Noordermarkt 18-23.

Het zal u deugd doen dat het hele rijtje huizen tussen Prinsengracht en Noorderkerkstraat er keurig - al of niet gerestaureerd - bijstaat. De Noordermarkt telt in totaal, exclusief de Noorderkerk, 21 Rijksmonumenten.

Afgelopen week werd het in de Volkskrant nog maar weer eens vastgesteld: Amsterdam is in Nederland de stad met de meeste monumenten, gevolgd door Maastricht en Leiden.

Waar? Wat?

Uw oplossing via deze link.

Doe mee en verzamel zoveel mogelijk informatie en afbeeldingen die betrekking hebben op de quizfoto van deze week. Onze redactie bakt er weer een verhaaltje van.

We kijken over de Prinsengracht de Rozenstraat in naar de nieuwbouw van Ons Huis op nrs.12-16. De foto werd door Jacob Olie gemaakt in 1893. Later werd Rozenstraat 10 en de inpandige huisjes 8 en 6 (in de Dubbele Zoutzaksteeg) gekocht en afgebroken. Het pand van Ons Huis werd toen met een heel travee uitgebreid (zie foto hieronder). Daarop kunt u ook zien dat er geen torentjes op het dak staan, maar pseudo-trapgeveltjes. Architect C.B.Pothumus Meijes bouwde het pand in 1891-1892 nadat hij eerder het kantoor voor de HIJSM op de Droogbak had gebouwd. Zijn poging om met een verticale geleding het pand beter tussen de Jordaanhuisjes te laten passen kan als mislukt gezien worden. Ook dat blijkt uit de foto hieronder.

Op 10 mei 1892 opende Ons Huis voor 't eerst de deuren. De vereniging was opgezet door Hélène Mercier, Jacob Anton Tours en Peter Wilhelm Janssen naar Engelse voorbeelden, Toynbee Hall (1884) en People's Palace (1887). De dagelijkse leiding kwam in handen van J.A.Tours. Mercier kennen we van pionierswerk op maatschappelijk gebied, vooral in de Jordaan. Tours was ex-dominee en inspecteur der Amsterdamse Bewaarscholen. De Duitser Janssen was directeur van de Deli-Mij die fortuinen verdiende in de tabak. Van die fortuinen spendeerde hij regelmatig aan goede doelen en Ons Huis was er één van.
De opzet was de arbeidersbevolking van de Jordaan voor verpaupering te behoeden door hen verpozing en educatie in een veilige omgeving aan te bieden. In het pand in de Rozenstraat en de later geopende dependances waren leeszalen, leslokalen en speelplaatsen. De directie stelde zich boven de zuilen door uitdrukkelijk geen onderscheid te maken. Vooral kerkelijke instellingen probeerder niettemin Ons Huis een socialistisch etiket op te plakken. Het benaderen van volwassen buurtbewoners bleek niet erg te lukken. Zij die kwamen gebruikten de leeszaal om een spelletje domino te spelen en in deze omgeving goedkoper uit te zijn dan in de kroeg. Al met al was Ons Huis alleen succesvol in het jeugdwerk en plakte zichzelf alsnog een etiket op. Spreekwoordelijk was de 'vakantieschool', een jaarlijks uitje ergens in de vrije natuur. Het was een initiatief van de nieuwe directrice Caroline Petronella van Asperen van der Velde. 's Morgens werden de kinderen naar de bestemming in de buurt van de stad gebracht en 's avonds weer terug naar het verzamelpunt.

Op de foto links Ons Huis' vakantieschool in 1926 op weg naar de Zaandammerboot voor een uitje.

Na de Tweede Wereldoorlog kreeg Ons Huis ruime subsidies van de overheid, juist voor het jeugdwerk. Daarmee professionaliseerde de begeleiding en transformeerde Ons Huis tot een buurthuis, compleet met disco-avonden. In 1976 werd Ons Huis in de Rozenstraat gesloten en in 1979 werd het gebouw verkocht aan Ymere. Het werd op dat moment gebruikt door het COC, die er van Ymere voorlopig in mocht blijven. In 1984 hief de Vereniging Ons Huis zichzelf op.

Lees de geschiedenis van Ons Huis.

Het uitgebreide artikel staat voor u klaar, als tweeentwintigste aflevering van ons eigen jaarboek Fotoquiz 2015.

Klik deze link om alleen aflevering 22 te lezen.

U kunt ook alle aflevering tot vandaag tegelijk inzien: klik hier (of de omslag links) voor het jaarboek zover als het gevorderd is (>20MB).

Aflevering 22 werd samengesteld uit informatie van o.a. Anna Denekamp, Anneke Huijser, Marijke Snepvangers en Mark Sorée.

Oplossing vorige week:

Bruggetje in de Oudezijds Achterburgwal over de Huidenvetterssloot. Die sloot werd in 1899 gedempt. Van dit bruggetje bestaat maar één foto en omdat die gewoon in de Beeldbank staat werd er flink gemopperd op me. Ik vond het echter zo'n vervreemdende situatie dat ik dacht dat het een raadsel zou kunnen vormen. Voor meer dan 100 deelnemers bleef het dat ook.

Het juiste antwoord kwam van Anna Denekamp, Maaike de Graaf en Ria Scharn.

Zoals u ziet staan beide hoekhuizen er nog steeds. De steeg is vandaag door een groot hek afgesloten.

De Huidenvetterssloot lag aan de Oudezijds Achterburgwal tussen de Barndesteeg en de Bloedstraat en liep dood op de Nieuwmarkt. De sloot had wel een ondergrondse verbinding met de keersluis onder de Nieuwmarkt. De Huidenvetterssloot is een belangrijke schakel in de waterhuishouding geweest. Als vaarwater had de sloot geen functie meer; bij wijze van proef was de sloot al enige jaren afgesloten geweest door een drijfboom. Om hygiënische redenen werd uiteindelijk besloten tot demping. De sloot werd, door moeilijkheden met het verhuren van de ontstane grond, afgesloten door een hek.

Maaike de Graaf zocht het tot de bodem uit, tot aan de krantenberichten aan de vooravond van de demping. In de steeg ligt o.a. riolering maar nergens is te vinden of er een blijvende verbinding bestaat tussen Geldersekade en Oudezijds Achterburgwal.

Oplossing vorige week:

Carol voer door de Brouwersgracht, komende vanaf het Singel. Hij was net onder de Melkmeisjesbrug door en schoot deze foto van de Binnen Wieringerstraat voordat hij aan de andere kant van de Herengracht onder de West-Indischebrug door zou varen. Carol heeft duidelijk even afstand genomen om genoeg op de foto te krijgen om als raadplaat te kunnen dienen. Daarvoor moet hij even de Herengracht opgevaren zijn. Daar kwam hij niet vandaan, dat weten we zeker. Om 13:27 uur fotografeerde hij immers het hoekpand Singel-Lijnbaanssteeg van week 6, hotel Brouwer.

De snelste met het goede antwoord was Rodrigo Vivian.

Vorige week vermeldde ik bij de beide Houttuinen dat die tot 1872 eb-en-vloed voor de deur kenden. Jan Weggelaar wijst op een van zijn stadswandelingen op een bijzondere steen in de stoep van Zandhoek 12: een vloedplanksteen.
Bij extreem hoog water, als de eilanden onder water liepen, probeerden bewoners het water buitenshuis te houden door stevige planken in twee sponningen te schuiven. Daar sijpelt natuurlijk nog zat water tussendoor, maar dat kon je hozend of dweilend wel de baas. Dit gebeurt langs de Maas nog steeds zo en ook in Zeeland zijn de voorzieningen nog volop aanwezig.

Kijk nou ook eens omhoog. Naar die gevelsteen. Als trouwe lezer van mijn PDF's zou u die steen eerder hebben kunnen zien. Dit is een zwerfsteen, d.w.z. dat hij uit een ander pand is gekomen en hier een nieuwe plek heeft gekregen. Het vorige adres was Weesperstraat 120. Het pand waarin de steen zat moest afgebroken worden om de Stalin-allee te kunnen aanleggen. U weet wel, die stads-racebaan van Gooiseweg naar de IJtunnel, met allemaal 60-er jaren betonnen kantoorkolossen.
Zwerfstenen krijgen tegenwoordig een markering. Twee vignetten met zgn. 'steenhaken' links en rechts geven aan dat het om een herplaatsing gaat.

Ik berichtte eerder over Justus Houthuesen, de kleinzoon van Herman Missët. Hier vertelt hij over de laatste jaren van zijn grootvader op de Jacob van Lennepkade.

Begin jaren 50 hadden mijn grootouders het niet zo breed. Mijn grootvader (75) bleef werken, de AOW kwam pas in 1957! Ik weet niet beter dan dat er altijd 'borden' in de winkel hingen. De winkel was mijn grootvader's atelier op de begane grond. Een zeer hoge ruimte, ik denk wel 4-5 meter (maar als klein jongetje ervaar je alles in andere dan de werkelijke dimensies). Alle muren hingen en stonden tjokvol met oudhollands aardewerk en allerlei bric en brac. Op de blank houten vloer stond een schildersezel waarop hij reclame(uithang) borden beletterde. Nou ja, allerhande borden. Zoals je weet, en ik realiseerde mij dat pas veel later, was de stroom opdrachten van het Gemeente Archief begin jaren '10 van de vorige eeuw wel opgedroogd. Hoeveel tekeningen hij daarna nog maakte weet ik niet. Zo af en toe een aquarel voor een particulier en verzamelaars als Dreesman, van Eck en van Eeghen. De laatste heb ik nog wel eens ontmoet op de 'kade', zoals we dat noemden.
Die borden kwamen aan een haak en hees hij met touwen hoog in de winkel te drogen.
Tekenen, aquarelleren, de krant lezen alles met zijn stenen Goudse pijp en 's avonds een borrel deed hij aan de tafel die je links nog net ziet op nevenstaande aquarel. Bijna altijd met het opklapbare tafelblad schuin omhoog. Rechts bij de doorgang naar het woongedeelte de touwen voor de borden.
Let op, het kader rond de aquarel is Trompe l'Oeil!

In 2013 berichtten wij al dat het complex van de St.Bernardus door de jaren ingrijpend verbouwd was. Maaike de Graaf meldt nu dat in 2012 het hele complex afgebroken is en dat een nieuw zorgcentrum voor rekening van Syntra Achmea al flink opschiet. Het gaat het Nieuw Bernardus heten.

In de metamorfose van week 18 liet ik de veranderingen zien van een stuk Rokin. Anna Denekamp mailde per omgaande dat de Street View al weer achterhaald was en dat het grootste deel ervan afgebroken was. Daar komen twee grote warenhuizen voor in de plaats. Altijd beter dan bankgebouwen, lijkt me. U kunt de bouw op de voet volgen, via een live webcam. Klik de afbeelding om door te linken.

In de metamorfose van vorige week beklaagde ik de bewoners van de Westelijke Eilanden, vanwege hun bedorven uitzicht. Carol de Vries laat ons via een artist impression van de projectontwikkelaar nog even zien hoeveel er wel tussen gebouwd is.
Carol merkte ook op dat de bewoners van het Bickerseiland al heel lang gebouwen, o.a. van de douane voor hun neus hadden en dat die er heel wat minder appetijtelijk uitzagen.

De Zandhoek heeft toch nog uitzicht? Deze vogelvlucht doet dat denken en tot vandaag is dat ook nog zo. Daar heeft de Gemeente Amsterdam al iets op gevonden. In dat laatste open stukje dacht B&W het hotelschip Good Hotel (>100 meter lang) neer te leggen!

Het Noord-Zuidhollands Koffiehuis is in 1912 op palen in het Open Havenfront gebouwd. Toen het voor de eerste metrolijn gesloopt moest worden hebben liefhebbers hemel en aarde bewogen om het terug te krijgen. Nu de volgende metrolijn gebouwd wordt staat het opnieuw in de weg, maar deze keer wordt een metrobuis geboord. Ook kon het metrostation gebouwd worden zonder het koffiehuis opnieuw te verwijderen. Voor de stads- en streekbussen zijn wel aan beide zijden grote delen van het Open Havenfront stroken gedempt of overbouwd en de bruggen worden steeds breder (en meer). Bovendien heeft de ruimte van het Koffiehuis het karakter van een geplempt eiland gekregen. Dat wordt er niet doorzichtiger van. © PDfoto (Paul Deelman)

En dan te bedenken dat uit eigen kringen (PW) er al sinds 1976 geluiden zijn om juist meer water te creëren door het ontgraven van het Stationseiland en omgeving. In 2005 kwam een Masterplan Stationseiland tot stand, dat diezelfde richting op wilde. B&W lieten zich echter keer op keer gek maken door commerciële partijen, die precies de andere kant op wilden. Recent heeft de Gemeenteraad B&W 'definitief' teruggefloten en houdt ze nu aan uitvoering van het masterplan. Dat houdt o.m. in het uit zicht brengen van 21.500 fietsen in stallingen die desnoods onder water aangelegd moeten worden. De steiger van rondvaartboten t/o het station verdwijnt door ontgraving en wordt vervangen door haakse steigers a la Damrak, maar dan veel minder breed. Uit bovenstaande artist impression blijkt dat de verdubbeling van de Nieuwebrug en een aantal hulpbruggen niet meer terugkomen. Zo zou het wel eens kunnen zijn dat de metamorfose van Open Havenfront tot binnenplein binnenkort weer een stukje de andere kant op gaat.
Lees meer over dit onderwerp in het online tijdschrift van de VVAB.

Dinsdag 1 juni 1915 wordt architect Jan Springer in het bijzijn van o.a. Architectura et Amicitiae-voorzitter Paul de Jongh en zijn oud-vrienden Henri Evers, J.A. van Voorthuysen, K. Sluyterman, Jonas Ingenohl en E. Stark begraven op kerkhof Oud Eik en Duinen in Den Haag. Hij overleed op 28 mei.
Springer was zoon van assistent-stadsarchitect van Amsterdam, Willem Springer. Hij maakte al op jonge leeftijd naam als architect. In 1869 werd hij lid van de Amsterdamse architectuurvereniging Architectura et Amicitia. Niet lang daarna, in 1871, werd hij secretaris en in 1876 voorzitter van A&A. In 1906 stopte hij als architect en werd in Den Haag leraar aan de Tekenacademie.

We kennen Jan Springer als architect van de Stadsschouwburg (met A.L.v.Gendt als verantwoordelijke voor het skelet, wat steeds vaker zou gebeuren). Verder was hij de architect van de Kweekschool voor de Zeevaart op de Prins Hendrikkade.

Woensdag 2 juni 1915 - De Gemeenteraad machtigt B&W tot het opzetten van een speciale afdeling van de Gemeentelijke Sociale Dienst die onder steuntrekkers verse en gebakken vis gaat distribueren. Deze dienst keert met enige regelmaat terug. In de crisisjaren tot de Tweede Wereldoorlog en ook erna, toen van 1946 tot 1949 opnieuw vis gedistribueerd werd. De distributie is in feite al gestart; bij wijze van proef wordt verse vis aan een aantal kramen in de stad verkocht. Het gaat om horsmakreel tegen 8½ p/pond. Deze horsmakreel is een bijzonder vette vis, zodat er maar weining dure olie nodig is om te bakken. Nadeel is dat de vis zo snel mogelijk na koop gebakken moet worden. Volgend probleem is dat de horsmakreel als consumptievis niet erg populair is.

Donderdag 3 juni 1915 - In hoger beroep wordt de betonwerker A. Gout (48) veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf voor doodslag op agent Titseler (week 4). De eis was 15 jaar.

Zaterdag 5 juni 1915 - Diefstal van kostbare metalen alleen van deze tijd? Drie agenten hebben twee jongens aangehouden en opgebracht, nadat ze op heterdaad betrapt waren bij het stelen van zink van grafzerken op de Israëlitische begraafplaats aan de Zeeburgerdijk.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2015. De keuze '2014' leidt naar aflevering 1 van 2014, met een eigen menu voor dat jaar.

Veel van de historische afbeeldingen van Amsterdam komen uit de collectie van het Stadsarchief Amsterdam

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave