week 22-2015

Fotoquiz

Waar is dit?

Oplossingen via deze link.

De snelste met het goede antwoord op de quiz van vorige week was Anneke Huijser, met op steeds een enkele minuut verschil op de hielen gezeten door Arjen Lobach en Anna Denekamp. Van Anneke komt deze week dus de nieuwe opgave.

Oplossing vorige week

Markensteeg 1A-3-5, hoek Joden Houttuinen.

Misschien is dat niet zo bekend, maar zowel de Joden Houttuinen als de Haarlemmer Houttuinen werden parallel aan en buiten een vernieuwde en opgestrakte zeewering aangelegd en slechts eenzijdig bebouwd. De andere straathelft lag aan het water en was bedoeld voor houthandelaren die daar hun houtvoorraad stapelden.
De Joden Houttuinen werden aangelegd samen met het plempen van Vlooienburg vóór 1600, oplevering vanaf 1601. De correctie op de zeewering, waarop de (Joden-) Breestraat werd aangelegd, was hier nog minimaal. Anders was dat aan de Haarlemmerkant. De correctie op de zeewering daar was enorm. Van de Binnen Wieringerstraat tot het Haarlemmerplein werd de dijk helemaal opnieuw gelegd, met het argwanende Hoogheemraadschap Rijnland over de schouder meekijkend of het allemaal wel goed ging.
Het eerste deel van de Haarlemmer Houttuinen, tussen Singel en Herengracht werd eveneens rond 1600 gerooid en heette deels Droogbak. De rest werd t.g.v. de Derde Uitleg aangelegd, d.i. in 1609-1613. De oude dijk mocht niet eerder geslecht worden dan nadat de nieuwe tien jaar 'gezet' was. Daarom kon de Eenhoornsluis pas in 1619 in gebruik genomen worden.
De waterkant waar we het hierboven over hadden was aan de Haarlemmerkant het IJ, met daartussen de Nieuwe Waal en deels de Westelijke Eilanden. Aan de andere kant lag de Houtkopersburgwal en de eilanden UIlenburg en Marken. Wel met een open verbinding met het IJ en eb-en-vloed voor de deur.

De Markensteeg verbond de Jodenbreestraat met het eiland Marken, ook wel Valkenburg genoemd. Aan de andere kant van de Jodenbreestraat ging de Markensteeg verder als Lazarussteeg, zo genoemd door het Leprozenhuis aldaar.

Op het buurtkaartje links is de positie van de fotograaf met een rode pijl aangegeven. De grijs aangegeven percelen aan het water van de Houtkopersburgwal waren in 1876, toen het kaartje getekend werd, al bebouwd. Meestal niet met woningen (grijs=bedrijven) die in rose worden aangegeven.

Oeps!

Op het buurtkaartje van het Oudekerksplein, vorige week, meende ik oude huisnummering van vóór 1875 te zien. Niet dus, mailde Arjen Lobach. Het was gewoon de laatste nummering: 40-42 enzovoort.

In de jaarboekaflevering van afgelopen week stond op pagina 118 een verkeerd jaartal: 1813 moet als 1913 gelezen worden. Dit is diezelfde vrijdag nog gecorrigeerd maar u kunt dus een verkeerde versie hebben gedownload. Met dank aan Erwin Meijers.

Fotoquiz jaarboek

Een paar huizen vanaf de hoek staat in de zijstraat een groot nieuwer gebouw. Wat was de bestemming daarvan?

Het gaat om pionierswerk op het sociale vlak. Niet voor niets stond de eerste vestiging van die instelling in deze arbeidersbuurt.

Uw oplossing via deze link.

Doe mee en verzamel zoveel mogelijk informatie en afbeeldingen, die betrekking hebben op de quizfoto van deze week. Onze redactie bakt er weer een verhaaltje van.

Oplossing vorige week

Op de tekening hieronder het hele complex van het Nieuwezijds Huiszittenhuis op de Prinsengracht 235-237. Daarvan is het zgn. 'uitdeelhuisje' (met fronton) nog over. Nagenoeg iedereen wist te vertellen dat op de plaats van het eigenlijke huiszittenhuis een brandweerkazerne verrees. Oud-buurtbewoners berichtten mij met passie van de uitrukkende brandweer met ratelende bellen, toen er nog geen sirenes werden gebruikt.
Dit Nieuwezijds Huiszittenhuis heeft tot 1870 gediend.
De brandweerkazerne is in feite een verbouwing van het bestaande Huiszittenhuis, met dien verstande dat er vanaf het fundament opnieuw opgebouwd werd. De kazerne werd in 1988 afgebroken en vervangen door HAT-eenheden achter de gespaard gebleven voorgevel.

