De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Mike Man. De nieuwe opgave komt dus van hem. De vraag is:

Waar is dit?

Als u de huisjes met de gevelstenen thuisgebracht hebt weet u ook de volgende vraag te beantwoorden:

Hoe heet de steeg/gang links ervan?

En dan weer eens een vraag voor de cracks, maar die niet meetelt bij de beantwoording:

Waartoe gaf de poort achterin deze gang/steeg toegang?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Leuke suggesties kwamen er binnen, maar dit is echt een schuilkelder op het Rokin. Kelder is een wat royaal woord voor dit gedrocht: de mensen zaten hoofdzakelijk boven de grond. Er achter zien we nog een stukje van de Rotterdamse Bankvereniging, ook al in oorlogstooi, met dichtgelaste ramen in het souterrain.

Foto: eigen collectie Otto Meyer
Onder: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Mike Man, Anna Denekamp, Anthony Kolder, Wim van Slooten, Arjen Lobach, Ria Scharn, Fred Dubiez, Anneke Huijser, Anje Belmon, Robert Raat, Carol de Vries, Jos Mol, Hans van Efferen,

Van deze situatie kunt u niet veel meer terugvinden. Het dubbelhuis en het huis links daarvan zijn gesloopt en vervangen door een groot pand. De bestemming van het nieuwe en van het dubbelpand op deze foto waren dezelfde.

Waar is dit?

Welke instelling liet hier nieuw bouwen?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Precisiebombardementen waren tijdens WO2 nog niet aan de orde, hoezeer ze ook hun best deden. Op 17 juli 1943 probeerde de RAF de Fokkerfabriek te bombarderen, niet voor de eerste keer en net als deze dag met matig tot geen succes. Een afzwaaier viel dwars door het dak van de Sint Ritakerk op het Hagedoornplein en dat was echt niet vlakbij Fokker (Papaverweg). Die fabriek was dan ook ingenieus gecamoufleerd, alsof het een dorpje was met nephuisjes op het dak. De kerk was die dag bomvol: 700 mensen, waaronder zo'n 500 kinderen. Men vierde net het 25-jarig bestaan van de nieuw gebouwde H. Ritakerk. Er vielen alleen in de kerk al elf doden en tientallen gewonden, maar ook elders in de Van der Pekbuurt vielen bommen met enorme schade en doden. Op 25 en 28 juli komt de RAF nog terug om het werk nu goed te doen, met meer effect maar ook weer burgerdoden. Er vallen in totaal meer dan 200 doden en meer dan 5000 mensen raken dakloos. In zijn stuk over de Volewijckslanden beschrijft Wim Huissen het ongelukkige bombardement op pagina's 54-55.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Op de foto de gecamoufleerde Fokker-fabriek aan de Papaverweg

Nog meer info over de bombardementen op Noord:
Oneindig Noord-Holland

NIOD

Kromhout-fabriek in de oorlog
door Han Mannaert dat u enig inzicht geeft in het functioneren van industrie in oorlogstijd.

Goede oplossingen kwamen van Rob Philip, Adrie de Koning, Arjen Lobach, Hans van Noort, Anthony Kolder, Mike Man, Ruud van der Sluis, Katja Kronenberg, Ria Scharn, Anneke Huijser, Anje Belmon, Otto Meyer, Rob de Rijk, Han Mannaert, Erik Dahlander, Hans Goedhart, Jos Mol, Hans Olthof, Kees Rijpkema, Paul Graalman, Hans van Efferen,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.
Blijf sturen, zodat wij de aantrekkelijkste platen kunnen kiezen!

We maken alweer een sprongetje over de Singelgracht. Ook als u geen flauw idee hebt wat er allemaal op deze foto staat, kunt u achterhalen waar dit is. Rest de tweede vraag "wat" er op de foto staat, waartoe de gebouwen aan de andere kant van het water dienden.

Waar is dit?

Wat is de bestemming van de gebouwen?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dat was best een ingewikkelde foto. Waar stond fotograaf Frits Weeda nu precies? We schrijven 1959 en er wordt hard gewerkt aan de herinrichting van de Westerdoksdijk en -kade. Allereerst de spoorbrug. Dat is niet brug 19S uit 1922 waar op het draaibare middendeel vandaag een restaurant gebouwd is, maar de allereerste spoorbrug uit 1888 die in 1959 verwijderd zou worden. Achter de brug zien we het IJ met vooraan de steigers waar de slepers van Goedkoop aanleggen voordat die in 1960 naar de nieuwbouw op de Westerdoksdijk verhuizen. Weeda stond dus óp spoorbrug 19S (1922) en keek richting noord-oost (rode pijl).
Foto: Frits Weede 1959;
bron: Stadsarchief Amsterdam

En dan de werkzaamheden. In 1959 werd brug #314 verplaatst en aanzienlijk verbreed. Gelijktijdig werd de eerste spoorbrug (1888) verwijderd. Tijdens de werkzaamheden lag er een noodbrug, op de tekening (linksonder) is dat de bovenste brug. Op die plaats ligt vandaag de Han Lammers voetbrug #2202. In 1960 werd de nieuwe brug #314 (Westerdokssluis) geopend. Afgezien van wat aanpassingen rijden we daar vandaag nog steeds over. In 90-er jaren werd ook het laatste spoor van CS naar de Westerdoksdijk opgedoekt. Het vaste deel over de Westerdokskade bleef liggen en ligt er vandaag nog (foto Wikipedia). Met dank aan Ria Scharn en Martijn van Vulpen voor het nodige speurwerk.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Rob Philip, Anna Denekamp, Mike Man, Anthony Kolder, Paul Graalman, Adrie de Koning, Otto Meyer, Anneke Huijser, Ria Scharn, Anje Belmon, Robert Raat, Carol de Vries, Jos Mol, Hans Goedhart, Wim Huissen, Han Mannaert, Hans van Efferen,

Een meneer bij een beeldje op een plein? Nou, dat zijn drie vragen en u gaat ze even beantwoorden.

Waar staat deze man?

Wie is deze man?

Ter ere van wie is het beeldje geplaatst?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dit is de originele foto waarop Hein van Essen parmantig poseert met zijn stoepbord dat bezoekers naar zijn Triton-museum moet lokken. Dat was ingericht in zijn woonkamer op Driehoekstraat 26.

Als u meer over deze man wilt lezen kijkt u naar de PDF over de Driehoekstraat waar op pp. 12-14 uitgebreid over hem bericht wordt.
Klik de omslag om te lezen

Goede oplossingen kwamen van Anna Denekamp, Arjen Lobach, Mike Man, Anthony Kolder, Jos Mol, Otto Meyer, Anneke Huijser, Ria Scharn, Anje Belmon, Robert Raat, Adrie de Koning, Han Mannaert, Hans van Efferen,

Wat hebben Heinemann's krakelingen met het verdwenen Ockershofje te maken en waar en wanneer komt daarbij de schoenenwinkel van Huf in de Kalverstraat in beeld?
Allemachtig, wat een vragen?!

Dit raadseltje draait om het pandje Heiligeweg 35 en zijn voorgeschiedenis. Het pand werd rond 1890 verbouwd door architect Gerrit van Arkel en kreeg een wulps gebeeldhouwde neo-pui. Dat alles in opdracht van bakker J.C. Heinemann, die meer als patissier of banketbakker beroemd was. Vandaar zijn beroemde krakelingen, maar ook voor zijn anijsbeschuitjes, mangelekoekjes en knipperbolletjes kwamen ze van ver. Als u van een iets jongere generatie bent herinnert u zich misschien de winkel van Dartard Kinébanian in oosterse tapijten? Goed..., dat pand dus. Hier werkten eeuwenlang bakkers, net niet uitsluitend maar toch eeuwen. Dat kwam door de achter het pand liggende inpandige huisjes, die prima als extra werkruimte of woonruimte voor de knechts konden dienen. Heiligeweg 35 was ooit het huis 'daer de son uythangt'. De huisjes in de Vrouwengang vormden eind 16de tot medio 17de eeuw het hofje van de familie Ocker.

Het gaat om de huisjes Heiligeweg 27-33, vier nummers op alle buurtkaarten sinds 1850. Er is door de eeuwen heen echter steeds sprake van vijf huisjes die ook op het minuutplan van 1832 nog steeds voorkomen. Het ziet er naar uit dat het Heiligeweg 35 in 1834 (zie hieronder) ten koste van een der huisjes is uitgebreid. Ze waren in 1726 gebouwd door Gijsbert Schim ter vervanging van de huisjes van de familie Ocker die er al stonden.

Buurtkaart D uit 1876. Singel 451 is dan al verbouwd tot Burgerlijke Stand, de Latijnse school (E) is dan Gymnasium geworden en het Rasphuis (F) staat op de nominatie gesloopt te worden om het eerste overdekte zwembad van de stad te herbergen. Bron: Stadsarchief Amsterdam

De man die de huisjes ooit bouwde was stads-timmerman Adriaen Ocker of Ockersz, die van 1597 tot 1608 tevens landmeter in dienst van de stad was. Hij had een groot aandeel in de Tweede Uitleg vanaf 1584, naast Lucas Sinck en Cornelis Danckerts. De familie onderhield het hofje voor oude gereformeerde vrouwen in de vijf huisjes achter de Heilige Wegh zuidzijde. Het hofje lag ingeklemd tussen de zgn. 'Kloosters', het Rasphuis en de Latijnse school. De grond werd te waardevol voor deze bestemming en in de Jordaan vond men goedkopere grond. Dat was in de noordelijkste punt die pas in 1648 bouwrijp gemaakt werd. In de Kromme Palmstraat ontstond een nieuw Ockershofje met op de sluitsteen boven het toegangspoort - ter nagedachtenis aan de stichter van het eerste Ockershofje - de initialen AO van Adriaen Ockersz. Dat hofje heeft de 20ste eeuw niet gehaald. In het gangenoverzicht van Joh. C. Breen van 1906 staat dat het opgeheven was en J.Z. Kannegieter las bij Wagenaar dat de dames er in de 18de eeuw al uitgezet waren en de zes huisjes vertimmerd tot reguliere woonhuizen.

De huisjes in de Vrouwengang, door J.W.R. Wenckebach. Deze blik op de huisjes dankte Wenckebach aan de sloop in 1907 van Heiligeweg 21-25 om plaats te maken voor Kettner's pianohandel, de schepping van het architecten-echtpaar Staal-Kropholler; bron: Stadsarchief Amsterdam

Wij besparen u de reeks van bakkers die op Heiligeweg 35 hun brood verkochten. Die ene die er uitspringt is Johann Keppler die in 1834 vergunning vraagt en krijgt de bakkerij uit te breiden met ovens in twee van de vijf huisjes achter zijn zaak. Hij is het waarschijnlijk ook geweest die een volgend huisje bij het pand aan de Heiligeweg getrokken heeft. Met alweer een aantal bakkers tussendoor komt het geheel in 1886 in handen van Johan Chr. Heinemann en hij is het die - boven de zaak wonende - de gevel heeft laten opleuken voor Gerrit van Arkel.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Rest ons nog die schoenenwinkel van Anton Huf Jr. in de Kalverstraat 200. De link is de architect van dat pand: Gerrit van Arkel (foto) die we eerder tegenkwamen i.v.m. de pui op de Heiligeweg. Ook het jaar dat de opdrachten verstrekt werden, komt overeen: 1890. Het verschil is dat in de Kalverstraat het hele huis door Van Arkel is vormgegeven en op de Heiligeweg alleen de pui. En dat hebben we geweten ook! Het is een bonte vertoning geworden wat niet wegneemt dat het pand toch tot rijksmonument is verheven. Uitgerekend van dat moment is de pui 'aangepast' aan de eisen van de tijd, m.a.w. verknoeid.

Er lijkt aan Kalverstraat 200 een stijlverschil te bestaan tussen gevelversiering en winkelpui en dat kan wel eens verband houden met de samenwerking tussen Van Arkel en W. Wilkens die echter al sinds 1884 geen partner meer was. Van Arkel hanteerde echter nog steeds de firmanaam Wilkens & Van Arkel. Beide puien lijken sprekend op elkaar.

Gerrit Schuurman heeft weer een nieuwe aflevering van zijn Verdwenen Stad gepubliceerd. Het gaat om de metamorfose van Schans tot Marnixstraat en dan speciaal het levendige deel tussen Rozengracht en Raamplein. Na de slechting van de vestingwerken neemt eerst de industrie bezit van de grond tussen Lijnbaansgracht en Singelgracht. Die wordt gevolgd door de Groenmarkt, maar dat loopt volledig uit de hand. De verkeerschaos is niet te overzien. In de eerste helft van de 20ste eeuw verschijnt er het ene na het andere grote bouwwerk, zoals het hoofdbureau van politie.

Klik de afbeelding links om te bekijken

Van Brienenhofje 
door Adrie de Koning en Jos Mol

Inleiding
Een van de mooiste hofjes vinden we het Van Brienenhofje waarvan de officiële naam luidt: Stichting Van Brienens Gesticht De Star. De Star was de naam van een brouwerij, die op de plaats van het latere hofje was gelegen. Het is heel bijzonder dat drank en een hofje met elkaar in verband gebracht zijn!

Ligging
Het Van Brienenhofje is gelegen aan de Prinsengracht 85-133. Komend vanuit de Westerstraat heb je op de Noordermarkt het mooiste zicht op het statige complex aan de overzijde van de gracht. 

Stichters en ouderdom
Het hofje is genoemd naar Arnout Jan van Brienen, een rijke koopman en de vader van de latere burgemeester van Amsterdam, Willem Joseph van Brienen. Hij kocht op 24 april 1797 op een veiling brouwerij De Star met diverse gebouwen. Zo kwam hij in bezit van gebouwen en de grond om de woningen voor het hofje op te laten bouwen. In het poortgebouw herinnert een gevelsteen nog aan de stichter en zijn echtgenote Sophia Maria van Wassenaer. Arnout wordt daarop aangeduid met de bijzondere titel Heer van de Groote Lindt en Dortsmondt en Sophia met Vrouwe van Stadt.
Op 26 april 1804 werd door een kleindochter van de stichter de eerste steen gelegd voor het hofje dat in 1806 gereed kwam. De stichter zelf overleed op 4 december 1804, nadat zijn vrouw reeds op 15 september 1802 was overleden. Beiden hebben de voltooiing dus niet mee mogen maken. Sinds 1841 is het hofje onder beheer van regenten gebracht.

Bijzondere kenmerken
Het hof werd ontworpen door architect Abraham van der Hart, die vooral bekend is van de bouw van het Maagdenhuis op het Spui.
Hij ontwierp een hof met een statig poortgebouw, verschillende woongebouwen met een mooie tuin en een grote waterpomp waarop zich een  smeedijzeren lantaarn bevindt. Deze waterpomp heeft aan drie zijden pompen, twee pompen voor regenwater en één voor "oud" water.
In het begin waren er 27 woningen, bereikbaar via stenen stoepen, waarvan alleen de benedenverdieping werd bewoond, waarbij in de kelder grote keukens lagen. De zolders werden als korenzolders verhuurd. Eind 19e eeuw werden deze zolders ook omgebouwd tot woningen. Het aantal woningen kwam toen op 42 met 84 bewoners. Inmiddels zijn het er 34 geworden.
In het poortgebouw is de woning van de directrice, de regentenkamer en er is ook een kapel. Aan de voorzijde aan de gracht is de iets hoger gelegen toegangsdeur van twee kanten te bereiken via stenen stoepen. Er zijn geen ramen! Boven de toegangsdeur is een wit houten ornament aangebracht met twee kindertjes en een kruis. Op het dak staat een kleine klokkentoren met daaronder een grote wijzerplaat.
Aan de achterzijde zijn er wel grote ramen en ook weer een grote klok. In de achtergevel is ook de gedenksteen vanwege de eerste steenlegging aangebracht.

Doelstelling
Het hofje was bestemd voor 46 R.K. bejaarde mannen, al of niet met hun vrouwen, die vanwege hun leeftijd steun nodig hadden. Er mocht ook een beperkt aantal alleenstaande vrouwen wonen, maar hun aantal moest aanvankelijk wel beperkt blijven tot maximaal zes. Later is die eis losgelaten.
Arnout van Brienen zou tot het stichten van het hofje hebben besloten, nadat hij zichzelf had opgesloten in de kluis van zijn huis aan de Herengracht door de deur achter zich in het slot te laten vallen. Hij had in de kluis voortdurend gebeden dat hij gevonden zou worden en toen dat gebeurde, uit dankbaarheid het hofje hebben laten bouwen. In de gevelsteen staat dat hij en zijn vrouw het deden uit erkenning voor de weldaden die zij uit de hemel hadden gekregen en dat zij door menslievendheid waren gedreven.

De bewoners hadden in het begin vrij wonen, maar ze hadden daartegenover diverse verplichtingen; ze moesten niet alleen hun eigen woninkje, maar ook alle algemene ruimten schoonhouden. Het reglement bevatte bijzondere bepalingen, zoals het verbod op het houden van kippen en ander gevogelte. Ook konijnen waren verboden. En de was moest 's-morgens al vóór 8 uur weggehaald zijn. En natuurlijk waren drank en schelden verboden. Nieuwe bewoners moesten meteen een bedrag storten, om bij overlijden de begrafenis van te betalen.
Sinds eind vorige eeuw is het hofje eigendom van woningbouw-vereniging Het Oosten, die zorgde voor de renovatie en het nu verhuurt aan de regenten. In principe wordt het nu bewoond door mensen van 40 jaar en ouder.

Toegankelijkheid
Het Van Brienenhofje is een bezoek zeker waard. Van 8 tot 18 uur kunt u er terecht, mits u de gepaste rust in acht neemt. Even genieten van rust, tuin en gebouwen. U kunt bij de waterpoort tegen een kleine vergoeding nog een uitgebreidere beschrijving van het hofje kopen.
En mocht u er toch zijn, dan is vlakbij op nrs. 159-171 ook het Zonshofje te bezoeken. Over 4 weken zullen wij daar een beschrijving van geven.

En dan nog dit ....
Weldoen zat de familie Van Brienen kennelijk in het bloed. Een nazaat van de familie, Mr. Jacob Diederik Lodewijk Emanuel, liet in 1858 ƒ250.000 na voor de oprichting van een R.K. oude vrouwen of oude mannen tehuis. Daarvoor werd in de Plantage een tuin gekocht, waar het bekende St. Jacob werd gebouwd, dat in 1866 geopend werd.

Alle afbeeldingen komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders vermeld.

lke regio en elke tijd kent zijn god. Veel mensen willen een aanraakbare god. Een Bagwhan of een Osho, daar kun je met aanbiddend gemoed naast gaan zitten of zelfs ‘transcendente’ sessies in bed mee beleven. Of neem John Lennon net als Jezus in een witte nachtjapon met een witte tulp tussen zijn tanden, het verheerlijken waard. Aanraakbare goden geven meer troost. Je kan zelfs een stukje jas of dood bot aanraken van zo’n god, en hoppa het leven lacht je weer tegemoet en je kwalen zijn als sneeuw voor de zon verdwenen. In Amsterdam waren er net als in Lourdes verschijningen, meestal van verschijningenprofessional Maria  (maart 1945 bij Ida Peerdeman thuis en mei 1987 in de Staatsliedenwijk). Reeds in 1345 gaf god een teken door in een huis in de Kalverstraat een hostie het haardvuur te laten overleven, hetgeen nog steeds elk jaar (al 673 jaar dus!) wordt herdacht met een stille omgang.

In de jaren vijftig stond op de Amsterdams Dappermarkt achter zijn viskraam Louwrens Voorthuijzen alias Lou de Palingboer alias God Lou. Hij predikte onder het visverkopen en na de markt in het belendende café “ ’t Dappertje “ over het verschijnsel dat hij, God Lou, het opstandingslichaam van Jezus was. Op zijn negenentwintigste had Lou boven de Zuiderzee een aparte ster gezien en hij hoorde woorden uit de hemel (‘Zie het teken van de Zoon des mensen’), waarna de verbaasde Lou plots over het ter plekke aanwezige drijfzand kon lopen zonder erin weg te zakken.

Zijn tweede vrouw Mien die zelf niet erg van het houtje was, vertelde hem dat hij dan wel God moest zijn en daar gewoon aan toe moest geven. Mientje was ‘in Lou’ zoals dat heette, en later volgden er meerdere mensen die’ in Lou’ waren. God Lou was op aarde gekomen om de mensen van de duivel te redden en God Lou was onsterfelijk, dat spreekt voor zich! De wekelijkse bijeenkomsten met God Lou verhuisden van het Dapperplein naar Frascati en De Brakke Grond in de Nes. Een kapitaalkrachtige man die ook ‘in Lou’ was, kocht in Muiderberg Het Witte Huis, waar God Lou, onder het genot van een pikketanussie en zijn onafscheidelijke sigaar met vage zinnen doorspekt met Amsterdamse volkshumor zijn volgelingen stichtte. Dat hij een aanraakbare god was, was duidelijk, vrouwen mochten bij hem op schoot,… het zogeheten ‘aanliggen’ om zijn goddelijke kracht te ervaren en zo de stoute duivel nog sneller het bos in te sturen. Maar alles bleef puur platonisch en celibatair. Zijn volgelingen deelde hij in in: metgezellinnen, engelen, zonen en dochters. Mannen stonden wat lager op de hiërarchische ladder. Er waren hierdoor vaak spanningen tussen echtelieden die ‘in Lou waren’ en ook is er eens een kindje overleden omdat Lou medische ingrepen als des duivels zag. Hij moest toen wel een dagje brommen! Lou gaat in Het Witte Huis steeds meer op zijn zolder zitten en zondert zich steeds meer af. In 1968 overlijdt God Lou, ook al was iedereen ervan overtuigd dat Lou niet kon sterven. Zelfs langdurig aanliggen  hielp niet. Maar… Mientje heeft het ‘ik’ van Lou overgenomen en Lou zelf zweeft hier nog rond, ja ja,  men is ook vandaag nog steeds ‘in Lou’ .

Bij de foto's:

Lou in zijn viskraam op de Dappermarkt

Koffiehuis Dappermarkt

Aanhangers bijeen in Frascati 1968

Lou met onafscheidelijke sigaar

Het Witte Huis te Muiderberg

Mientje en Lou

Mientje als 90-jarige

Bij Ida Peerdeman thuis

Links: Mirakel 15 maart 1345
Maria 25 maart 1945 Hongerwinter en idem
Maria in Staatsliedenwijk tussen mei '87 en maart '88

Andere Tijden: de God die Lou heette
Wikipedia: Lou de Palingboer
YouTube: Ontstaan en macht van Satan
IsGeschiedenis: Lou de Palingboer en zijn sekte

Vrijdag 22 november 1918 - Storing in het elektriciteitsnet van Amsterdam. Even voor half negen in de avond werd plotseling de hele stad in het donker gezet. Dat duurde slechts een enkele minuut en toen gingen de lichten weer aan, zij het op veel lagere lichtsterkte. Het duurde ruim een half uur tot alles weer normaal genoemd kon worden. Daartegen lag het tramverkeer veel langer stil. Het duurde tot kwart over negen voor die weer reden
Aanleiding voor de storing was een defect aan de schakelaar in het Westerpark. Daardoor werd de spanning even op nul gereduceerd waardoor de gelijkstroommotoren van de tram niet automatisch in gang gebracht werden toen de spanning weer terug kwam.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2018. De keuze 2014 t/m 2017 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave