week 21-2021 |
||||||||||||
Fotoquiz snelste |
||||||||||||
De snelste met het juiste antwoord op de foto van vorige week was Mike Man. De nieuwe opgave komt dan ook van hem. Hij maakt 't u niet makkelijk deze week. De dichtgetimmerde huizen kunnen u mogelijk helpen bij het zoeken. De vraag is: Welke straat is dit?Welke steeg/gang is dit?Oplossingen via deze link Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oplossing vorige week |
||||||||||||
Een paar weken terug was de Markusbrug over deze zelfde Houtkopersburgwal het onderwerp. Toen vergisten enkele deelnemers zich in de brug en gaven de Steenvoetsluis als naam op. Deze week andersom. Het is deze keer echt de Steenvoetsluis (#291) en de Markusbrug is die in de verte. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Mike Man, Ria Scharn, Anneke Huijser, Karel Meijers, Nils Wernars, Bert Brouwenstijn, Katja Kronenberg, Robert Raat, Henk Braaksma, Fanta Voogd, Adrie de Koning, Dirk Fuite, Arjen Lobach, S. Claessen, Kees Valentijn, Jos Mol, Hans Olthof, Harry Snijder, Hans van Efferen, Marike Muller, |
||||||||||||
Fotoquiz: Paul's keuze |
||||||||||||
De keuzefoto betreft deze week een locatie buiten de Singelgracht. Alles staat er nog, het is hoogstens wat drukker geworden. Wij vragen nadrukkelijk aandacht voor het talud aan de rechterkant van de foto. Einde ophoging? Dijk? De vraag is: Welk straat/weg is dit?Oplossingen graag via deze link Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oplossing: webmaster's keuze |
||||||||||||
Niet zo moeilijk om in deze straat de Overtoom te ontdekken. Maar vanwaar deze toestand? Foto's: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Officier-vlieger D.F. Wulfers (1900-1931) was een piloot bij de Marine Luchtvaart Dienst. Hij haalde zijn FAI-brevet en Marinevliegbrevet in 1923. Hij kwam op 20 maart 1931 om tijdens een crash met een prototype van de Fokker D.16 met Curtiss V12-motor. Alleen de motor woog al 600 kg. Wulfers vloog het toestel voor 't eerst en voerde een aantal proefvluchten uit. Daarbij haalde hij wat stunts uit die meer met luchtacrobatie te maken hadden. Hij liet het vliegtuig op ongeveer 500 hoogte in een vrille recht naar beneden wervelen en bracht dan op zo'n 150 meter hoogte het vliegtuig weer onder controle. Na die vrille landde hij om onmiddellijk weer op te stijgen en nog zo'n vrille uit te proberen. Daarbij kreeg hij door het grote gewicht van de motor te veel snelheid en kreeg hij het toestel niet op tijd weer omhoog maar smakte met volle snelheid tegen de grond. Het toestel, dat bedoeld was voor de Indische Luchtvaartafdeling, was total loss en de piloot overleden. |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Robert Raat, Marike Muller, Ria Scharn, Mike Man, Jos Mol, Kees Valentijn, Anneke Huijser, Arjen Lobach, |
||||||||||||
Heeft u ook een opvallende foto gevonden? |
||||||||||||
Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Het onderwerp kan zich zowel binnen als buiten de Singelgracht bevinden. Wij verwachten wel een niet alledaags beeld dat ook niet-buurtbewoners wel eens op het netvlies kregen. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b. Blijf sturen! |
||||||||||||
Fotoquiz Wat? Waar? |
||||||||||||
Dit lijkt onbegonnen werk; het is ook nog eens allemaal in 1881 gesloopt voor woningbouw. Rechts lijkt wel een woonhuis maar dat was op deze grond zeer ongebruikelijk. Ernaast staat dan ook een bedrijfspand waarin twee heren hun fortuin gemaakt hadden. De vraag is: Welk water is dit?Welk bedrijf was dit?Laat het ons weten via deze link Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oplossing vorige week |
||||||||||||
Er was nog een reden waarom de firma een tekening de voorkeur gaf. Zo kon de Jonge Roelofsteeg een flink aantal meters breder gemaakt worden, zodat de hele zijgevel van The American Lunchroom afgebeeld kon worden. Om dit te kunnen zien moet je in de Kalverstraat staan en om de Street View van hieronder na te bootsen sta je al in de Papenbroeksteeg. Het gebouw staat er nog steeds, zoals u ziet. Foto's: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Kees Huyser, Anthony Kolder, Arjen Lobach, Ria Scharn, Mike Man, Jos Mol, Anneke Huijser, Marike Muller, |
||||||||||||
Met de camera op pad... |
||||||||||||
Een raadplaat die Paul Graalman instuurde. Hij raadt u aan om de gevelversiering aandachtig te bestuderen. Het pand staat er nog; u kunt ook even langsfietsen. De vraag is: Wat is het adres van dit pand?Oplossingen graag via deze link Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Foto van vorige week |
||||||||||||
De vindingrijkste deelnemer ontdekte allemaal bekende gebouwen aan de horizon, o.a. het Rijksmuseum en de Bazel. Het gebouw links van de Bazel moet dan het ABN-AMRO gebouw in de Vijzelstraat zijn en dat ligt precies voor het museum. Trek op een plattegrond een lijn van deze beide gebouwen richting centrum en je komt o.a. uit op het dak van het voormalige gebouw van de Amsterdamse Bank (werd ABN-AMRO) op het Rembrandtplein. Vanaf dat dak kijk je uit op Rembrandtplein 46 hoek Utrechtsestraat, voorheen De Doofpot van Max Tailleur, later The Old Bell. Foto: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Ria Scharn, Anthony Kolder, Robert Raat, Mike Man, S. Claessen, Kees Valentijn, Maarten Helle, Anneke Huijser, Harry Snijder, Jos Mol, Hans van Efferen, |
||||||||||||
en dan nog even over... |
||||||||||||
...Jan van der Heijden's brandspuit. Deze foto is in 1871 in de Zwanenburgerstraat gemaakt na een brand. Dat dit hartje winter was, kunt u aan de ijspegels van het bevroren bluswater zien. Wat u ook nog kunt zien is de onvervalste brandspuitpomp midden op straat, zo uit de 17de eeuw naar de 19de geteleporteerd... |
||||||||||||
Zo maar... |
||||||||||||
Dit moet een heel vroege foto zijn, want deze brug werd overbodig toen dit stukje Muidergracht samen met de Leprozenburgwal er achter in 1861 gedempt werd. De brug verbond de Nieuwe Amstelstraat en Deventer Houtmarkt (voorgrond) met het Leprozenpleintje, Markenpleintje en Jodenbreestraat. De Mozes & Aäronkerk is hier net 20 jaar oud. Het Leprozenhuis - rechts daarvan - staat er nog net maar zal plaats maken voor het politiebureau Jonas Daniël Meijerplein (1867) en het Fysiologisch Chemisch Laboratorium. De litho hiernaast is van direct na de demping.
Alle afbeeldingen: Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
YouTube: Dempingen |
||||||||||||
Op het gevaar af dat we u deze film al eens eerder voorstelden..., dit zou u kunnen interesseren. De belangrijkste dempingen van grachten, enzovoort, schematisch en chronologisch in beeld gebracht. Klik hier of de afbeelding links om te bekijken. |
||||||||||||
redactioneel |
||||||||||||
De parken van Amsterdam: Sarphatipark |
||||||||||||
Sarphatipark Naam park Foto: Dr. Samuel Sarphati - (Stadsarchief Amsterdam (SAA) |
||||||||||||
Ligging en oppervlakte Foto: Sarphatipark met op achtergrond de Oranjekerk (SAA) |
||||||||||||
Ontstaansgeschiedenis Foto: amsterdam.info |
||||||||||||
Monumenten en kunstwerken in het park Foto: amsterdam.info |
||||||||||||
Bovenstaande foto's van het monument zijn gemaakt door Ino Roël - 1982 (SAA)
Aan de zuidwestkant van het park staat een monumentaal gebouwtje, waarin een gemaal was aangelegd, dat het waterpeil in het relatief laag gelegen park moest regelen. Na de renovatie eind vorige eeuw kreeg het gebouw een educatieve bestemming. Foto: Jacob Olie - 1891 (SAA) |
||||||||||||
Overig Op de praalwagen priijkte een tekst van Joost van den Vondel:
Foto: J.W. Hofman - 1945 (SAA) |
||||||||||||
Van 1908 tot 1911 woonde schilder Piet Mondriaan aan het Sarphatipark op nummer 42. Daarvoor had hij al op diverse andere adressen in de Pijp gewoond. Foto: Piet Mondriaan - (Wikipedia) Onder de titel 'Samuel Sarphati, visionair en entrepreneur' staat een uitgebreid artikel op theobakker.net Bronnen: www.Amsterdam.nl; De Glorie van Amsterdam, T. Kool, uitg. Elsevier; Wikipedia; Het Amsterdams Beeldenboek, Amsterdams Fonds voor de Kunst; www.stadsarchief.Amsterdam.nl. |
||||||||||||
Ontwikkeling van het Grand Hotel |
||||||||||||
Tussen 1860 en 1914 voltrok zich een revolutie in het hotelwezen: van logement naar luxe-hotel in drie-kwart eeuw. Onderweg sneuvelden talloze hotels die achteloos aan het stedelijk meubilair werden overgelaten om een andere bestemming te krijgen. Wij vulden daar mee een serie "Verdwenen Hotels" (5 afleveringen vanaf week20 in 2018 en het miniatuurtje over het Bible Hotel. Of het Amsterdamsche Wapen (afb.links), Palais Royal (PDF, p.20-21) en het Oudezijds Herenlogement. De meesten sneuvelden in de race om de verwende hotelgast. Schilderij: Jan Spaan 1767 |
||||||||||||
Afb: Briefhoofd Rondeel 1867 (SAA) Het begon allemaal bij logementen die hun etablissement opkalefaterden om mee te kunnen in die race, die op dat moment volgde op de opening van het Amstel Hotel, het eerste Grand Hotel van Amsterdam. Het Rondeel is een sprekend voorbeeld hiervan. Eerst werd een nieuwe nepgevel voor die in de Nieuwe Doelenstraat gezet en aansluiten nog een aan de Binnen-Amstel. Binnen gebeurde echter weinig en er bleef niets anders over dan de hele boel weer af te breken om Hotel de l'Europe te bouwen. Dat allemaal om in de gunst van de toerist te blijven, een nieuw soort reiziger die voor z'n genoegen door Europa kruiste. Of om één van de vele wereldtentoonstellingen te bezoeken, waarvan er diverse in Amsterdam gehouden werden. |
||||||||||||
En waar bestond die race om de hotelgast dan wel uit? De gast wilde minimaal de luxe waaraan hij thuis inmiddels gewend was geraakt en 't liefst een tandje extra. De aanleg van een waterleiding in Amsterdam in 1855 zette de lichaamshygiëne op z'n kop. De spreekwoordelijke wastafel met lampetkan hadden afgedaan; een badkamer was vereist. Nou ging dat ook in de luxehotels niet meteen zo geweldig. Toen het Amstel Hotel in 1867 opende waren er alleen in het souterrain enkele badkamers (foto). De directie vreesde teveel geluidsoverlast wanneer die op de verdieping zelf werden ondergebracht. Dat gebeurde alsnog in de Grand Hotels; één of twee per verdieping was al heel wat maar elke kamer met bad uitrusten zou nog een halve eeuw vergen. Het Ritz in Parijs was in 1906 de eerste met badkamers en suite, het Amstel Hotel volgde in 1917 toen er een verdieping opgebouwd werd. De lampetkan bleef dus nog een hele tijd standaarduitrusting op de kamers. Ook het watercloset werd eerst naar het souterrain verbannen. Alle bestaande hotels hadden bouwtechnisch grote problemen met de aanleg van dit soort nutsvoorzieningen, zeker als die onzichtbaar moesten blijven. Foto: Amstel Hotel |
||||||||||||
Elektrisch licht was ook zo'n punt. In 1880 of daaromtrent bouwde Krasnapolsky een eigen elektriciteitscentrale achter het hotel en legde elektrische verlichting aan, allereerst in de Wintertuin, later uitgebreid tot wel 1000 lichtpunten. Veel hotels durfden dit niet aan of hadden de plek niet en bovendien was het systeem storingsgevoelig waardoor de boel soms in het donker zat. Lampen waren zelden zomaar 'peertjes' zoals Edison die ontwikkelde. Booglampen (afb.links) voerden de boventoon en om de rook daarvan af te voeren waren weer hele installaties nodig.
Een gasverlichting bleef nog lang - als reserve of uit noodzaak - aanwezig. Twee systemen hielden bijvoorbeeld Hotel Suisse (1890) en Hotel de l'Europe (1896) er op na. Het Amstel wachtte met elektrificeren tot 1892 toen de kinderziektes overwonnen waren. De eerste centrale voor elektriciteitsopwekking was een particuliere (Electra) die vanaf 1890 een zeer bescheiden netwerk opbouwde, hoofdzakelijk voor de winkelstraten. Aan het eind van de 19de eeuw waren er in Amsterdam 59 centrales voor eigen gebruik te vinden waarvan maar 7 in de horeca. |
||||||||||||
De eetcultuur veranderde eveneens in het laatste helft van de 19de eeuw. De logementen hielden 'table d'hôte' met een menu van de dag dat op een vaste tijd geserveerd werd. De gasten schoven aan lange tafels aan en genoten hun maaltijd in het gezelschap van de overige gasten, zelfs in het Amstel Hotel. Dat schafte dit rond 1895 af door het uitbreken van twee logeerkamers op de bel-etage, nu opgegaan in de Tuinzaal. Daarin stonden losse tafels met twee of vier stoelen. Hotel Polen gokte op de eettafels in nissen voor meer privacy en het herbouwde American Hotel (1902) op grote zalen met veel tussenruimte tussen de tafels. Overal werd nu 'a-la-carte' gegeten. Foto: Amstel Hotel |
||||||||||||
Bij een veranderende eetcultuur met a-la-carte menu's hoorden grotere keukens met veel meer personeel. Ook de outillage moest aangepast worden aan meer verschillende gerechten in kleinere hoeveelheden. Batterijen aan fornuizen verschenen in de keukens. Hiernaast een foto van de keuken van Krasnapolsky in 1905. Foto: Grand Hotel Krasnapolsky |
||||||||||||
Personenliften waren nog zeldzaam in de 19de-eeuwse hotels. Soms was er een goederenliftje of keukenlift maar bouwtechnisch was een personenlift in een bestaand hotel aanbrengen geen kleinigheid. Dat ging meestal gepaard met een grote verbouwing en natuurlijk was het geen probleem om ze in nieuwgebouwde hotels op te nemen. De eerste met een wel heel primitieve personenlift was het American Hotel van 1881, dat er maar 20 jaar stond. Het American was op Amerikaanse leest geschoeid en daar waren al personenliften sinds 1859. De lift werd eerst bediend met mankracht om later een gasmotor te krijgen. Deze lift werd een sensatie in de stad doordat hij helemaal tot aan de belvedère doorging vanwaar de bezoeker een prachtig uitzicht over de stad had. In het nieuwe American (1902) kwam een elektrische personenlift, een zogenaamde dubbeldekker met een bagagecompartiment (foto). In 1883 kreeg Brack's Doelenhotel een hydraulische lift. De gevraagde grotere zalen stelden de bestaande hotels voor problemen omdat er ook bouwmuren gesloopt moesten worden. Onvermijdelijk bleven er steunpilaren midden in de zaal staan. We weten allemaal wel van Mille Colonnes op het Rembrandtplein waar die kolommen veelvoudig gereflecteerd werden in de spiegels aan de wanden. Hotels als Schiller maakten van de nood een deugd door de pilaren te bekleden met hout en te voorzien van decoratie, verlichting, kapstokken of zitbanken. In 1902 werd een vereniging voor vreemdelingenverkeer 't Koggeschip opgericht die de belangen van o.a. de hotels behartigde. Die vereniging zou later opgaan in de eerste VVV. Foto: E. Warners |
||||||||||||
Column: Gijsbreght - 35: 'PH' |
||||||||||||
n de jaren zeventig heb ik met mijn gezin op de Plantage Muidergracht 157 gewoond, maar dat wist U al. Over dit rustieke plekje raak ik niet uitgepraat, net zoals over de hele Plantagebuurt. Vanuit mijn slaapkamer aan de achterzijde had ik zicht op de tuinen en huizen van de buren en van een aantal percelen aan de Middenlaan en des zomers op het binnenplaatsje gezeten, zag en proefde je de bedrijvigheid aldaar. Daar woonde Coco de schreeuwpapegaai, Hans met zijn geluidsstudiootje, Irene met haar mooie marionetten en Mevrouw Been die ons dochtertje zag rondkeutelen. Ze wenkte dat we een taartje moesten komen snoepen en dat deden we, maar we hielden ons hart vast bij de confrontatie tussen ons brekebeentje en de tientallen broze kristallen prullaria, maar daar moesten we maar overheen stappen, zei Mevrouw Been, als er iets sneuvelde, vond ze dat van ondergeschikt belang. |
Wat was het toch bijzonder dat je na een kort ritje over de Schellingwouderbrug al meteen in het landelijke reed en je uren over de weilanden en langs groene oevers kon scharrelen op zoek naar de gevlekte rietorchis of de wulp. In de zomer had Dirkjan de serredeuren open en nam hij plaats achter de vleugel. Dan kon je horen dat ie naast fraaie gouaches scheppen en natuurfenomenen betrachten ook verdienstelijk Beethoven of Chopin door de Plantagetuinen kon laten schallen. Op een dag zag ik dat er in de woonkamer een dertigtal stoeltjes werd neergezet en even later zag ik mensen op die stoeltjes gaan zitten waarna een jonge pianist met woest Beethovenkapsel een prachtig stuk van Liszt speelde, gevolgd door nog een aantal fraaie sonates en preludes. Halverwege was er een korte koffiepauze en ik besloot de stoute schoenen aan te trekken en bij het ‘PH’ aan te bellen. ‘PH’ stond voor Plantage Huis. Dirkjan deed open en toen ik zei dat ik ook van het concert genoot en wel door de open serredeuren, noodde hij mij binnen en mocht ik de rest van de ‘Schubertiade’ binnen meeluisteren. Ondertussen betrachtte ik de grote Ribbelingschilderijen waar het hele huis vol mee hing, en de glasinloodramen en het klavecimbel en andere fraaie zaken in de inrichting. Later mocht ik bij de opening van een schilderijententoonstelling van Dirkjan in het Van Gogh aanwezig zijn. En toen het busje met de hele familie Frankrijkwaarts ging mocht ik de plantjes water geven en als dank even op de vleugel en het klavecimbel tokkelen. |
|||||||||||
Oplossing raadplaat wk.19 Deze mijnwerker is te vinden aan het Station Amsterdam Centraal. Hier zijn vier reliëfs aangebracht. Ze verbeelden de vier elementen. Aan de voorzijde is Aarde’ uitgebeeld als een mijnwerker. Hij heeft een lampje op zijn hoofd en draagt een zak met steenkolen op zijn rug. Dit vierluik is ontworpen door Jean-François Vermeylen. |
||||||||||||
Goede oplossingen kreeg ik van: Anthony Kolder, Kees Huyser, Anneke Huijser, Robert Raat, Jos Mol, Mike Man en Kees Valentijn |
||||||||||||
Nieuwe raadplaat voor week 21: Waar zit de meeuw?Laat het ons weten via deze link |
||||||||||||
Deze week honderd jaar geleden |
||||||||||||
Woensdag 25 mei 1921 - In een laatste wanhoopspoging probeert wethouder De Miranda (foto links) de sluiting van de Gemeentewinkel in de Vijzelstraat te voorkomen. De Miranda bestrijdt de lezing van wethouder Abrahamse (tekening rechts) dat alle winkels verlies draaien. De ingebrachte motie wordt met 19 tegen 15 stemmen verworpen. Hij gaat dicht! |
||||||||||||
Donderdag 26 mei 1921 - De 43-jarige koetsier Cornelis Kemper vermoordt zijn 42-jarige vriendin Margje Spraakman, waarmee hij in de Binnen Oranjestraat 19 'hokt', met meerdere messteken. Daarna slaat hij de hand aan zichzelf maar dat lukt dan weer niet. De verwondingen zijn ernstig genoeg om hem in het WG op te nemen. Op 1 maart 1922 zal Kemper veroordeeld worden tot 7 jaar hechtenis wegens doodslag. Het OM had 8 jaar geëist. Foto: Binnen Oranjestraat - Stadsarchief Amsterdam |
||||||||||||
Oude afleveringen |
||||||||||||
Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2020. De keuze 2014 t/m 2020 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar. |
||||||||||||
2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | wk01 | wk02 | wk03 | wk04 | wk05 | |
wk06 | wk07 | wk08 | wk09 | wk10 | wk11 | wk12 | wk13 | wk14 | wk15 | wk16 | wk17 | |
wk18 | wk19 | wk20 | wk21 | wk22 | wk23 | wk24 | wk25 | wk26 | wk27 | wk28 | wk29 | |
Aanmelden voor deze digitale uitgave - Afmelden voor deze digitale uitgave |