Nieuwezijds Kolk 11. Tegen het achterhuis stond een traptoren, zoals een trappenhuis buiten de gevel genoemd wordt. Veel kom je daarvan niet tegen in Amsterdam. Het is een typisch Middeleeuws fenomeen, zo'n traptoren. Dat is natuurlijk niet misplaats aan de zuidzijde van de Nieuwe Kolk, want dat is een van de oudste plekjes van de Middeleeuwse stad.

Soms wordt er in recentere bouw nog wel eens een traptoren bij wijze van versiering aangebracht. Hieronder een foto van het Noord-Hollands Koffiehuis (1912) mèt een traptoren. Waarschijnlijk omdat Leliman zich liet inspireren door het Paalhuis op de Nieuwebrug.

Hieronder nog een blik op het pand vanuit de Dirk van Hasseltssteeg.

En na al dat gebreek en gesloop blijkt Nieuwezijds Kolk 11 en de huizen met de lagere nummers er allemaal nog te staan, gerestaureerd en wel. Alle hogere nummers en nog zo het een en ander op de Kolk is nieuwbouw i.o.v. de ABN-AMRO. Dat was nog in de tijd dat de bomen voor ze tot in de hemel groeiden en ze een behoorlijk grote mond hadden. Ze hebben de opgravingen rond deze mogelijk oudste plek van de stad gefrustreerd, dreigend met miljoenenclaims. Moet ú eens proberen!

De BMA heeft nog wel veel werk gemaakt van de restauratie van de huizen 9-11. Klik de foto hieronder voor beeld.

Waar liggen de schepen en wat zijn de mannen aan het lossen?

We gaan het hebben over een gemeentelijke voorziening die nogal eens van locatie wisselde. Ook die op de foto links was maar tijdelijk.

Uw oplossing via deze link.

Doe mee en verzamel zoveel mogelijk informatie en afbeeldingen die betrekking hebben op de quizfoto van deze week. Onze redactie bakt er weer een verhaaltje van.

Brand in de Meel- en Broodfabriek (MBF), een initiatief van Samuel Sarphati. De eerste, die van de afbeelding links, stond op een eilandje aan de samenkomst van de Lijnbaans- en Vijzelgracht, daar waar de Stads-stratenmakerswerf was geweest voordat die in 1855 verhuisde naar de Stadstimmertuinen. In 1857 was Sarphati's Meel- en Broodfabriek operationeel. De brand hiernaast was op 5 februari 1879, maar er is bitter weinig over bekend. De consternatie door de brand was zo groot dat niemand er aan dacht de brandweer te bellen. Een krantenbericht pocht weer dat de brandweer snel ter plaatse was. Na het alsnog waarschuwen dan. De rookpluimen van een stoomboot in de gracht komen van de blusboot Jan van der Heijden, die met de grootste moeite door het ijs naar hier kon komen.

De brand betrof alleen de meelfabriek; de broodfabriek, het magazijn en alle bijgebouwen bleven gespaard. De politie had een aantal 'kwaadwilligen' gearresteerd, die het bluswerk probeerden te saboteren. Vast kleine bakkertjes die de concurrentie wilden platleggen? Ondanks dat de bakkerij zelf niet geraakt was kwam de productie tegen even stil te liggen. De MBF was gelukkig goed verzekerd, zodat de schade van ruim ƒ300.000,- geen financiële schade zou berokkenen.
Sarphati was niet zodanig filantroop en ziener dat de door de brand tijdelijk werkeloze arbeiders niet uitbetaald werden. Ook de agentschappen, die zijn brood distribueerden en een tijdje geen brood kregen geleverd konden niet op enigerlei steun reken.

In het uitgebreidere artikel (link hieronder) bekijken we wat de aanleiding tot de stichting van de broodfabriek was. Hoe het initiatief ontvangen werd door de concurrentie en door de consument. En hoe het de MBF verder verging en hoe zij moest wijken voor de verkeersdoorbraak Vijzelstraat-Vijzelgracht. En toch pas in 1966 gesloopt werd en dat het toch nog tot 1980 duurde voor er eindelijk iets voor in de plaats kwam. De foto hieronder is van 1978. Vandaag wordt het nieuwgebouwde pand door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) gebruikt.

Het uitgebreide artikel staat voor u klaar, als zesendertigste aflevering van ons eigen jaarboek Fotoquiz 2015.

Klik deze link om alleen aflevering 36 te lezen.

U kunt ook alle aflevering tot vandaag tegelijk inzien: klik hier (of de omslag links) voor het jaarboek zover als het gevorderd is (>21MB).

Aflevering 36 werd samengesteld uit materiaal van Anneke Huijser, Maaike de Graaf, Ria Scharn en we hebben gespiekt wat Frederik J.Dubiez en Jan Wagener over het onderwerp schreven in Ons Amsterdam.

Wat? Waar?

Ach, met die kerk op de achtergrond is het waar? mogelijk niet zo'n punt. Maar wat is dat voor een rond gebouw in de voorgrond? Waarvoor diende het? En dan toch voor de volledigheid: waar stond het precies?

Uw oplossing(en) graag via deze link

Oplossing vorige week:

Markenplein, hoek Joden Houttuinen. Ik las over een zoektocht naar leesbibliotheken (in Noord-Holland) met uiteindelijk toch het gewenste resultaat.
Bij Kees Huijser ging een lampje branden en hij scharrelde een boekje op uit de kast: M.G.Gans, De Amsterdamse Jodenhoek in foto’s 1900-1940. En daar was'ie, de foto.
De begeleidende tekst:
Boekhandel-leesbibliotheek aan het Markenplein hoek Joden Houttuinen op een foto uit 1928. Het Markenplein bestaat niet meer en lag aan het eind van de Muiderstraat tussen de Rapenburgerstraat en het Jonas Daniël Meijerplein in de Amsterdamse Jodenbuurt.

Kees was ook nog de eerste met het goede antwoord.

Op deze iets vroegere foto (1915) zit bakkerij M.Werkendam nog in het pand. Daar zijn heel wat meer foto's van bekend, die ook wel eens deze quizpagina bereikten.

Op onderstaande foto is het hoekpand links nog net te zien. Waar de foto over gaat is het verbranden van de chomets. Onder de uitroep "Chomets, chomets", verbranden kinderen in de Amsterdamse Jodenbuurt op de ochtend voor het joodse Paasfeest restanten brood en andere spijzen die tijdens de feestdagen niet geoorloofd zijn.

De oude draaischijf is precies in het midden van deze Google Maps satellietfoto van het Oosterdok. Ernaast ligt een nieuwe draaibrug naar de woonarken in de Dijksgracht en de Klimmuur.

Kees schrijft bij zijn oplossing:
Vroeger ging ik vanuit Zaandam op de fiets naar de Don Bosco LTS op de Polderweg. Ik fietste dan naar de Valkenwegpont (naast Hollandia Kattenburg en de ADM) en kwam uit op de De Ruijterkade bij de brandweerkazerne (met natuurlijk de rokende stoomblusboot “de Jason”). Dan links af de onderdoorgang en dan lag aan je linkerhand de draaibrug, die overigens altijd openstond in mijn beleving. Het water liep van het Oosterdok naar het IJ. Aan de overkant was het Marine-Etablissement en daar lagen weer het logement/ramschip “de Buffel” (nu museumschip in Rotterdam) en de oude torpedobootjager de “Van Kinsbergen”. Mijn reis ging dan verder via Kattenburg, de Nieuwe Vaart, Pontanusstraat , Muiderpoortstation naar de Polderweg in Oost.

Paul Deelman vliegt regelmatig boven Amsterdam en deelt soms zijn foto's met zijn volgers. Weet u waar dit is? Uw oplossing graag via deze link. Foto © Paul Deelman 2015

Amsterdam is bezig met een tunnel die de Spaarndammerbuurt moet verbinden met de nieuwbouw in het gebied van de Houthaven. Hier een AT5-filmpje met een tussenstand. Klik de afbeelding om te zien.

Amsterdam Cultuur-Historische Vereniging (ACHV) gaat met ingang van donderdag 17 september elke 2e donderdag van de maand lezingen verzorgen op Keizersgracht 218b (bij Westermarkt), 1016DZ Amsterdam-centrum. Aanvang 20 uur.

Donderdag 17 september 2015 lezing Joodse geschiedenis van Amsterdam (sociaal-cultureel) door René Valensa

Na een korte inleiding over hun komst naar Amsterdam, de woon- en economische omstandigheden en typisch joodse beroepen in de beginjaren, maakt u een virtuele wandeling door de oude jodenbuurten met foto's van ca. 1900 tot 2005. Er worden beelden getoond van huizen en andere plekken van bekende (rijke) joden, van weeshuizen en theaters. De virtuele wandeling voert u ook door de vroegere arme jodenbuurten. Hierbij wordt niet het religieuze, maar vooral het sociale leven van de Amsterdamse joden belicht. Aanvang 20.00 uur. ACHV-leden gratis; Stadspas € 2,50; Gasten € 5,00

Op de foto boven de Uilenburgerstraat rond 1900, onder voorbereidingen voor de Pesachviering in 1909, Jodenbreestraat. Op de karren ligt serviesgoed voor de Joodse gelovigen die zich het voorgeschreven nieuwe servies konden veroorloven.

Ik kreeg een link toegestuurd naar een Youtube-filmpje dat een poging doet zes regels vast te stellen hoe je een attractieve stad moet plannen. Veel van de stellingen passen wonderwel in de nieuwe rubriek "Je wilt toch niet...". Het filmpje duurt bijna een kwartier en is in 't engels.

Ik kreeg nog een foto toegestuurd, om te laten zien hoe overweldigend New York als stad is. De boodschap is overgekomen en mijn besluit staat nu vast.

Landelijke bebouwing aan de Boerenwetering, zoals J.L.Scherpenisse die in 1906 fotografeerde. Het gebied werd in 1896 geannexeerd en aan de overkant kwam de bebouwing van de Ruysdaelkade rond 1900 gereed. De westelijke zijde van de wetering zal pas later bebouwd worden, na het in 1906 uitkopen van de Waskaarsenfabriek die de omgeving verpest met zijn uitstoot. De opgang naar een brug is rechts nog te zien, maar het brugdek is al verwijderd.

Ook al wordt dat uit deze Street View niet zo duidelijk, de huizen aan de Ruysdaelkade staan er vandaag nog ongeschonden bij.

Nieuwer-Amstel, dat sinds 1964 Amstelveen heet, nam tienduizenden ex-Amsterdammers in de gemeente op. Daarvoor verrees langs de noordgrens van de gemeente (Ceintuurbaan) veel nieuwbouw, waar ten tijde van de annexatie van 1896 al 20.000 mensen woonden. Langs de noordgrens van N-A liep een oost-west verbinding (Verbindingsweg) over vroegere paden, zodat de notabelen vanuit Amstelveen het gemeentehuis aan de Amstel met hun koets konden bereiken. De Verbindingsweg werd in 1893 omgedoopt tot resp. Rustenburgerstraat, Roelof Hartstraat en Alexander Boersstraat (rose op de plattegrond links). In 1902 legde Amsterdam een nieuwe brug voor de Ceintuurbaan om aansluitend de Roelof Hartstraat daarop aan te laten sluiten.

Op de plek van het huisje van de foto (rood) raast nu het verkeer over de Hobbemakade. Tegenover elkaar liggen hier twee nieuwe straten, de Gerard Terborgstraat en de Van Ostadestraat. Alleen de laatste had een pad als voorloper: het Hoedemakerspad. De eerste dus alleen dat korte stukje Roelof Hartstraat uit de tijd van Nieuwer-Amstel.

Wilt u ook weten hoe het er voor die bebouwing aan de Ruysdaelkade uitzag? Ook daar is een afbeelding van. De huisjes staan aan het eind van het Hoedemakerspad.

Wie Roelof Hart was? Lees een biografie van de hand van Fred van Kooij via deze link. Fred leverde ook precieze informatie over de omgeving.

In 1915 zijn over het hele land verdeeld militaire sportwedstrijden georganiseerd voor gemobiliseerde sporters en beroepsmilitairen. In een aantal voorronden wordt toegewerkt naar een nationaal atletiek-kampioenschap in het weekeinde van 11-12 september 1915 in het stadion van Amsterdam. Z.K.H. prins Hendrik zal bij enkele evenementen aanwezig zijn. Dat is niet bij de wedstrijd van de foto links. Links is de commandant van de Stelling van Amsterdam Ophorst te zien en naast hem de voorzitter van het NOC, baron Van Tuyll van Serooskerken.
Organisator is de Centrale Sportcommissie van de Stelling van Amsterdam. Bedoeling is niet alleen de gemobiliseerde sporters een uitlaatklep te bieden maar ook om fondsen te werven voor alle gemobiliseerden.

Zaterdag begint met de sportdag voor de officieren. Tegen de verwachting in hebben die geen bezwaar tegen publiek erbij en daarom zijn de wedstrijden toegankelijk. 103 Officieren hebben zich voor de onderdelen aangemeld. Buiten de gebruikelijke atletieknummers wordt er op drie gravelbanen getennist om het Nederlands kampioenschap door 32 deelnemers herenenkelspel en 21 paren herendubbel.
Zondag is echter de grote dag. Er melden zich om 10:00 uur 600 militairen voor de diverse disciplines. Om 12:30 uur voegen zich daar nog eens 1200 niet-militaire mannen en vrouwen van de Turnbond bij, voor de echte nationale kampioenschappen turnen. Om 15:00 uur worden militaire colonnes in het stadion verwacht die vanuit verschillende stellingen naar Amsterdam zijn gemarcheerd. Dan zullen demonstraties gegeven worden door land- en zeemacht w.o. een batterij-exercitie van een peloton artillerie. Dat is het programmapunt waarbij Hendrik aanwezig is. Het geheel begint met een defilé langs de eretribune. Het feest wordt besloten met een voetbalwedstrijd tussen twee 1e-klassers: HVV en HFC. Daarna de prijsuitreikingen.

Zaterdag 11 september 1915 - Staking bij de A.T.A.X. van monteurs en batterijarbeiders. Die laatsten zijn nodig omdat de Atax (tot 1919) elektrische taxi's gebruikt.
De maatschappij verplicht chauffeurs het werk van hun stakende collega's te verrichten, wat enkelen weigeren. Die worden op staande voet ontslagen maar stappen naar de rechter en krijgen gelijk. Tot stomme verbazing van de directie. En de zaak diende voor de kantonrechter, dus beroep is niet mogelijk.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2015. De keuze '2014' leidt naar aflevering 1 van 2014, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Veel van de historische afbeeldingen van Amsterdam komen uit de collectie van het Stadsarchief Amsterdam

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave