De snelste met het juiste antwoord op de foto van vorige week was Roy Mantel. De nieuwe opgave komt dan ook van hem. De vraag is:

Aan welke straten staat dit hoekhuis?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Deze fraaie foto werd een eeuw geleden gemaakt door Bernard Eilers. Hij stond op de Blauwburgwal en keek richting het Singel. Het veerhuis De Swaen op de achtergrond hielp heel wat inzenders een de juiste locatie. Het was in de 17de eeuw het veerhuis voor de schepen (zeegaande boeiers) op Londen en Rouaan. Dat deel van het Singel heette dan ook de Engelsche Kaay. Het huis staat op de hoek met de Lijnbaansteeg.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Roy Mantel, Dirk Fuite, Jos Mol, Kees Boas, Harry Snijder, Arjen Lobach, Ria Scharn, Anneke Huijser, Han Mannaert, Carol de Vries, Dick van der Kroon, Ruud Fontijn, Ton Brosse, Otto Meyer, Anje Belmon, Mike Man, Hans Olthof, Adrie de Koning, Robert Raat, Hans van Efferen, Anthony Kolder,

Kees Boas leverde deze foto in van een nieuwbouwbuurt, ver buiten de Singelgracht. Wij vermoedden dat het raden van deze straat een probleem kon worden, maar Kees bezwoer dat door de bebouwing op de achtergrond dit te plaatsen zou zijn. Aan u om te tonen wie er gelijk heeft.

Welke straat is dit?

Oplossingen graag via deze link

Foto: familiearchief van nazaten van de man die zijn naam leende aan deze straat (hint!)

Deze fraaie trapgevel vindt u op Noordermarkt 1, hoek Prinsengracht. Arjen Lobach weet dat links ervan meteen een gang is, de Kramersgang, die wel met een hek afgesloten is. Anneke Huijser vertelde dat het pandje zo klein is (driehoekig grondstuk) dat achter de voordeur meteen de woonkamer begint. Je valt dus letterlijk met de deur in huis. Het iets grotere pandje om de hoek is Prinsengracht 14 dat eveneens een driehoekig grondstuk heeft.

Foto: Ton Brosse

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Han Mannaert, Kees Huyser, Carol de Vries, Ria Scharn, Ruud Fontijn, Jos Mol, Anje Belmon, Mike Man, Adrie de Koning, Menno van Ham, Robert Raat, Hans van Efferen,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.
Blijf sturen, zodat wij de aantrekkelijkste platen kunnen kiezen.

Voor deze quiz is dit een relatief 'recente' foto. Deze opstelling is tijdelijk en staat gewoon over de volle breedte van de straat. Welke straat? En ter gelegenheid waarvan? We willen het volgende van u weten:

Welke straat is dit?

Ter gelegenheid waarvan werd de straat afgesloten?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Zou het de bestuurder van die sportwagen zijn die het net opgeknapte pandje naast de 'cinema' staat te bekijken? Je wordt allicht op het verkeerde been gezet wat het jaar van fotograferen betreft. Dat is 1955 en de cinema was bijzaak op deze foto. Dit is de Haarlemmerdijk en de bios zit op nr. 161. Maar..., daar zit toch The Movies? Correct, maar deze bioscoop heeft nog andere namen gehad. Dit is wat Bram Huijser in zijn bioscopenoverzicht over deze bioscoop zegt:

The Movies is de oudste nog in gebruik zijnde bioscoop in Amsterdam. The Movies begon in 1912 als Bioscoop Tavenu om in 1915 te wijzigen in Cinema Hollandia. Het complex is gevestigd aan de Haarlemmerdijk 161-163, aan de rand van de Jordaan, en omvat thans vier zalen. Tot de Tweede Wereldoorlog fungeerde de bioscoop als buurtcinema. Grote films werden eerst vertoond in de grote bioscopen van de stad, waarna ze in de kleine zaaltjes in de vele buurtbioscopen bleven draaien. Na de oorlog concentreerde Cinema Hollandia zich vooral op actiefilms. In de jaren zestig, toen vele buurtbioscopen ten onder gingen, wist de Hollandia te overleven.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Gerard Beerman, Dirk Fuite, Anneke Huijser, Maaike de Graaf, Harry Snijder, Jos Mol, Wim Huissen, Kees Boas, Kees Huyser, Ria Scharn, Han Mannaert, Carol de Vries, Rob Philip, Louis Olivier, Ruud Fontijn, Mike Man, Henk Hommersom, Ton Brosse, Adrie de Koning, Age van der Veer, Otto Meyer, Anje Belmon, Hans Goedhart, Hans van Efferen, Anthony Kolder, Robert Raat,

Eerst werd de helft van dit gebouw neergezet en jaren later - en door een andere architect - werd de tweede helft aangebouwd. Een perfect duplicaat en inmiddels voor een andere gebruiker. Ook al hebben ze verschrikkelijk ingegrepen op de gevel, het gebouw staat er nog steeds. De vraag is:

Waar staat dit gebouw?

Laat het ons weten via deze link

De hint die naar de oplossing leidde was de naam van de fotografe: Piek. U hoefde alleen op zoek naar een familie Piek op de Herengracht. Het huisnummer 258 was niet zozeer onjuist als er maar bijgezegd was dat de foto vanuit dat huis gemaakt was en het dus de oneven kant van de Herengracht was die gefotografeerd werd. Het huis tussen beide stegen heeft het adres Herengracht 267, is afgebroken en opnieuw opgetrokken. Daarbij werd de rechtersteeg opgeheven en in de nieuwbouw betrokken. Dat lukte niet met de linkersteeg, want dat kende vier (en nu nog steeds één) aparte huizen Treeftsteeg 1-7. U vindt de Treeftsteeg tussen Gasthuismolensteeg en Romeinsarmsteeg. Ook de verdwenen steeg had een naam, weet Arjen Lobach: Koksteeg.

Foto: Rijksmuseum

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Kees Huyser, Ria Scharn, Erwin Meijers, Jos Mol, Anje Belmon, Mike Man, Adrie de Koning, Hans van Efferen,

Het was zoeken naar een huis met het huisnummer 20 dat aan een zijstraat/-steeg stond. Nog net niet naar die speld in de hooiberg maar toch! Het is dan ook knap dat zoveel mensen het pand konden traceren als Damstraat 20, op de hoek van de Pieter Jacobszdwarsstraat. De werkwijzen die gevolgd werden, waren divers. Enkelen ontdekten dat de winkel op nr.20 van W. Reijenga Tz was, die in Japanse lakwerken deed en vonden zó het adres.
Han Mannaert ging op zoek naar de gevelsteen en dat werd een barre zoektocht die uiteindelijk succes had. Het stelt een Rijnwijn-roemer voor. De steen is 'aan' het Rijksmuseum terecht gekomen maar de herkomst bleek gedocumenteerd. Bingo! Bij de steen horen jaarlinten Anno 1646.
Erik-Jan Noomen ontdekte dat de foto van november 1899 moet zijn. 10 November wordt het pand n.l. gestut vanwege instortingsgevaar. Diezelfde Telegraaf weet te melden dat het pand van medio 17de eeuw is. Dat klopt met 1646.
Anje Belmon kwam er uit door het ontcijferen van een naam op een andere winkelruit: Corn. Bosch. Via een krantenbericht leerde ze dat ene Corn. Bosch in de Damstraat opgelicht was. En als je eenmaal in de Damstraat bent...
Arjen Lobach ontdekte bij het Rijksmuseum nog een foto van het pand, eveneens in de stutten. Daarop is te zien dat het pand inderdaad angstwekkend overhelde. De biljetten voor de uitverkoop zijn dezelfde als op de eerste foto.

Foto: RCE
Foto linksonder: Rijksmuseum - rechtsonder VVAG

Boven: gevelsteen met roemer en links een voorbeeld van zo'n roemer.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Harald Advokaat, Han Mannaert, Erik-Jan Noomen, Ria Scharn, Anje Belmon,

Onze PDF over de topografische fotografen, die in Amsterdam gewerkt hebben, is aangevuld met een hoofdstuk over Eduard Isaac Asser (1809-1894). Hij was pionier op het gebied van fotografie in Nederland. Met een uit Frankrijk geïmporteerd camera experimenteerde hij vanaf 1842 met daguerreotypie en vanaf ±1852 met papieren negatieven volgens het procedé Talbot, waarvan hij zoutdrukken maakte. Hij verlegde zijn interesse vanaf 1858 naar de foto-lithografie waardoor zijn oeuvre slechts beperkt bleef. Het belang voor ons is het feit dat zijn foto's gemaakt zijn vóórdat de stad door de grote toeloop van nieuwe inwoners en het aantrekken van de economie sterk veranderde.

Klik hier om het hele bestand te bekijken. Over Asser leest u op pag.8-10.

redactioneel

De Waag

Locatie
De Waag, die oorspronkelijk Sint Antoniespoort heette, is gelegen op de Nieuwmarkt, die een soort dam vormt tussen de Geldersekade en de Kloveniersburgwal. Op een oude kaart uit 1597 is nog te zien dat beide wateren vrijwel tot aan het gebouw doorliepen. In het begin van de 17e eeuw is een deel van het water gedempt en overkluisd, waardoor er een veel groter marktplein ontstond.

Historie
De uit 1488 daterende Sint Antoniepoort maakte onderdeel uit van de oude vestingmuur van Amsterdam. In de loop der tijden vonden diverse aanpassingen plaats, waarbij onder meer torens werden toegevoegd.
In het begin van de 16e eeuw, toen Amsterdam een volledige stenen stadsmuur had gekregen, bestond de Sint Antoniespoort uit een hoofdpoort met vier torens aan de stadszijde en een voorpoort met eveneens twee torens aan de zijde van het water. Tussen de voor- en hoofdpoort was een niet bebouwd pleintje, een overwelfde sluis. Het gebouw is opgetrokken uit baksteen met enkele ornamenten van kalksteen. De muren van de poort zijn twee meter dik.
Door uitbreidingen lag de poort begin 17e eeuw binnen de stad.
Nadat de vestingmuur werd afgebroken, verviel de functie van toegangspoort en werd deze ingrijpend verbouwd, waarbij de benedenverdieping ingericht werd als waaggebouw. Omdat er toen op de Dam ook nog een waag stond, kreeg deze waag de naam Nieuwe Waghe.
In 1691 werd de middentoren gebouwd, waardoor de Waag de vorm kreeg, die zij nu ook nog heeft.

Bestemming en gebruikers
Het waaggebouw had een aantal brede luifels, waar de weegschalen onder stonden. Er werd vooral ijzerwerk gewogen en gecontroleerd. Er was een speciale installatie aangebracht waarmee scheepsankers konden worden gecontroleerd op hun deugdelijkheid door ze vanaf enige hoogte te laten vallen.
Het gebouw had twee bovenverdiepingen die via eigen ingangen in de torens toegankelijk waren. Hier vestigden zich diverse gilden, die boven de eigen ingangen kenmerken van hun beroep lieten aanbrengen.
Dit waren het smidsgilde Sint Eloy, het gilde voor metselaars, loodgieters en aanverwante beroepen Sint Barbara, het gilde voor kunstenaars Sint Lucas en het gilde voor chirurgijns Hippocrates.
Nadat het chirurgijnsgilde was opgeheven en er in 1869 op het Jonas Daniël Meijerplein een nieuw fysiologisch-anatomisch laboratorium kwam, kreeg het gebouw andere bestemmingen. Het gebouw deed dienst als schermzaal, kantoor van de commissie ter bestrijding van cholera, werkplaats voor openbare verlichting en meubels, brandweerkazerne, gemeentearchief, Amsterdams Historisch museum, Medisch-Farmaceutisch museum en Joods Historisch museum.

Foto's onder v.l.n.r.: geldkist van  het Korenmetersgilde, AHM, Chirurgijnsgildekamer.

Wetenswaardigheden
De metselaars van het metselaarsgilde moesten, om tot het gilde toegelaten te worden, als gezel een zogenoemde metselaarsproef doen. De resultaten ervan zijn nog altijd te zien in de gildekamer en langs de trappen daar naar toe.

Foto's onder: Poortje van het Schildersgilde, poortje van het smedengilde.

Het chirurgijnsgilde had boven de ingang van hun gildekamer de tekst Theatrum Anatomicum laten aanbrengen. Hoewel het gilde tijdelijk terug ging naar de Nes, kreeg zij in 1692 de beschikking over een veel grotere 'ontleedruimte'. Deze bestond uit een achtkantige koepeltoren, waarin een draaibare tafel stond, waarop de te ontleden lichamen werden gelegd. Daaromheen waren zitplaatsen met een tribuneopstelling, waar honderden toeschouwers naar het werk van de chirurgijnen konden kijken. Het was dus niet alleen bestemd voor medici, maar het was een publiek vermaak.
De anatomische lessen stonden onder leiding van een door het stadsbestuur benoemde lector. Een ervan was Nicolaes Tulp, die we kennen van het uit 1632 daterende, beroemde schilderij van Rembrandt de Anatomische Les van dr. Nicolaes Tulp. Enige jaren later schilderde hij ook de les van dr. Deyman. De ontleedruimte had de bijnaam Snijburg.

Afbeeldingen onder: Anatomische les professor Tulp en koepel snijzaal met wapens leermeesters

Het plein vóór de Waag werd na 1808, toen Lodewijk Napoleon het stadhuis als paleis in gebruik nam, ook gebruikt voor openbare executies door middel van de guillotine. Men hield vroeger wel van het aanschouwen van wreedheden!
Er werd ook een soort tentoonstellingsruimte ingericht waar allerlei rariteiten, zoals ongeboren kinderen en ledematen, voor het volk waren te zien.

Het heeft overigens weinig gescheeld of de Waag was geheel verdwenen. Koning Willem I had met de paus in Rome afgesproken dat er op de plaats van de Waag een R.K. kathedraal kon komen. Door de Belgische revolutie tegen Willem I en de afsplitsing van België braken echter slechtere tijden aan, waardoor het plan van tafel verdween.

Recente ontwikkelingen
Het Joods Historisch Museum verliet in 1987 de Waag. Een nieuwe bestemming was niet snel gevonden, ook al niet omdat een grondige renovatie noodzakelijk bleek. Diverse initiatieven werden ondernomen, maar strandden ook even zo veel keer. Wat wel lukte was het vestigen van een centrum voor oude en nieuwe media. Er werd een mediacafé met terras ingericht. Tegenwoordig is het een café-restaurant dat het middelpunt is van een levendig plein, waar ook een dagmarkt wordt gehouden.

Dit is een foto die fotopionier Eduard Asser rond 1853 maakte van de achterkant van de Oranje-Nassaukazerne. Helemaal rechts is korenmolen De Gooyer te zien die in 1814 op het onderstuk vaan een vuilwatermolen werd geplaatst. Deze tamelijk unieke momentopname toont echter een tweede molen, tussen De Gooyer en de kazerne door. Welke molen mag dat wel zijn?
Allereerst moeten we bepalen waar de fotograaf stond toen hij deze foto nam. Voor een andere foto stond Asser op de uiterste punt van bolwerk Oetewaal en fotografeerde toen de Muiderpoort en de Garancinefabriek. Als hij van hetzelfde standpunt molen De Gooyer ook nog heeft genomen kan de tweede molen aan het Keerweer staan. Daar stond tot 1906 chocolademolen De Goede Verwachting die in 1801 op het onderstuk opgebouwd werd van de boormolen van de VOC. Of het is loodwitmolen De Son op bolwerk Zeeburg. Dat komt beter uit, de molen werd wegens gevaar voor de gezondheid stilgelegd en is in 1856 afgebroken om in de buurt van Leimuiden opnieuw opgebouwd te worden.
Maar de perspectief wringt enigszins. De afstand tussen beide molens langs deze zichtas is op de foto groter. Als we bekijken welke molen nog meer in aanmerking komt, dan duikt de houtzaagmolen van de VOC aan de binnenkant van bolwerk Jaap Hannes nog op. Die heeft er voor de Koninklijke Marine tot 1870 gestaan en dat moet dus de tweede molen zijn.

Foto: Rijksmuseum

Donderdag 16 oktober 1919 - Dit jaar had de Incassobank drie panden aan Haarlemmerplein en -dijk gekocht om daar een filiaal te bouwen. Op de dijk werd nr.194 afgebroken en op het plein nr.2. Het derde (hoek)pand, Haarlemmerdijk 196 was nog goed en zou in de nieuwbouw opgenomen worden. Dat nu geheel losstaande pand was goed geschoord tegen de muren van belendende huizen. Het zou allemaal anders lopen...
Vandaag tegen 16:00 uur begonnen de muren te werken en vielen stukken kalk naar beneden. Het huis was weliswaar onbewoond maar er bevonden zich een aantal werklui binnen. Plots stortte een deel van de linkerbuitenmuur naar beneden waardoor een arbeider, de 25-jarige J. de Groot, onder het puin bedolven raakte. Zijn maten wisten hem snel vrij te maken en naar buiten te slepen. Daarna hebben zij hem naar de GGD Westerpark gebracht waar hij aan een simpele hoofdwond behandeld werd en verder niets bleek te mankeren.
De inmiddels gealarmeerde brandweer was snel ter plaatse en zette de straat af en ontruimde de belendende huizen op dijk en plein. Net toen dit afgerond was, de laatste twee brandwachten het pand hadden verlaten en men besprak wat verder te doen klonk gekraak en stortte het hele pand in. Toen de stofwolk opgetrokken was, bleek het hele pand van vier verdiepingen verdwenen achter de schutting; alleen een stuk dak stak er nog boven uit. Het vallende puin had flinke schade aan de belendende panden veroorzaakt, Door een groot gat in de muur van H.dijk 192, het kaaspakhuis van de fa. De Waal, keek je zo de woonkamer in waar een haard gezellig stond te branden. De brandweer was toch wel blij dat het hierbij bleef, want als het huis over straat was gevallen, waren zeker slachtoffers te betreuren geweest. Het stond namelijk zwart van de ramptoeristen!

Hieronder nog foto's van hoe het was, hoe het werd en hoe het nu is geworden (Stadsarchief Amsterdam)

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2019. De keuze 2014 t/m 2018 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave