op een dwaalspoor brengt. De vraag is: Wat is het adres van dit pand?Laat het ons weten via deze link Foto: © Pieter Klein |
||||||||||||
Foto van vorige week |
||||||||||||
De feestversiering was in 1898 ter gelegenheid van de inhuldiging van koningin Wilhelmina. De gracht is de Herengracht ter hoogte van het vorige familiehuis van de familie Six op de nummers 509-511. Dat huis werd gesloopt om de Vijzelstraat te kunnen verbreden en daarom moet de brug, vanwaar de foto gemaakt werd, wel die in de Vijzelstraat zijn. De brug heeft een nummer: #30 en tegenwoordig ook een naam: Isa van Eeghenbrug. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Arjen Lobach, Ria Scharn, Anthony Kolder, Marike Muller, Han Mannaert, Jos Mol, Mike Man, Adrie de Koning, Aschwin Merks, |
||||||||||||
en dan nog even over... |
||||||||||||
...Galeries Modernes in de Reguliersbreestraat. Cees Schumacher memoreert de vervanging van de Galeries Modernes door een Hema in 1970. De keten GM was enkele jaren daarvoor opgenomen in de KBB, het moederbedrijf van Bijenkorf en Hema. De KBB wilde GM moderniseren maar tegelijk er vanaf. In het land werd een aantal vestigingen gesloten en de anderen veranderd in een Hema. De vestiging van de Hema in de Kalverstraat, die toch al veel te klein was, werd gesloten en daarvoor in de plaats kwam een wel heel grote in de Reguliersbreestraat terug. Die kennen wel allemaal nog wel. |
||||||||||||
Tuindorp Oostzaan van boven |
||||||||||||
Brocantemarkt in de Posthoorn |
||||||||||||
Stadsherstel organiseert weer een brocantemarkt in de Posthoorn in de Haarlemmerstraat. Al jaren een hit bij liefhebbers van vintage, brocante, antiek, kunst & design. Onder het genot van een hapje en een drankje heeft u drie dagen de tijd om mooie aanwinsten en snuisterijen te vinden. De toegang is gratis. |
||||||||||||
Hulp gevraagd... maar niet gekregen |
||||||||||||
Waar in Amsterdam Wijsmuller deze aquarel maakte, zal voorlopig een raadsel blijven. Als u later toch nog op een idee komt, laat het ons dan weten via deze link |
||||||||||||
redactioneel |
||||||||||||
Felix Meritis vóór de Keizersgracht |
||||||||||||
Het gebouw van de Maatschappij Felix Meritis aan de Keizersgracht is natuurlijk niet door een beginnend clubje uit de grond gestampt. Daar vertellen we ongetwijfeld niets nieuws mee. Maar veel scheelde het niet; het gebouw werd geopend in 1788 door een vereniging die pas in 1777 was opgericht. Felix Meritis ('Gelukkig door verdiensten') was een initiatief van de upper-class van de Amsterdamse samenleving, zoals in de oprichtingsakte staat: "Het hoofddoel der Maatschappij is, om, bij wijze van nuttige uitspanning, door het beoefenen van kunsten en wetenschappen verstand en deugd aan te kweeken, en het gezellig verkeer onder de Leden te bevorderen. Bij alle werkzaamheden zal men vermijden al wat verschillende godsdiensten, zedelijke of staatkundige gevoelens zouden kunnen kwetsen, en zijn de bestuurders verpligt daartegen zorgvuldig te waken". |
||||||||||||
Per 1 mei 1781 diende men Leliegracht 49 te verlaten; het huurcontract was afgelopen. Men wilde ook wel naar iets anders uitzien want het huis was veel te klein voor de groeiende ledental. Het vinden van een geschikt pand was niet eenvoudig, wilde men meer kamers ter beschikking krijgen zodat meer departementen gelijktijdig bezig konden zijn. Er werd gedacht aan de Hollandsche Manege die bijvoorbeeld een kant-en-klare concertzaal had (waar Wolfgang Mozart in 1766 opgetreden had; zie column week 44). De directie wilde zich echter niet vastleggen dat extra kamers altijd beschikbaar zouden zijn. Men kwam er niet uit en de verhuurder van de Leliegracht werd gevraagd om respijt. Op een spoedvergadering dat jaar werden twee leden benoemd om actief op zoek te gaan naar vervangende ruimte: Everardus de Vries en Hendrik Spille. Die kwamen niet verder dan een huis te huren waar hij Spille met zijn gezin ook kon wonen en dat ruim genoeg zou zijn voor de maatschappij. Spille bood bovendien aan ook de rol van huismeester op zich te nemen. Voorgesteld werd het huis Oudezijds Voorburgwal 239 (foto). Spille voegde twee plattegronden bij het voorstel die lieten zien hoeveel meer ruimte de concertzaal zou bieden (onder). Bij gebrek aan beter ging de maatschappij akkoord, maar niet van harte. |
||||||||||||
Spille maakte bovenstaande plattegronden om de voordelen van het door hem voorgestelde huis. Dit zijn links de oude concertzaal in Leliegracht 49 en rechts de ruimere aan de burgwal met een hoogte van 3½ meter, twee haarden en zowaar een podium. Bovendien was het huis ƒ100 voordeliger in huur. Opvallend is de inspirerende werking van het Atheneum Illustre zou uitgaan volgens Spille. Hij kreeg daar later gelijk in doordat vijf hoogleraren honorair lid werden en lezingen kwamen geven. Op een volgende vergadering zei het bestuur dat De Vries en Spille wel een voorstel hadden ingediend maar dat dit nog niet naar volle tevredenheid van het bestuur was. De vergadering diende echter te beslissen. Na een aantal goedgekeurde amendementen werd het plan toch goedgekeurd en begin 1782 verhuisde Felix Meritis naar de Fluwelenburgwal. Tekening: archief Felix Meritis |
||||||||||||
Spille kreeg een vergoeding voor verlichting, verwarming en koffie met beschuit voor de aanwezige leden. Dat liep al na een jaar op tot extra ƒ447 bovenop de huur van ƒ600. Een niet te overziene eis van Spille was dat voor elk nieuw lid boven het aantal van 80 hem een extra vergoeding betaald zou worden van ƒ4 per jaar om extra kosten te dekken. Dat had hij handig gedaan want het aantal leden liep inderdaad sterk op wat hem extra inkomsten opleverde. Hij schakelde bij al deze extra's zijn echtgenote in, die daar de handen vol aan had en ook diverse klachten kreeg. Er moest al in 1785 een ledenstop ingesteld worden toen de 180 bereikt was. Wij weten zeker dat dit de noodzaak van een nieuw groter gebouw heeft bespoedigd. In 1787 werden drie panden aan de Keizersgracht (zie tekening Gerrit Lamberts) gekocht of cadeau gekregen waar het zou moeten komen. Er werd een prijsvraag uitgeschreven voor een ontwerp. Die werd gewonnen door Jacob Otten Husly. Nog datzelfde jaar werd de eerste steen gelegd. Dat Husly had Otten zelf verzonnen en achter zijn naam gevoegd; hij was gewoon Nederlander en eigenlijk stucwerker, mede-directeur van de stadstekenacademie en had tevens enige naam gemaakt als architect. |
||||||||||||
De grootste trekker in Felix Meritis waren de concerten gebleken. Geen wonder dat in het nieuwe gebouw de concertzaal de meeste plaats ingeruimd kreeg. Als tweede trokken de kwalitatief goede lezingen van onder meer de hoogleraren veel toehoorders. De bouw vlotte niet naar wens en met veel gesoebat en een fors hogere huur wist men het huis aan de burgwal nog een jaar extra te huren. Door slechte gezondheid vielen de diensten van Spille weg en moest men ook daar een oplossing voor vinden. |
||||||||||||
De afbeeldingen komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders aangegeven. |
||||||||||||
Schuilkerken in Amsterdam - 6 |
||||||||||||
Op het terrein dat in de Middeleeuwen voor het grootste deel in beslag werd genomen door het Sint Jorishof, tussen Rokin, Kalverstraat en Olieslagerssteeg, had dicht bij de Regulierspoort ook een brouwerij 't Boompje gestaan. De Franciscaner pater Canisius had niet lang na de Alteratie een deel van de brouwerij in gebruik genomen als schuilkerk. Hij wist in de loop der jaren twee aangrenzende panden te kopen en kreeg de ex-brouwerij in eigendom. Hierop werd in 1676 de schuilkerk De Boom gebouwd. Het geheel ziet u op de tekening links achter de drie rechtse bomen. |
||||||||||||
De activiteiten in de voormalige brouwerij ontging de Calvinisten uiteraard niet en in 1656 probeerde men de stad in actie te krijgen tegen deze paepse vergaderplaats in de Kalverstraet. Ze wisten ook te vertellen dat er wel drie paters waren die de kerk bedienden. In 1730 bouwde men - inmiddels met goedvinden van de stedelijke overheid - een geheel nieuwe kerk. De eigenlijke kerk was - als zo vaak - op de eerste verdieping en de zaal nam de rest van de hoogte van het gebouw in beslag. De uitvoering was tamelijk eenvoudig en voor katholieke begrippen zelfs sober. Er waren twee galerijen boven elkaar. De zuilen waren glad en er was weinig beeldhouwwerk te zien. Er was ook weinig schilderwerk te vinden en dan nooit gepolychromeerd. Er was plaats voor ongeveer 500 gelovigen. Door zijn centrale ligging in de stad zat de kerk vaak vol. |
||||||||||||
In 1844 kreeg deze nieuwbouw een nieuwe gevel aan het Rokin en die er daarna wel degelijk uitzag als van een echte kerk. |
||||||||||||
Lutherse kerken -1 |
||||||||||||
Eigenlijk hebben de Lutherse kerken niets in de rubriek 'schuilkerken' te zoeken. De Lutheranen waren net zo goed protestanten als de Gereformeerden. Sterker nog..., ze hadden het uitgevonden. Was Luther niet de grote gangmaker achter de Reformatie? |
||||||||||||
In 1599 werd de eerste dienst gehouden in het gehuurde pakhuis De Vergulde Pot aan het Spui. Door aankopen van belendende panden kon de kerkruimte vergroot worden. In 1632-'33 werd op de plek van de (pak)huizen aan het Spui een nieuwe kerk gebouwd. De stijl herinnerde aan gotische kerken; het werd een drie-beukige galerijkerk met tongewelven. De pseudo-transepten met tuitgevels liggen vlak in de zijgevel, al doet de contemporaine tekening hierboven anders vermoeden. De voorgevel aan het Singel ziet er uit als van een dubbelpakhuis. Alleen de grote rondboogramen verraden dat het meer is dan de gevels doen vermoeden. |
||||||||||||
In 1659 kwam het eerste orgel in de kerk, dat al twee keer is vervangen. In 1744 zijn de oorspronkelijke glas-in-loodramen vervangen. In 1925 heeft restauratiearchitect A.A.Kok bouwkundige problemen opgelost, o.a. aan de fundering. Daarbij zijn de graven in de kerk geruimd. Wat we in deze serie nog niet vaak tegenkwamen... er worden nog elke zondag diensten gehouden in deze kerk. De rest van de week huurt de Universiteit van Amsterdam het gebouw en gebruikt het als representatieve ruimte en aula. Beide kleurenfoto's: Reliwiki |
||||||||||||
De afbeeldingen komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders aangegeven. |
||||||||||||
Column: Wat 'n poppenkast! -5 |
||||||||||||
« Sigurd, een marionettengeweldenaar » Mijn belangstelling voor het straattheater is altoos groots. Een paar dingetjes wil ik er over kwijt, en dan stoppen we en gaan we binnenkort weer over tot een ander onderwerp. Vorige keren had ik het over bekende regionale poppenspelers, dampoppenspelers, beroemde Nederlanders zoals ons aller Jozef van den Berg, die ik ook nog eens een paar keer mocht bezoeken en vandaag vertel ik U over Sigurd. Sigurd Olivier, een Zuidafrikaander die de hele wereld rondreisde met zijn illustere marionettenvoor-stellingen en met zijn zelfgesneden poppen. Ik werd enthousiast en ben toen zelf ook een Jan gaan snijden van een mooi stukje lindenhout. Maar de handjes vond ik toch teveel gevraagd, dus die werden dan van afwasflessen gemaakt (zie foto). Ik bewonderde Sigurd zeer, maar hij kwam alleen tot mij via filmpjes, docu’s e.d. Je herkent dan toch iets. Iets van oorspronkelijkheid en iets van een persoon die de wereld ontroert, aanzet tot nadenken en veel schoonheid en positiviteit brengt. Mijn vrouw en ik ontdekten bij toeval dat hij in het centrum van Zutphen woonachtig was omdat we achter een paar ramen zijn poppen zagen staan en Sigurd zou Sigurd niet zijn als er niet touwtjes en stangetjes aan zouden zitten waar je buiten aan kon trekken zodat er dingetjes gebeurden. Ik ben in contact gekomen met een vrouw die ballonnenfiguren maakte en met marionetten rondliep. Het was Nelleke Goedhart en we traden en treden nog steeds af en toe samen op zodat zij de poppen kan laten dansen en springen op de maat van mijn accordeonwijsjes. Al sprekende over de prachtige poppen bleek dat ze… van Sigurd Olivier waren geweest! |
Hij wilde – weliswaar met bloedend hart – afscheid nemen van zijn prachtige verzameling, omdat hij al op leeftijd was en hij erg veel last had van lichamelijke ongemakken. Hij wilde de poppen graag schenken aan een bevlogen straatartiest die zijn poppen een tweede leven zou geven. Nelleke reageerde. Wat een weelde, optredens met Nelleke en ook nog eens met de poppen van mijn held. ‘We kunnen hem wel eventjes bezoeken hoor,’ stelde zij en even later zaten we in Zutphen in het huis dat ik toen stond te bewonderen. Overal prachtige houten spullen die Sigurd zelf had vervaardigd en slimme banken, tafels en bedden, ook allemaal van eigen hand. Zelfs de overheerlijke taart die warm uit de oven kwam, had hij zelf in elkaar gestoken. Meteen ontstonden er gesprekken over onze belangstellingsgebieden waarbij we elkaar meteen vonden in die wonderlijke wereld van spel, poppen maken, optreden en kinderen vermaken. Hij vertelde dat hij in alle grote wereldsteden had gestaan en dat het eerste wat hij deed in zo’n stad, een parkje opzoeken en dan op een bankje een nieuwe marionet snijden. Een fijn gesprek was het met ons drietjes. Sigurd liet merken dat hij het ook erg gezellig vond en wilde meteen maar vervolgafspraken maken. Dat is er niet meer van gekomen. Sigurd is helaas gestorven. Gelukkig gaat Nelleke zijn werk voortzetten. Het krukje waar Sigurd altijd op zat en dat de hele wereld over ging, kreeg ik. Mét een van zijn wapenschilden. En… wat heeft Amsterdam nu met de hele zaak te maken? Ach, de cirkel is rond, al zoekende op het internet met het onderwerp Dampoppenkast zie ik daar Nelleke, mét Sigurdpoppen, bij de poppenkast op de Dam. |
|||||||||||
Artikel door Meike Wesselink van maart 2016: |
||||||||||||
Oplossing raadplaat week 45 De gevelsteen toont twee mannen die bediend worden door twee gedienstigen. Op de steen staat ook een tekst: PTZLO Y MNZ NOZZO.. Z OY DEZ ER OIT MOE X IIR Wie het bovenstaande kan ontcijferen, dat hij ons maile! De goede oplossingen kregen we deze keer van Marike Muller en Ton Brosse kregen er echt zin in om de
|
||||||||||||
Nieuwe raadplaat voor week 47 Weet u waar dit argwanend kijkende kindje zit? Waar zit ik?Wie is de architect van deze bank?Wat vinden we op deze plek nog meer van deze architect?Laat het ons weten via deze link |
||||||||||||
YouTube: 1974 - 100 jaar Amsterdamse brandweer |
||||||||||||
Deze week honderd jaar geleden |
||||||||||||
Dinsdag 22 november 1921 - Naast alle initiatieven in het land wordt vandaag een Centraal Comité voor Hongerend Rusland opgericht. Erevoorzitter is burgemeester De Vlugt. |
||||||||||||
Woensdag 23 november 1921 - In de Oude Lutherse Kerk worden 50 nieuwe officieren van de Vrijwillige Amsterdamsche Burgerwacht beëdigd. Deze Burgerwacht heeft geen militaire taken maar helpt de politie de openbare orde in de stad te bewaren. Jaren geleden berichtten wij al over de oprichting na de (mislukte) poging van P.J. Troelstra om ook in Nederland een revolutie te ontketenen.
|
||||||||||||
Vrijdag 25 november 1921 - Opening van de Internationale Electriciteits-tentoonstelling Electra in het Paleis voor Volksvlijt. Oud-burgemeester van Amsterdam en tegenwoordig Commissaris der koningin Jhr. A. Röell onderstreepte in een toespraak het belang van elektriciteit voor het land en de bevolking. Extra aandacht vroeg hij voor een snelle elektrificatie van het spoorwegnet. Afb: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oude afleveringen |
||||||||||||
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2020. De keuze 2014 t/m 2020 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar. |
||||||||||||
2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | wk01 | wk02 | wk03 | wk04 | wk05 | |
wk06 | wk07 | wk08 | wk09 | wk10 | wk11 | wk12 | wk13 | wk14 | wk15 | wk16 | wk17 | |
wk18 | wk19 | wk20 | wk21 | wk22 | wk23 | wk24 | wk25 | wk26 | wk27 | wk28 | wk29 | |
wk30 | wk31 | wk32 | wk33 | wk34 | wk35 | wk36 | wk37 | wk38 | wk39 | wk40 | wk41 | |
wk42 | wk43 | wk44 | wk45 | wk46 | wk47 | wk48 | wk49 | Oudjr | wk50 | wk51 | wk52 | |
Aanmelden voor deze digitale uitgave - Afmelden voor deze digitale uitgave |