Fotoquiz

Wat is het huidige adres van dit pand?

De snelste met de goede oplossing van de quiz van vorige week was Arjen Lobach. Van hem komt dan ook deze nieuwe opgave. Arjen schijnt een voorliefde te hebben voor sloopwerken. Als positieve ondertoon staat er dan een pand dat gespaard bleef en wij moeten dan raden waar 't staat.

Oplossingen via deze link.

Krom Boomssloot 44 met rechts de ingang van de Dijkstraat en links de Gedempte Rotterdammersloot. De laatste heet na de herinrichting van de buurt J.W.Siebbeleshof.

Op deze buurtkaart van 1906 ziet u de oude situatie voordat alles rond nr.44 gesloopt werd. Nr.44 stond dus als enige pand aan het water en sloot de even kant van de Krom Boomssloot af.

Wat gebeurt hier?

Deze week weer een tekening. Publieke belangstelling voor een openbare verkoping. Waarvan? Waarom die verkoping? Wat was er niet meer nodig en hoe werd dat dan daarna geregeld?

Uw oplossing via deze link.

Doe mee en verzamel zoveel mogelijk informatie en afbeeldingen die betrekking hebben op de quizfoto van deze week. Onze redactie bakt er weer een verhaaltje van.

De quizfoto's van vorige week waren propagandafoto's van de Stadsreiniging. In 1931 werden nieuwe vuilnisophaalwagens aangeschaft waarbij systeememmers hoorden. Tussen 1932 en 1937 werden ongeveer 250.000 nieuwe vuilnisemmers uitgereikt. Er bestaat veel spraakverwarring over het gebruikte materiaal. Het vermoeden bestaat dat het emmers van verzinkt staalblik waren, wat menig berichtgever op het verkeerde been zette en tot de uitspraak verleid heeft dat de emmers van zink waren.
De speciaal daarbij aangeschafte Faun-vuilniswagens met kantelbak kent u vast nog wel.

De capaciteit van de nieuwe bakken was 6,4 m3, ruim het dubbele van de paardenwagens die daarvoor in gebruik waren. Door de mechanisatie werden de paarden een voor een afgedankt en in 1937 verdwenen de twee laatsten.

Over de nieuwe laadbakken was nagedacht! Ze waren van het onderstel af te nemen, werden in een speciale schuit geladen en naar de - ook al nieuwe (1919) - vuilverbranding in Noord gevaren. Er waren een aantal vaste punten op kaden waar een kraantje stond dat de bakken kon takelen. De schuit kwam met lege bakken uit Noord en de kraan takelde voor elke aangevoerde volle bak eerst een lege uit de schuit.
Op de foto links zo'n overlaadpunt op de Bilderdijkkade voor de hoofdvestiging van de Stadsreiniging.

Stemmig plaatje van een heel wat prozaïscher onderwerp. Een sleepboot van de SR sleept een aantal schuiten met bij de vuilverbranding in Noord geleegde bakken terug naar de stad.

Het uitgebreide artikel staat voor u klaar, als eenenveertigste aflevering van ons eigen jaarboek Fotoquiz 2015.

Klik deze link om alleen aflevering 41 te lezen. U kunt ook alle aflevering tot vandaag tegelijk inzien: klik hier (of de omslag links) voor het jaarboek zover als het gevorderd is (>24MB).

Aflevering 41 werd samengesteld uit materiaal van Adriaan de Kater, Ria Scharn, Maaike de Graaf, Anneke Huijser, Robert Raat en uit een redactionele special over 75 jaar Stadsreiniging in OA4 (1952).

Waar? Enig idee waar de fotograaf stond toen hij deze foto maakte?

Volgende week de hele prentbriefkaart. Dan blijkt het opeens een 'makkie'. Uw oplossing graag via deze link

Oplossing vorige week:

Herengracht (hier de nrs. 397-403a) met de ingang van de Beulingstraat.
Als we nu deze foto hadden laten zien was het heel wat eenvoudiger geweest, met een toren van de Krijtberg er op en links nog net een aanzet van de Beulingsloot.
Ria Scharn schreef dat ze voldoende had een de knik in de gracht en het antwoord toen snel vond. Dat brengt ons nog eens bij het feit dat die knik precies de aansluiting is tussen de Herengracht van de Derde Uitleg (1613) en het vervolg daarvan in de Vierde Uitleg (1662). De huizen waar we nu naar kijken zijn van de Derde Uitleg, maar de Herengracht kreeg een nieuwe richting en de huizen mochten uitbreiden. Behalve het eerste rechts van de Beulingstraat. Die vond die paar decimeter de moeite niet.
Lees daar nog eens over in Die Verhelinghe pag. 9 e.v.

In de discussie over de vluchtelingenstroom, die Europa op dit moment te verduren krijgt, worden we vaak herinnerd aan de migratie van protestantse Vlamingen eind zestiende eeuw. En vooral hoeveel profijt we er toen van hadden. Daar is geen woord van gelogen, hier wordt niet overdreven. Maar of de situatie een op een te vergelijken is met die van vandaag valt te betwijfelen.
De Noordelijke Nederlanden werden toen bevolkt door nogal ruwe, grofgebekte en brutale kinkels en rouwdouwers. De successen van de Hollanders op de wereldhandelsmarkten kwam niet voort uit aimabel gedrag maar was beiderzijds een simpele rekensom mèt of áán wie het meest te verdienen was.
Voordat de Opstand uitbrak studeerden steeds enkele honderden Nederlanders in de Zuidelijke Nederlanden en lang niet allemaal keerden ze terug naar het noorden. Tijdens het begin van de Opstand migreerden veel Vlamingen naar de Republiek en brachten eindelijk een beetje beschaving naar de Republiek, naar die bananenrepubliek...

Vóór de Opstand uitbrak kwam er al intelligentia uit het zuiden naar de Noordelijke Nederlanden, in de vorm van de vele kloosterlingen, meestal uit het zuiden en meestal gestuurd door de desbetreffende kloosterorde. Alles wat met boeken te maken had kwam zo ongeveer uit kloosters. De Karthuizers leefden van het kopiëren van boeken. De orde is van Franse origine.
De Cellebroeders, een congregatie van ziekenbroeders, kwamen vanuit België naar het noorden. De Cellebroeders en Cellezusters werden verantwoordelijk voor het verplegen, isoleren en begraven van besmettelijke zieken, zoals pestlijders. De Antonieten hielden zich bezig met de verpleging en heling van aandoeningen als lepra. Als zijtak kregen ze te maken met ergotisme, dat krankzinnigheid of epilepsie tot gevolg had. Zo rolden zij als eerste behandelaars in de psychiatrie. De Antonieten kwamen vanuit Frankrijk. Zo kan de lijst aangevuld worden. Kloosters bleven populair zolang ze noodzakelijk bleven voor het welzijn van de bevolking. Zodra ze hun 'geld' niet meer opbrachten werden ze genegeerd, gekoeioneerd of weggestuurd. Opvallend is dat sommige kloosters (bijv. de Cellezusters) na de Alteratie verzocht werden hun werk voorlopig voort te zetten, als ze zich maar niet al te 'katholiek' uitten.

Tijdens de Opstand, die voor Amsterdam pas in 1578 met de Alteratie begon, ontvluchtten ongeveer 200.000 mensen de door Spanje beheerste gebieden en trokken naar elders, w.o. de Republiek. Dat waren misschien wel in hoofdzaak protestanten maar er waren zeker veel economische vluchtelingen onder. Handelsfamilies stuurden een familielid naar het noorden om een dependance op te zetten en volgden zodra die succesvol bleek.
De top van de compagnieën als VOC en WIC werden gedomineerd door Vlamingen. Een van hen, Dirk van Os (afb.links), was behalve medeoprichter van de Compagnie van Verre en de WIC, ook de man die de eerste grote droogmakerij, de Beemster, organiseerde en begeleide. Hij stond tevens aan de wieg van de Amsterdamse wisselbank. Van Os werd in Antwerpen geboren.

In 1600 telde het gewest Holland 250.000 inwoners, waarvan precies een-derde immigrant van buiten de Republiek was. Er waren toen steden (o.a. Haarlem en Leiden) waar dit deel de 50% benaderde. Ruim de helft van de immigranten kwam uit België en Frankrijk.
Amsterdam telde in 1600 ±65.000 inwoners, wv. maar 40% hier ook geboren was. Het aantal immigranten vanuit elders uit de Republiek en vanuit het buitenland was gelijk, elk 30%. Opvallend voor de Amsterdamse situatie is het feit dat van de buitenlanders het grootste deel (63%) uit de Duitse landen kwam.

Het onderwijs in de 17de eeuw dreef compleet op de kennis en ervaring van migranten. Hoe hoger het onderwijs, des te meer 'vreemdelingen' de lessen verzorgden. Voor de Opstand was er geen enkele universiteit in de Noordelijke Nederlanden. Leiden had in 1575 de eer daarmee te breken. In Amsterdam waren de hoogleraren van het Atheneum Illustre (1632) allemaal van buitenlandse oorsprong: Caspar Barlaeus (van Baerle; afb.links) uit Antwerpen en Gerard Vossius uit Heidelberg.
De cartografen Abraham Ortelius (Hortels; Antwerpen), Jodocus Hondius (de Hondt; Wakken-B) en Gerard Mercator (de Kremer, Rupelmonde-B) legden de basis voor de ontdekkingstochten over oceanen.
Het universeel genie Simon Stevin kwam uit Brugge ondersteunde Maurits met zijn wiskundige en werktuig- en waterbouwkundige kennis, teneinde het leger van de Republiek in staat te stellen zich te werken tegen de overmacht van Spanje.

De bekendste kunstenaars die in Amsterdam kwamen werken kwamen vaak van buiten Amsterdam. De architecten Hendrick de Keyser (Utrecht) en Jacob van Campen (Haarlem) dan nog wel van elders uit de Republiek, maar David Vinckboons kwam uit Antwerpen. Hij bracht een hele schare architecten en kunstenaars voort, w.o. Philip Vingboons en zijn broer Justus die toonaangevende architecten zouden worden. De beeldhouwer Artus Quellinus kwam uit Antwerpen. De schilder Frans Hals kwam uit Antwerpen, Carel van Mander uit Meulebeke-B, Jan Asselijn uit Dieppe (nu F, toen B), Ludolf Backhuizen uit Emden-D, Govert Flinck uit Kleef-D, Gerard de Lairesse uit Luik en nog ontelbare schilders waarvan de namen nu niet meer bekend zijn maar die destijds grootheden waren. Dan kan de lijst ook nog aangevuld worden met namen van bekende kunstenaars die in Amsterdam werkten maar geboren waren uit geïmmigreerde ouders.

De afbeelding links is een schilderij van immigrant Govert Flinck (Kleef-D) dat hij maakte van immigrant Joost van den Vondel (Keulen via Vlaanderen).

Tussen de 35.000 en 50.000 hugenoten vluchtten naar de Republiek en een deel daarvan kwam in Amsterdam terecht. Daar hielpen zij de textielindustriete professionaliseren. De hoofdmoot daarbij was de zeer luxe zijdeindustrie, zodat Amsterdam de bakermat van die industrie - Lyon - concurrentie kon aandoen. In vergelijking met andere protestantse groeperingen buiten het calvinisme (luheranen en doopsgezinden) kregen zij veel meer privileges. Dat was ongetwijfeld aan hun welkome inbreng te danken.

Van de joodse immigranten in de 17de eeuw hadden de Portugese joden twee stapjes voor. Om te beginnen brachten zij welkome handelscontacten (o.a. in de Levant) mee en daarnaast zoveel eigen middelen dat zij zich probleemloos zelf konden bedruipen. De armen in de groep werden door de rest verzorgd. Zelfs toen straatarme Duitse en Oost-Europese joden naar de Republiek kwamen werden die in eerste instantie door de Portugese joden opgevangen.

Bouwfoto van twee nieuwe bruggen tegelijk. Het gaat om de Willemsbrug (#151) en de Mirakelbrug (#152). Rechts buiten beeld denkt u de Willems- of Haarlemmerpoort en links het Nassauplein. De nieuwbouw was nodig door het toenemende verkeer in het Westerkanaal met grotere schepen. De bruggen waren beide naar ontwerp van Piet Kramer en werden tussen 1928 en 1929 gebouwd. Tegelijk werd de rijbaan van de Mirakelbrug naar de Spaarndammerstraat verlegd. Voorheen ging die na de brug rechtsaf naar de Houtmankade om met een grote bocht dan toch op de Spaarndammerstraat aan te sluiten. Na de bouw van het spoorviaduct in 1920-'23 kon de weg direct aansluiten. Na herinrichting van het Nassauplein werd in een piepklein plantsoentje in 1931 het beeld van Domela Nieuwenhuis onthuld.
Hieronder de oude Willemsbrug met een ongelukje van tramlijn 18, tussen het Nassauplein en Sloterdijk.

Vorige week hadden we een heel verhaal over bioscoop Edison en dat de gevel helemaal veranderd was. Fred van Kooij meldt ons dat het hele gebouw inmiddels afgebroken is om plaats te maken voor alweer een hotel. Zelfs Street View had dat al ontdekt, alleen de redactie niet. Als we dat wel gedaan hadden was ook te zien geweest dat Arjen Lobach gelijk had met dat 'eigen straatnaambord' van de Hartshoorngang. Duidelijk te zien op de street view links, ook al is de tekst geblurd. Waarom zouden ze dat doen? Heeft toch niks met privicy te maken?

De Lijnbaansgracht, gezien van de brug voor de Weesperpoort naar de Muiderpoort rond 1700. De situatie is enorm verkort weergegeven. De brug links kan alleen maar die over de Roetersburgwal zijn. De huizen moeten dan op het Varkenseiland staan, want op het Roeterseiland graasde vee.
Wat opvalt is het ontbreken van molens op de bolwerken, waarvan er bij dit beeld toch minstens twee te zien zouden moeten zijn: de Drie Princen op bolwerk Muiden (de Hondt werd pas in 1846 gebouwd op fundamenten van de verbrande 3 Princen) en de Valk op Diemen. Die werden meteen bij aanleg van de omwalling gebouwd en hebben allebei de 19de eeuw gehaald.

De Lijnbaansgracht ter plaatse werd vanaf 1864 gedempt, beginnend bij de Amstel. In 1872 werd tussen Weesperplein en Plantage Muidergracht in delen een straat aangelegd die in 1876 de naam Valckenierstraat kreeg. Het resterende deel van de Lijnbaansgracht, ter plaatse ook wel Baangracht genoemd, werd vanaf 1879 Plantage Lijnbaansgracht genoemd en in 1915 herdoopt tot Plantage Muidergracht. De over de lengterichting van het Roeterseiland lopende Roeterssloot werd pas in 1959 gedempt. Onderstaand een blik vanuit de op twee huizen na weer gesloopte Valckenierstraat.

Vrijdag 15 oktober 1915 - Vandaag wordt de eerste 'regeringsmelk' aangevoerd. Een Centraal Bureau ter voorziening van levensmiddelen distribueert melk uit de gebieden, die niet meedoen aan de melkstaking, over de getroffen steden in gebieden waar wel gestaakt wordt. Zie ook het item over de melkstaking van vorige week.

Zaterdag 16 oktober 1915 - Vandaag worden de nieuwbouwwoningen van de woningbouwvereniging De Arbeiderswoning aan het Van Beuningenplein en de Zaagmolenstraat opengesteld ter bezichtiging.
In het bestuur hebben twee giganten zitting: Floor Wibaut en architect Berlage.

De vereniging werd in 1918 al weer opgeheven en de woningen overgedragen aan de Gemeente Amsterdam. Dit soort woningen zijn dan verder bekend als de 'gemeentewoningen'.

Zie verder Wikipedia.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2015. De keuze '2014' leidt naar aflevering 1 van 2014, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Veel van de historische afbeeldingen van Amsterdam komen uit de collectie van het Stadsarchief Amsterdam

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave