Israëlitisch Meisjesweeshuis: mangasiem tobiem magadle jethomoth, Rapenburgerstraat 169-171. Op de tekening het pand op nr. 171.

We kregen van Ton Brosse en Dolf van Wijngaarden nog links en teksten over dit weeshuis. In 't kort:

In 1761 werd het Israelitische Weesmeisjes Collegie opgericht met het doel de gezinnen financieel te ondersteunen die zich ontfermden over joodse weesmeisjes. Honderd jaar later, in 1861 kocht het collegie twee naast elkaar staande panden in de Rapenburgerstraat (169-171) en richtte die als weeshuis in. In 1889 volgde een ingrijpende verbouwing, waardoor het weeshuis o.m. een klaslokaal kreeg waar de meisjes intern onderwijs genoten. Dat werd doorkruist door de Onderwijswet van 1920. Nu moesten de meisjes op de meisjesschool verderop in de Rapenburgerstraat.
Tot 1879 werd het weeshuis geleid door regenten, in dat jaar werd voor 't eerst een directrice aangesteld.

De panden herbergen nu particuliere appartementen. Ter gelegenheid van de renovatie werden twee gevelstenen vernieuwd en de tekst in de lijstgevel opnieuw aangebracht.

Lees meer... (Joods Amsterdam, 3 pagina's)

Wie? Wat?

Het onderwerp van deze week is de firma die dit pand liet bouwen, het hoge in 't midden. De firmanaam op de pui is "verdonkeremaand".

Uw oplossing via deze link.

Doe mee en verzamel zoveel mogelijk informatie en afbeeldingen die betrekking hebben op de quizfoto van deze week. Onze redactie bakt er weer een verhaaltje van.

Beiersch Bierbrouwerij De Amstel aan de Mauritskade. Deze tekening maakt deel uit van een affiche met reclame voor Amstelbier.

Deze brouwerij was een onderneming van De Pesters Kooij & Co met achter zich een consortium van investeerders. Daardoor stak Amstel binnen korte tijd Heineken en de Koninklijke Nederlandsche Beijersch Brierbrouwerij (aan de Weesperzijde) naar de kroon.

Al is dat niet zo makkelijk te zien aan de foto links, de Amstelbrouwerij werd gebouwd voordat de Singelgracht genormaliseerd was. Het bebouwingsplan werd in 1877 goedgekeurd en met flinke vertraging uitgevoerd omdat de status van de Oosterbegraafplaats zo lang onduidelijk bleef. Daar werd nog tot 1894 begraven, totdat de Nieuwe Ooster opengesteld was.
De bebouwing van de brouwerij bleef daarom binnen de voormalige Buitensingel en toen die eindelijk genormaliseerd werd kreeg de brouwerij een driehoekig terrein ter beschikking, waarop voorlopig alleen wat verspreide loodsen kwamen te staan.

Medio 1920-er jaren breidde de brouwerij flink uit en werd zo ongeveer alles vervangen door nieuwbouw. De De Goedestraat verdween van de kaart, zo'n 40 arbeiderswoninkjes maakten plaats voor het nieuwe hoofdkantoor. In de 's Gravesandestraat sneuvelden 6 woonhuizen om de expeditie van de Mauritskade naar die straat te kunnen verhuizen. De nieuwbouw van het brouwhuis was koud klaar of er brak een grote brand uit (1929). Dat was de tweede grote brand in de brouwerij na die van 1902.

De expeditie was wel naar een rustiger punt verplaatst maar de aanvoer van gerst en mout bleef op de oude manier doorgaan, namelijk over het water. Jarenlang nog ging het verkeer op de Mauritskade onder deze transportinstallatie (1903) door.

In 1968 werd de Amstelbrouwerij door concurrent Heineken overgenomen (ze noemden het fusie) en in 1978 werd de productie van Amstelbier van de Mauritskade naar de nieuwe Heinekenbrouwerij in Zoeterwoude overgeheveld. In 1980 werd het complex aan de Mauritskade gesloopt. Alleen het hoofdkantoor staat nog overeind.

Het uitgebreide artikel staat voor u klaar, als zevenenveertigste aflevering van ons eigen jaarboek Fotoquiz 2015.

Klik deze link om alleen aflevering 47 te lezen. U kunt ook alle aflevering tot vandaag tegelijk inzien: klik hier (of de omslag links) voor het jaarboek zover als het gevorderd is (>30MB).

Aflevering 47 werd samengesteld uit materiaal van Anneke Huijser, Ria Scharn, G.J.Mulder en Jan Wagener.

Wat Waar?

De twee huizen ter weerszijden van het wrakke geveltje staan er nog. Op Street View gaapt er nu een gat tussen. Welk adres heeft/had dit geveltje?

Uw oplossing a.u.b. via deze link.

Oplossing vorige week:

Koningin Wilhelmina bezocht in 1904 op Oostenburg zowel de NSM als Werkspoor. Van dat laatste bezoek is deze foto. De koningin ziet er nog jong uit op deze foto, maar schijn bedriegt. Hiervóór had ze twee miskramen gehad en tyfus overleefd. Er zou nog een derde miskraam volgen voordat ze in 1909 dochter Juliana ter wereld bracht.
Wat is er zoal op de foto te zien? Helemaal acherin beginnen we met de nieuwbouw van de Czaar Peterbuurt. Daar vóór staan de lijnbanen van VOC en Admiraliteit.

Fons Baede, die bovenstaande quizfoto instuurde, maakte vanaf ongeveer hetzelfde camerastandpunt een foto van de hoek van het Nieuwe Zeemagazijn dat de VOC in 1720 op Oostenburg liet bouwen. Dit gebouw is 40 bij 40 meter groot. Het staat er vandaag nog steeds en is omgebouwd tot appartementencomplex. De poort verdween en het vensterpatroon van de rest van het gebouw is tot de hoek voortgezet.

Overigens gaf niemand het juiste antwoord. Kees Huyser zat er het dichtst bij met zijn veronderstelling dat dit het bezoek aan de NSM moest zijn. Dat was dezelfde dag maar het verkeerde bedrijf. De NSM is op braak liggend terrein opgebouwd en kende geen zware bakstenen gebouwen als op de quizfoto.

Fons vertelt nog iets over de geschiedenis van het gebouw: "Na het faillissement van de VOC is het enige tijd in gebruik geweest van de Admiraliteit.  Rond 1830 is Paul van Vlissingen hier begonnen met zijn bedrijf Werkspoor. Hij heeft het gebouw nogal aangepakt: hij heeft er twee delen uit laten slopen zodat het aanvankelijk vierkante gebouw rond een open atrium (zo ongeveer als het Scheepvaartmuseum) werd omgebouwd tot twee parallelle vleugels en een open ruimte daartussen. Die twee verwijderde delen zijn er in moderne vorm weer ingezet, zoals je kunt zien op de andere twee foto's. Werkspoor en later Stork-Werkspoor heeft in het gebouw later het laboratorium voor Fysisch Dynamisch Onderzoek gevestigd ("FDO-gebouw", zoals oud Werkspoormedewerkers het noemen). Na het vertrek van Stork-Werkspoor is het gebouw rond 1996 hersteld en in 64 appartementen verdeeld, waarvan wij er twee aaneen gevoegde bewonen. Vanwege de vele wijzigingen en turbulente historie van het gebouw is het niet tot monument verklaard, maar het is een orde-2 gebouw".

En dan nog een ets uit de 18de eeuw van het Nieuwe Zeemagazijn, uit een der vele stadskronieken. Zoek de verschillen, maar merk ook op dat de kraan op de quizfoto nog steeds op bijna dezelfde plek stond.

Wat werd hier gebouwd? We hebben niet de originele afdruk gebruikt omdat daarop helemaal geen achtergrond meer op te herkennen is. Net op tijd werd deze reproductie van die afdruk gemaakt.
Uw oplossing graag via deze link

Waar staat dit hoekpand, dat onderdeel is van een markante gevelrij?

De foto is ingestuurd door Carol de Vries.

Uw oplossing graag via deze link.

Heeft u zelf ook foto's van typisch Amsterdamse maar niet direct overduidelijke plekjes? Stuur ze gerust.

Oplossing vorige week:

De Kinkerbrug (#266) over de Kostverlorenvaart en voor de Kinkerstraat/Postjesweg. Deze draaibrug werd in 1936 gesloopt en vervangen door een basculebrug. Op de foto hieronder is te zien dat voor zo'n opening flink wat volk uitliep. Dat was op 24 september 1937.

De eerste met de goede oplossing was Kees Huyser.

Het verlossende antwoord kwam nog niet binnen. Twee suggesties, waarvan we de eerste: 'Overtoom' kunnen verwerpen. De bredere watervlakte op de voorgrond gaat links verder als tamelijk smalle sloot. Dit is meer iets uit de Stads of Godshuispolder, een van de vele samenkomsten van een weersloot met Kostverlorenvaart of Singelsoot. Er is alleen burgerbouw te zien en rechts mogelijk een schooltje. We moeten verder zoeken rond Lange en Korte Bleekerspad en -sloot. Helaas dekken de buurtkaarten in de Beeldbank alleen het Amsterdamse deel van de polder.

De komende weken besteden we aandacht aan een panorama van Amsterdam uit het jaar 1657. De maker is de Vlaming Jean Baptists Bonnecroy (1618-1676). We hebben de scan in 5 delen gehakt en willen die met u doornemen. Dit panorama is interessant omdat het tijdstip tussen de Derde en Vierde Uitleg valt. Vooral deze linkerkant ofwel oostzijde van de stad is dan nog niet bebouwd.
Wikipedia, die deze scan in hoge resolutie ter beschikking stelt, wil graag de volgende credits vermeld zien: "Bonnecroy Amsterdam 1657" by Jean Baptiste Bonnecroy (1618–na 1676?) - Eigen werk, 2012-04-10. Licensed under CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons.

In het midden is 's Lands Zeemagazijn te zien. Links daarvan de allereerste bebouwing van Kattenburg en zowaar een schip in aanbouw op de nieuwe Admiraliteitswerf. Op de voorgrond de dubbele palenrij in het IJ met twee doorgangen. Links die naar het Admiraliteitsdok en aan de rechterkant die naar de Breeuwwaal met een boomhuisje. Geheel voorbarig staat links van het Zeemagazijn een gebouw met een torentje of ruiter dat de vroegste houten versie van de Oosterkerk zou kunnen voorstellen. Die was in 1657 nog niet gebouwd en er was toen zelfs nog geen opdracht verstrekt om daarmee te beginnen. De Vroedschap nam in 1659 pas het besluit de Ooster- en Eilandskerk te bouwen. De Oosterkerk werd 1669-1671 gebouwd.

Rechts van het Zeemagazijn piept een molen boven de bebouwing uit. Dat moet de Oranjeboom op bolwerk Rijzenhoofd zijn, waar later het Kadijskplein op aangelegd werd.
Zolang de nieuwe omwalling nog niet gereed was bleef dit bolwerk in functie.
Op de tekening links (bolwerk Rijzenhoofd, gezien in westelijke richting) is van Kattenburg nog geen sprake.

Rechts van de molen twee hoge pakhuizen aan de IJgracht. Dat moeten de pakhuizen van de VOC op Rapenburg zijn. Het linker is het gebouw waar later het Willige Werkhuis en nog later schuilkerk De Pool in gevestigd was. Het dubbelpakhuis rechts daarvan is d'Oude Werf dat ondanks de kaalslag voor de IJtunnel net gespaard is gebleven. Op de ets links is dat het gebouw rechts dat er niet helemaal op staat. Dit dubbelpakhuis is rond 1600 gebouwd.

Volgende week verder.

Woensdag 24 november 1915 - De raadsvergadering van vandaag staat bol van de uit de hand lopende prijzen voor dagelijkse levensmiddelen. Het CBS heeft berekend dat de prijzen gemiddeld met 25% gestegen zijn sinds het begin van de oorlog. Er wordt melding gemaakt van looneisen en vragen om duurtetoeslagen, vooral van gemeentelijk personeel als politie, brandweer, ziekenhuizen, enzovoort. De Raad besluit o.a. dat gemeentepersoneel dat minder dan ƒ900,- verdient een duurtetoeslag zal krijgen. Er was gevraagd om verhogingen van salarissen beneden ƒ1200,-, zodat ook veel gemeente-ambtenaren daaraan deel zouden hebben. De gevraagde verhoging (trambestuurders) van ƒ1,08 p/week en ƒ0,50 per kind komt er niet. De Raad noemt het besluit: "vervroegde toekenning van periodieke verhogingen". Sigaar uit eigen doos, dus?

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2015. De keuze '2014' leidt naar aflevering 1 van 2014, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Veel van de historische afbeeldingen van Amsterdam komen uit de collectie van het Stadsarchief Amsterdam

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave