Wij vestigen er nog maar eens de aandacht op: vanaf 2020 zal deze quizpagina op zaterdagmorgen uitkomen. Ook de vaste tijd 12:00 uur wordt dan losgelaten. Zo krijgt een andere groep deelnemers eens de kans de snelste te zijn.

Deze aflevering is iets kariger dan u gewend bent omdat een deel van de werkweek, die in de samenstelling gaat zitten, verloren ging door een oogoperatie die de webmaster moest ondergaan. Wij vragen uw begrip en beloven beterschap, net zoals wij die nodig hebben.

De snelste met het juiste antwoord op de foto van vorige week was Anneke Huijser. De nieuwe opgave komt dan ook van haar. De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Mike dacht: Waarom ver zoeken? Twee weken geleden waren we aan de Singelgracht bij de De Ranitzbrug en Mike 'wandelde' een stukje verder naar brug #131 voor de Korte 's-Gravesandestraat die het nog geen officiële naam heeft. Daarmee heeft Mike de redactie in de problemen gebracht want onofficieel had deze brug er meerdere. De brug van de foto lag ooit voor de Bosboom Toussaintstraat en heette daar Koekjesbrug. Die naam verhuisde met de brug mee en daarom zijn alle oplossingen die deze naam in combinatie met Singelgracht noemden goedgekeurd.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Carol de Vries, Ton Brosse, Arjen Lobach, Ria Scharn, Adrie de Koning, Robert Raat, Ron Huissen, Jos Mol, Otto Meyer, Carl Mollee, Jaap Schoen, Hans Goedhart, Hans Olthof, Hans van Efferen,

Carol kwam deze foto tegen en dacht dat u dit wel een leuke opgave zou vinden.

Waar is dit?

Oplossingen graag via deze link

De scan werd ons geleverd in spiegelbeeld en dat was even verwarrend. Eenmaal omgedraaid was het duidelijk dat dit de Lekkeresluis over de Prinsengracht was en dat de kunstenaar aan de andere kant van de Brouwersgracht had gestaan, Niet te missen is dan de Noorderkerk die achter de huizen omhoog piept. Ook het verblijf van de Nachtwacht onder de brug was een bekend gezicht. Een ieder die bronnen ter beschikking heeft die bevestigen dat dit getimmerte later in een openbaar toilet is veranderd nodigen wij uit die met ons te delen.

Foto dan wel scan: Jan Six van Hillegom

Goede oplossingen kwamen van Jos Mol, Dick van der Kroon, Maaike de Graaf, Arjen Lobach, Adrie de Koning, Bert Bulder, Carol de Vries, Han Mannaert, Anneke Huijser, Ton Brosse, Ria Scharn, Rob Philip, Wim Huissen, Fanta Voogd, Robert Raat, Mike Man, Otto Meyer, Harry Snijder, Ruud Fontijn, Gerard Beerman, Hans Olthof, Joep Schrijvers, Hans Goedhart, Minne Dijkstra, Onno Boers, Jan Snijders, Anthony Kolder, Hans van Efferen,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.
Blijf sturen, zodat wij de aantrekkelijkste platen kunnen kiezen.

Wij willen het volgende van u weten:

Hoe heet het water?

Hoe heet de steeg die hier uitkomt?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Daar heeft het gezichtsvermogen ons parten gespeeld! Na het zorgvuldig blurren van de gevelreclame met de tekst Ceres Broodfabriek zagen we eenzelfde reclame op het dak over het hoofd. Sorry! Voor wie Ceres wist te plaatsen was het geen kunststuk om de gracht als de Nieuwe Prinsengracht te bestempelen. Dit maakte het aantal makkelijke opgaven van vorige week alleen maar groter.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Gerard Koppers, Bert Bulder, Adrie de Koning, Carol de Vries, Anneke Huijser, Mike Man, Ton Brosse, Jos Mol, Ria Scharn, Fanta Voogd, Robert Raat, Harry Snijder, Otto Meyer, Ron Huissen, Hans Goedhart, Onno Boers, Hans Olthof, Anthony Kolder, Hans van Efferen,

Na het oplossen van deze opgave kan er weer een beschrijving in de Beeldbank gecorrigeerd worden. Het adres van het pand midden op deze foto wordt namelijk verkeerd aangegeven. Aan u de taak om dit even te corrigeren.

Wat is het adres van het hoekpand midden op deze foto?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Er stond net genoeg Westerkerk op de foto om ook deze opgave tot een eenvoudige te maken. Deze foto werd gemaakt voor het tijdschrift 'Het Leven' eind 20-er jaren en toont een glazenwasser met zijn kar op de Westermarkt.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Olaf Horn, Bert Bulder, Maaike de Graaf, Adrie de Koning, Mike Man, Carol de Vries, Tom Tand, Han Mannaert, Cor van Duinen, Henk Kobus, Jos Mol, Ria Scharn, Rob Philip, Ton Brosse, Wim Huissen, Otto Meyer, Robert Raat, Harry Snijder, Gerard Beerman, Olaf Horn, Ton Hupkens, Peta Gisolf, Hans Goedhart, Onno Boers, Jan Snijders, Hans Olthof, Anthony Kolder, Hans van Efferen,

redactioneel

Cornelis de Graeff (1599-1664)

De familie De Graeff maakte met de familie Bicker jarenlang de dienst uit in het stadsbestuur van Amsterdam. Na de Alteratie verdeelden Cornelis de Graeff en Andries Bicker de baantjes onderling. De Graeff trouwde in 1633 een dochter van burgemeester Overlander en toen die in 1634 stierf trouwde hij Catharina Hooft, een nichtje van zijn overleden vrouw èn van P.C.Hooft. De Graeff was een geboren diplomaat, wat in die dagen betekende dat hij een meester was in het omzeilen van klippen. Hij was bovendien voldoende verweven met de leidende families dat hij bij machte was zich van tegenstanders te ontdoen. Ook De Graeff was van de Staatse partij en tegenstander van Oranje maar veel slimmer dan bullebak Andries Bicker. Hij speelde ook een belangrijke rol in het toegeven aan de wrok van Willem II tegen Bicker en het aftreden van de laatste in 1650. Hij was het ook die op de achtergrond tegenstander was van het opnieuw burgemeester worden van Andries of Cornelis Bicker.

Benoemingen tot burgemeester: 1643, 1648, 1651-1652, 1655-1656, 1658-1659, 1661-1662

Zoals gewoon komen de afbeeldingen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders vermeld

Een uitgebreide lijst van alle burgemeesters van Amsterdam op Wikipedia

De vorige afleveringen begonnen wij de portretten steeds met de manier waarop die families tot rijkdom waren gekomen, maar van vader De Graeff weten wij nog wel dat hij koopman was, maar zijn zoon Cornelis was regent en bemoeide zich schijnbaar niet of weinig met de handel. Vader Jacob Dircksz was met een dochter uit de steenrijke familie Boelens getrouwd en werd vrijheer van Zuid-Polsbroek. Voldoende basis en kruiwagens voorhanden om de rest van zijn leven in welstand door te brengen en zijn kinderen een onbezorgd leven te verschaffen. In 1636 werd Cornelis bewindhebber van de VOC, later zelfs president-bewindhebber. In 1638 werd hij lid van de vroedschap en in 1643 voor de eerste keer burgemeester. Dat was hij 10 keer waarvan 4 keer eerste ofwel presiderend burgemeester. In de landelijke politiek was hij een leidende figuur tijdens het Eerste Stadhouderloze tijdperk en een nicht van hem - Wendela Bicker, jawel - was getrouwd met Johan de Witt (portret). In 1672, toen De Witt vermoord werd, werd een zwager van Cornelis - Pieter de Graeff - voogd over diens kinderen. Dit om even aan te geven hoe in de 17de eeuw de tandraderen in elkaar grepen...

Cornelis woonde op Herengracht 216, een huis dat zijn vader in 1617 had laten bouwen en dat Cornelis mèt de titel Vrijheer van Zuid-Polsbroek en de plek in de vroedschap in 1638 erfde toen zijn vader overleed. Werken deed hij op het oude stadhuis maar toen in 1648 de eerste steen voor het nieuwe stadhuis werd gelegd was De Graeff burgemeester en toen het eerste deel in 1655 betrokken werd was hij dat opnieuw. Hij hoorde met een klein aantal andere vroedschapsleden (Huydecoper, Van de Poll, Spiegel) tot een soort commissie die de hele bouw begeleidde en ook alle eer voor de inspanning kreeg. Constantijn Huygens roemde hen als 'doorluchtige stichteren' en Vondel stak de loftrompet in 1378 dichtregels in zijn Inwydinge van 't stadthuis t'Amsterdam. Het gebouw kwam overigens pas in 1680 helemaal gereed.

Op de schilderijen het echtpaar De Graeff, Nicolaes Pickony, Gemäldegalerie Berlin

Toen De Graeff in 1651 weer burgemeester werd, voor 't eerst zonder een Bicker naast zich, werd hun plaats ingenomen door zijn zwager Frans Uitbanning Cock. Deze was, net als De Graeff actief in de schutterij, zoals we uit het schuttersstuk van Rembrandt mogen concluderen. In 1653 werd zijn plaats als burgemeester even ingenomen door Jan Bicker, de scheepsbouwer, die kennelijk de toets der kritiek kon doorstaan. In 1653 overleed Adriaen Pauw, de laatste grote tegenstander van de Staatse partij en De Graeff in het bijzonder. Pauw nam afscheid als raadspensionaris en zijn plaats werd ingenomen door Johan de Witt. De familieband lijkt ver weg maar De Graeff bleef tot zijn dood een belangrijke raadgever voor De Witt. Zonder raad en daad had De Witt het vanaf 1664 inderdaad een stuk moeilijker. Hoe het eindigde weten we allemaal. Het is tekenend voor zijn laveerkunst dat De Graeff, behalve vertrouweling van De Witt, tegelijkertijd gewaardeerd werd door de stadhouderlijke partij. Dat maakte dat na de dood van Willem II De Graeff benoemd werd tot executeur-testamentair en in een commissie die de opvoeding van de zuigeling, die de toekomstige Willem III zou worden, op zich nam. Deze Willem werd 'het Kind van Staat'.

De Graeff heeft altijd functies in het buitenland, zoals ambassadeur, afgewezen. Dat was een populaire manier om lastige vroedschapsleden te lozen. De Graeff bleef liever in de stad om daar de touwtjes in handen te houden. Wel was hij commissaris van de stadskolonie Nieuw-Amsterdam, maar dat kon hij op afstand regelen.
Behalve het 'cierlyk huys' aan de Herengracht bezat De Graeff ook de hofstede 'Soestdijk' bij Baarn (schilderij links). Na het overlijden van De Graeff heeft zijn zoon Jacob deze hofstede in 1672 aan stadhouder Willem III verkocht die het tot paleis liet uitbouwen. Dit was ongetwijfeld als zoenoffer gedacht.

Cornelis heeft in 1657 het genoegen mogen smaken dat zijn jongere broer Andries, de kuinstmecenas, burgemeester werd en dat tot 1671 nog 6 keer herhaalde. Cornelis leed aan jicht en zijn laatste burgemeestersambt 1661-'62 regelde hij bijna uitsluitend vanaf zijn bed. Een laatste daad was de op persoonlijke titel herbouwde Petruskerk in Sloterdijk (afb.). Het jaartal 1664 prijkt nog steeds op de toren.
Begin 1664 kreeg De Graeff een longontsteking en op 4 mei overleed hij. Hij werd bijgezet in het familiegraf in de vroegere doopkapel van de Oude Kerk. Zijn weduwe, Catharina Hooft, overleefde hem 27 jaren.

Lang hebben de Amsterdamse kooplieden genoeg gehad aan hun gecombineerde woon-/pakhuis met één of twee lagen pakzolders boven hun woongedeelte. Via hun schippers of uit eigen ervaring wisten zij allang van gespecialiseerde pakhuizen in de Hanzesteden rond de Oostzee, met alléén maar opslag. Spikers of speichers werden die genoemd, naar het latijnse 'spica' voor korenaar. De Amsterdamse kooplieden hielden de goederen bij zich, soms omdat ze die bij andere nering steeds nodig hadden of uit angst dat de goederen - zonder permanent toezicht - gestolen konden worden. De eerste 'spijkers' verschenen in Amsterdam aan het Damrak, als achterhuis van die aan de Warmoesstraat en Nieuwendijk. Door plempen en/of ophogen bleven de oevers ook bij hoogwater droog en bleken geschikt om op te bouwen. Beide straten werden bevolkt door kooplieden en neringdoenden die baat hadden bij opslagcapaciteit aan de haven. Ook toen de zeegaande schepen te groot werden voor het Damrak waren er voor lichters goede aanlegplaatsen. Die achter de Warmoesstraat werden zelfs tot in het water gebouwd, waardoor de schepen tegen het pakhuis afkeerden. Door de aanleg van een straat langs het water van het Damrak werd de band tussen aanlegplaats en pakhuis verbroken en kregen die een andere bestemming. Die achter de Warmoesstraat bleven er nog eeuwen, zoals onderstaande foto toont.

Eind 16de eeuw onderging de overzeese handel een enorme schaalvergroting door oprichting van verschillende compagnieën. De kooplieden handelden niet meer voor eigen rekening maar werden deelgenoot in de gemaakte winsten. Nu brak de tijd aan van de grote pakhuizen zoals we nog kunnen zien op de Westelijke Eilanden, Lijnbaans- en Brouwersgracht. De volgende stap was de vorming van vemen en de bouw van graansilo's die de nazorg voor de goederen uit handen namen van de koopman en de vervoerder.

Foto links: Brouwersgracht
Alle foto's Stadsarchief Amsterdam

et was woensdagmiddag. Kleine Daan wilde naar Opa. Opa had gebeld, zei moeder. Opa had last van een ingegroeide teennagel, dus wandelen zat er niet in. Met een riksja zou nog gaan, maar Opa was ook erg hoesterig en voelde zich niet honderd procent. Wel zou hij per email de plaatjes e.d. van de vorige keer doorsturen aan Daan en ook de namen van de goede en snelle raders van de raadplaat.

De moeder van Jelle, een vriendje van Daan, moest verschillende boodschappen doen in de binnenstad en Jelle zou met haar meefietsen. Jelle vond het eigenlijk leuker als ook een van zijn vriendjes mee zou fietsen en daarom belde hij naar Daan die - na wat gezeur - toestemming kreeg om met Jelle en Moeder Sonja mee te fietsen. Moeder Sonja vond het gezellig dat Daan meeging en beloofde dat ze - als ze beiden goed luisterden en meefietsten - naar de bioscoop mochten om ‘Frozen 2’ te kijken.
Ze fietsten prima mee, en bij het Leidseplein zei Daan tegen Moeder Sonja en Jelle dat hij ze even ‘het Zagertje’ zou laten zien. Dat wilden ze wel en de fietsen werden aan de hand meegenomen het Leidsebosje in, maar hoe ze ook zochten, geen ‘Zagertje’! Wel meende Jelle een licht stukje te zien in een van de bomen, hetgeen zou kunnen wijzen op een afgezaagde tak!

Ze zochten nog even door, tot Moeder Sonja zei dat ze mee moesten, omdat ze nog een paar adressen moest bezoeken. Daan nam zich voor om straks even te bellen met Opa Daan.
Misschien wist die iets van het vermiste beeldje.
Ze gingen de adressen af en kwamen daarna langs een speeltuintje waar ze een meegebrachte boterham nuttigden. Ondertussen keken Daan en Jelle goed rond of ze nog beelden en gevelstenen zagen die in het boekje van Daan konden en die Daan aan Opa kon laten zien. In het parkje bij de Admiraliteitstraat, het Oostenburgerpark, bleek een heel apart kunstwerk te staan: een grote stenen bol die door waterkracht werd opgetild en die je naar believen kon draaien. De jongens konden er geen genoeg van krijgen en werden doornat. Volgens Jelle was er bij de RAI nog zo’n draaibol, want daar had zijn nichtje Roos wel eens iets over gezegd.
Ze reden met een gekke omweg weer terug naar huis. En weer hadden ze succes, want daar stond warempel een heel grappig beeld. Ze stapten af en bekeken het aan alle kanten. Het was een hond en het grote stenen dier had ook een naam. Wat een aparte naam! ‘De hond is genoemd naar een Amsterdams vervoermiddel,’ zei Daan. ‘Dat is een leuke puzzel voor Opa, hoe heet de hond en naar welk vervoermiddel is hij genoemd?’ ‘En waar staat ie?’ zei Jelle. ‘Vlakbij het vervoermiddel!’ De lezers mogen meeraden met Opa. En gauw aan Opa vragen of hij wist wie het ‘Zagertje’ ontvoerd heeft!

Bovenstaande foto's: de uitslag van de raadplaat van twee weken geleden en rechts de nieuwe raadplaat. Als u weet waar dit is, deel het met ons via deze link

Bij deze foto's:

Foetsjie ‘Zagertje’ !

De bol in het Oostenburgerpark

De serie over huiskamer- en verenigingssjoels strandt een beetje door gebrek aan illustratiemateriaal. Behalve iets te lezen aan te bieden, willen wij dat nou eenmaal graag illustreren en dat is in dit geval erg moeilijk. U zag het al aan de kwaliteit van de voorgaande foto's..., slechte scans van foto's van beeldschermen. Van de volgende sjoel bestaat, voorzover wij gevonden hebben, geen andere foto dan de linker halve meter breedte van de buitengevel. Die besparen wij u; als u nieuwsgierig bent klikt u hier of de foto links. Op de foto een school op nr.3, rechts daarvan de sjoel.

In 1835 werd de chewre-sjoel Tif'eres Jisroeil opgericht in een toen al armelijke Valkenburgerstraat. Aanvankelijk was dat op een andere plek in die straat maar in 1875 kon de sjoel in een nieuw onderkomen geopend worden. Dat was op de beneden- en eerste verdieping van het huis op nr.5. De naam betekent: Sieraad van Israël en dat gold misschien voor het interieur maar zeker niet voor de omgeving. Op de bewuste foto waar we het hierboven over hadden, staat het huis naast de Markengrachtschool op nr.3 (foto hierboven) en de benedenverdieping gaat schuil achter een schutting.
Deze synagoge hield alleen diensten op sabbath en feestdagen. Alleen mannen konden lid worden tegen een contributie van 8½ cent per week en zij moesten jaarlijks ook nog ƒ1,20 offeren. De site Joods Amsterdam weet te melden dat deze synagoge een damesvereniging kende, Bigdei Koudesj, die bij tijd en wijle de zang verzorgde. Het bestuur bestond uit 8 leden, waarvan er twee directeur waren. Er mocht tussen beide directeuren geen eerstegraads familieband bestaan. De bode was de enige bezoldigde persoon in deze sjoel en hij moest Nederlands Israëliet zijn. Hij moest Nederlands kunnen lezen en schrijven en enigermate kunnen rekenen. De bezoldiging bestond uit 5% van de inkomsten van de sjoel. Er bestond een uitgebreide regeling van extra bijdragen bij extra handelingen door leden tijdens de diensten, zoals het hanteren van de wetsrollen (in- en uitrollen). Voor het 'kaddisj' zeggen hoefde dan weer niet extra betaald te worden, maar dan mocht men geen betalingsachterstand hebben.
In 1927 begon de sanering van de Valkenburgerstraat en de uittocht naar - hoofdzakelijk - de Transvaalbuurt. Daar kregen ze in 1928 een nieuwe synagoge in de Linnaeusstraat. De vereniging werd begin 1928 opgeheven en de inventaris verkocht. Een kwart eeuw later ontstond op Jodenbreestraat 36, lokaal 'De Bal', een gelijknamige vereniging die diensten hield. Het is niet bekend of deze vereniging ook maar iets meer dan de naam met de vroegere gemeen had.

Een dankbare bron..., de serie foto's waarvan de maker onbekend is. Riskant om deze te publiceren, zoals enkele archiefdiensten hebben gemerkt. Er zijn een aantal ratten doende om de rechten van zulke foto's te claimen en hoge rekeningen in te dienen bij iedere instantie die er gebruik van denkt te kunnen maken. Zo'n armzalig platform als het onze zullen ze wel met rust laten..., hopen we.

Zo'n anderhalve eeuw geleden nam 'Anonymus' een foto van de sluis van de Boerenwetering naar de Singelgracht, vlakbij het Polderhuis. Deze sluis was - na aanleg, derde kwart 17de eeuw - al snel overbelast en daarom werd ernaast een overhaal gemaakt. Die is algemeen bekend en daarover hebben wij regelmatig gepubliceerd, maar het sluisje is tamelijk anoniem gebleven omdat het zo lommerrijk verborgen bleef en alleen gebruikt als schuiten te zwaar waren voor de overhaal.

Zowel sluis als overhaal werden overbodig na de annexatie van 1921 van een groot deel van noordelijk Nieuwer-Amstel. Toen werd een nieuwe overhaal gemaakt bij de Haringvlietstraat in de buurt van het RAI-complex.

Overhaal en sluisje komen ruimschoots aan bod in onze PDF over de Boerenwetering. Klik de omslag om te lezen.

Woensdag 10 december 1919 - De Gemeenteraad neemt met 16 tegen 13 stemmen het voorstel-Wijnkoop aan om ƒ100.000 beschikbaar te stellen voor hulp aan Weense kinderen. Na de val van het Oostenrijk-Hongaarse rijk na de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) ontstond in 1919 de Republiek Oostenrijk. Het land had zwaar geleden door de oorlog en er heerste grote armoede in de nieuwe republiek, zo ook in de hoofdstad Wenen. Verschillende landen probeerden humanitaire hulp te bieden, waaronder ook Nederland. Weense kinderen werden uitgenodigd door Nederland om daar weer aan te komen sterken. Ze werden vaak opgehaald met de trein en opgenomen in gastgezinnen. De penning (links) refereert aan het kerstbezoek van Weense kinderen aan Nederland in 1919. De penning bestaat zowel in brons als in zilver en werd verkocht om met de opbrengst de Weense kinderen te steunen.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2019. De keuze 2014 t/m 2018 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave