De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Carol de Vries. De nieuwe opgave komt dus van hem. De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De Oostelijke en Westelijke Eilanden blijken steeds opnieuw een onontgonnen gebied te zijn. Onbekend maakt onbemind, blijkt opnieuw.
Dit is het Prinseneiland ter hoogte van de Galgenstraat. Rechts is de laagbouw van Galgenstraat 2-4 en links Prinseneiland 1. Zoals uit de Street View hieronder blijkt is er sinds de quizfoto gemaakt werd - op Prinseneiland 3 na - niets gewijzigd.
De aansluitende Galgenbrug (oorspronkelijk een dubbele wip) is in 1923 een eenvoudige liggerbrug geworden en heeft niet de mazzel gehad die de Sloterdijkerbrug aan de andere kant van de Galgenstraat wèl had, nl. een dubbele wipbrug te blijven doordat ze gereconstrueerd werd.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Carol de Vries, Roy Mantel, Ria Scharn, Robbie Williams, Aschwin Merks, Louis Olivier, Han Mannaert, Ruud Fontijn, Katja Kronenberg, Wim Huissen, Hans Goedhart, Arjen Lobach, Peter Pijst, Mike Man, Jos Mol,

Is deze nou al eens geweest? Eerlijk gezegd weten wij het niet zeker. Maar als wij het vergeten zijn, dan u misschien ook wel.

Welke gracht is dit?

Op welke brug staat de fotograaf?

Oplossingen graag via deze link

Foto: ons niet bekend

Alleen al de breedte van het vaarwater duidde op de Amstel, maar welke brug zou dit dan zijn?

In 1927 klonken de eerste geluiden om de bouwvallige Magere brug op te ruimen en er een stenen variant voor in de plaats te bouwen zoals op diverse andere plaatsen over de Amstel liggen. Het jaar erop gaf B&W opdracht aan PW om de oplossing te zoeken. In deze jaren werd deze stalen noodbrug gelegd met een enkele wip. De quizfoto is van januari 1932. De publieke opinie begon zich te roeren. In hetzelfde jaar 1932 riep het genootschap Amstelodamum op om de oude brug te reconstrueren en tenminste de stalen noodbrug voorlopig wit te schilderen. Op 22 juni 1932 besloot de Gemeenteraad de noodbrug te vervangen door een houten replica van de oude dubbele wipbrug.
Mei 1937 werd ir. C. Biemond, ook wel de 'bruggenvader van PW' genoemd, in het zonnetje gezet voor zijn aandeel in de geslaagde replica's van de dubbele wipbruggen: Sloterdijkerbrug en Magere brug, die op dat moment splinternieuw waren.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Harry Snijder, Anneke Huijser, Jos Mol, Ria Scharn, Aschwin Merks, Jan Six van Hillegom, Han Mannaert, Mike Man, Adrie de Koning, Robert Raat, Hans Goedhart, Nico Prinse, Arjen Lobach, Anje Belmon, Peter Pijst, Anthony Kolder,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.
Blijf sturen, zodat wij de aantrekkelijkste platen kunnen kiezen!

Dat beviel best..., zo'n tijdschriftfoto uit het verleden. Nog een! De vragen zijn:

Over welk water ligt deze brug?

Voor welke straat (achtergrond) ligt deze brug?

Oplossingen graag via deze link

Foto: De Prins

De score van goede oplossingen viel alleszins mee. Door het hoekhuis kwamen velen op het juiste huis Rembrandtplein 46, hoek Utrechtsestraat. Dat het plantsoen op het plein opnieuw werd ingericht, was iedereen duidelijk, alleen de reden niet. Het had niets met het standbeeld van Rembrandt te maken, het was veel prozaïscher: ten dienste van het verkeer werd een flinke strook van het plantsoen geofferd, waarvoor een nieuw hek binnen het oude geplaatst werd.
De foto werd afgedrukt in het tijdschrift "De Prins".

Foto: De Prins (dec.1923)

Goede oplossingen kwamen van Carol de Vries, Harry Snijder, Katja Kronenberg, Anneke Huijser, Ria Scharn, Jan Six van Hillegom, Mike Man, Jos Mol, Adrie de Koning, Onno Boers, Aschwin Merks, schipperpaul,

Een toeristenlokkertje van een Oost-Europese site geplukt. Die lijken meer te bieden te hebben dan Wallen en hash. Kent u dit straatje? Mooi maagdelijke straatnaambordjes hebben we ervan gemaakt, niet waar?

Waar is dit?

Op welke gracht stond de fotograaf?

Laat het ons weten via deze link

Foto: gezmeli.az

Er kwamen slechts enkele verkeerde oplossingen op deze foto. Dit is de Noordermarkt en hints leverden het stukje Noorderkerk links en garage Jonker in 't midden.
De foto werd kort voor WO2 gemaakt door J.P. Albach.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Harry Snijder, Robert Raat, Age van der Veer, Anna Denekamp, Carol de Vries, Anneke Huijser, Jos Mol, Katja Kronenberg, Ria Scharn, Aschwin Merks, Hans Olthof, Mike Man, Adrie de Koning, Ruud Fontijn, Han Mannaert, Hans Goedhart, Cor van Duinen, Anje Belmon, Arjen Lobach, Onno Boers, Anthony Kolder,

Van diverse kanten werden we op de vingers getikt: de foto hiernaast geeft de Jodenbreestraat weer en niet de Sint Antoniesbreestraat zoals wij schreven.
Houd het er maar op dat we - in tijdnood verkerende - onze bewering niet ge-doublechecked hebben.

Het deed ons goed de vele reacties op het aangehaalde epistel over 'alle' Amsterdamse bioscoop-theaters te mogen ontvangen. Dat had samensteller Bram Huyser vast deugd gedaan, als hij nog geleefd zou hebben. Voor de geïnteresseerden: Bram was in zijn werkzame leven operateur in diverse Amsterdamse bioscopen.

...de feestverlichting op de Dam.
Paul Graalman bekritiseerde onze euforie over de correctie die Anneke Huijser inleverde op de gelegenheid voor deze versiering. Volgens haar kwamen de masten overeen met die t.g.v. het bezoek van koning Leopold I van België en zeker niet t.g.v. het 40-jarig regeringsjubileum van Wilhelmina. Paul stelt dat de masten klaarblijkelijk rond die jaren voor meerdere gelegenheden werden gebruikt, want hij ziet verschil in de linten op nevenstaande foto en die van het Damrak die we als 'bewijs' afdrukten. De juiste gelegenheid weet Paul ook nog niet.
Waarvan akte!

Dan scoor je deze kostelijke oude foto en weet je niet zeker of dit nou wel jouw geliefde Amsterdam betreft. Dat is toch ondraaglijk? Helpt u een handje met het lokaliseren van deze foto? De pui geeft niet zoveel aanknopingspunten maar die van de buurman rechts des te meer. Let op de inwendige stoep.

Als u weet waar dit is, laat ons dan weten via deze link

Foto: collectie DvdK

Anneke Huijser bracht licht in de duisternis met haar ontdekking van een schilderij van Jan ten Compe waarop het hoekhuis van de foto voorkomt. De foto links is inderdaad niet in Amsterdam gemaakt. Het hoekhuis is Bierkade 24, hoek Spui in Den Haag. Het Spui is op deze foto nog ongedempt. De wir-war van 3 bruggen is het complexe gebeuren rond de Kolk aan 't eind van het Spui. De fotograaf stond tegenover de Bierkade op het Groenewegje. Het huis is gesloopt en de boogbrug is vervangen door een simpele liggerbrug (foto onder).

Nadat B&W zich in principe bereid hadden verklaard grond in pacht af te staan aan de maatschappij die een Paleis voor Volksvlijt (PvV) zou bouwen, was het zaak plannen te presenteren en goedgekeurd te krijgen. Aanspreekpunt was de wethouder van Publieke Werken (PW), J.J. Teding van Berkhout (AR). Deze was om niet uitgesproken redenen tegen elk plan van Sarphati. De eerste voorzet voor het paleis en omgeving werd in februari 1861 van tafel geveegd als 'té weids en té onbestemd'. Enkele raadsleden namen het voor het paleis op en de kranten jubelden weer. Als tegenzet beoorloogde de wethouder Sarphati's vuilnisophaal- en afvoerdienst.
Sarphati had niet alleen te maken met B&W want er stonden op het in pacht gevraagde terrein ook nog gebouwen van het Ministerie van Oorlog: de Cavaleriekazerne, het Militair Hospitaal en diverse bijgebouwen, affuitloodsen, enzovoort. En last but not least de Utrechtsepoort, die nog steeds onmisbaar geacht werd wegens de stedelijke accijnzen. Met het Ministerie van Oorlog kwam Sarphati redelijk snel (augustus 1861) overeen dat de Weesperbelt verplaatst zou worden en de nodige gebouwen neergezet konden worden. Voor wie niet duidelijk is waar de Weesperbelt was: dat was de landstrook parallel aan het Roeterseiland.

In maart 1862 diende de PvV een nieuw plan in. Sarphati had nu de concessieaanvraag in vijf parten opgesplitst waarvoor elk een apart besluit genomen kon worden zonder reeds goedgekeurde delen te belemmeren. Sarphati noemde het plan heel tactisch: Ontwerp tot Uitbreiding en Verfraaiing van de stad Amsterdam.
Hierin is blok I het paleisterrein met Oost- en Westeinde en de bolwerken Ouderkerk en Westerblokhuis. Blok II is de strook buiten de Schans t.h.v. het Weesperplein met de bolwerken Oosterblokhuis en Weesp. Blok III is de Weesperbelt, blok IV het buitenstedelijk deel tussen Rhijnspoorweg en Amstel waar Sarphati hotelplannen voor had ontwikkeld en tot slot blok V voor luxe woningbouw buiten de Singelgracht, tussen Amstel en Boerenwetering en tot de gemeentegrens met Nieuwer-Amstel. Op dat laatste plan komen we nog terug, net als op het hotel.

De Gemeenteraad was enthousiast en in juni 1862 werd de concessie goedgekeurd en verstrekt. De invulling zou stap voor stap plaatsvinden, om te beginnen met het paleisterrein. Sarphati liet als eerste de Utrechtsepoort slopen en vervangen door een barrière achter een nieuwe brug die recent nog onderwerp in de quiz was. Gedurende de uitvoering van het werk aan het paleis rezen nog tientallen problemen, hoofdzakelijk door tegenwerking van Publieke Werken. Architect Outshoorn werd als een kwajongen weggestuurd omdat lijnen op de werktekeningen 'scheef' liepen en de schaal niet consequent zou zijn. Toen de eerste paal in bijzijn van koning Willem III werd geslagen, werden de overige palen afgekeurd omdat ze te kort zouden zijn. Nadat alles ontzenuwd was, werd PW samen met zijn wethouder teruggefloten en de wacht aangezegd. Amsterdam van hoog tot laag wilde 'hun' paleis nou wel eens zien verrijzen.
Eerlijkheidshalve moet gezegd worden dat Outshoorn en de PvV het ook niet zo nauw namen met de bouwtekeningen en -voorschriften. Uiteindelijk zou het paleis een stuk hoger worden dan getekend, maar niemand die daar achteraf over zou vallen. Sarphati kreeg zijn prachtpaleis op het kruispunt van Utrechtsestraat en (Wetering)Schans. Overigens stonden alle gebouwen van het MvOorlog er nog steeds toen het paleis al bijna klaar was. Er was een nieuwe minister aangetreden die als eerste daad het akkoord met de Weesperbelt vernietigde. Zijn kazerne zou nooit op een vuilnisbelt komen! Kwam zij ook niet. Op het laatste moment kreeg het MvO de bolwerken Muiden, Diemen en het gordijn daar tussen ter beschikking. Daarop verrezen een nieuwe kazerne, een hospitaal en een kledingmagazijn. De gebouwen staan er vandaag nog steeds, zij het met een nieuwe bestemming. Sarphati (PvV) heeft de grond moeten betalen: ƒ50.000. Voordat de bouw klaar was moest de PvV een tweede lening van opnieuw ƒ1 miljoen uitschrijven die opnieuw binnen de kortste keren voltekend was.

Volgende week: het Amstelhotel

Het Venetiæhofje, ook wel het Maarloopshofje genoemd

door Jos Mol en Adrie de Koning

Ligging en ouderdom
Het protestantse Venetiæhofje (ook wel Maarloopshofje genoemd) is gesticht in 1650 en bevindt zich op de Elandsstraat 104-142. Het hofje heeft een niet meer gebruikte uitgang aan de Lauriersgracht, die vroeger Hoedenmakersgang werd genoemd.

Bijzondere kenmerken
In 1650 kocht de Amsterdamse koopman en kassier van de VOC, Jacob Stoffels, dit pand dat in de volksmond ''Venetiæ'' werd genoemd. Stoffels deed groot zaken met Venetië, dus noemde hij zijn hofje naar de lagunestad. Het pand ziet er tamelijk eenvoudig uit en heeft in de top een gevelsteen met de titel: ''VENETIÆ'' (foto).

Stoffels's zuster, die ook in het hofje woonde, stelde in grote lijnen de regels vast. Het hofje kreeg van Anna Stoffels een legaat van ƒ8000,- maar de helft van het vruchtgebruik was gedurende zijn leven voor Volkert van de Velde, haar latere echtgenoot. Bij de stichting had het hofje 13 woningen en in 1709 werd het uitgebreid met 17 huisjes door de regent Gerard van Maarloop, die als inwonend bestuurslid aangewezen werd. Sinds dat jaar kennen we dit hofje dan ook als Maarloopshofje.

In 1904 werd het hofje uitgebreid, zodat het uit vier vleugels bestond. Dit waren de twee oude vleugels uit 1650 (West- en Zuidvleugel), een Oostvleugel uit 1709 en de achtervleugel uit 1904 aan de Lauriergracht, die een regentenkamer heeft. Het hofje bezit een beeldschone 17e eeuwse archiefkist. Deze kist is van hetzelfde type als waarin bij de Oost-Indiëvaarders de gouden dukaten werden opgeborgen. In 1970 werd door bouwvakkers de kist gevonden in een stoffig berghok. De stichtingsakte werd vervolgens gezocht, maar niet gevonden. De archiefkist werd gepoogd open te maken, maar dat viel even tegen, maar lukte uiteindelijk wél.

Foto: hofjesberaad.nl

De inhoud van de archiefkist was een verrassing: het verloren gewaande archief van het hofje tot 1824 zat er in. De oprichtingsakte van 1650 was er helaas niet bij. Er was wel een acte uit 1709 die als stichtingsacte kon gelden, omdat Van Maarloop hierin de definitieve juridische vorm van het hofje liet vastleggen. Hij bepaalde dat er drie regenten zouden zijn, die elk één van de drie sleutels van de archiefkist in beheer hadden. De archiefstukken zijn daarna naar het Gemeentearchief verhuisd, op de stichtingsakte van 1709 na. Hierin bleek een artikel te staan dat dit stuk ten eeuwigen dage in de archiefkist moest worden bewaard.

De binnentuin bevat een oude straatlantaarnpaal met Ritterlantaarn uit het jaar 1883. Er staan ook diverse spreuken in de gevels van het gebouw. Op de 18e eeuwse vleugel staat de spreuk: ''Liefde is het fundament'' en boven het achtergebouw staat de spreuk: ''Gedenkt uwen uitgang: ''Memento Mori''. Tenslotte stond er op het poortje, gezien naar de binnentuin boven de doorgang, de tekst: ''Vrede zij dezen Huize''. Vroeger hing er een bordje op het hofje met de tekst: ''Het Uitkloppen van Kleeden en Matten op ''het Hof'' is Ten Strengste Verboden - DE REGENTEN''. 
Het Venetiæhofje is gerestaureerd in 1957 en is eigendom van de Stichting De Drie Hofjes (Suyckerhoff-hofje, Venetiæhofje en Everdina de Lanoyhofje).

Doelstellingen
Heden ten dage is het hofje - op de huismeester na - alleen voor "arme weduwen en bejaarde vrijsters van protestantse gezindte". Verder stond het open voor echtparen ouder dan 50 jaar. Criteria waren dat je op het hofje moet passen, elkaar moet kunnen verdragen en elkaar geen overlast mag bezorgen. De zorgzaamheid en saamhorigheid onder de bewoonsters was erg groot, maar tevens heerste er de sfeer van leven en laten leven. Naast vrije inwoning kregen de vrouwen een jaarlijkse som geld en levensmiddelen. Van Maarloop liet per jaar 50 manden turf, diverse grutterswaren voor de winter en boter uitdelen.

Toegankelijkheid
Het Venetiæ hofje is jammer genoeg gesloten voor het publiek.

Alle foto's, tenzij anders vermeld: Stadsarchief Amsterdam

uister, baste de oudere man tegen z'n gesprekspartner, een oudewijvenknoop is misschien goed voor je schoenen, maar niet op een schip. Daar leggen we een platte knoop". "Kijk...," demonstreerde hij met de veter van z'n schoen die hij voor de gelegenheid helemaal uit de gaatjes had getrokken, "hij deugt pas als de tamp naast de lijn legt. As je kracht op 'n oud wijf zet, schiet'ie los".
Daar konden de dames het voorlopig mee doen!
"Met de paalsteek is 't ook zo wat", vervolgde hij, "die kan ook op twee manieren maar die zijn allebei goed. Het is maar op welk schip je zit".
Dat klonk deze keer wat cryptisch maar de uitleg volgde meteen.
"De Marine steekt de tamp zó aan de buitenkant terug".
Hij maakte ingewikkelde bewegingen met zijn veter. Meer mensen om hem heen zaten gebiologeerd te kijken wat er allemaal met die veter gebeurde.
"De koopvaardij steekt 'm aan de binnenkant terug. Ze zijn bereid je de harses in te rammen als je twijfelt aan de sterkte van hun knoop".
Het verschil ontging menigeen maar we konden niets laten merken. De man had helemaal niet door dat zijn gehoor per steek uitbreidde.
"As je nou je bootje wil vastleggen hep je een paal nodig..., of een bolder. Dan gebruik je de mastworp".
Nu werd de veter rond de voet van het bierglas gewikkeld.
"Kijk, zó".
Inderdaad kon hij aan één eind trekken zonder dat de veter losschoot.
"As nou je boot een hele week op de golfslag legt te rijen kan deze loswerreke.

Dan leg je nog een voorslag maar dan met een slipsteek. Me veter is te kort..., ik ken 't niet laten zien".
Wij leden met hem mee want we hadden graag de voorslag met de slipsteek gezien. Maar je kan niet alles hebben...., een veter is ook maar een veter.
"Je ken je boot ook met een paalsteek aan een paal vastleggen. Die gaat zó".
Nu werd 't glas op zijn kop gezet, wat probleemloos kon omdat 't al een tijdje leeg was. In de veter werd een ingewikkelde lus gemaakt en die werd over de bodem van 't glas gelegd. Een kind kon de was doen.
"Nou zeg jij natuurlijk: waarom gooi je geen paalsteek over die paal? Daar is ook niks op tegen tot de volgende bijgoochem ze lijntje over die van jou legt. Zie maar dat je de jouwe eronderuit krijgt".
Dat konden we goed invoelen.
"As jij jouw paalsteek over een paal moet leggen waar al een andere overheen legt, dan steek je 'm van onder door zijn lus en dan pas over de kop van de paal".
Allemachtig, nou werd het heel gecompliceerd. We waren razend benieuwd of hij zijn tweede veter ook uit z'n schoen zou halen om de demonstratie kracht bij te zetten. Maar nee, dat ging hem duidelijk te ver.
"Nou zou ik nog kenne laten zien hoe je een lijn belegt op een klamp of 'n kikker maar ik zie zo gauw niks om het op voor te doen".
"Nou, ik vind 't ook wel genoeg voor de eerste keer", zei de aanstaande varensgezel, "ik ben al blij als ik dit onthoud".
Eigenlijk waren wij omstanders 't daar wel mee eens. Je zou er dorst van krijgen.
"Geef die man 'ns een pilsje", riep ik naar de ober, "hij staat al een hele tijd droog".

Knopen

boven: oud wijf en platte knoop

links: mastworp en mastworp met voorslag

onder: paalsteek (koopvaardij) en paalsteek (marine)

Donderdag 3 oktober 1918 - Het Concertgebouworkest heeft iets te vieren. Als eerste concert van het komende jaar wordt voor 't eerst de Negende Symphonie van Gustav Mahler uitgevoerd. Niet helemaal een première, want delen zijn eerder ten gehore gebracht. Het orkest viert tevens haar 30-jarig bestaan en eert tegelijk elf musici die vanaf het eerste uur aan het orkest verbonden zijn. De oud-gedienden worden met naam genoemd maar dat gaan we hier niet herhalen. Dirigent is dan Willem Mengelberg, ijdeltuit en alleenheerser. Hij weet het jaar erop (1919) de tweede dirigent (en geduchte concurrent voor Mengelberg) Evert Cornelis te wippen.

Zaterdag 5 oktober 1918 - President Woodrow Wilson (VS) ontvangt een vredesaanbod van Duitsland. Gaat de Eerste Wereldoorlog naar z'n eind?

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2018. De keuze 2014 t/m 2017 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave