De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Peter van der Putten. Omdat hij ver weg op vakantie is, zag hij geen kans een nieuwe opgave te zoeken. Nummer twee, Anneke Huijser, is daarom verzocht er een te bedenken. De nieuwe opgave komt dan ook van haar. De vraag is:

Waar is dit?

Wat is het huisnummer van de winkel achter de boom?

Voor de eer en de extra vermelding (geen verplicht antwoord):

Hoe heten de twee stegen ter weerszijden van dit pand?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Wanneer u net als de redactie een zwak voor de pre-stedelijke vestingwerken zou hebben, moet u het stuk over het Smallepad gelezen hebben. Dan was u ook deze school tegengekomen, de Bickersschool op de Nieuwe Teertuinen. Die school kwam in 1916 in de plaats van School nr.122 in de Planciusstraat 22 die moest wijken voor de verdubbeling van het spoor naar Haarlem en Zaandam. In 1935 werd zo'n 100 meter verderop de Planciusschool afgebroken voor een depot van de SR en na een aantal jaren mocht de Bickersschool die naam overnemen. Oplossingen met die naam zijn goedgerekend. Onno Boers meldt nog dat de school gebouwd werd door Publieke Werken en dat het een der eerste scholen was die architect A. Grimmon voor PW tekende. Anthony Kolder meldt dat de naam Bickersschool pas in 1922 aan school nr.22 werd gegeven. Op de quizfoto zijn rechts de vier nog steeds bestaande (maar zwaar verbouwde) pakhuizen van het Gulden Veem te zien (Essen, Worms, Liefde en Hoop).

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De naamswijziging straalt van de smeedijzeren gevelversiering af. De nieuwe letters glanzen nog als nieuw terwijl de school allang dicht is. Die sloot in de 70-er jaren door gebrek aan leerlingen.
Zoals de foto links duidelijk maakt zat er o.a. een kinderdagverblijf in, maar dat is ook weer verleden tijd. Onder andere, zeggen we met klem, want het hele gebouw wordt voor zeer verschillende activiteiten gebruikt, waar zelfs ooit de Stichting '40-'45 bij hoorde.

Meer over Smallepad, Planciusstraat, Houtmankade en Nieuwe Teertuinen leest u in de PDF Smallepad. Dat is een co-productie van Bram Huyser, Wim Huissen en uw webmaster.

Goede oplossingen kwamen van Peter van der Putten, Anneke Huijser, Ria Scharn, Wim Huissen, Gerard Beerman, Arjen Lobach, Rodrigo Vivian, Otto Meyer, Maaike de Graaf, Louis Olivier, Adrie de Koning, Mike Man, Jos Mol, Anje Belmon, Robert Raat, Hans van Efferen, Anthony Kolder,

Een karakter uit een oude saneringsbuurt. Dit is een moeilijke opgave en daarom hebben we de huizen in de achtergond wat doorgedrukt opdat ze wat houvast kunnen bieden.

Waar is dit?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Van de torens is door de zuilen de Zuiderkerkstoren direct herkenbaar. Nu de andere twee nog. De slanke koepel stond vroeger op het Doelenhotel en dan zal de linkse wel eens op hotel De l'Europe kunnen staan. Staat hij nu in elk geval niet meer, maar ooit waren de daken van De l'Europe 'bezaaid' met torentjes, getuige onderstaande prentbriefkaart.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Op de voorgrond van de quizfoto zien we voor- en achterkanten van een aantal gevels in een niet al te brede straat.
Reguliersbreestraat? Als we een foto van die straat ophalen zien we op huisnummer 5 meteen de lijstgevel met consoles van de quizfoto. Bingo! Als we met de verzamelde zoektermen in de Beeldbank gaan zoeken komen we op een foto van Jacob Olie, wie anders? Hij stond op het dak van een hoog pand aan Muntplein, Vijzelstraat of Singel. De Beeldbank houdt het op het pand van Van Mantgem, waar nu McDonalds in zit. Huisnummer 9.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Kees Huyser, Harry Snijder, Anneke Huijser, Mike Man, Ria Scharn, Adrie de Koning, Jos Mol, Robert Raat, Anje Belmon, Hans van Efferen,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Treurnis alom. Een kostelijk pand staat dichtgetimmerd te wachten op sloop. Bouwtechnisch had het nog vele jaren meegekund maar toch.... Kijk eens hoe strak de daknok nog is. Het zou ons niet verbazen als dit pand uit de stal van vader en zoon De Keyser kwam. De vragen zijn:

Waar is dit?

Waarom werd dit pand gesloopt?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Aan de hand van de torens in de verte moest u eerst ontdekken dat dit Amsterdam-Noord voorstelde. Dan is het aantal zeer grote bouwprojecten erg beperkt en komt al snel het Groot Noord-Hollandsch Kanaal op de proppen. Omdat dit een foto is, hoe vroeg ook door Pieter Oosterhuis gemaakt, kan dit alleen de aanleg van de Willem III-schutsluis zijn. Nadat deze schutsluis in december 1864 in gebruik genomen was (tekening onder), kon de oude Willem I-sluis gerenoveerd worden. De (aftakking naar de) Willem III-sluis moest wijken voor de IJ-tunnel en alleen de sluiskolk is in rudiment nog aanwezig.

Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Kees Huyser, Arjen Lobach, Robert Raat, Anje Belmon, Mike Man, Jos Mol, Adrie de Koning, Dirk Fuite, Hans van Efferen,

Tegenover een moeilijke opgave mag best een makkelijke staan. Alhoewel..., veel is er van dit stadsgezicht niet bewaard gebleven. U moet uw stad wel een beetje kennen van oude foto's.

Waar is dit?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Links van de poort zien we één torentje en rechts een hele serie. Diverse deelnemers zagen meteen dat daar echte torens tussen stonden, namelijk die van de Mozes & Aäronkerk. We staan dus op het Jonas Daniël Meijerplein en kijken naar de toen nog net Leprozengracht. Rechts het Fysiologisch Chemisch  laboratorium en links het Oudezijds Huiszittenhuis of tegenwoordig de Academie voor Bouwkunst.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Iedereen was van mening dat van alle erebouwwerken deze replica van slot Dillenburg de meest geslaagde was. Zie ook nog de tekening van G.J.B.Trousset in de Beeldbank of onderstaande aquarel van J.M.A.Rieke.

Afbeeldingen: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Fanta Voogd, Kees Huyser, Jos Mol, Anneke Huijser, Otto Meyer, Ria Scharn, Arjen Lobach, Rodrigo Vivian, Hans Goedhart, Maaike de Graaf, Mike Man, Adrie de Koning, Han Mannaert, Robert Raat, Anje Belmon, Hans Olthof, Onno Boers, Hans van Efferen, Anthony Kolder,

Deze foto komt in uiterst verbleekte staat in de Beeldbank SAA voor, met het bijschrift dat de locatie onbekend is en dat we rekening moeten houden met de mogelijkheid dat dit niet in Amsterdam is. U laat het archief toch niet in zulke onzekerheid?

Weet u waar dit is?

Als u het weet, meld het a.u.b. via deze link

Anneke Huijser meldde dat dit de Brouwersgracht ter hoogte van de Herenmarkt was. Net toen we bij de controle van dit antwoord ontdekten dat dit niet helemaal kon kloppen omdat Herenmarkt 26, hoek Brouwersgracht lager is, stuurde ze een foto van dat pand in de oude staat, met nog een extra verdieping die nu weer is verwijderd.

De oplossing kwam van Anneke Huijser, Onno Boers, Han Mannaert en Robert Raat.

In week 16 van 2017 vroeg Maaike de Graaf om deze foto links te localiseren. Wij kwamen er in week 18 nog eens op terug en maakten er een hulpvraag van. Nu, ruim een jaar later, brengt Anje Belmon het verlossende antwoord: het betreft hier de bouw op en rond het Roelof Hartplein. Zij hield zich eerst vast aan het gebouw dat onder de paardenkop te zien is en dat ook op deze foto in de Beeldbank voorkomt. Dit is Roelof Hartplein 13 t/m 23. Het zwarte "dingetje" in het midden boven het gebouw is de punt van de kerktoren van de Oud-Katholieke kerk die staat op de hoek van de Pieter Baststraat en Ruysdaelstraat, zie deze foto in de beeldbank. Dan de huizen links die ook op een andere foto in de Beeldbank voorkomen, inclusief uithangend wasgoed. Ook die foto bevestigt dat dit het Roelof Hartplein is, dat op die bewuste foto nog opgehoogd wordt. De schoorsteen en het torenspitsje blijven voorlopig onopgelost. Wij vinden dit al heel wat en Maaike was blij met de oplossing. Daarmee vond zij nog een krantenbericht van november 1921 waar dit project een onderwerp was, compleet met foto. Is er ook nog een datering!

Hotel Rembrandt lag wat ongelukkig weggemoffeld in een hoek van het Rembrandtplein, de Kippehoek, daar waar de Utrechtsestraat begon. Ook al waren er ingangen aan het Rembrandtplein, het pand nummerde Utrechtsestraat 1. Toch was het best een chic hotel en redelijk groot omdat het huisnr.3 had bemachtigd en daarvan de tuin volgebouwd. Die vleugel had uitzicht op de tuin van het RK Burger-oudemannenhuis Brentano's (Herengracht 595); geen achterafje dus. De stichter en het stichtingsjaar van het hotel blijven voorlopig onbekend. Wel weten we dat het hotel rond 1890 in handen van A. Classen was en dat toen de bovenverdieping uitgebouwd was tot een volwassen verdieping met een nieuwe kap. Toen lag in de Utrechtsestraat ook al rails voor de paardentram (1877). Daardoor is bovenstaande foto te dateren tussen 1864 (Paleis voor Volksvlijt) en 1877.
Onderstaande foto is rond de eeuwwisseling gemaakt. In de Utrechtsestraat lijkt er vóór de tram nog een paard te staan.

In 1924 begon de Amsterdamsche Bank panden op te kopen om zijn uitbreidingsplannen waar te kunnen maken. Het eerder vermeldde Oudemannenhuis ging nog dat jaar over door een grondruil (plus de bouw van een geheel nieuw bejaardentehuis op de Keizersgracht 617-629 voor rekening van de bank) en niet lang daarna was ook het hotel aan de beurt. Uiteindelijk werd het hele blok in de Utrechtsestraat 1-17 afgebroken, inclusief de Kippehoek (Rembrandtplein 50-62) en vervangen door het gigantische bankgebouw waar we nu nog mee opgezadeld zitten. Bij deze actie werd de Utrechtsestraat verbreed en verdween de Kippehoek helemaal.
Nog één grappig nieuwtje: in 1924 stond op het dak van Hotel Rembrandt de allereerste lichtkrant in Amsterdam. Lichtkrant..., weet u nog hoe dat er uit zag?

Afbeeldingen bij dit item: Stadsarchief Amsterdam

door Adrie de Koning en Jos Mol

Inleiding
Hoewel wij in Amsterdam woonden, spraken wij toch over het 'naar de stad gaan' als wij de binnenstad bezochten. Daarbij hoorden een aantal min of meer vaste activiteiten. Zoals het bekijken van de etalages van de Bijenkorf, kijken naar de elektrische treinen bij Merkelbach in de Kalverstraat, de doorlopende filmvoorstelling in de Cineac en een bezoekje aan Heck of Rutecks op het Rembrandtsplein. Maar er werd ook vaak de drukte van de winkelstraten ontvlucht om te genieten van de oase van rust op het Begijnhof. Met dit beroemdste hofje willen wij onze serie graag beginnen.
Ligging
Het Begijnhof ligt voornamelijk aan het Spui, waar een toegangspoort is. Maar ook in de Gedempte Begijnensloot, aan het eind van de Begijnensteeg, is een toegangspoort. Het is heel opvallend dat het Begijnhof een meter lager ligt dan de straten in de omgeving.

Ouderdom
Het Begijnhof is gesticht in het begin van de 14e eeuw, maar in 1421 werd het door een grote brand verwoest en vervolgens in 1452 nogmaals, waarna het Begijnhof in de 2e helft van de 15e eeuw in de huidige vorm gebouwd werd.
Oorsprong
Begijnen zijn lekenzusters. Zij zijn te vergelijken met nonnen, die hun leven wijdden aan goede doelen, alleen, zij legden geen gelofte af. Wel waren ze ongehuwd, woonden samen in een besloten hofje, waren gebonden aan strenge regels en waren zeer kuis en vroom. Het Begijnhof had alle kenmerken van een kloostergemeenschap, maar een begijn had toch nog altijd de mogelijkheid om te besluiten te gaan trouwen en niet langer in het hof te blijven wonen. De oudst bekende Vereniging van Begijnen was te vinden in het Belgische Luik, waar ene Lambert Le Bèque mogelijk de naamgever is geweest. Maar de naam zou ook ontleend kunnen zijn aan de kleur beige of bège (Frans voor grauw) vanwege de kleding van de begijnen.

Boven de ingang aan het Spui bevindt zich een sluitsteen met de heilige Ursula en haar maagden. Ursula is de beschermheilige van de begijnen. Ook staat boven de poort het woord Bagijnhof, een oude spelling.
De andere poort was eigenlijk de oorspronkelijke ingang, maar is in de huidige vorm later gebouwd, blijkens de gevelsteen met Anno 1574.
In het plantsoen naast de Engelse kerk staat nog een bronzen beeld van een begijntje.

Doelstelling
Het Begijnhof moest onderdak bieden aan de begijntjes, die zich in de beschermde omgeving en in alle rust aan hun taken moesten wijden. Er wonen nu nog ruim 100 bewoners. De oorspronkelijke 140 woninkjes zijn inmiddels gerenoveerd en verbouwd tot meerkamerwoningen. Het laatste begijntje overleed in 1971, dus over de paden sloffende begijntjes zijn verleden tijd.
Toegankelijkheid
De toenemende toeristenstroom zorgde er regelmatig voor dat het op het Begijnhof zeer druk werd, hetgeen de gewenste rust niet ten goede kwam. Toch is het overdag nog altijd vrij toegankelijk, maar gaat de deur 's-avonds wel op slot. Om de bewoners zo min mogelijk te storen is het niet toegestaan ze te filmen of te fotograferen en mogen er geen groepen rondgeleid worden. En dat is terecht

p 29 juni 1775 vermoordde Johannes van Goch zijn geliefde prostituee Anna Smitshuizen, onder toeziend oog van een heel gezelschap bezoekers van het bordeel van Geertui van Kesteren, alias Zwarte Trui. Het bordeel bevond zich in een huis aan de Achterburgwal tegenover het Oudemannenhuis. Jaloezie was de drijfveer voor deze moord. Anna had twee vrijers die om haar gunst dongen en ze koos degene die met de meeste kans op een welverzorgd leven bood. De ander kon dit niet verkroppen en doodde haar met een mes.
Wat was er gebeurd? Anna was op haar negentiende van Alkmaar naar Amsterdam verhuisd en in de prostitutie terecht gekomen. Berooid en zonder geld was ze opgenomen door broodschrijver Nicolaas Hoefnagel. Die zag wel wat in Anna maar kon haar nog niet trouwen. Dat ging jaren goed tot ‘hochstapler’ Jan Barteloms op het toneel verscheen, die zich uitgaf voor Johannes van Goch, voormalig scheepschirurgijn en nu door Zwarte Trui aangesteld om de gezondheid van de dames in de gaten te houden. In die hoedanigheid maakte hij kennis met Anna, werd op slag smoorverliefd op haar en vroeg haar ten huwelijk. Anna liet zich meeslepen in het avontuurtje en was onder de indruk van de gouden bergen die Van Goch haar voorspiegelde. Hoefnagel zag het met lede ogen gebeuren, jammerde en waarschuwde en schreef uitgebreide polemieken over de nepfiguur Johannes van Goch. Anna echter wachtte haar kans af deze schijnbaar goed betoefde nieuwe vrijer aan de haak te slaan. Dat liet op zich wachten en er kwam een moment dat ze er genoeg van had en Johannes haar ‘diensten’ weigerde en hem publiekelijk afwees. Dat gebeurde allemaal in het bordeel van Zwarte Trui. De gasten in het bordeel verzochten het stel hun ruzie elders voort te zetten en Johannes dringend om op te hoepelen.

Dat verkropte Van Goch niet, pakte een mes en stak Anna neer in het bijzijn van alle in het bordeel aanwezige dames en gasten. Anna was net 24 jaar oud geworden.
Wij zouden hiervan nooit gehoord hebben als niet Van Goch een andere broodschrijven tot vriend zou hebben gehad: Willem Ockers. Toen Hoefnagel een campagne startte tegen Van Goch vond Ockers het nodig het voor zijn vriend op te nemen. Over en weer werden beschuldigingen geuit, werd met modder gegooid en reputaties geschaad. De daad van Van Goch was niet uit te wissen en uiteraard bemoeide het gerecht zich ermee. Johannes draaide zich in alle bochten om moord van tafel te krijgen. Hij had zelfmoord willen plegen en Anna had dit willen beletten en was ongelukkig door het mes geraakt. Er waren echter te veel getuigen geweest dat hij hier niet mee weg kwam. Hij werd in 1776 ter dood veroordeeld en ook na het daarop volgende beroep bleef de uitspraak gelijk. April 1778 werd Johannes door het zwaard terechtgesteld, ongetwijfeld op het schavot dat voor zulke gelegenheden tegen het stadhuis op de Dam werd opgebouwd.

In het achttiende-eeuwse Amsterdam werden over zulke spraakmakende zaken boeken en blaadjes geschreven en grif verkocht. Er werd zelfs een toneelstuk over geschreven: Merkwaardige en zonderlinge levensgevallen van Anna Smitshuizen. Hierin werd de zaak flink aangezet en opgesmukt met details die de toeschouwer deed smullen maar met de waarheid soms niet veel te maken hadden. Google Books heeft de tekst gescand en op internet geplaatst, opdat wij deze affaire maar niet zullen missen. Klik hier om eens een paar bladzijden te lezen.

Links:

Anna Smitshuizen

Rechts:

Schavot op de Dam

Week 1 tot 8 juni 1918 - Bevoogding ten goede en ten kwade. Zaterdag 1 juni wordt bekend gemaakt dat college en raad van Amsterdam de nachtelijke arbeid in het bakkersbedrijf verbieden. Woensdag 5 juni wordt een verbod afgekondigd betreffende verkoop van takabsartikelen aan personen onder de 14 jaar. Diezelfde woensdag dwingt de Raad B&W het voorstel in te trekken dat de strijd aan zou binden met het 'biscoopkwaad'. Toch zou er in 1926 een Bioscoopwet komen die de filmkeuring introduceerde. Elke burgemeester had daarnaast volgens de Gemeentewet van 1851 het recht een film te verbieden.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2018. De keuze 2014 t/m 2017 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave