De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Aschwin Merks. De nieuwe opgave komt dan ook van hem. De vraag is:

Waar is dit?

Voor welke instelling werd dit gebouw neergezet?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Wat halen mensen toch verschrikkelijke dingen uit met oude huizen. Een 'blinde met een krukstok' kan zien dat Zwanenburgwal 54 en 56 twee aparte panden waren en dat er zo nodig een groot woongebouw van gemaakt moest worden. Huisnummer 54 bleef daarbij staan maar werd in de trant van nr.56 (nieuwbouw?) met twee verdiepingen verhoogd. Zou de extra belasting van de fundering doorberekend zijn? Dit is al in 1928 gebeurd o.l.v. architect Han van Lochem, volgens Anje Belmon met een erg laag budget. In een recente opknapbeurt is de gevel wat meer in balans gebracht.
Onno Boers maakte nog attent op de gevelsteen uit de top van het pakhuis 54 die nu boven de ingang van hetzelfde pand prijkt.
Dit dubbelpand is hernummerd naar 118-154.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Aschwin Merks, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Ria Scharn, Onno Boers, Robert Raat, Harry Snijder, Jos Mol, Mike Man, Adrie de Koning, Anje Belmon,

Foto: In De Ver Gvlde Son
bron: VVGA (Klik de afbeelding voor de bijbehorende tekst)

Oud stokpaardje van uw webmaster. Een foto met bekende elementen maar met een geniepige vraag: de fotograaf stond tijdens verbouwingswerkzaamheden in/op een specifiek huis in de stad. Wij willen minstens horen in welke straat/gracht/plein/kade dat huis stond/staat.

Waar stond de fotograaf?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Op de Brouwersgracht 278 stond deze Diaconieschool van de Nedelands Hervormde Gemeente. De bouwtekeningen stammen uit 1878 dus de bouw zal rond 1880 voltooid zijn. Op enig moment (1948?) veranderde de bestemming in internaat voor schipperskinderen en ging toen Willem de Clercqschool heten. Die school verhuisde in 1963 naar de Tweede Nassaustraat en sindsdien is dit gebouwtje in particuliere handen. Er is een VPRO-film te vinden die doet vermoeden dat dit internaat iets te maken had met eenzelfde instellling op de Droogbak.
In 1966 is het nog even gekraakt geweest.
Het lage gebouw rechts (276) is het IJkkantoor.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Ria Scharn, Kees Huyser, Han Mannaert, Robert Raat, Harry Snijder, Mike Man, Jos Mol, Adrie de Koning, Anje Belmon, Aschwin Merks, Otto Meyer,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Een bouwput..., een enorme bouwput mag je rustig zeggen. Houdt u zich vast aan de kerktorens in de wazige achtergrond. Bedenk dan ook nog dat dit een foto is en, hoe oud ook, dat deze foto dus uit het tijdperk van de (vroege) fotografie stamt. Het zal u niet verbazen dat deze bouwput zich buiten de Singelgracht bevond. De vragen zijn:

Wat is hier in aanbouw?

Waar is dit?

Oplossingen graag via deze link

Ook deze fotograaf hoort u pas volgende week.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

We schrijven 1956. Rusland slaat een in Hongarije opbloeiende wens naar meer zelfstandigheid met briuut geweld neer. Het anti-communistische sentiment in Amsterdam neemt aggressieve vormen aan, hoe rood de stad ook moge zijn. De woede richt zich op alles wat CPN of aanverwant is. Zo wordt de Pegasus-boekwinkel in de Leidsestraat vernield en geplunderd. Maar de meeste aandacht krijgt het gebouw waar de CPN zetelt en hun dagblad De Waarheid wordt gedrukt: Felix Meritis op de Keizersgracht. Omdat we per slot van rekening met een rijksmonument te maken hebben, treedt de politie op tegen vernielingen aan het gebouw. Zij zijn echter niet bestand tegen de opgeklopte "volkswoede" en krijgen assistentie van de Marechaussee, hier op de foto. Ze zullen ongetwijfeld op meer punten rond de Jordaan gestaan hebben maar hier is dat de Oude Looiersstraat, op de hoek met de Prinsengracht.

Foto: Ben Merk; bron: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Arjen Lobach, Robert Raat, Anneke Huijser, Adrie de Koning, Jos Mol, Mike Man, Anje Belmon, Aschwin Merks,

Ja hoor..., daar is er weer een. Een erepoort t.g.v. een of ander feest. De vraag is natuurlijk: waar stond dzez poort?

Waae stond deze erepoort?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

In de achtergrond staan een aantal heel typische classicistische gevels. Ze zouden van Vingboons kunnen zijn of van een volger. De Cromhouthuizen zijn het niet, die staan niet zo dicht bij een dwarsgracht. Dit is de Herengracht. Vooral de brede gevel valt op, die de Engelse koopman Joannes Elison in 1665 op anderhalf perceel liet bouwen. De andere helft deed hij over aan houtkoper Jan Terigh die op tweeënhalf percelen twee identieke panden met halsgevels liet bouwen. Alle drie de panden werden met zandstenen gevels gebouwd en weelderig versierd.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Heel anders ging het met het laatste pand vóór de Leidsegracht met huisnummer 394. Het is aan de Herengrachtzijde met 12 voet juist extreem smal. Dit huis kon ook pas na het ruimen van de fortificaties gebouwd worden. Het werd in 1671 betrokken door bakker Jan Specht die er een winkelhuis annex bakkerij van maakte. Het heeft een houten onderpui en bakstenen gevel. De gevelsteen, die elke Amsterdammer kent: de Vier Heemskinderen, werd direct bij de bouw aangebracht.
Om de laatste vraag nog even te preciseren, de brug op de foto is de Vier Heemskinderensluis (#28) in de Herengracht over de Leidsegracht.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Erwin Meijers, Harry Snijder, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Kees Huyser, Otto Meyer, Jos Mol, Onno Boers, Ria Scharn, Robert Raat, Adrie de Koning, Mike Man, Ruud Fontijn, Dick van der Kroon, Anje Belmon, Aschwin Merks, Jos Mol, Anthony Kolder,

Ria Scharn kwam deze foto op Facebook tegen en wist die, ook na enig zoeken, niet te plaatsen. In plaats van door te zoeken dacht ze dat dit ook een hulpvraag kon opleveren. De vraag is dus:

Weet u waar dit is?

Als u het weet, meld het a.u.b. via deze link

Floor van der Vliet zond een e-mail met bijgaande foto van een niet nader beschreven winterlandschap. De eigen overweging is: "ik heb het idee dat in de achtergrond de toren van de Sint Pancratiuskerk in Sloten is te zien. Dan zou de wal aan het water het fort aan het Nieuwe Meer moeten zijn en de molen de Riekermolen. De foto stelt dan de Ringvaart bij het Nieuwe Meer voor. Ik vond de foto in een serie historische beelden van de Haarlemmermeer een foto met naar het lijkt dezelfde huizen maar niet 100% controleerbaar. Wie kan uitsluitsel geven?"

Weet u waar dit is?

Als u het weet, meld het a.u.b. via deze link

Foto: Jan Zeegers (1917); bron: Stadsarchief Amsterdam Klik de foto om het origineel in de Beeldbank te zien

Fred Houthuijs moet volgens meerdere deelnemers accepteren dat Willem Koekkoek er een handje van had zijn schilderijen te stofferen met her en der bij elkaar verzamelde elementen en die zo groepeerde dat er een aantrekkelijk schilderij ontstond. Dat is wat ons betreft gelukt, maar de topografische waarde van zijn schilderijen is nul komma nul! Een heel geraffineerde weerlegging van de idee dat dit het Rembrandthuis moest zijn, kwam van Winfried Bij: de gevel van het Rembrandthuis staat in de Jodenbreestraat op het noorden gericht; gezien de schaduwen van de mensen op het schilderij staat deze gevel juist op het zuiden gericht.
Op het laatste moment stuurde Aschwin Merks nog een schilderij van Koekkoek met dezelfde drie panden in spiegelbeeld in een heel andere setting. Dit ondersteunt o.i. alleen maar nog meer het fantasieelement.

Afgezien van hulpvragen omtrent een foto of andersoortige afbeelding bestaat er ook behoefte aan antwoorden op tekstuele vragen. Vandaar deze nieuwe rubriek. Heeft u een vraag over een Amsterdams onderwerp? Stel 'm via deze link. Als de redactie niet meteen het antwoord paraat heeft wordt de vraag voorgelegd aan het deelnemersveld.

Als eerste zal de redactie een veelgestelde vraag (of opmerking) beantwoorden.

Hoe is het tot deze quiz gekomen?

Het antwoord is simpel: in navolging van de prentbriefkaartenquiz van L.C. Schade van Westrum in Ons Amsterdam. Uw webmaster beleefde daar veel plezier aan maar SvW had er op een gegeven moment genoeg van. Toen ik wat meer vrije tijd kreeg heb ik een online-vorm gezocht om de quiz nieuw leven in te blazen. Wij hebben verschillende vormen uitgeprobeerd en diverse moeilijkheidsgraden gehanteerd. Wat u nu wekelijks ontvangst is de weerslag daarvan, maar er zal vast nog wel eens wat gewijzigd worden.
De belangrijkste vernieuwing de afgelopen jaren is de uitbreiding met artikelen van algemene aard, zodat ook de abonnees die niet willen meedoen aan raadseltjes oplossen ook nog wat zinnigs te lezen overhouden.
Wat vanaf het begin al gedaan werd, is het plaatsen van bijdragen van andere auteurs zodat we niet aan bepaalde stokpaardjes blijven plakken.

De Nieuwe Doelenstraat mocht in de 19de eeuw met recht een verzamelplaats van hotels heten. Behalve Hotel Rondeel en het Doelenhotel was hier sinds begin van die eeuw het logement van Wijnkoper Gerrit Mulder te vinden. Zijn buurman, niet bij naam bekend, dreef het Hotel des Anglais. Die vestigingen werden mogelijk doordat de Franse overheersers in 1808 het Binnengasthuis dwong de randen van hun grondstuk op te geven en te verkopen.
In 1839 lukte het François Briquemont om beide gelegenheden te kopen plus nog een derde aangrenzend pand. Hij laat het geheel ombouwen tot een groot hotel. De voorgevels mogen dan achter een strakke rooilijn liggen, het grondstuk grenst aan het Binnengasthuis en is aan die kant bepaald rafelig. Niet dat dit in het hotel te merken is; alle oneffenheden worden handig achter dikke lagen pleisterwerk verborgen.

Afbeeldingen bij dit item: Stadsarchief Amsterdam

Het verhaal zal wel eentonig worden als we vaststellen dat de wereldtentoonstelling van 1883 het sein is om Hotel des Pays-Bas groots uit te bouwen tot 100 kamers. Ze zijn er vroeg bij; de plannen worden al in 1880 uitgewerkt. Nog tijdens de verbouwing wisselt het hotel van eigenaar en komt in handen van een ondernemende J.F. van den Brink. Hij weet nog een belendend pand te bemachtigen en neemt dat in de verbouwing mee, waardoor een imposante gevelpartij met 14 vensters ontstaat. Het geheel wordt bovendien nog eens met een verdieping verhoogd. De gasten staan rookkamers, baden en een tuin/lusthof ter beschikking. De gasten laat Van den Brink van het station Westerdok en later het Centraal Station ophalen met een eigen omnibus.

In 1905 brengt een grote inwendige verbouwing het hotel naar de eisen van de 20ste eeuw. Dat houdt o.m. in: centrale verwarming en een lift. In die staat blijft het hotel tot na de Tweede Wereldoorlog bestaan. De eisen die de verwende gast dan aan hotels stellen kan Des Pays-Bas niet waarmaken en in de 60-er jaren weet een op uitbreiding beluste Nederlandsche Bank het complex te kopen en laat het afbreken. Zoals we weten gingen die uitbreidingsplannen niet door en verdween de bank naar het Frederiksplein. Het gapende gat in de Nieuwe Doelenstraat bleef achter. Daar maakte de UvA zich na 1981 meester van.

Dat was het einde van een sfeervol hotel dat de geest van het fin-de-siècle ademde. Jan de Vries bericht in zijn boek De Verborgenheden van Amsterdam over de inrichting van het hotel. Een kolonel b.d. verblijft dan permanent in het hotel met een eigen kamer voor zijn knecht en vergezeld door zijn mede-inwonende hond. Ook is een meervoudig verblijf van Hans Christiaan Andersen bekend, die in zijn reisverslagen het hotel uitgebreid beschrijft.

et liep best lekker. Wat een enthousiasme, bij dat beatmiskoor en bij die jongerengroep van de Sint Augustinuskerk aan de Postjesweg. Liedjes van de hitparade werden van min of meer kerkelijke teksten voorzien. Soms ging het wel wat ver en hoorde je op het orgel het hijgerige ‘Je t’ aime moi non plus’ van Jane Birkin voorbijzweven. Na afloop van de beatmis op de zondagochtenden ging de jongerengroep, vaste prik, samen met de pastors en met een groep trouwe parochianen koffiedrinken en bijklessebessen in een van de ruimtes van de kerk - terwijl Gijsbreght op de piano zat te beuken - en daar was het zo gezellig dat men er uren later nog zat. Er kwam ook uitwisseling met andere jeugdkoren hetgeen nieuwe impulsen en ideeën gaf. Zo kon het voorkomen dat er een jeugdkoor uit Schijndel naast het altaar stond te zingen en dat de week daarop de jongerengroep van de Augustinus in Schijndel de dienst verzorgde. Zelfs met Vlaanderen was er een uitwisseling. De Belgen waren wel wat bevreesd voor de komst van de Amsterdammers, die volgens hen immers uit de stad der zonde kwamen en de hele dag wietjes rookten en met korte rokjes op het altaar stonden te swingen.

In de Baafskathedraal te Gent zou naast het altaar een klein elektronisch orgeltje geparkeerd worden voor de organist uit Amsterdam, maar eenmaal ter plekke bleek dat niet gelukt te zijn. Dan maar op het antieke kerkorgel (grootste orgel van de Benelux!) achterin. De jongerengroep stond klaar en Gijsbreght gaf een teken aan de organist. Welnu, doordat de organist een paar voetbalvelden verder zat, trad er een tijdverschil op en omdat geluid zich nu eenmaal voortplant met een snelheid van driehonderd en veertig meter per seconde, moesten de zangers en Gijsbreght even wachten op de orgelklanken. Deze beatmis liep niet briljant, dat was duidelijk. De koorleden moesten tijdens de mis steeds dirigent Gijsbreght wakker zien te houden omdat deze de avond daarvoor in het gastvrije Trappistenklooster te West Malle - waar het koor sliep - zijn eerste abdijbiertjes zo van de tap had genuttigd. Na de mis besteeg een aantal koorleden zonder hoogtevrees de negentig meter hoge toren om het fraaie Gent vanaf boven te aanschouwen. Gijsbreght had zijn instrument bij zich en even later liet de nu wél wakkere dirigent als een echte Tijl Uilenspiegel een trompetsonate schallen die de Gentenaren besmuikt naar boven deden kijken. Tja….Amsterdammers hè! Ik zei het al.

--wordt vervolgd

Bij de foto's:

Linksboven: De Sint Servatiuskerk te Schijndel 

Rechtsboven: Abdij der Trappisten van West Malle in Vlaanderen

Links: Sint Baafskathedraal te Gent (B)

door Adrie de Koning en Jos Mol

Wij gaan de lezers regelmatig verhalen over Amsterdamse Hofjes aan bieden. We zullen eerst maar eens uitleggen wat die hofjes zijn. De Dikke van Dale geeft als mogelijkheden een tuin, een verblijfplaats van een vorst of een stichting voor minvermogende oude mensen, gewoonlijk bestaande uit rondom een binnenplaats gelegen kleine huisjes. Het gaat ons vooral om deze laatste categorie met het Begijnhof als het meest bekende. Maar er zijn er wel honderd en die zullen voor velen minder of totaal onbekend zijn.
Veelal in de 17e en 18e eeuw werden er vanuit liefdadige doelstellingen, diverse hofjes gesticht. Soms door een bestuur van een geloofsgemeenschap, soms door een welvarende Amsterdammer zelf of ter uitvoering van zijn of haar testament, waarbij een deel van de erfenis aan een te stichten hofje moest worden besteed. Het waren particuliere sociale voorzieningen, waar met name ouderen, maar ook alleenstaande vrouwen, konden wonen in een tamelijk beschermde omgeving. Zo kregen de dienstbodes van de rijkere Amsterdammers hun pensioen in de vorm van een woninkje met soms zelfs nog stookmateriaal of voedingsmiddelen.

Foto: Looiershofje; bron: Stadsarchief Amsterdam

Dat zijn de hofjes waar we graag iets over willen schrijven, zoals ligging, ouderdom, stichters, bijzondere kenmerken, doelstelling enz. Maar we willen ook aandacht besteden aan twee zogenaamde doolhoven. Dat waren tuinen waar de Amsterdammers zich konden vermaken, een soort pretparken dus.
En wie kent niet het Prinsenhof, het vroegere stadhuis aan de Oudezijdsvoorburgwal, dat vóór de ingebruikname als stadhuis een verblijfplaats was voor vorstelijke personen.

Over de hofjes is in het verleden al het nodige gepubliceerd en voor de geïnteresseerde lezer geven wij daarvan een - beslist niet volledig - overzicht: De Amsterdamse Hofjes
Amsterdamse Hofjes, H.W. Alings, uitgave 1965
Hofjes in Amsterdam, R. Lopes Cardoso, T. Weerheijm en P. van der Zwan, uitgave 1979
Amsterdam en de Jordaan, Hette de Jong, uitgave 1991
Het XIJZ van Amsterdam, Jaap Kruizinga en redactie, uitgave 2002
Amsterdam levend verleden, Simon van Blokland, uitgave ongedateerd
De gevelstenen van Amsterdam, Onno W. Boers, uitgave 2007
Theo Bakker's Domein, 3e en 4e uitleg, gangen en hoven, www.theobakker.net/amsterdam

Donderdag 30 mei 1918 - Er wordt een begin gemaakt met de uitreiking van distributiekaarten voor bak- en braadvet. Weer een product "op de bon". Deze keer zowaar om er voor te zorgen dat de beschikbare hoeveelheid eerlijk verdeeld wordt. De geforceerde slacht van rundvee (zie vorige week) brengt hier juist enige verlichting.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2018. De keuze 2014 t/m 2017 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave