De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Erwin Meijers. De nieuwe opgave komt daarom van hem. De vraag is:

Wat is het adres van deze twee huizen?

Oplossingen via deze link

Foto: RCE

Elke keer weer verbazen wij ons over de metamorfose die dit Koningplein heeft ondergaan. En dat allemaal in dienst van het verkeer.
Wat op deze foto al een ruim plein is, is het gevolg van het in 1662 dempen van de Heiligewegs-burgwal, een dwarsgrachtje tussen Singel en de vestgracht, de latere Herengracht. De wallekant op deze foto loopt naar rechts op en dat is naar de overkluisde Heiligewegssluis. Die brug werd in de 19de eeuw verbreed voor de paardentram van de AOM en dat verbreden en versterken ging met het zwaarder en langer worden van de trams nog een kleine eeuw door tot het de gigantische brug van vandaag was geworden.
Slechts weinigen weten dat onder die brug de restanten van de sluiskolk nog duidelijk zichtbaar zijn. Tijdens de volgende rondvaart met vrienden of kennissen maar eens op letten.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Erwin Meijers, Mike Man, Ria Scharn, Arjen Lobach, Jos Mol, Anje Belmon, Anneke Huijser, Adrie de Koning, Paul Graalman, Hans van Efferen, Robert Raat,

Anje Belmon weet niet van ophouden, zoveel foto's zij stuurde om u eens aan het zoeken te zetten. Of u van deze foto maar even de straten wilt benoemen waar het hoekhuis aan staat.

Welke hoek is dit?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Van diverse deelnemers kregen wij de mededeling dat "het origineel" van deze tekening in de Beeldbank aanwezig was. Dat lijkt maar zo! Er zijn een aantal verschillen in beide aquarellen: twee personen op de stelling van de molen, één boog van de brug minder, verschillen in het groene perk, verschil in de boomkruinen en het kader verschilt (maar dat hadden wij er af gesneden omdat daar de oplossing in staat). In de verte zien we de Hoogesluis over de Amstel en de molen heet d'Eendragt. De molen heeft meer namen gekend en uiteraard zijn die goed gerekend. Zie voor meer details aflevering 7 van het Jaarboek 2015.

Afb: Collectie DvdK

Goede oplossingen kwamen van Paul Graalman, Arjen Lobach, Ria Scharn, Anneke Huijser, Hans van Efferen, Robert Raat, Anthony Kolder,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.
Blijf sturen, zodat wij de aantrekkelijkste platen kunnen kiezen!

Iets heel anders deze week. Een 17de-eeuws pand waar flink aan is gesleuteld door de eeuwen. Dat is een dubbelpand achter gezamenlijke voorgevel..., altijd geweest. Door de achterbouw is het hoofdzakelijk in gebruik geweest als werkpand met woonfaciliteiten. Het is zelfs een textielfabriek geweest. Ons gaat het om een wel heel bijzondere toepassing rond 1900.

Waar is dit?

Wat was de bestemming van dit pand tussen 1895 en 1904?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dat was natuurlijk een lelijke streek, deze foto te plaatsen van het Luthers weeshuis op de Lauriergracht, maar dan zonder zadeldak en zonder timpaan. Het weeshuis werd tijdens de Franse bezetting gevorderd om er een hospitaal van te maken en alle bewoners moesten verhuizen. Na 1813 kwam het gebouw niet terug in handen van de Evang. Lutherse gemeente en kende diverse bestemmingen w.o. kazerne.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Prent hieronder: Caspar Philips, bron: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Minne Dijkstra, Ria Scharn, Anneke Huijser, Paul Graalman, Anje Belmon, Mike Man, Jos Mol, Adrie de Koning, Hans van Efferen,

Als je een eeuw geleden met je camera op pad was gegaan had je dit nog kunnen kieken. Door de tramrails moeten we iets meer vragen dan alleen de straatnaam.

Welke straat is dit?

Welke huisnummers zijn hier in beeld?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dat deze foto een Jordaangracht moest zijn die op de Prinsengracht aansloot, was duidelijk vanwege de schuine aansluiting. U diende dan - met de plattegrond van de stad erbij - nog wel even vast te stellen welke gracht het was. Gezien de opstelling van de bruggen komen maar twee dwarsgrachten in aanmerking (Leidse- en Looiersgracht) en met de voetbrug halverwege (nog steeds) blijft alleen de Looiersgracht over.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Harry Snijder, Paul Graalman, Arjen Lobach, Ria Scharn, Han Mannaert, Mike Man, Minne Dijkstra, Anneke Huijser, Jos Mol, Hans Olthof, Anje Belmon, Adrie de Koning, Robert Raat, Hans van Efferen,

Paul Graalman heeft een suggestie:

"In het Oosterpark werden concerten gegeven, vaak door harmonieën. Er staat een muziektent vlakbij het Lab.
Ook in het naastgelegen Parkherstellingsoord werden wel concerten gegeven.
De trap van het Lab biedt een uitstekende mogelijkheid om een mooie groepsfoto te maken".

Het viel Ruud trouwens op dat in de huidige situatie de trap drie treden minder heeft. D.w.z. dat het wegdek sindsdien een dikke halve meter opgehoogd is.

Op de foto de muziektent uit 1909, gebouwd door de Utrechtsche Machinefabriek naar een ontwerp van Publieke Werken. De muziektent is nog geen 100 meter verwijderd van het vm. Lab.

Weet u hoe 't precies zit?

Bij welke gelegenheid werd de foto hierboven gemaakt?

Misschien heeft u een betere suggestie?. Laat 't ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De Letterenfaculteit, het PC Hoofthuis
Lopend door de stad, kom je geregeld gebouwen tegen waarvan je denkt: dit herinner ik me anders, maar hoe was het ook alweer? Aan  het Singel staat een dergelijk gebouw, een enorme kolos die vrijwel de hele gevelwand tussen de Torensluis en de Raadhuisstraat beslaat.

Het gaat hier om het PC Hoofthuis, de Letterenfaculteit van de Universiteit van Amsterdam en het moet gezegd worden; de Gemeente Amsterdam, met zijn onderdelen als de Universiteit van Amsterdam, staat niet bepaald bekend als de verfraaier van de stad. Er zijn vele voorbeelden te noemen van ernstig uit de toon vallende bebouwing en het PC Hoofthuis mag hier zeker toe gerekend worden. Onder studenten staat het gebouw ook wel bekend als 'Het huis van de Kobolden' en daar zit wel wat in. Laten we nu eens kijken hoe het er hier vroeger uitzag en we beginnen met de tijd dat de Donkere Sluis nog in het Singel uitmondde.

In 1857 bezocht Benjamin Brecknel Turner Amsterdam en maakte een serie foto’s waarvan één van het Singel met de Donkere Sluis. In het midden zien we de Korte Huiszittensteeg die na sloop van een flink aantal panden de Raadhuisstraat werd. De huizen op de foto hebben kelderingangen aan het water, iets wat je in Amsterdam, in tegenstelling tot Utrecht, eigenlijk nooit ziet. Amsterdam ligt veel lager dan Utrecht en vandaar dat zulke hoge wallenkanten hier niet voorkomen. Dat het hier wel gebeurde, komt omdat de huizen ‘Op de Hoge Sluis’, (zoals de Donkere Sluis eigenlijk heette) gebouwd werden. Uitgebreide informatie over de Donkere Sluis en deze huizen valt te lezen in het PDF van Theo Bakker over deze doorvaart.
De donkere Sluis verdween, maar de kelderingangen zijn op de foto van rond 1870 nog wel te zien (foto hieronder).

In 1874 verrees op nummer 179 het nieuwe gebouw van de Twentsche Bank en tegelijkertijd werd op nummer 169-175  de ‘Koninklijke Ned. Fabriek van Suikerwerken, Chocolade en Likeuren De Bont en Leijten’ gebouwd. Omwonenden klaagden volgens de krant over de loods op palen die 18 maanden lang voor hun deur bleef staan.

Alle foto's bij dit artikel: Stadsarchief Amsterdam

In 1910 kocht de Bank wegens uitbreidingsplannen alle resterende panden (inclusief de suikerwerkenfabriek) tussen de Torensluis  en de Raadhuisstraat en in 1920 werden ze bijna allemaal gesloopt en de nieuwe panden opgetrokken. De Twentsche Bank fuseerde in 1964 met de Nederlandsche Handel-Maatschappij tot de Algemene Bank Nederland (ABN) en in 1991 ging die op zijn beurt weer samen met de Amro Bank op in de ABN Amro. De kantoorgebouwen, die met de achterkant aan het Singel stonden, werden gesloopt en in 1984 verrees de nieuwbouw voor de Universiteit. Ik heb overal gezocht naar een overzichtsfoto van dit stuk Singel voor de sloop in 1979 en gemerkt dat die gewoon niet te vinden is. Alles wat ik boven water kreeg, zijn de foto van het eerste gebouw van de Twentsche Bank en foto’s die tijdens de sloop van de grachtenwand gemaakt zijn. Die laten een aantal niet erg bijzondere gebouwen zien en er zal dan ook weinig weerstand tegen de sloop geweest zijn. De Twentsche Bank heeft geen diepe indruk achtergelaten.

Het enige gebouw dat nog fier overeind staat is het ‘Witte Huis’ op de hoek met de Raadhuisstraat. Eerder eigendom van de Twentsche Bank (die het in 1920 eigenlijk al wilde laten slopen) en nu onderdeel van de UvA. Hopelijk blijft dat nog heel lang overeind staan.
Vandaag de dag wil de Universiteit van het PC Hoofthuis af. Er zijn plannen om er een nieuwe bestemming aan te geven die gericht is op de behoeften vanuit de buurt, met woningen en allerlei voorzieningen. Dat is op zich best mooi natuurlijk, maar omdat tegenwoordig het gebouw de status van Gemeentelijk Monument heeft, valt te vrezen dat we nog voor onbepaalde tijd met dit ‘Huis van de Kobolden’ zitten opgescheept.

U heeft deze foto's vast al eens gezien. Het zijn scenes van de tabaksveilingen in Frascati. In een eerdere serie over amusement in de Nes kwam u Frascati als theater en horeca-etablissement tegen. Daar werd ook al verteld dat het een veilinggebouw werd toen de Nes uit de gratie van het uitgaanspubliek raakte. Vóór WO2 was tabak het belangrijkste artikel dat er geveild werd, naast huizen.

De tabaksveilingen waren een hoofdstuk apart. Hele wildwest-taferelen speelden er zich af, maar hoe kwam dat zo? Nergens anders zag men dat, ook niet in Rotterdam, de tweede tabaksveiling van het land. Dat zat 'm in het 'systeem' van eerste- en tweedehands makelaars. Alleen de eerste konden een bod uitbrengen op grote partijen tabak van de grote producenten/importeurs als bijvoorbeeld de Deli Mij. De meeste tabak die hier geïmporteerd werd kwam uit Sumatra.

De kleinere handelaren, de tweedehands makelaars, moesten bij de eerstehands te biecht om aan tabak te komen. Op vrijdag werden de partijen toegewezen aan de hoogst biedende eerstehands. Wie dat was geworden werd op de kantoorverdieping afgeroepen en de tweedehands stuurden knechten naar boven om de berichten af te wachten. Zodra dat gebeurde stortten de knechts zich van de trappen naar beneden waar de eerstehands makelaars hun loges hadden. Al schreeuwende voor welk bedrag ze welke hoeveelheid wilden hebben, werd die al of niet toegewezen. Dat was de hele reden voor het tumult en gedrang. We denken dat ze het daarboven wel een leuk spelletje vonden en het zo lieten.
Op dat soort vrijdagen trokken de 'tabakkers' hun oudste plunje aan want er sneuvelde wel eens een knoop of nog erger.
Een Amerikaanse klant kwam het gebeuren op een vrijdag bekijken en nam zijn vrouw mee. Op enig moment kwam zij op het onzalige idee eens de trap op te lopen om te kijken wat er boven allemaal gaande was. Op dat moment werd een partij afgeroepen en stortten de mannen zich naar beneden en liepen mevrouw compleet onder de voet. Wat de gevolgen hiervan waren, verhaalt de anekdote niet.

Beide foto's: Stadsarchief Amsterdam

Hofjes in de Anjeliersstraat
door Adrie de Koning en Jos Mol

Inleiding
De Anjeliersstraat is niet de mooiste straat in de Jordaan. Er is veel gesloopt en vervangen door niet al te fraaie nieuwbouw. Maar dat is een kwestie van smaak. Toch zijn er in deze straat vele hofjes geweest, te weten:

• het Bijbelhofje op nummer 39-55
• het Trompetterhofje op nummer 93-95
• het Van Beeckhofje op nummer 104-112
• het Hofje Teding van Berkhout op nummer 118-124
• het Nieuwenhuizenhofje op nummer 121-127
• het Anjeliershofje op nummer 138-140

Maar het zijn hofjes waar niet heel veel over bekend is. Veelal waren er oorspronkelijk gangen, waar bepaalde ambachtslieden waren gevestigd en die later hofjes werden. Toch zullen we per hofje enige wetenswaardigheden vermelden, waarbij het artikel "Jordaan, koninkrijk der sloppen" van theobakker.net een zeer nuttige informatiebron is geweest.
Tussen de Anjeliersstraat en de Westerstraat zijn ook nog woningen gebouwd, die via beide straten bereikbaar zijn. Ook dit werd een hof genoemd, namelijk het Concordiahofje.

Ligging
De Anjeliersstraat loopt van de Prinsengracht naar de Lijnbaansgracht, evenwijdig aan de Westerstraat.

Bijbelhofje
Dit hofje bestaat niet meer. Het is omstreeks 1920 verdwenen. Het is waarschijnlijk in de 18e eeuw tot stand gekomen, want er bestaat een tekening uit 1797 van H.P. Schouten met een afbeelding van het hofje (links). Dit hofje lag aan een gang die liep naar de Tuinstraat.

Afb: H.P.Schouten -1797
bron: Stadsarchief Amsterdam

Trompetterhofje
Dit hofje stond tussen de Anjeliersstraat en de Tuinstraat en was bereikbaar via een laag gangetje. Het is in 1627 gesticht en was bestemd voor weduwen die lid waren van de Waalse Gemeente. Er waren acht woninkjes, verdeeld over twee panden met beneden- en bovenwoningen.

Foto: Nico Swaager -1931
bron: Stadsarchief Amsterdam

Van Beeckhofje
Dit hofje lag aan de Schuier-makersgang. Het werd gesticht door Pieter Pietersz. van Beeck bij testament van 1734.  Het hofje werd kort voor de Tweede Wereldoorlog door de gemeente Amsterdam gekocht van het Fonds Heemskerck (zie hierna). Vervolgens is het hofje gesloopt.

Foto: Nico Swaager -1931, bron: Stadsarchief Amsterdam
Tekening: Herman Misset -1901, © Erven Misset, bron: Stadsarchief Amsterdam

Hofje Teding van Berkhout
Dit hofje lag aan de Stoppersgang. Het dankt zijn naam aan de uit Delft afkomstige notabeel Jan Teding van Berkhout die in 1786 beheerder werd van het hofje. Hij was een nazaat van Aletta van Heemskerck die samen met haar zuster Hillegonda in het midden van de 18e eeuw het Fonds Heemskerck stichtte. Beide zusters bezaten een huis aan de Stoppersgang en brachten dit in het fonds in. De huisjes werden bewoond door arme, godvruchtige gereformeerde vrouwen.
De huisjes werden gelijktijdig met het Van Beeckhofje door de gemeente opgekocht en gesloopt.

Foto: Nico Swaager -1931
bron: Stadsarchief Amsterdam

Nieuwenhuizenhofje
Dit werd ook de Nieuwenhuizengang of Bezemmakersgang genoemd. Het bestond uit een huis met 4 achterhuizen.

Anjeliershofje
Het hofje bestond uit 4 achterhuisjes die via een gang vanuit de Anjeliersstraat bereikbaar waren.
Overigens is tegenwoordig op de nummers 39-59 een vereniging van eigenaren gevestigd die ook de naam Anjeliershofje gebruikt.

Foto: Nico Swaager -1931
bron: Stadsarchief Amsterdam

Foto hieronder: Stadsarchief Amsterdam

Concordiahofje
Via de Anjeliersstraat is het eind 19e eeuw gebouwde complex met arbeiderswoningen Concordia te bereiken, maar ook vanuit de Westerstraat is er een doorgang naar de nummers 353 t/m 381. Het is niet toegankelijk voor onbevoegden. Maar als u zich bevoegd voelt, is aan het eind van de doorgang wel een lantaarnpaal te zien, welke is aangebracht op een oude steen met de stichtelijke tekst:

   DE VREEZE
   DES
   HEEREN
   IS EEN
   SPRINGBRON
   DES
   LEVENS

Het is wel opvallend dat deze tekst aan de "chique" kant van de Westerstraat stond en niet aan de kant van de Anjeliersstraat!

  Elsje door Rembrandt getekend

Maandag 16 december 1918 - De Gemeenteraad besluit voor ƒ5 miljoen deel te nemen in het kapitaal van de in september 1918 opgerichte Hoogovens te Velsen. Dat behoeft de nodige toelichting want het zou toch vreemd zijn dat Amsterdam 'in staal ging'. Dat lag natuurlijk anders: Hoogovens overwoog, om cokes voor het stoken van de ovens, zelf in een aparte fabriek te produceren. En tevens om een bijproduct van de vervaardiging van cokes, gas, commercieel uit te buiten. Amsterdam was dichtbij en zou zeker de grootste klant worden. Amsterdam had ook wel oren naar levering door een externe partij want de annexatie van grote gebieden ten noorden van Amsterdam waren aanstaande. De keus was tussen een gasfabriek in Noord te bouwen of een contract met Hoogovens af te sluiten. Dat was een heikel plan van Hoogovens want als er geen staal te verkopen was, moest de cokesfabriek blijven draaien om de gasleveranties niet in gevaar te brengen. En wat doe je dan met bergen cokes? Bovendien kwam men niet zo makkelijk tot overeenstemming met Amsterdam, over wie de gasleiding van Hoogovens naar Amsterdam-Noord zou betalen. De schattingen daaromtrent bewogen zich tussen ƒ250.000 en ƒ300.000. Met het deelnemen van Amsterdam in een aparte NV voor gasleveranties lijkt men tot een akkoord te zijn gekomen.

Op de foto van de cokesfabriek in een verder gevorderd stadium

Vrijdag 20 december - Nog meer annexatieperikelen. Zo ongeveer alle gemeenten die bij de Amsterdamse plannen betrokken zijn, weren zich krachtig tegen annexatie. Behalve die in Waterland (Ransdorp, Nieuwendam, Buiksloot), die zozeer geleden hebben onder de watersnood van 1916 dat zij financieel gezien bankroet zijn. Zij hebben Amsterdam gesmeekt om geannexeerd te mogen worden.
Geld speelt tijdens de voorbereidingen van deze annexatie een grote rol. De gemeenten die zich nog steeds weren, zien in de grote stad wel de melkkoe die op korte termijn voor extra inkomsten kan zorgen. Watergraafsmeer wil niets weten van overname maar gaat onder de juiste voorwaarden akkoord met de voorbereiding voor de bouw van een groot complex arbeiderswoningen aan de Middenweg (Betondorp?). Nieuwer-Amstel verzet zich tegen de overname maar bepaalt separaat dat annexatie van alles beneden de Zuidelijke Wandelweg helemaal onbespreekbaar is, daarmee de ruimte scheppend voor het gedeelte ten noorden daarvan. Bovendien dient Nieuwer-Amstel vast de nota in als de overname toch doorgaat: ƒ787.300,-

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2018. De keuze 2014 t/m 2017 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave