De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Fons Baede. Van hem komt dan ook de nieuwe opgave. De vraag is:

Weet u waar dit is?

De maker is een beroemdheid; weet u wie deze tekening maakte?

Oplossingen via deze link

De afbeelding is door Fons Baede aangereikt; de maker hoort u volgende week.

We hebben u dit pand nota bene in week 45 al eens laten zien en er toen bij verteld waar het staat en door wie het gebouwd werd. Dit is het 'nieuwe' hoofkantoor van Werkspoor op Oostenburg. Dat kwam min of meer op de plaats van het quizitem van die week: de vlees- of spekloods. Bekijkt u via deze link nog eens de geschiedenis van dit stukje Oostenburg.

Vandaag is dit het bedrijfs-verzamelgebouw Werxpoor. Als u de link volgt krijgt u ook een kijkje binnen.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Fons Baede en Ria Scharn.

Deze foto plukte Dolf van Wijngaarden van internet. De maker ervaren we vast volgende week nog wel. Het is in elk geval weer eens buiten de Singelgracht.

Weet u waar dit is?

Uw oplossing via deze link

De Ossenmarkt met de brug over de Achtergracht en zicht door de Utrechtsestraat. Rechts staat de cavaleriekazerne. Vandaag is dit het Frederiksplein, de Achtergracht is ter plaatse gedempt en de brug dus verdwenen. Café Oosterling (Utrechtsestraat 140; hoekhuis) staat er nog.

Goede oplossingen kwamen van Robert Raat en Ria Scharn.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Waar is dit?
Wat is er gebeurd?

Oplossingen graag via deze link

De maker van de foto is ons niet bekend. Zal wel een persfoto zijn.

Deze foto werd gekozen omdat zij een zeldzame blik op bioscoop Edison geeft. Probeer zelf maar eens te zoeken; alleen als tapijthal annex DHZ-winkel is er iets te vinden.
Blijkbaar is de situatie toch op het netvlies van heel wat deelnemers gebrand.

Elandsgracht met links bioscoop Edison.

Foto: maker onbekend, dit is een gerasterde tijdschriftafbeelding.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Fanta Voogd, Adrie de Koning, Anneke Huijser, Ton Hupkens, Maarten Helle, Jos Mol, Otto Meyer, Ria Scharn, Han Mannaert, Carol de Vries, Maaike de Graaf, Minne Dijkstra, Hans Goedhart, Freek Dozy, Ger Schoolenaar en Leo Geuns.

Bar weer! Zou het dit jaar weer eens sneeuwen zoals toen?

Weet u waar dit is?

Uw oplossing graag via deze link

De maker van de foto verklappen we volgende week.

De namen 'Juli" en 'Augustus' op de pakhuizen hebben diverse deelnemers verleid te kiezen voor de kalenderpanden aan het Entrepotdok. De pakhuizen op deze foto - met eveneens de namen van de maanden - staan echter aan de Achtergracht, het laatste nog niet gedempte stukje van Frederiksplein tot de Amstel.

Foto: Carol de Vries

Goede oplossingen kwamen van Hans van Efferen, Arje Lobach, Fanta Voogd, Adrie de Koning, Ria Scharn, Otto Meyer, Jos Mol, Robert Raat, Minne Dijkstra, Maaike de Graaf, Hans Goedhart en Roeland Koning.

Op het Velehanden project Amsterdamse Monumenten beschrijven vrijwilligers foto’s uit de collectie van Monumentenzorg voor de Beeldbank van het Stadsarchief.
Meedoen is leuk èn leerzaam. Nieuwe deelnemers zijn altijd welkom! Klik hier.

Deze geveltop moet toch te vinden zijn?!

Weet u waar dit is?

Door de foto te klikken kunt u in de Beeldbank weer inzoomen

Uw oplossing graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Vele Handen houdt geen rekening met het feit dat deze quiz maar één keer per week uitkomt. Als u dus de afbeelding in de Beeldbank bezoekt om in te zoomen en de beschrijving is al onder de foto te vinden, dan is de klus geklaard en kunt u dit raadsel vergeten.

De foto is alsnog geraden door VeleHanden zelf. Het is Bloemstraat 152. In de geveltop staan drie uiltjes. Het is ook nog eens een rijksmonument.

Goede oplossingen kwamen er niet uit onze kring.

Maaike de Graaf zou zichzelf teleurgesteld hebben als het raadsel KLM-kantoor op het Leidseplein onopgelost bleef. Om technische redenen (sloop voor City Theater) hadden we de oplossing "crash Leeuwerik in 1935" al tot onwaarschijnlijk verklaard. Maaike kwam, in plaats van met de oplossing, met nog een derde mogelijkheid die wel degelijk kansrijk is. Op 20 december zou de Snip, een Fokker 18, de eerste transatlantische vlucht voltooien door van Schiphol naar Curaçao te vliegen. Lees meer... Op diezelfde dag echter verongelukte de Uiver in Irak tijdens een nieuwe recordpoging, nu naar Batavia. De KLM wilde de prestatie van de Uiver in de Melbourne-race verbeteren en had een speciale "kerstpost-vlucht" bedacht. Gezagvoerder Beekman had geen zin in die tocht omdat hij oververmoeid was, omdat hij als gezagvoerder tijdens de Melbournerace gepasseerd was en omdat hij de Uiver een "rotkist" vond en hij tamelijk ernstige gebreken vermoedde. Plesman dreigde hem met ontslag als hij zou weigeren. Lees meer...

Foto: Stadsarchief Amsterdam die ook afgedrukt werd in de Telegraaf van 21-12-1934

Maaike presenteert nu de volgende mogelijkheid. Op 21 december staat een menigte bij het KLM-kantoor het goede nieuws uit Curaçao te vieren. Die morgen kreeg de KLM het bericht dat de gecrashte Uiver in de Iraakse woestijn was gevonden. Op het KLM-kantoor werd de vlag halfstok gehesen. Van dat laatste is in de Beeldbank een foto te vinden die daar abusievelijk t.g. van de crash van de Leeuwerik (1935) wordt omschreven. Een krantenfoto van december 1934 van de andere kant genomen toont aan dat het de Uiver was, waarvoor gevlagd werd. Let op de klok..., op beide foto's is het 10 over 12 als de vlag halfstok gaat.
Foto: persfoto (ANP?) in meerdere kranten

Helaas is de resolutie van de prentbriefkaart, die Dick van der Kroon ons stuurde, te gering om in de mensenmenigte overeenkomsten te vinden. Op de prentbriefkaart regent het nog (paraplu's), op de krantenfoto's hierboven niet meer maar op het dak van het KLM-kantoor zien we een soortgelijke plas regenwater staan. Als de klok nu een vroeger tijdstip dan 12 uur had aangegeven was het allemaal nog mogelijk geweest, maar zij geeft 5 voor 4 aan. Dan zou de vlag nog steeds halfstok moeten hangen en er is geen vlag te bekennen. Dus blijft alleen de Melbournerace over.

Hans Aarsman zou trots op ons zijn..., denken we.

et beeld zit in mijn hersenpan geëtst. De landerijen met aan de horizon een dorpje en een torenspits. In de stad waren de spitsen hoger. De mensen die autoriteit over je hadden, waren de meester en de pastoor. Het moet allemaal niet té plotseling weg, wil ik, voel ik. Het trékt toch. Daar de Posthoornkerk waar mijn ouders trouwden. Daar de Willibrordus die,…o nee die is afgebroken. Dan de Augustinus aan de Postjesweg waar ik jaren trompet speelde tijdens de vieringen en feestelijkheden,..o nee,…ook al weg!
De Spaarndammerbuurt in de jaren vijftig. Een rooie buurt. Maar Pierre Cuypers, de katholieke-kerkenbouwer rukte op naar het noorden en daar schiep hij meteen bij de entree van deze authentieke volkswijk een hoogstandje van een sierlijke Roomsche ‘kathedraal’ die kwam  te staan op een onooglijk stukje grond. De Maria Magdalena! Alleen Cuypers was hiertoe in staat. Hij had zich laten inspireren door de Onze Lieve Vrouwe-kerk te Trier.
Wat een gezellige jeugd had ik in die buurt. Met de kerk waren we ook verbonden. We gingen er naar de mis. Onze kleuterscholen en lagere scholen waren verbonden aan de kerken en aanpalende kloosters. Als kleuter had ik les van de nonnen, waarbij zuster Teresia mij elke dag bij het verlaten van de school een kuise kus gaf.
Mijn oudste broer speelde hier al op zijn elfde op het grote kerkorgel, iets wat ie nu na zestig jaar nog steeds doet. Ons gezin zat daar ellenlange kerstmissen met drie voorgangers en een zeer koude kerk uit, waarbij je soms achter een pilaar zat en de kou, ondanks je pyjamabroek onder je kleding, langzaam bezit nam van je hele onderstel.

Knielen op een kussentje kon ook, maar dat was niet voor het klootjesvolk. Tijdens de plechtigheid van mijn eerste communie, beet ik per ongeluk op de hostie. Ik heb direct maandenlang mijn excuses aangeboden.
Mijn tante naaide een colbert plus korte boek en daar ging ik op de kiek in de kloostertuin, compleet met ongeopende missaal in de linkerhand.
Nadat we vanwege gezinsuitbreiding en te kleine behuizing wegverhuisd waren naar de westelijke tuinsteden, reed ik uit nostalgie nog vaak even door de buurt, of keek ik vanuit de trein naar die prachtige Magdalenaspitsen.

Het beeld zit in mijn hersenpan geëtst. Maar dan gaat door de ontkerkelijking en andere factoren de een na de andere monumentale en beeldbepalende kerk tegen de vlakte. Niet de Magadalena, denk je dan, hoop je dan. Maar helaas. In 1964 zou er steenrot in het fundament of een der stenen pilaren zitten. Parochiaan van der Pal kaart het aan en waratje, een paar jaar later wordt de ‘Lena’ gesloopt!

De mensen zijn onthand en zelfs de rooie Spaarndammerbuurters fronzen de wenkbrauwen. Later blijkt dat de sloop waarschijnlijk helemaal niet nodig was. De slopers bevestigen het. ‘Er was totaal geen rot in het gebouw, deze kerkzat goed en hecht in elkaar!’
Het beeld blijft in mijn hersenpan geëtst. Een traan vormt zich op mijn wang.

Op de foto's Cuypers' inspiratiebron in Trier en daarnaast de Maria Magdalenakerk in de Spaarndam-merbuurt, links het exterieur en onder het interieur.

Brand was in een middeleeuwse stad vaak rampzalig. Dat komt omdat de huizen van hout gebouwd werden en met riet gedekt, alsof het boerenstulpjes op het platteland waren. Er was ook een goede reden waarom er tot dan toe zo licht mogelijk in hout gebouwd werd; op de slappe veenbodem zou een zwaarder huis ‘wegzakken’. Begin 15de eeuw wist men weliswaar hoe men een gemetselde fundering moest maken maar de stad stond nu eenmaal tot de laatste vierkante meter al vol met lichte houten huizen. De Vroedschap wist dat er iets moest gebeuren maar men kwam niet verder dan vuurgevaarlijke bedrijven naar de rand van de stad te laten verhuizen. Men wilde zelfs nog niet zover gaan om de gebruikelijke bouwtrant te verbieden, een maatregel die pas vele decennia later effect zou sorteren. Wel werd een keur op het bouwen uitgevaardigd die verbood daken met riet te dekken, tenzij van een duim dikke laag leem voorzien. Dat gold voor alle bouwwerken, ook voor schuren en zelfs het stilletje. Bovendien was het verboden open vuur in een kamer te maken, tenzij die voorzien was van een gedegen schoorsteen. Houten huizen mochten geen gemeenschappelijke muur hebben; er moest minstens een ruimte van zes duim tussen huizen blijven. De regel was eigenlijk voor een regengoot gedacht die toen nog op de bodem werd gelegd, maar verhinderde tevens het té eenvoudig overslaan van brand. Het werd ook wel aangemoedigd zijmuren altijd van steen te maken; later zou dat zelfs voorschrift worden. De zijmuren mochten wèl een gemeenschappelijk fundament met de buren hebben.

Afb: Eén van de oudste houten huizen in Amsterdam: Zeedijk 1. Met het oudste houten huis op het Begijnhof is dit pas ná de stadsbrand van 1452 gebouwd. Foto: VVAB

Het is moeilijk de bebouwing in Amsterdam geïllustreerd te krijgen. Steevast komt de tekening van Claes Jansz. Visscher op de proppen, met een rij houten huizen, volgens het bijschrift aan de Nieuwezijds Voorburgwal. De stadsplattegrond van Pieter Bast uit 1597 laat zien dat er ook toen nog zeer veel houten huizen stonden. Van de Derde Uitleg vanaf 1613 weten we dat er nogal wat huizen met houten voor- en achtergevels gebouwd werden, zelfs op de Herengracht die toch als ‘nobel kwartier’ gedacht was.

Afb: Claes Jansz. Visscher; bron: SAA

Stadsbrand 1421
Op zondag 23 april 1421 leek de ramp zich te voltrekken. De vuurhaard schijnt iets ten noorden van de Dam ontstaan te zijn; van de nog niet eens voltooide Nieuwe Kerk tot het Begijnhof werd alle bebouwing aan de nieuwe zijde door het vuur verwoest. Getalsmatig betrof het iets meer dan een-derde deel van de stad. Van de grote gebouwen trof het, behalve de Nieuwe Kerk, het stadhuis, het St.Elisabeth Gasthuis, de Nieuwezijds Kapel en het Heilige Geest Gasthuis in de Kalverstraat en het Begijnhof. De kapel van dit hof was in 1419 net opnieuw gewijd na een vergroting en moest na de brand opnieuw opgetrokken worden.

Er is weinig concreets bekend over deze ramp, alleen wordt steeds weer herhaald dat het voor de geschiedschrijving van Amsterdam een ramp betekende. Veel akten, brieven, boeken, enzovoort werden door het vuur vernietigd. Dat alles schijnt in een grote zaal op de verdieping van het stadhuis (der Stede Camer) bewaard te zijn. Ook de zojuist gebouwde toren werd aangetast maar de vierschaar was toen nog niet gebouwd. De stad wist enkele aangrenzende percelen grond met verbrande huizen te kopen en de herbouw volgde op een grotere schaal dan het oude stadhuis had gekend.
De schade aan het ernaast staande gasthuis was enorm en er moest een bedelactie gestart worden om het kapitaal voor de herbouw bij elkaar te brengen. De Nieuwe Kerk vond een welwillende sponsor in de steenrijke burgemeester Dirk Holland. Ook de Nieuwezijds Kapel moest opnieuw opgebouwd worden; hiervoor kon de bedevaartkapel terugvallen op de altijd riante inkomsten uit de pelgrimage.
De herbouw van het getroffen stadsdeel triggerde een volgende stadsuitbreiding, die van de Nieuwezijds Achterburgwal tot het Singel. Meteen na 1421 werd daaraan begonnen. Zo kon de stad iets ruimer uitgelegd worden. In 1421 woonden ongeveer 4000 zielen in Amsterdam. Die mochten zien hoe ze het redden.

Volgende week de stadsbrand van 1452

Zaterdag 16 december 1916 - Feestelijke opening en tegelijk plechtige wijding van een blok van 87 arbeiderswoningen aan de Nachtegaalstraat en tussen Ooievaars- en Reigerweg. Ze zijn gebouwd door de jonge R.K.-woningbouwvereniging Het Oosten; het is hun tweede project. Uitgenodigd zijn de wethouder Floor Wibaut, directeur Arie Keppler van de Woningdienst en directeur BWT J. van der Waerden. Over en weer veel lovende woorden; de vereniging roemt de enorme steun van de burgemeester en vorige directeur van de Woningdienst, J.W.C.Tellegen. De drie afgevaardigden van het stadsbestuur roemen de lef van de vereniging niet ál te goedkope (gemiddeld ƒ4,-p/wk) maar kwalitatief hoogstaande eengezinswoningen in laagbouw te hebben gerealiseerd, precies zoals zij zich dat voor Amsterdam-Noord voor ogen hadden gehad. De architecten Moleschot, Lippits en Scholten waren er huns inziens in geslaagd een aantrekkelijk woonblok neer te zetten. Vooral het uitgespaarde pleintje werd bejubeld, omdat het de eentonigheid voorkwam (zie foto). Vroom&Dreesmann had één der woningen gestoffeerd en ingericht; het gezelschap werd uitgenodigd de woning te bezichtigen en opnieuw klonken de loftuitingen. In de dagen erna zouden vele tientallen gegadigden van de woningbouwvereniging dezelfde woning bezoeken; de animo bleek, ondanks de voor die dagen forse huurprijs, groot.
Alle kwaliteiten ten spijt is het bewuste blok vervangen door nieuwbouw, terwijl soortgelijke bouw, de achterkant van het blok aan het Spreeuwenpark er nog staat.

Tekening en briefkaart: Stadsarchief Amsterdam; hieruit blijkt dat de winkel niet uitgevoerd is.
Huidige situatie: Google Street View

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Wilt u zelf ook eens grasduinen in bijna 400.00 afbeeldingen van Amsterdam? Bezoek het Stadsarchief Amsterdam online.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave