Het is weer weggezakt! Weet u nog? Bij elke opgave hoort een vraag; die staat in rood afgedrukt. Soms zijn dat er meer dan één per opgave. In principe betekent elk vraagteken in rood dat daarop een antwoord verwacht wordt. Onze kleding vertoont inmiddels ernstige slijtplekken ter plekke van onze hartstreek, door het vele malen met de hand daarover te strijken.

De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Minne Dijkstra. De nieuwe opgave komt niet van hem maar van nummer twee: Otto Meyer. En als de opgave van Otto komt, kan je er donder op zeggen dat hij een fragment uit een overbekende foto heeft genomen, wat - aldus geïsoleerd - tamelijk vervreemdend werkt. De vraag is:

Waar is dit?

We kijken links een smalle straat in.

Wat is de naam van die straat?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Deze fraaie gevelwand vindt u in de Eerste Weteringdwarsstraat 19-35. Deze panden zijn eigendom van het er achter liggende hofje en zijn altijd verhuurd geweest ter bestrijding van de kosten van exploitatie van het hofje. Het middelste van de negen panden is de ingang van het hofje; boven de ingang is de regentenkamer. Hoe het allemaal precies zit, leest u verder hieronder.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Op deze recente foto van Martin Albers (detail) ziet u wat er zich achter de middelste deur bevindt: het Grill's Hofje.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Voor veel meer informatie over het Grill's hofje leest u de bijdrage van Jos Mol en Adrie de Koning in een nieuwe aflevering van hun serie over Amsterdamse hofjes.

Goede oplossingen kwamen van Minne Dijkstra, Otto Meyer, Anneke Huijser, Kees Huyser, Ton Brosse, Robert Raat, Jacques, Arjen Lobach, Anna Denekamp, Jos Mol, Ria Scharn, Maaike de Graaf, Onno Boers, Kees Valentijn, Adrie de Koning, Anje Belmon, Mike Man, Liesbeth van Aerssen, Dirk Fuite, Hans van Efferen,

Weer eens wat anders: een schilderij. Wel met een molen, terwijl we nog zo hadden beloofd u niet al te veel met molens lastig te vallen. Maar het is, topografisch gezien, toch een prachtschilderij? Wat hierop allemaal te zien is..., dat wordt een prachtverhaal volgende week.

Waar is dit?

Hoe heette de molen?

Oplossingen graag via deze link

Uitgerekend deze week heeft een Beeldbank-medewerker de locaties bij de foto's ingevoerd. De paar mensen die de foto opzochten via de term 'rederij Kooy' vonden zo het antwoord. En aan het begin van de week heeft de redactie nog gecontroleerd of dat nog niet het geval was en groen licht gegeven. Zo zie je maar!
De foto werd genomen van de Grimburgwal, hoek Oudezijds Voorburgwal. De rondvaartboten van Kooy zijn dan bijna aan het eind van hun tour, aan het eind van het natte Rokin. Alleen nog even de Grimnessesluis door.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Anna Denekamp, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Maaike de Graaf, Kees Valentijn, Onno Boers, Ria Scharn, Jos Mol, Winfried Bij, Adrie de Koning, Robert Raat, Anje Belmon, Mike Man, Aschwin Merks, Hans van Efferen,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.
Blijf sturen, zodat wij de aantrekkelijkste platen kunnen kiezen!

Een bouwplaats weer eens. Als we bekijken wat er op deze foto nog aan oude bebouwing staat, weet u ongeveer welke soort panden voor deze bouw afgebroken werden.
We hebben even moeten ingrijpen op een detail van de oorspronkelijke foto, om het geen weggevertje te maken.

Waar is dit?

Wat wordt hier gebouwd?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De details waar we u op wilden laten zoeken waren de ongewone getoogde deur en de twee bustes ter hoogte van de eerste verdieping. Vooral de rechtse lijkt wel zwart; zou dat met de huidskleur te maken hebben? Tijdenlang werd het fabeltje geloofd dat dit het huis van een slavenhandelaar is geweest. Na dreigbrieven haalde de eigenaar de beeldjes zelfs weg. Nadat gecommuniceerd was dat dit het Huis met de Moriaantjes was en niets met slaven te maken had, konden ze weer terugkomen. We hebben 't over Herengracht 514.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Het huis werd in 1680 als dubbel woonhuis gebouwd door Nicolaes Oetgens van Waveren, zoon van Anthony en kleinzoon van Frans Hendricks Oetgens, allen heren van Waveren, Botshol en Ruige Wilnis. Het was een familie die schepenen, burgemeesters en officieren van de schutterij leverde. Het waren daarnaast ook kooplieden maar niet in slaven.
De bustes van de moren werden pas later tijdens een verbouwing aan de gevel bevestigd. Door die verbouwing werd het dubbele huis één. Bij een verkoop in 1766 werd voor 't eerst gesproken over een huis 'daar de Morianen boven de deur staan'. Bij een volgende verkoop in 1877 werden ze weer verwijderd en waren verdwenen tot ze in 1927 bij toeval terug gevonden werden en herplaatst.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Maarten Helle, Anneke Huijser, Kees Valentijn, Ria Scharn, Onno Boers, Maaike de Graaf , Ton Brosse, Robert Raat, Jos Mol, Anje Belmon, Mike Man, Adrie de Koning, Aschwin Merks, Hans van Efferen,

Er was weer eens wat te vieren in de stad. De koningin kwam haar nieuwe boreling aan de stad tonen. Voor die gelegenheid versierde dit gemeentelijk bedrijf de gevel met 'passende' elementen. Het pand staat er niet meer. Het bevond zich iets buiten de Singelgracht.

Wat was het adres van dit pand?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dit was u te eenvoudig. Makkie, weggevertje, inkoppertje, bijna een belediging van uw niveau. En toch is dit beeld van het Singel tussen Spui en Heiligeweg nogal vreemd. De doorgang naar het Spui is nog vaarwater (Boerenverdriet) en nog niet verbreed; het eerste huis links werd gesloopt. In plaats van de UB zien we hier nog de Sint Catharina kerk. Er stond nog voldoende van de Oude Lutherse kerk op de foto om dit beeld direct te herkennen.

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Maarten Helle, Jos Mol, Kees Valentijn, Ton Brosse, Otto Meyer, Robert Raat, Minne Dijkstra, Carol de Vries, Ria Scharn, Onno Boers, Mike Man, Peter Pijst, Winfried Bij, Kees Rijpkema, Adrie de Koning, Anje Belmon, Hans Goedhart, Aschwin Merks, Hans van Efferen, Anthony Kolder,

Mary D. Sanstra-Veenis kreeg deze prentbriefkaart in handen (ook in de Beeldbank aanwezig) tijdens een zoektocht naar de maakster van een pronkrol. Het gaat om de R.K. St. Joannesschool in de Rustenburgerstraat 162, hoek Verbindingsstraat. Deze school vormde met de Boumanschool een heel blok scholen dat vandaag nog steeds bestaat. Afgebroken en opnieuw opgebouwd, dat wel.
Mary vraagt of er lezers zijn die meer van deze St.Joannesschool weten. Alle info is welkom.
Als u die heeft, laat 't ons weten.

Ferdinand Bolstraat 49 is onderdeel van een blokje onder één architectuur gebouwde woon-/winkelhuizen tussen Gerard Dou- en Albert Cuijpstraat. Oude foto's laten zien dat de gevel zijn echte top kwijt is. Het tegenover liggende driehoekige pleintje is een gevolg van het tijdens de bouw loslaten van het door Van Niftrik ontworpen stratenpatroon en het verder volgen van het patroon van weersloten rond de Zaagmolensloot, volgens het versoberde Plan Kalff, met de F.Bol- en A.Cuijpstraat als scheiding. Dat gaf nr.49 een extra ruim blikveld.

Daar heeft Fons Baede natuurlijk niets aan. Hij wilde weten wat de letters J.H.C.V. betekenen. De meeste stemmen gaan voorlopig uit naar de initialen van a) de bouwheer of b) de architect of misschien de bouwondernemer. Als je met Google naar de letterreeks zoekt, komt vaak 'commanditaire vennootschap' voor de twee laatste letters als voorstel. Dat zou in de richting van een onderneming wijzen.

Het Grill's- en het Hodshon-Dedelhofje 

Jos Mol en Adrie de Koning 

Ligging en ouderdom
Het Grill's Hofje is gelegen aan de Eerste Weteringdwarsstraat 19-35 en is gesticht in 1721 en gebouwd tussen 1724/26.
Het Hodshon-Dedelhofje is gelegen aan dezelfde straat op nr. 83-105 en werd gesticht in 1842.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Bijzondere kenmerken
Het Grill's Hofje is gesticht door de Lutherse zilversmid Anthonie Grill en zijn vrouw Elisabeth. Zijn grootvader, ook Anthonie geheten, was een bekende zilversmid afkomstig uit Augsburg, die zich later in Zweden vestigde. De vader van Elisabeth, was de jongste broer van Anthonie´s grootvader en eveneens afkomstig uit Augsburg. Anthonie en Elisabeth, die kinderloos zijn gebleven, zouden het hofje hebben gesticht uit dankbaarheid voor de in Holland genoten zegen. In 1713 was Anthonie kerkmeester van de Ronde Lutherse Kerk, waar hij in 1727 ook is begraven. Ook zou hij een belangrijk bedrag geschonken hebben voor het orgel van de Ronde Lutherse Kerk. De bewoonsters van het hofje moesten dan ook behoren tot de Lutherse of Gereformeerde Gemeente. Elisabeth Grill heeft de bouw van het hofje niet meer meegemaakt, zij is in 1724 overleden. In de regentenkamer vinden we een schouw uit 1731 waarin het wapen van de familie Grill met de volgende tekst te zien is:

  Anthonie Grill, die met zijne echtgenoot
  Mij heeft gestigt, leert ons nog na hun dood
  Hoe ieder Lidt der Christelijke Kerke
  Dient zijn Geloof te toonen door zijn Werke. 

Het Hodshon-Dedelhofje is gesticht in 1842 door Isaac Hodshon (1772-1855) en zijn vrouw Isabella Dedel (1778-1865) die trouwden in 1798, maar die het zonder nageslacht moesten stellen. Het hofje had aan de straatzijde een blinde muur met een poort. Boven de deur prijkte het alliantiewapen van de Hodshon-Dedels. Het is een voortzetting van het Hodshon-Dedelhofje aan de Passeerdersstraat. In 1807 kocht Isaac Hodshon het Blokhofje, dat zijn naam al van voor 1730 ontleende aan de leerlooier Jan Blok. Het bestond uit 18 woningen en drie huizen daarnaast. Een naastgelegen fabriek breidde uit en daardoor kon dit hofje niet langer aan zijn doel beantwoorden en werd er een nieuw hofje gebouwd onder de naam van de stichters. De eerste steen werd gelegd door Isabella de Windt, het petekind van het echtpaar Hodshon/Dedel. Er stond te lezen: 

  Isabella de Wildt oud 9 jaar
  Petekind van Isaac Hodshon en 
  Isabella Dedel echtelieden
  Heeft van dit door hen gestichte hofje
  Den eersten steen gelegd
  Op den 25 Maart MDCCCXLII

De poort maakt een binnenplein toegankelijk, waaromheen drie vleugels staan. Op dit binnenplein staat een mooie pomp met een lantaarn die gedragen wordt door vier dolfijnen. De vroegere 'poephuisjes' staan er ook nog, maar worden nu gebruikt als berging. De toiletten stonden ver van de huizen af en dit was een luxe in de 19e eeuw. Waar eens het bleekveld was, is nu een tuin aangelegd. Stadsherstel heeft dit hofje in 1980 aangekocht en vijf jaar later geheel gerestaureerd. Bij deze renovatie werd het aantal woningen teruggebracht tot tien. De slaapkamers bevinden zich op de vroegere zolder, hetgeen voor de oudere dames die beneden wonen, nog wel eens een probleem opleveren. Dit hofje lag op de hoogte van het Walenhuis, dat is tegenwoordig het Frans Consulaat en Maison Descartes. De lezers zullen nog wel weten dat dit vlakbij de huisjes is, die door de metroaanleg eerst ernstig verzakt waren.

Doelstellingen
Het Grill's Hofje was bestemd voor bejaarde Lutherse of gereformeerde vrouwen en de huidige bestemming is nog steeds voor dames. In het midden van de 19e eeuw was het aantal bewoonsters al teruggebracht tot 16. Naast vrij wonen kregen zij in de wintermaanden turf en kaarsen en het hele jaar door wekelijks nog levensmiddelen, zoals aardappelen, grutterswaren en brood. Later woonden hier nog steeds 16 vrouwen die vrij wonen genoten, alleen de verstrekkingen waren afgeschaft. Het Grill´s Hofje is nog steeds eigendom van de stichting en wordt bestuurd door een college van regenten. De acht huisjes bestaan na de laatste restauratie uit vier beneden- en vier bovenwoningen, één van de zeven bewoonsters heeft een beneden- en bovenwoning. De stichting die over de toewijzing gaat richt zich daarbij steeds meer op jongeren, waaronder studenten. In een van de huizen aan de straat woont de conciërge, die toezicht houdt en als tussenpersoon fungeert. 
Het Hodshon-Dedelhofje was een statig complex met 20 woningen. Het doel van het hofje was de protestantse dienstbodes van de beide families een verzorgde oude dag te bezorgen. Daarnaast was er een ruimere woning voor een echtpaar aan wie het toezicht op het hofje werd opgedragen. Ongeveer een halve eeuw geleden woonden er nog 21 dames die vrij wonen hadden. De bedsteden werden uitgebroken en de gootstenen waren vervangen door vaste wastafels. 

Toegankelijkheid
Het Grill's Hofje is dagelijks geopend van 07.00 tot 19.00 uur. Het Hodshon-Dedelhofje daarentegen is niet meer te bezichtigen.

Heeft het behoud van oude huizen werkelijk zin?

Afbeelding: Albert Hahn (1903), de Grooten en de Kleinen. Hahn maakte de spotprent naar aanleiding van de bouw van de Grand Bazar de la Bourse van architecten J.Th.J. Cuypers en J. Stuyt, die later een Hema werd. Hiervoor werden op de Nieuwendijk een reeks panden afgebroken.

Als onderstaande tekst u aanspreekt bent u rijp om lid te worden van de Verenigingen Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad, de VVAB.
Neem hier eens een kijkje.

f behoud van oude huizen zin heeft? Wat een vraag, geeft u als antwoord terug. U vindt monumentenzorg waarschijnlijk vanzelfsprekend maar dat is het niet. Altijd en ook nu zijn er krachten in de samenleving die je geen strobreed in de weg mag leggen bij het nastreven van wat zij belangrijk (en/of winstgevend) vinden. Zij vinden het daarbij volledig onbelangrijk wat u ervan denkt. U noemt dat arrogant of egoïstisch, zij liberaal. Ik wil niet in politiek verzeild raken; liberaal is een denkrichting en niet per sé politiek.
Monumentenzorg gaat veel verder dan u en ik bedoelen. Wij kijken naar buitenkanten van een serie huizen en genieten van de sfeer die het geheel uitstraalt. Wat er voor monumentaals achter die gevels schuil gaat…, daar krijgen we niet zo veel van te zien. Plompe onderbrekingen van die sfeer, detonerende gebouwen, door ijdele architecten daar neergezet, verstoren onze beleving. Dat vinden we dan lelijk, protserig, bombastisch, niet passend of wat dan ook. ‘Daar had nooit toestemming voor gegeven mogen worden’, roept u dan met mij.
Instemming met dit soort projecten komt van ‘hogerhand’, een kleine elite die bestaat uit vakmensen, stuk voor stuk geschoold op vergelijkbaar niveau als die architecten. Zij worden op de vingers gekeken door monumentenzorgers, een andere kleine elite die uit estheten en historici bestaat. Zij hebben echter geen of ondergeschikte beslissingsbevoegdheid, in elk geval te weinig om projecten tegen te houden. Bovendien lijken ze met hun commentaar steeds als mosterd na de maaltijd te komen. Dan is de vergunning al toegekend en dan hebben we ’t nakijken. Jammer, geeft dan de hypocriete politiek toe. Wat u en ik ervan vinden speelt bij deze discussie geen enkele rol.

Ik heb nog geen raadslid horen voorstellen om bijvoorbeeld de Universiteitsbibliotheek op het Singel een ernstige vergissing te noemen en weer af te breken.
Wat boffen Engelsen met hun behoudzucht, wat een mazzel hebben ze in België waar historiserend bouwen usance is en geen vies woord. Wat een geluk als de economie op z’n gat ligt en geen ondernemer het in z’n hoofd haalt een pompeus gebouw voor zichzelf op te richten. Je zult maar in een ingeslapen stadje wonen waar alles al eeuwen bij hetzelfde is gebleven.
Nou…, dat kan je van Amsterdam allemaal niet zeggen. Ze verdienen vermogens aan de nieuwe toeristenstroom. Het is zo’n hausse, het zijn er zoveel dat er nauwelijks plaats voor de Amsterdammer overblijft. Is er iemand die zich er druk over maakt? Ja, de hotels die door AirBNB inkomsten langs de neus zien gaan. Daar gaan we even ferm tegen optreden. Maar dat 80% van de toeristenstroom mannelijke twintigers zijn die linea recta naar de Wallen of coffeeshops gaan…, so what? Als ze maar érgens hun geld in de Amsterdamse economie achterlaten. Verder neemt de horeca steeds meer openbare ruimte in met weer een terras, op bruggen, in nauwe stegen. Halve trottoirs of meer zijn niet meer toegankelijk en elk commentaar wordt weggehoond: “Je wilt toch niet in een openluchtmuseum wonen?”
Wij zijn werkelijk benieuwd of het tot werelderfgoed benoemen van de Amsterdamse grachtengordel in de nabije periode effect gaat hebben. Wat gaat de UNESCO zeggen als er weer eens een rijtje zeventiende-eeuwse huizen afgebroken dreigt te worden om plaats te maken voor een glas-staal-en-betonconstructie? Naar mij luisteren ze toch niet.

Zondag 14 juli 1918 - Noodlottig ongeval of toch opzet? Op die zondag huurde L. Bulsing een roeiboot in Muiderberg en roeide in gezelschap van drie dames de kalme Zuiderzee op. Zij roeiden zover uit de kust dat Bulsing nog ternauwernood signalen naar de wal kon geven dat hulp nodig was. Terwijl het aan de kust nog steeds bladstil was, werd de roeiboot getroffen door een windhoos die de boot had omgeworpen. Bulsing wist zich aan de gekantelde boot vast te klampen maar de dames kwamen in nood en verdronken alle drie. De oudste, de 53-jarige mw. Forst een Hongaarse van geboorte en wonende op de Leidsekade, verdween meteen naar de diepte omdat ze niet kon zwemmen. Haar 31-jarige dochter en een 16-jarig nichtje (Duitse) probeerden het strand zwemmend te bereiken maar haalden dat niet door de grote afstand. Er wordt gesproken over wel 5 kilometer.
Bulsing leeft in een pension aan het Westeinde en is een kennis van mevrouw Forst. De verhuurder van de roeiboot, de in Muiderberg zeer bekende Pineaud, heeft zo zijn bedenkingen over het ongeval. Zijn boot is in puike staat van onderhoud en niemand heeft iets als een windhoos kunnen waarnemen. Bovendien zou volgens hem de boot door hoge golven volgelopen zijn en niet omgeslagen. Hij schakelt de burgemeester van Muiderberg in en die neemt Bulsing voor ondervraging mee naar het politiebureau. Na het afleggen van een verklaring blijft Bulsing in voorlopige hechtenis en wordt 's avonds overgedragen aan de Amsterdamse politie. Hij blijft bij zijn verhaal en vult dat nog aan met de bewering dat mevrouw Forst aandrong om zover buiten de kust te gaan.
Vissers uit Durgerdam vinden nog op zondag het lijk van mevrouw Forst en andere vissers vinden twee weken later beide andere lichamen. Op maandag laat de politie de heer Bulsing gaan. Men kan hem niets ten laste leggen.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2018. De keuze 2014 t/m 2017 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave