De snelste met het goede antwoord op de vraag van vorige week was Erik-Jan Noomen. De opgave voor deze week komt dan ook van hem. De vraag is:

Welke straat is dit?

Oplossingen via deze link

Makkie! Deze locatie hebben veel deelnemers al eerder in deze kolommen voorbij zien komen. Dit Beurspleintje (let op de verkleinvorm) is het restant van de eens wereldvermaarde Beurs van Hendrick de Keyser die in 1835-'36 gesloopt werd. De beurs was over het Rokin gebouwd en overkluisde die ter plekke. Het wegdek is in feite de vloer van de beurs.
De huizen zijn in 1912 afgebroken t.g.v. de omvangrijke herinrichting van de Dam. Op deze plek staat nu gebouw Industria (van de oudejaarsquiz).

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Als u meer over de beurs van Hendrick de Keyser wilt lezen opent u de PDF Van 'die Plaetse' tot de Dam (pag. 21-26). Hierin vindt u veel afbeeldingen van de beurs en de omgeving, ook een van de sloop.

Klik de omslag om te lezen

Goede oplossingen kwamen van Erik-Jan Noomen, Kees Huyser, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Nico Prinse, Robert Raat, Anthony Kolder, Otto Meyer, Ria Scharn, Peter Pijst, Fons Baede, Han Mannaert, Kees Valentijn, Hans Goedhart, Jos Mol, Hans van Efferen, Adrie de Koning, Mike Man,

Simpel, recht-toe-recht-aan...

Waar is dit?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Als we alleen maar makkelijke foto's laten zien bent u ook niet tevreden! Toegegeven, dit was wel een heel moeilijke, dit tegeltableau door Hildo Krop, dat hij voor de Montessori-kleuterschool op het Hygiëaplein maakte. Meer dan één; onder elk raam komt zo'n tableau voor (zie onderstaande foto). De school werd gebouwd in 1924-'25 en werd ontworpen door Nico Lansdorp i.o.v. Publieke Werken.
Onvervalste Amsterdamse School.

Goede oplossingen kwamen van Maarten Helle, Otto Meyer, Kees Huyser, Aschwin Merks, Anneke Huijser, Ria Scharn, . Petje af voor de volharding tijdens de zoektocht.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

In Amsterdam zijn zuivere Art Nouveau-gebouwen een zeldzaamheid. Over het zuivere van dit hoge kantoorgebouw zal men ook nog wel kunnen discussiëren, maar een unicum is het toch.

Welke maatschappij was de opdrachtgever voor dit gebouw?

Waar staat het?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dit is het dienstgebouw van de Koninklijke Hollandsche Lloyd op de Oostelijke Handelskade 34. Het gebouw stond als kopse afsluiting voor de grote loods Uruquay, ook van de KHL.
Iets oostelijker staat nog steeds het Lloydhotel (zie onderstaande foto).

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Kees Huyser, Arjen Lobach, Robert Raat, Adrie de Koning, Aschwin Merks, Hans van Efferen, Ria Scharn, Kees Valentijn, Jos Mol, Mike Man,

Waarschuwing vooraf: dit bevindt zich buiten de Singelgracht. Het is zo'n geweldige plaat dat we 'm doorlaten. De foto werd meer dan een eeuw geleden gemaakt en deze afdruk werd later heel kundig ingekleurd. Een handvol hints in de foto gaat u vast en zeker naar de oplossing leiden.

Welke brug is dit?

Welke tramlijn gaat daar net over de brug?

Welke straat zal de tram na de brug inrijden?

Uw oplossing graag via deze link

Niet moeilijk, ook al is de foto niet erg bekend. Dit was de Westerhal op de Westermarkt. Gebouwd als stedelijke vleeshal met - zoals gebruikelijk - daarboven ruimte voor de schutterij. Het was een flink gebouw en daarom werd dit ook in 1808 tot stadswaag gebombardeerd. Lodewijk Napoleon bestempelde het stadhuis tot koninklijk paleis en decreteerde dat de waag op de Dam verwijderd moest worden omdat zijn uitzicht belemmerd werd. Het verging de Westerhal niet veel beter. In 1856 besloot de Raad dat de hal afgebroken moest worden, wat het jaar erop ook gebeurde. Het was tot dan hoofdzetel van de Burgerwacht geweest, de voorloper van de gemeentepolitie.

Beide foto's: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Otto Meyer, Ruud Fontijn, Jos Mol, Arjen Lobach, Kees Huyser, Peter Pijst, Carol de Vries, Ria Scharn, Anneke Huijser, Gerard Beerman, Ton Brosse, Aschwin Merks, Kees Valentijn, Harry Snijder, Maarten Helle, Hans van Efferen, Hans Goedhart,

Vorige week verzuimden we de naam van de winnaar van het abonnement te vermelden. Dat maken we nu nog even goed. De winnaar van het proefabonnement is geworden: Mike Man. Hij had al bericht bericht gekregen en moet nu ook al het eerste nummer binnen hebben.

Afgelopen zomer had uw redactie voor 't laatst contact met fotograaf Roel Koning. We kregen een uiterst verwarde e-mail terug met de boodschap dat het hem heel slecht ging.
Roel heeft duizenden foto's in Amsterdam gemaakt en stelde die met enige regelmaat ter beschikking van dit digitale weekblad. Nooit heeft hij een cent gevraagd en nooit zeurde hij over naamsvermelding. Hij was ook een heel enthousiaste deelnemer aan de quiz en schreef meer dan eens dat hij er toch zo'n plezier aan beleefde. Bij het begin van dit jaar meldde Wil Koning dat Roel in de zomer al is overleden en of we zijn naam van de mailinglijst wilden halen. Dat doen we natuurlijk, maar niet zonder dit in memoriam en zijn allerlaatste foto te plaatsen.

U kunt zijn duizenden foto's van Amsterdam zelf bekijken op internet. Begint u maar met 'Mooi Amsterdam' en grasduin daarna verder op zijn site.

Ton Hupkens kreeg Franse vrienden over, die op eigen houtje een paar zwerftochten door Amsterdam maakten. Een welwillende voorbijganger kiekte ze op een brug in de grachtengordel. Ton vraagt zich de hele tijd af waar dat wel was. U weet dat natuurlijk zó.

Kunt u Ton uit de onzekerheid helpen?

Laat het weten via deze link

Hier hebben best een flink aantal mensen hun tanden in gezet. Cock Lodder beweerde dat het politiemensen waren, op de foto, maar daar bestond enige twijfel over. Zoveel politiebureau's zijn er nou ook weer niet in Amsterdam. Dit bureau zou toch te vinden moeten zijn?
Maaike de Graaf bracht de oplossing: het is de achterkant van bureau Warmoesstraat, aan het water van het Damrak.

Van de steiger vertrokken de NHTM-veerdiensten over 't IJ en naar Noord-Holland-Noord. Ten tijde van deze foto was die steiger in gebruik bij een beurtvaarder. Er liep een loopbrug van die steiger naar een achteringang van het bureau. De overkapping op de foto is van later datum en was op de foto van Cock nog niet aanwezig. Van deze situatie zijn meerdere foto's in de Beeldbank te vinden.

Probleem opgelost!

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Een aantal weken geleden vertelde Ria Scharn over het Stedelijk Gymnasium aan het Singel. Daarbij kwam ter sprake wat zich achter de poorten in de gevelrij bevond. Daar verschool zich een stelsel van straatjes achter met de toevoeging ‘klooster’. Uit bijgaande buurtkaart blijkt dat er een Eerste- een Midden- en een Derde Klooster bestond die onderling verbonden waren door het Dwarsklooster. Het Middenklooster liep als enige door van het Singel tot de Kalverstraat. Hoe ontstonden deze straatjes en waarom verdwenen ze? En waar kwamen de namen vandaan?

Wij hebben het over het terrein dat tot 1578 het Clarissenklooster herbergde. De Clarissen kregen het hele gebied tussen Kalverstraat, Singel en Heiligeweg in gebruik. Aan de rand werden percelen voor particuliere huizen verkocht maar het binnenterrein was klooster, door een hoge muur omgeven. Zij stichtten als een der laatste kloostergemeenschappen hun convent in Amsterdam, zeer tegen de zin van de Vroedschap die hoogstens de broodnodige ziekenverplegers wilde toelaten. De landsheer, de bisschop en de paus moesten hun druk uitoefenen voordat de stad overstag ging. Samen met alle kloosters en kerken werden de bezittingen in 1578 (Alteratie) geconfisqueerd en tot algemeen nut ingericht, verkocht of gesloopt. Zo grof als het hier klinkt was dit confisqueren echter niet. De stad zorgde voor alternatieve behuizing en alimentatie voor de nonnen (en de paar broeders) die in de stad bleven. Het terrein van het Clarissenklooster nam daarbij een bijzondere positie in. De boomgaard en de moestuin van het klooster werden ingericht om een groot deel van de nonnen uit de diverse kloosters bij elkaar te huisvesten. Aan de eerder genoemde straatjes werden 35 huisjes gebouwd voor dit doel waar per stuk twee of meer nonnen woonden, het Clartissenhof. Het grappige is dat de straatnamen met ‘klooster’ erin pas in gebruik kwamen toen de laatste non overleden was. De huisjes werden - zodra ze vrijkwamen - bestemd voor ‘normale’ burgers.

In de loop der eeuwen werden steeds meer van die huisjes in beslag genomen door de ondernemers  in de Kalverstraat en verbouwd tot pakhuizen. Zo kennen de oudsten onder ons de kloosters nog, groezelige stegen met veel blinde muren. In 1941 kreeg Vroom&Dreesman vergunning om een groot deel van die huisjes te slopen om er zijn Vendexhal neer te zetten. Door oorlogsomstandigheden volgde de sloop niet eerder dan in 1957-'58. De toegang naar het Middenklooster in de Kalverstraat (tussen 212 en 214) bleef gehandhaafd. De ingrijpende bouwwerkzaamheden aan winkelparadijs Kalvertoren hebben de rest van de straatjes van de kaart geveegd.

Bij de afbeeldingen (vbnb):

*Buurtkaart (detail) 1876 (SAA)
*Corn.Anthonisz (detail) 1544 (UB)
*Poortje Kalverstraat; Herman Schouten 1792 (SAA)
*Rooiing Corn.Danckerts de Rij (SAA)
*Sloop Derde Klooster 1995 (SAA)

“Klaas, kan jij me vertellen waarom ’t in de Lindenstraat is maar op het Noorderkerksplein?”
“Nou, gewoon. Zo zeg je dat toch?”
“En dan aan de Amsterdamse grachten, maar jij woont op de Prinsengracht”.
“Nou gewoon. Zo hebben we dat geleerd”.
“Zou dat iets met ruimte te maken hebben, met breed, of licht? Zodra ’t benauwd wordt is het in en als het wijds is op”. “Alhoewel…, er wonen ook mensen in de Apollolaan. Kan je niet benauwd noemen”.
“Tja, Evert, wat maak je je te sappel, man!”
“Nou, gewoon, ik vroeg me dat af”.
Even stilte.
“Hoe zou dat vroeger geweest zijn?”

In de verte komt Arie aangeslenterd.
“Arie, weet jij hoe ze bepaald hebben welk voorzetsel gebruikt moet worden bij straatnamen?”
“Huh? Wat?”

“Nou, gewoon. In de Kinkerstraat, op de Kloveniersburgwal, aan de Huppeldepupgracht?”
“Waar zijn jullie mee bezig? Godsamme!”
“Jij bent onze expert, Arie. We dachten dat jij dat wel zou weten”.
“Tja, daar zeg je wat. Heb ik nooit bij stilgestaan. Vroeger was het nog veel erger. Dan woonde je bijvoorbeeld over de Nieuwe Kerk. Of Achter het Vleeshuis. Dat is niet in Amsterdam, maar toch. Sterker nog, in een straat kon je boven en onder wonen. Boven was dan niet hoger dan onder maar dichter bij het centrum. Onder was ook wel eens beneden. Om het makkelijker te maken”.
“Tsss…! En zit er nou logica achter…, welk voorzetsel je nou moet gebruiken?”
“Ik denk ’t niet. Dat is ingesleten. Daarom zal ’t niet altijd logisch zijn”.
“Nou, pakken we er nou nog een, of niet?”
“O.K.”

Donderdag 10 januari 1918 - Het is Siberisch koud, begin januari. Schepen komen niet door het ijs van de Zuiderzee en ook niet door dat in de kanalen en rivieren. Dat bemoeilijkt de bevoorrading van de stad met etenswaar. Als er schepen weten door te breken haalt dat de krant, zoals de schipper die de Bussumervaart trotseert, of de twee schepen uit Hoorn die Durgerdam weten te ronden en de stad bereiken. Er wordt ook gemeld dat achter de schepen het water onmiddellijk weer dichtvriest.

Foto: Bernard Eilers; bron SAA

Donderdag 10 januari 1918 - De Stadsreiniging heeft 2400 werkzoekenden aangeschreven te verschijnen om sneeuw te ruimen. Dat gaat wel even goed, alhoewel er maar ongeveer 800 op appel verschijnen. Als ze dan tot de ontdekking komen dat van de verdienste van ƒ2,50 p/dag de Gemeente ƒ2,- steun inhoudt breekt de pleuris uit en gaan ze in staking. Een hele dag buffelen voor vijftig cent is ook wel wat gortig. De stakers eisen ƒ4,- p/dag. De zaak wordt aan het Steuncomité voorgelegd om op te lossen.

Foto: Bernard Eilers; bron SAA

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2018. De keuze 2014 t/m 2017 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave