Fotoquiz

Waar is dit?

En bovenal..., wat is er over de huizen op de foto te vertellen?

Oplossingen via deze link.

Doe mee en verzamel zoveel mogelijk informatie en afbeeldingen, die betrekking hebben op de quizfoto van deze week. Onze redactie bakt er weer een verhaaltje van.

Het uitgebreidere artikel staat voor u klaar, als twaalfde aflevering van ons eigen jaarboek Fotoquiz 2015.

Klik deze link om alleen aflevering 12 te lezen.

U kunt ook alle aflevering tot vandaag tegelijk inzien: klik hier (of de omslag links) voor het jaarboek zover als het gevorderd is (>10MB).

Waar is deze foto genomen?

Carl Mollee uit Oostenrijk stuurde deze foto op. Hij vroeg zich af of de deelnemers zouden weten waar en wanneer deze foto genomen is en wat er precies op staat. Ik voorspelde Carl dat dit een peuleschilletje zou blijken te zijn. U laat me toch niet zitten?

Uw oplossing via deze link.

Oplossing vorige week:

Scheepshelling Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij op de werf aan de Conradstraat. Het dubbelschroefs stoomschip dat op 20 augustus 1913 tewater gelaten wordt is de Prins der Nederlanden en het glijdt de Dijksgracht in. Links op de achtergrond Wittenburg, rechts de Oosterdoksdijk en de Oostelijke Handelskade. Adriaan de Kater weet nog te berichten: "Het schip was besteld door de SMN en bestemd voor de pakketvaart op Oost-Indië. Het was het op dat moment grootste schip, ooit in Nederland te watergelaten en de handeling werd verricht door mej. Jonckheer, dochter van de directeur van de SMN. Deze foto en de foto van de tewaterlatingshandeling stond afgebeeld in de Katholieke Illustratie van 20 augustus 1913". Kees Rijpkema memoreert nog de verhuizing van deze NSM-werf naar Noord en de verdere geschiedenis, de glorie van de NDSM en de afgang door de ontzegging van staatssteun. De snelste met het juiste antwoord was Anneke Huijser, maar ik ben verheugd over de stroom van bijkomstige informatie.

Carol vaart weer

Het bekende recept: waar voer Carol toen hij deze foto maakte? Welk gebouw staat er rechts op de foto? Uw oplossing via deze link.

Oplossing vorige week:

Vijzelstraat tussen Keisers- en Prinsengracht. Er wordt gebouwd aan de Vijzelflat, die eigenlijk Amstelstein zou gaan heten. Het ontwerp in gematigde Amsterdamse School is van J.M.v.d.Meij. De bouw is van 1926 tot 1928, de foto zou volgens de Beeldbank van 1927 zijn. De flat werd over de Kerkstraat gebouwd en precies daar gaat het in 1955 mis. Kees Rijpkema bericht: "In de jaren 50 was ik aan het spelen op het pleintje waar vroeger de Vijzelgracht was en opeens kwamen er politiewagens en een brandweer (met sirene en een grote zwarte bel voorop) voorbij racen. Als Amsterdammertje moest je natuurlijk weten wat er aan de hand was. Wij holden richting Vijzelstraat en zagen dat een paar huizen vanaf de hoek van de Prinsengracht de vloer van de eerste verdieping met huisraad en al in de winkelgalerij was gestort".
De boel werd eerst gestut maar al snel bleek de zaak niet meer houdbaar. In 1962 werd een begin gemaakt met de afbraak van het flatgebouw en in 1965-'66 werd de Vijzelbank gebouwd. Bijna alle inzenders betoonden de misplaatstheid (om niet te zeggen het spuuglelijke) van dit moderne bankgebouw in de Vijzelstraat.

De eerste met de juiste oplossing was Rodrigo Vivian. Zie voor meer informatie de PDF over de Vijzelstraat. Hieronder een foto van de vergevorderde bouw, die feb. 1928 opgeleverd zal worden.

Het project Vele Handen beschrijft duizenden foto's die het BMA jarenlang maakte maar blijkbaar niet goed documenteerde. Ze zijn nu ondergebracht in de Beeldbank en moeten nu allemaal beschreven worden. Dat lukt niet met alle foto's even makkelijk. Vandaar de oproep om mee te denken waar dit zou kunnen zijn. Uw idee via deze link.

Nieuw

Zouden de bewoners van Oud-West zich realiseren dat ze in een voormalige polder wonen die eeuwen onder gedeeld bestuur van Amsterdam en Nieuwer-Amstel stond? Zien ze nog wel de verschillen in de bebouwing in die twee delen? Hoe ontstond die polder en hoe zag het er hier vroeger uit? Deze PDF probeert op al die vragen antwoord te geven.
En dan die intrigerende naam. De polder was niet van de stad en toch! Waar slaat dat godshuis op? Was dat vanwege de uitgebreide bezittingen in deze polder van de Amsterdamse gasthuizen? Of had het iets te maken met het Karthuizerklooster? Daar is voorlopig geen antwoord op.

Klik de omslag hier links om te lezen.

Dit punt is toch nog redelijk bekend, gezien het aantal goede oplossingen. We kijken naar het laatste bouwblok van de Leidsestraat, tussen Lange en Korte Leidsedwarsstraat, oneven zijde.
De metamorfose voltrok zich in drie fasen, die hieronder toegelicht worden.

Op 22 maart 1806 begonnen een aantal panden aan de oostelijke huizenrij in de Leidsestraat tussen Lange en Korte Leidsedwarsstraat te verzakken. Binnen de kortste keren was het hele blok aan het verzakken, het ene huis nam het andere mee. Het was al voor de 22ste begonnen in het huis ‘De Vergulde Wagen’ dat bewoond werd door een stalmeester. De afbraak daarvan was al begonnen, omdat het niet meer te redden was. Het tussentijds stutten van de huizen kon de verzakkingen niet stoppen. "De vloeren zakten onder de voeten weg", schreef de krant. "De wanden spleten en barstten en het glas sprong uit de sponningen". Gelukkig ging alles zo langzaam dat er geen ongelukken gebeurden.
Aan ouderdom was het gebeuren zeker niet te wijten. Sommige huizen in het rijtje, waaronder de bakkerij in het hoekhuis Lange Leidsedwarsstraat, waren net 60 jaar oud. Veel meer moet de oorzaak gezocht worden in inzakken van het vulmateriaal in een voormalige weersloot. Dat was de consequentie van het onder een ophooglaag verstoppen van de oude polderstructuur.

Er werd direct daarna begonnen men het afbreken van die panden die gevaar opleverden. Als u nu denkt dat in Amsterdam kostbare bouwgrond wel snel weer bebouwd zou worden, vergist u zich. Een plan van stadsbouwmeester Abraham Hart uit 1807 voor een aaneengesloten rij statige stadshuizen werd nooit uitgevoerd. Meer dan een halve eeuw bleef deze plek braak liggen en medio 19de eeuw was van sommige percelen niet eens te achterhalen wie de eigenaar was. Rond 1860 maande iemand als Potgieter zijn stadgenoten dat dit toch niet kon! Met name werd deze plek aan het Leidseplein genoemd. Dat waren echter de naweeën van de Franse overheersing, die het land financieel aan de afgrond had gebracht. Eindelijk werden vanaf 1863 alle percelen weer bebouwd, maar de kwaliteit was nog steeds niet een winkelstraat als de Leidsestraat waardig.
De quizfoto, die in 1916 van hetzelfde blok werd gemaakt, was ter documentatie omdat de afbraak van het grootste deel van het blok aanstaande was. Het betrof de huisnummers 103-109, die gesloopt gingen worden om de nieuwbouw van Maison De Vries mogelijk te maken.

Maison De Vries
De Hoornse ondernemer S.I.de Vries bouwde met diverse vestigingen, waarvan twee in Amsterdam, een waar mode-imperium op. Maison De Vries had in 1911 een filiaal geopend in de Kalverstraat, hoek Spui en in 1909 al een op het adres Leidsestraat 83-93. Dat laatste werd hem al snel te klein. Het oog viel op de krakkemikkige bebouwing op de hoek Leidseplein en -straat. De Vries kocht de percelen 103-109 en liet die in 1917 afbreken. In 1921 opende op die plek een nieuw modehuis de deuren in een kapitaal pand van de hand van Alfons Jacot i.s.m. architect A.H. Zinsmeister. De Vries had niet voor niets zo uitgepakt. Hij zag zich min of meer gedwongen door het succes van concurrent Hirsch&Cie tegenover hem op het Leidseplein.
In 1936 sloot De Vries weer de deuren en trok zich terug op de vestiging Kalverstraat, hoek Spui.

KLM
Na drie jaar leegstand ging het pand in 1939 in eigendom van de KLM over. Die verliet het kleine gebouwtje op het Kleine Gartmanplantsoen en opende een passagebureau en vrachtkantoor in het pand. In die hoedanigheid kennen de meeste Amsterdammers het pand: het KLM-gebouw.
Vandaag is het pand een verzamelgebouw voor ontelbare kleinere bedrijven geworden. Om die te beschrijven heeft geen zin; voor de ‘inkt’ opgedroogd is zijn ze weer failliet. Het grootste deel van de benedenverdieping wordt ingenomen door H&M.

Starbucks
In de Leidsestraat bleven op 99-101 nog tijdenlang de oude pandjes uit 1863-’64 staan. In 1973 werden ze afgebroken en in 1974 verrees een nieuw gebouw met winkels op de begane grond. In 2011 opende Starbucks daarin een der eerste Amsterdamse vestigingen. Op de verdieping vinden we – godbetert – een wedkantoor, symbool voor de verloedering van de Leidsestraat.

foto: Google Street View

Maandag 22 maart 1915 arriveren koningin Wilhelmina en prins Hendrik voor een in-officieel bezoek aan Amsterdam. Ze zullen tot de volgende maandag blijven en hebben een overladen programma. Het gaat hoofdzakelijk om de inspanningen ter verlichting van problemen als gevolg van de oorlog, zoals het Nationaal Steuncomité. Prinses Juliana vergezelt haar ouders en opvallend voor een niet-officieel bezoek is het grote aantal adjudanten en hofdames dat meereist. Het gezelschap reist per trein van Holland Spoor naar het Centraal Station. Het koninklijk rijtuig wordt aan de normale reizigerstrein gekoppeld. De zojuist geïnstalleerde burgemeester Tellegen verwelkomt het gezelschap in de koninklijke wachtkamer op het 1e perron. De dames waren in 't zwart gekleed en de prins droeg een uniform (de foto links is dus niet van dit bezoek, alleen ter illustratie).
Diezelfde dag nog worden bezoeken gebracht aan het Bureau voor Handelsinlichtingen in de Oudebrugsteeg en het Stedelijk Museum voor de Algemeene Nationale Tentoonstelling t.b.v. het eerder genoemde steuncomité. Woensdag wordt de opening bijgewoond van een bazar in Arti & Amicitia, eveneens t.b.v. het steuncomité. Daarna bezoekt het paar het Aquarium Artis, de Kweekschool voor de Zeevaart en de Bazar 1915. De prins vervolgt op eigen gelegenheid met bezoeken aan het Antoni van Leeuwenhoekhuis, de Nederlandsche Handels Maatschappij en de Groote Club. Donderdag bezoekt de koningin het kledingdepot van het steuncomité aan de Herengracht 124 en daarna aan de Gemeentelijke Werkverschaffing voor Kleermakers in de Agnietenschool, eveneens in het kader van het steuncomité. Dan inspecteert zij een aantal militaire voorzieningen in de stad en ´s avonds een drietal militaire tehuizen. De prins gaat naar Wormerveer om een Rode Kruis-oefening in de omgeving daar bij te wonen. Op zaterdag bezoekt de koningin de Marinewerf en een kindertehuis in de Nic. Beetsstraat. Daarna het kantoor van het Algemeen Steuncomité in de waag op de Nieuwmarkt. De prins bezoekt het observatiehuis (HvO) in de Vosmaerstraat en het kantoor van de Coöperatieve Vereeniging Centraal Beheer op Singel 130. 's Middags gaat hij naar Haarlem om een vergadering van het Oranjekruis bij te wonen. 's Avonds woont hij een uitvoering in het Concertgebouw bij van de Mattheus Passion.
Op zondag woont het koninklijk paar een kerkdienst bij in de Oranjekerk. De koningin bezoekt daarna de Teekenschool voor Kunstambachten in de Da Costastraat. De prins woont een sportdemonstratie bij in het stadion. Op maandag 29 maart gaat de koningin weer op militaire inspectie en de prins bezoekt beide telefooncentrales in de stad., daarna naar het kantoor van Liefdadigheid naar Vermogen en tot slot naar de Effectenbeurs. 's Middags om kwart over vier vertrekt het koninklijk paar weer.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2015. De keuze '2014' leidt naar aflevering 1 van 2014, met een eigen menu voor dat jaar.

Veel van de historische afbeeldingen van Amsterdam komen uit de collectie van het Stadsarchief Amsterdam

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave