week 36-2021 |
||||||||||||
Fotoquiz snelste |
||||||||||||
De snelste met het juiste antwoord op de foto van vorige week was Arjen Lobach. De nieuwe opgave komt dan ook van hem. Op zijn verzoek is de tekst op de markies onleesbaar gemaakt. De vraag is: Waar is dit?Oplossingen via deze link Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oplossing vorige week |
||||||||||||
Als we toch op de Nieuwezijds Voorburgwal zijn, heb ik er ook nog wel een, dacht Ria Scharn. Deze foto is van een gedempte burgwal (dit deel in 1884) maar een tram reed er toen nog niet (1906 pas). |
||||||||||||
Nadat Wyers in 1979 de Nieuwezijds verliet werd het complex gekraakt. Daar werd in februari 1984 een eind aan gemaakt waarna de hele gevelwand aan de Nieuwezijds afgebroken werd... op nummer 5 na. Daarvan moest de voorgevel blijven staan en nummer 3 werd volledig gereconstrueerd. Voor de rest is er een afgrijselijke blokkendoos voor in de plaats gekomen. Oorspronkelijk wilde de HBU hier in 1981 115 appartementen bouwen maar het is uiteindelijk toch maar een hotel geworden. |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Aschwin Merks, Hans van Efferen, Mike Man, Jos Mol, |
||||||||||||
Fotoquiz: Hans' keuze |
||||||||||||
De keuzefoto betreft deze week een locatie binnen de Singelgracht. Hans Olthof vond weer een bijzondere gevelsteen die (nog) niet in het overzicht van de VVAG voorkomt. Op welk adres vinden we deze steen?Hans vermoed dat de puntjes aanduiden dat het hier om een afkorting van een Latijnse tekst gaat. Hoe luidt deze tekst?
|
||||||||||||
Oplossing: Jos' keuze |
||||||||||||
Dit leek een moeilijk geval maar viel achteraf toch nog mee. We zijn in de Watergraafsmeer beland en staan op de hoek van de Simon Stevinstraat en de Cornelis Drebbelstraat. Uitgerekend deze hoek is afgebroken en vernieuwd maar in de Simon Stevinstraat en rechts van de nieuwbouw zijn nog vertrouwde huizen te ontdekken.
Foto: Stadsarchief Amsterdam Onder: Street View |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Kees Huyser, Adrie de Koning, Arjen Lobach, Anthony Kolder, Hans van Noort, Ria Scharn, Otto Meyer, Hans Goedhart, Henk Swart, Mike Man, Marike Muller, Aschwin Merks, |
||||||||||||
Heeft u ook een opvallende foto gevonden? |
||||||||||||
Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Het onderwerp kan zich zowel binnen als buiten de Singelgracht bevinden. Wij verwachten wel een niet alledaags beeld dat ook niet-buurtbewoners wel eens op het netvlies kregen. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b. Blijf sturen! |
||||||||||||
Fotoquiz Wat? Waar? |
||||||||||||
Een oudje. De vragen zijn: Op welke kruising van straten staat dit pand?Het is gesloopt; wie/wat maakt nu gebruik van de nieuwbouw?Laat het ons weten via deze link Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oplossing vorige week |
||||||||||||
Na rijp beraad koos de redactie uit meerdere suggesties die van het staatsbezoek dat de Franse president Faillères in juli 1911 aflegde. Hij bezocht, in gezelschap van koningin Wilhelmina en prins Hendrik de recent geopende diamantslijperij van de firma Asscher in de Tolstraat waar niet lang daarvoor de Culinan-diamant gekloofd en geslepen was. Daarna reed het gezelschap naar het Rembrandthuis. Foto: prentbriefkaart |
||||||||||||
Hier ziet u het moment dat het gezelschap het Rembrandthuis verlaat en in de koets stapt. U kunt ook zien dat het publiek voor de Sint Antoniebreestraat langs opgesteld staat, m.a.w. de stoet buigt af de Zwanenburgwal op. Dat zou ook nog rechtsaf kunnen maar het is nauwelijks denkbaar dat Wilhelmina de Franse president de Joden Houttuinen zou willen laten zien. De grote opkomst van publiek en de discipline waarmee het opgesteld staat, zou wel eens met de opmerking van Faillères te maken kunnen hebben tijdens een ander bezoek: "Indrukwekkend, maar waar is het Nederlandse volk, Sire?" Foto: De Courant |
||||||||||||
De reden waarom we dachten dat dit staatsbezoek het onderwerp van de quizfoto moest zijn, is het feit dat dezelfde open koets op de quizfoto (detail links) te zien is, op het moment dat hij de Zwanenburgwal opdraait. Andere suggesties betroffen de opening van het Rembrandthuis door de koningin op 10 juni 1911. De aanschaf door de gemeente Amsterdam was een initiatief van de schilder Joseph Israëls die dan ook bij de opening de koningin mocht vergezellen. |
||||||||||||
Aannemelijke suggesties kwamen van Ria Scharn, Arjen Lobach, Marike Muller en Hans van Efferen, de enigen die de link legden met het bezoek van Faillères waren Harry Snijder, Jos Mol, Aschwin Merks en Mike Man. |
||||||||||||
Met de camera op pad... |
||||||||||||
Naarmate we meer foto's van Pieter Klein plaatsen, wordt hij steeds actiever. Deze foto uit een nieuwe serie laat voldoende te raden over om raadplaat te kunnen zijn. De vraag is: Wat is het adres van deze beide panden? (adres is mèt huisnummers)Er staat wel een gang op de foto maar die is op alle buurtkaarten naamloos. Geen vraag dus. Laat het ons weten via deze link
Foto: © Pieter Klein |
||||||||||||
Foto van vorige week |
||||||||||||
Daar hadden we weer niet ver genoeg nagedacht. Als u het jaartal "1911" van de vorige opgave in de Beeldbank als zoekterm intoetst komt deze foto als eerste in de rij te staan. We kijken hier vanaf het Oudekerksplein de Enge Kerksteeg in, richting Warmoesstraat. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Jos Mol, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Ria Scharn, Jan Burgers, Anthony Kolder, Maaike de Graaf, Adrie de Koning, Mike Man, Harry Snijder, Marike Muller, Otto Meyer, Maarten Helle, Hans Olthof, Aschwin Merks, |
||||||||||||
Hulp gevraagd... |
||||||||||||
Nog een foto zonder locatie en deze week is het opnieuw de bedoeling dat u dat probleem oplost. We hebben nog niet de zekerheid dat dit echt in Amsterdam is. Op de winkelruit van de slachterij links staat een tekst die begint met "Haags". Daartegenover is rechts een van de vele winkels of depots van de wijn- en gedistilleerdhandel P.J.A. Chrispijn die zijn fabriek op de Recht Boomssloot 28 had. Als dit bijvoorbeeld Den Haag zou zijn, dan had op het reclamebord de stad waar de fabriek stond er wel bij verteld gestaan. Om alle teksten te kunnen lezen zou u de foto in de Beeldbank moeten opzoeken (klik de foto hierboven). Wij hebben nog geen complete lijst met winkels en depots van Chrispijn kunnen vinden. Het huisnummer van de zaak op de foto is "30". Weet u waar dit is? Laat het ons weten via deze link U kunt de foto weer klikken voor de maximale resolutie in de Beeldbank. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Hulp gevraagd... en gekregen |
||||||||||||
Vorige week vertelden we wat er zoal behulpzaam kan zijn bij het zoeken naar oplossingen. Op deze foto zag Jan Snijders zijn geboortehuis en ook dat is behulpzaam. Er hoeft dan niet eens gezocht te worden. Dat geboortehuis stond aan de Palmgracht met rechts op de foto het hoekhuis met de Brouwersgracht (nr.177) en daarnaast het huis met de rechte steektrap op nr.6. Er is niets veranderd dan alleen een uitgebreide renovatie van deze hoek en het verdwijnen van de trap. Zie de Street View hieronder. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Doeltreffende hulp kwam van Jan Snijders, Ria Scharn, Eric-Jan Noomen, |
||||||||||||
YouTube: Dienstmeisjes van Amsterdam |
||||||||||||
Een interessante film over de dienstmeisjes in Amsterdam, met foto's en tekeningen van Jacob Olie, George Breitner, Bernhard Eilers, e.a. Klik de afbeelding hiernaast om te bekijken. |
||||||||||||
redactioneel |
||||||||||||
Schermschoolsluis |
||||||||||||
Als u vandaag langs de Leidsegracht van de Herengracht naar de Marnixstraat rijdt, merkt u niets aan de paar bruggen die u over moet. Maar dat was ooit anders, getuige deze 18de-eeuwse prent van de Schermschoolsluis in de Prinsengracht. Deze brug was extreem hoog en dat kwam doordat die over een sluis lag. Deze sluis scheidde dat Prinsengracht van de vestgracht van de Derde Uitleg (1612-'14) teneinde het waterpeil in de Jordaan 5 duim onder het niveau van het omringende water te kunnen houden (=rode boezem). Daar danken we ook de Leliesluis aan die enkele weken geleden in de quiz figureerde. De derde sluis die het waterpeil regelde was de Brouwerssluis die helemaal is verdwenen. Van deze Schermschoolsluis is de westelijke kade nog intact. |
||||||||||||
In de PDF Amsterdams Waterstaat staat deze afbeelding waarop de diverse boezems van de 17de eeuw staan aangegeven. De Jordaan is daarin de rode boezem. Paars is getijdewater dat - vóór Hudde in 1681 de waterkering langs het IJ liet bouwen - tot aan de Dam kwam en alle werkeilanden inclusief Rapenburg, enzovoort omspoelde. Door het niet langer ondersteunen van de Zoomify-techniek werkt in de PDF het bekijken in hoge resolutie niet meer. Klik de afbeelding en open hem in een nieuw venster voor de maximale resolutie. Afb: eigen productie |
||||||||||||
De aansluiting van de Derde op de Vierde Uitleg heeft nogal wat hoofdbrekens gekost en dat had alles te maken met de Heiligewegsvaart (Overtoomsevaart). Dat was dan ook precies de reden waarom de Derde Uitleg uitgerekend daarvóór stopte. Na de aansluiting tijdens de Vierde Uitleg, ±1665, lag er jaren een dam in de Leidsegracht die later vervangen werd door een nieuwe sluis in de Prinsengracht op een plek waar vanaf 1612 al een sluisje was om boerenschuiten van de vestgracht in de Prinsengracht te laten: het Mallegat (pijl). |
||||||||||||
De afbeeldingen komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders aangegeven. |
||||||||||||
Een vreemd plein |
||||||||||||
Even goed kijken... Bent u er al achter van welk punt deze aquarel gemaakt is? In het midden is een steeg, de Balk in 't Oogsteeg. Rechts lijkt het laatste huis tegen een blinde muur te staan maar daar zit een straat tussen. Nou ja, straat... die naam mocht de Bakkersstraat toen niet hebben. U roept nu "Rembrandtplein" maar het is nog net de Botermarkt. Weet u welke toevalligheden het uiterlijk van deze plek hebben bepaald? Tijdens de Tweede Uitleg werden een aantal ad-hocbeslissingen genomen
die juist dit plein hebben beïnvloed. De nieuwe omwalling zou langs de Oudeschans en Zwanenburgwal komen en op het linker kaartje hieronder ziet u nog net bovenin fort Zwanenburg. Aan deze kant van de Amstel werd de wal aangelegd zoals in grijs aangegeven; het laatste bastion aan de Amstel lag waar nu de Bakkersstraat uitmondt. In 1593 werd alles omgegooid: de nieuwe werkeilanden Rapenburg, Marken en Uilenburg moesten binnen de nieuwe omwalling komen te liggen om beter verdedigbaar te zijn voor aanvallen van buiten, zoals de Lastage zo vaak moest bezuren. De verbeterde omwalling kwam nu langs de Nieuwe Herengracht en het laatste bastion op de westoever moest verhuizen. Daar kwam ook de Blauwbrug te liggen. De tweede Regulierspoort was al aangelegd en bleef op z'n plek, maar het laatste bastion werd verplaatst zoals het tweede kaartje laat zien. |
||||||||||||
Het stadsbestuur van Amsterdam zat tijdens de Vierde Uitleg (v.a. 1662) met deze erfenis in de maag. Het rechtlijnig denken bij de uitleg werd hier flink verstoord. Wat te doen met dit plein dat Reguliersplein gedoopt werd? Het was geworden tot een wagenplein zoals achter veel poorten. Omdat de ruimte achter de nieuwe Utrechtsepoort gereserveerd was voor de veemarkt (ossen, varkens, enz.) moest het plein maar wagenplein blijven, waar Wagenstraat en Paardenstraat nog aan herinneren. In de haast om de gaten te dichten werd eerst maar de punt tussen Reguliersbreestraat en -dwarsstraat ingevuld worden. De uitgiftekaart hiernaast is van 1665. "S" = Schapensteeg - "R" = Korte Reguliersdwarsstraat - kaart door Cornelis Danckerts de Rij (SAA) |
||||||||||||
Door de grachtengordel wijder te maken - ook al weer zo'n ad-hocbeslissing - kwam er flink ruimte tussen Reguliersplein en Herengracht. Om de 'geldmachine' die de gordel beloofde te worden voort te zetten werd hier een blok huizen geprojecteerd met diepe percelen voor de luxe huizen aan de gracht en ondiepe voor de bedrijfjes aan het wagenplein: transportbedrijven, smeden, schilders, timmerlieden... en natuurlijk herbergen en cafés. Dit is het blok waar u vandaag hotel Schiller vindt. Een kortstondige gedachte om ook het plein vol te bouwen liet men varen t.g.v. deze onmisbare negotie. Het heeft het plein voor eeuwen een rommelig karakter bezorgd. Een plek voor een wachtlokaal van de schutterij of vleeshal nodig? Zet maar op het Reguliersplein neer, plek zat! |
||||||||||||
Het ruime plein leende zich prima voor markten en dergelijke. Zo was er de zuivelmarkt: boter, kaas, eieren, enz. Die werd naast de waag tegen de Reguliersgracht geplaatst. Die gracht werd vanaf 1664 gegraven en zou eigenlijk een verbinding met de Amstel krijgen. Om allerlei redenen en technische problemen ging dat niet door en de gracht stopte vóór de Reguliersbreestraat. De marktkooplieden gebruikten de gracht om hun afval te dumpen en na klachten van omwonenden werd in 1682 een keur uitgevaardigd tegen dit dumpen. Natuurlijk hielp dat geen zier en in 1694 besloot men het stukje tot de Reguliersdwarsstraat te dempen. Dat het stuk gracht tot de Herengracht ook nog gedempt werd is recentere geschiedenis (zie foto). Maar ook de rest van het plein leende zich voor van alles, getuige onderstaande prent. |
||||||||||||
En dan nu naar de gevels van de aquarel van Rieke waar dit item mee begon. Medio 19de eeuw smeedde de Gemeente plannen voor een opknapbeurt van wat inmiddels Botermarkt was gaan heten. De boekenmarkt werd weggejaagd naar de Oudemanhuispoort (1876) en de jaarmarkten werden verboden (1875). |
||||||||||||
En nu een plantsoen in het midden, met een nieuwe plek voor het standbeeld van Rembrandt van Rijn. Wat overbleef was een weliswaar sfeervol plein maar de ruimtelijkheid van de Botermarkt was verdwenen. Dat werd nog eens versterkt door de kolossale bebouwing die op de nieuwe rooilijnen kwam te staan: Milles Colonnes, Café De Kroon, Rembrandt-theater, Café 't Gouden Hoofd, een hotel-café-restaurant met diverse uitbaters op de hoek met de Amstelstraat en er tegenover, als klap op de vuurpijl, het donkere ongenaakbare gebouw van de Amsterdamsche Bank. |
||||||||||||
De afbeeldingen komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders aangegeven. |
||||||||||||
Column: de TipTop in de Braategas |
||||||||||||
Wat is er niet allemaal bij elkaar geschreven over het theater van Jozeph Kroonenberg in de Braategas... Jodenbreestraat voor u. Het succesvolste en sfeervolste theater van de Jodenbuurt. Toen je bij Bram Tuschinski twee kwartjes voor een voorstelling moest betalen zat je voor één kwartje ('s middags 15 cent) bij ome Jopie de hele avond te genieten van de beste Joodse artiesten die Amsterdam rijk was. En dan ook nog met een veel rijker program, met variété, muziek met zang of dans (Kol Nidrei was een vast nummer), goochelaars, Joods cabaret en natuurlijk de film. Ome Jopie struinde de filmmarkt af naar bijzondere films, waarvan hij wist dat zijn publiek die zou waarderen: Dybuk en Jiddel mit d'fiddel. Het publiek kwam meer voor de 'eigen' artiesten zoals Sylvain Poons, Lou Bandy, Willy Derby, Bob Scholte, Fien de la Mar, Kees Pruis en de hele familie Davids, ook Louis. Max Tak kwam viool spelen, als 'ie even niet in Tuschinski stond. Hier trad de elite van het artiestenvolk op. "Ja..., de Isra-elite zal je bedoelen." |
Moeder had intussen een mandje aardappelen op schoot en jaste de piepers voor het avondeten. Broodje aap? Ach, het tekent de sfeer van de Tip Top. Toen kwam de Mof en daar was de Tip Top niet tegen opgewassen.
Er mochten alleen nog Joden in het theater komen en alleen films vertoond worden. Tot 1942 en toen ook dat niet meer. Het theater werd net als de Hollandsche Schouwburg een verzamelplaats voor Joden voordat ze afgevoerd werden naar Vucht of Westerbork en verder... Tijdens latere winters met ernstige tekorten aan brandstof sloopten de buurtbewoners uit hun theater eerste de houten banken en later al het andere dat brandbaar was. Hun 'eigen' theater waar ze zoveel prettige middagen en avonden doorgebracht hadden. In 1945 stonden er nog een paar muren overeind; daken waren gesloopt, de koepel verdwenen. Dit onbedoelde oorlogsmonument heeft er tot 1953 gestaan, toen werd het afgebroken. En alles wat er nog meer aan de even kant had gestaan. Op het stadhuis hadden ze bedacht dat er een autosnelweg door de Jodenbuurt nodig was. De vaart der volkeren nam bezit van de Breestraat... verdwenen was de Braategas, het kloppend hart van de Jodenbuurt. |
|||||||||||
links: Tip Top Theater in 1934 - rechts: Jozeph Kroonenberg in Nice, eveneens in 1934 (films kopen?) Onder: revuegirls in de veel te kleine kleedkamer van de Tip Top - 1931 (foto: Spaarnestad) |
||||||||||||
linksboven: razzia bij de zijgevel van de Tip Top 1941 - rechtsboven: het gesloten theater linksonder: achtergevel theater aan de Joden Houttuinen 1928 - rechtsonder: sloop in 1953 |
||||||||||||
Deze week honderd jaar geleden |
||||||||||||
Woensdag 7 september 1921- De zeer populaire communistische onderwijzer Jan Cornelis Ceton wordt ontslagen in opdracht van B&W omdat hij tegen het verbod van B&W in op studiereis was gegaan naar de Sovjet-Unie. Zijn verzoek om dat te doen was in de Raad goedgevonden maar door B&W verboden. Foto: BWSA |
||||||||||||
Woensdag 7 september 1921 - Nog niet eerder was er een zó groot schip van de helling van de NSM in de Conradstraat gelopen. Het vrachtschip ss Tjikarang werd als bouwnummer 153 in Amsterdam gebouwd i.o.v. de Java China Japan Lijn en gestationeerd in Nederlands-Indië. Met een lengte van 148 meter en een diepgang van ruim 12 meter vestigt de Tjikarang een record voor Amsterdam tot dat moment. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oude afleveringen |
||||||||||||
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2020. De keuze 2014 t/m 2020 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar. |
||||||||||||
2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | wk01 | wk02 | wk03 | wk04 | wk05 | |
wk06 | wk07 | wk08 | wk09 | wk10 | wk11 | wk12 | wk13 | wk14 | wk15 | wk16 | wk17 | |
wk18 | wk19 | wk20 | wk21 | wk22 | wk23 | wk24 | wk25 | wk26 | wk27 | wk28 | wk29 | |
wk30 | wk31 | wk32 | wk33 | wk34 | wk35 | wk36 | wk37 | wk38 | wk39 | wk40 | wk41 | |
Aanmelden voor deze digitale uitgave - Afmelden voor deze digitale uitgave |