Fragment weekaflevering:
Door de spectaculaire groei van Amsterdam in de 17de eeuw vergde de armenzorg enorme inspanning en aanpassingsvermogen. Dat maakte men zich met veel vallen en opstaan eigen. Daarna was onze zorg dermate goed dat uit heel Europa studiegroepen uitgezonden werden om de organisatie in Amsterdam te bestuderen.
Tijdens de Franse overheersing (1795-1813) is systeem van zorgverlening verder geprofessionaliseerd, in de zin dat het karakter van burgerinitiatief vervangen werd door overheidsbemoeiing volgens strikte normen die voor iedereen in de stad golden. Het beleid werd uitgevoerd door ambtenaren. De tweedeling over oude en Nieuwe Zijde werd opgeheven. De administratie werd samengevoegd in het gebouw aan de Prinsengracht. De armenzorg heeft daarna in het Koninkrijk - globaal volgens dezelfde regels - tot en met 1870 vanuit dit gebouw dienst gedaan.

Het uitgebreide artikel staat voor u klaar, als eenentwintigste aflevering van ons eigen jaarboek Fotoquiz 2015.

Klik deze link om alleen aflevering 21 te lezen.

U kunt ook alle aflevering tot vandaag tegelijk inzien: klik hier (of de omslag links) voor het jaarboek zover als het gevorderd is (>19MB).

Aflevering 21 werd samengesteld uit de informatie, gestuurd door o.a. Anneke Huijser, Robert Raat en een artikel van Jan Wagener in Ons Amsterdam 1988.

Raadsel

Waar?

Weet u waar deze foto genomen is? Meldt dat dan a.u.b. via deze link.

Dit is een rubriek met foto's die moeilijk thuis te brengen zijn. Vaak gaat het om situaties die niet meer bestaan. Soms betreft het een verzoek om hulp, waarbij zelfs de redactie soms geen idee heeft. Er zal dus niet altijd een antwoord zijn, zoals u al heeft kunnen vaststellen.

Oplossing vorige week:

Haarlemmerplein, hoek Haarlemmerdijk. De foto werd gemaakt door George Breitner in 1906, kort voor deze hoek afgebroken werd. Zie de foto hieronder om te zien wat er voor in de plaats kwam. Het meest linkse huis op de foto hieronder is hetzelfde als het tweede van links op de foto van Breitner.

Het verlossende antwoord kwam van Robert Raat.

Carol vaart weer....

Zoals gebruikelijk is de vraag waar Carol voer toen hij deze foto nam. En welk straatje kijken we in? U krijgt een "10" als u het weet en ik doe er een griffel bij als u ze allebei noemt. Uw oplossing via deze link.

H.P.Berlage maakt zich los van de neo-stijlen

Al vanaf 1876 werd er gezeurd om een nieuw beursgebouw in Amsterdam. De beurs van Zocher deugde niet en stond ook vreselijk in de weg. Eindelijk in 1884 schreef het stadsbestuur een internationale prijsvraag uit. De ontwerpen moesten 1 november van dat jaar binnen zijn. De jurie bestond uit: P.J.H. Cuypers, L.H. Eberson, J.R. de Kruyff, J.C. Raschdorff, Fr. von Schmidt, P. Sédille, R. Phene Spiers, J.J. van IJsendijck, D. Cordes, A.L. Wurfbain en S. Hepner (de laatste drie als vertegenwoordigers van de handel).

De eerste prijs ging naar de Rijsselse architect Cordonnier. De vierde plaats was voor een ontwerp van Berlage en zijn compagnon Sanders (afb.boven).
Architect A.N. Godefroy ontdekte echter dat het ontwerp van Cordonnier wel erg veel overeenkomsten vertoonde met het stadhuis van La Rochelle. Plagiaat dus! Het feest ging niet door, er werd geen opdracht verstrekt en in 1896 werd een tweede prijsvraag uitgeschreven. Berlage diende opnieuw een ontwerp in (afb.links) en opnieuw kon het stadsbestuur niet besluiten een der ontwerpen te laten uitvoeren.

In 1896 kreeg Berlage zonder competitie de opdracht een ontwerp in te dienen voor een beursgebouw, met de toezegging dat - na overeenstemming - dit ontwerp ook zou worden uitgevoerd. Wethouder Treub omschreef de opdracht als 'een zuinig ontwerp'. Hij bedoelde dat er geen geld was voor tierelantijnen en kostbare bouwelementen. Hiernaast het derde ontwerp van Berlage. Ook al was niet iedereen in de stad even verrukt van het ontwerp, internationaal was het een sensatie. Na de bouw heeft Berlage over de hele wereld lezingen gegeven over 'zijn beurs'.
De bouwtechnische problemen met Berlages beurs ontstonden steeds door onvoldoende fundering op een gedempt stuk Damrak. Dit was de derde beurs boven de Amstel die verzakte.

Dit zou de inspiratiebron van Berlage zijn geweest. Hij maakte in 1880 een studiereis door Italië en raakte onder de indruk van het Palazzo Pubblico in Sienna.
Boze tongen beweren echter dat Berlage onder de indruk was geraakt van een concurrerend ontwerp uit een eerdere prijsvraag. Welk wil niet meer boven komen drijven en het is daarom ook niet te controleren. Wat wel opvalt is de plotselinge omslag in de Berlage-stijl. Daar staat tegenover dat er natuurlijk tussen eerste en derde ontwerp wel twaalf jaren liggen.

Metamorfose

Dat wordt een paar weken open deuren intrappen. Dat het beeld van de tekening links veranderd is niet zo moeilijk te raden. George Pieter Westenberg stond in 1801 op het Bickerseiland ter hoogte van de Kleine Bickerstraat en keek uit over het IJ richting Buiksloot. Het gebouwtje halverwege staat in de palenrij ter hoogte van de Bickersboom. Daar kwam in 1829-'34 de Westerdoksdijk voor in de plaats. Juist op dat punt werd die dijk steeds verder aangeplempt tot het Westerdoks-eiland ontstond. Wat ze daar de afgelopen jaren allemaal op gebouwd hebben is met geen pen te beschrijven. Ik heb diep medelijden met alle kopers van monumenten op de Zandhoek, die dit voor hun neus kregen.

Deze week honderd jaar geleden

Donderdag 27 mei 1915 - Vandaag wordt het nieuwe Sint Bernardusgesticht in de Nieuwe Passeerdersstraat officieel in gebruik genomen. Wij berichtten eerder over deze instelling bij het begin van de bouw in 1913, helaas is die bijdrage niet meer online. Het Sint Bernardusgesticht aan de Oude Turfmarkt (foto onder) was in dat jaar uitgekocht door de Nederlandse Bank.

Vrijdag 28 mei 1915 - Bouwvakkers, die op het perceel Rokin 62 bezig zijn een uitbreiding voor drukkerij en uitgeverij J.H. de Bussy te bouwen, stoten bij funderingswerkzaamheden op een stenen pot met oude munten.
De munten werden onmiddellijk veilig gesteld maar de scherven van de pot bleken achteraf onvindbaar. "In de modder weggezakt", beweerden de bouwvakkers.
Bij nadere bestudering bleek de middeleeuwse vondst te bestaan uit 800 zilveren en 37 gouden munten uit de 14de en 15de eeuw. De waarde bleek na de aanvankelijke opwinding enigszins tegen te vallen. Wat bleef was het bijzondere van een dergelijke vondst in het hartje van een grote stad.

Op de aquarel hierboven (Adriaan Eversen, 1853) van het Rokin is de oude bebouwing te zien. De huisnummers 60 en 62 bevinden zich links en rechts van de Duifjessteeg achter de bomen.

Links het gebouw waarvoor de fundering gemaakt werd, Rokin 62 (pand links van de steeg). Dat werd het hoofdkantoor waar ook de directiekamer gesitueerd werd. Rokin 60 (rechts van de steeg) bleef bij de firma De Bussy in gebruik.

Als de beschrijving in de Beeldbank bij de aquarel juist is, heeft Rokin 60 in de loop van de 19de eeuw een hele verdieping 'ingeleverd'.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2015. De keuze '2014' leidt naar aflevering 1 van 2014, met een eigen menu voor dat jaar.

Veel van de historische afbeeldingen van Amsterdam komen uit de collectie van het Stadsarchief Amsterdam

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave