De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Robert Raat. Van hem komt deze week dan ook de nieuwe opgave. De vraag is:

Wat is het adres van het middelste huis?

Oplossingen via deze link

De fotograaf staat aan het eind van de Valckenierstraat en kijkt over de Plantage Muidergracht naar het begin van de Plantage Badlaan. De School voor Slechthorenden (later: Professor Burgerschool) aan de gracht is inmiddels verdwenen. De school verhuisde naar de Jan Sluijtersstraat 5 in Slotervaart. In 1985 werd het oude schoolgebouw afgebroken en is daarna vervangen door een aantal appartementengebouwen.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Robert Raat, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Jos Mol, Adrie de Koning, Han Mannaert en Gerard Beerman.

Helaas, deze huizen bestaan niet meer. Toch moet u in staat zijn de naam van de straat te achterhalen en misschien zelfs het huisnummer van het middelste pandje. Weet u waar dit is? De tekening is licht gemanipuleerd om de oplossing niet cadeau te geven. In het onderste vak staat namelijk naam en adres van dit pand.

Waar is dit?

Uw oplossing via deze link

Tekening: Stadsarchief Amsterdam

Ria Scharn reageerde als enige op deze schilderijen. Zij hield het op het Westerdok en daarmee zat ze dicht bij wat de moeder van Guus de Jongh achter op de schilderijen had geschreven: Bickerseiland. Volgens Ria was de toren op het linker schilderij die van de Posthoorn, voordat de tweelingtorens aan de Haarlemmerstraat gebouwd werden. Op het rechter schilderij ziet ze ook een toren en dat zou die van het paleis op de Dam zijn. Met de plattegrond van het Westerdok en omgeving op schoot is echter geen enkel doorzicht te bedenken dat dit beeld oplevert. Ook niet als de schilderijen verwisseld worden. Bovendien mis je op de schilderijen de reeks 17de-eeuwse gevels op het Bickerseiland en zie je alleen achterkanten van huisjes met opvallend vaak een dwarsdak.

Een mogelijke oplossing kwam van Ria Scharn. In antwoord op het bovenstaande meldde Carol de Vries in reactie op week 39 dat het een blik was langs het Prinseneiland met daarachter de Eilandsgracht en de Haarlemmer Houttuinen.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Deze foto is niet binnen de Singelgracht gemaakt!

Waar is dit?

Oplossingen graag via deze link.

Cas Oorthuys schoot deze foto in mei 1945. Een pierement, aangevuld met een accordeonist, verschijnen op het pleintje voor de ingang van Amstel 1, tijdens de oorlog de zetel van de distributiedienst. Bij de eerste klanken van de muziek op straat komen mensen naar buiten om een dansje te maken.
Het Stadsarchief beheert een soortgelijke foto van een andere fotograaf. De quizfoto blijkt uit de collectie van het Nederlands Fotomuseum te komen.

Dit is het pleintje. Foto 1961:SAA

De slimmerikken die de foto bij het Geheugen van Nederland vonden moesten zich niet door een verkeerd bijschrift van de wijs laten brengen. Volgens een opmerking bij de foto zou het de Jordaan zijn, vlakbij de Westerkerk. Het is altijd slim om even te controleren wat nu het juiste antwoord is en bij zoeken in de Beeldbank wordt je dan geholpen door de foto hiernaast die C.P. Schaap voor PW maakte van de Amstel t.h.v. de Paardenstraat. De huisnummers ter weerszijden van de Paardenstraat zijn links 138 en rechts een dubbelhuis 134-136. Vooral dat laatste huis komt u op de quizfoto ook tegen.

Foto: Stadsarchief Amsterdam (SAA)

Goede oplossingen kwamen van Kees Huyser, Ria Scharn, Jos Mol, Adrie de Koning, Han Mannaert, Fanta Voogd en Anneke Huijser.

Een batterij aan vragen bij deze foto.

Waar stond de fotograaf?

Hoe heet de eerste zijstraat rechts?

Over welke gracht ligt de wipbrug?

en voor de gouden plak (facultatief):

Weet u de naam van de (verdwenen) brug waar u links op de voorgrond de aanzet van ziet?

Uw oplossing graag via deze link.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De kenners beginnen de route van Carol door te krijgen. Twee weken geleden die foto van de Groenburgwal bij de Raamgracht om 15:31 uur en deze keer de Groenbrugwal ter hoogte van de Episcopale kerk (Church of England) om 15:32 uur. Ook een Engelse kerk, maar niet verwarren met de Presbyteriaanse Engelse kerk op het Begijnhof.
Terecht werden we enkele malen gewezen op ons eigen jaarboek-item over de Staalhof, waar deze kerk ook een rol speelt. Zij is namelijk in de plaats van de Lakenhal gekomen. Leest u dat nog eens na?

Goede oplossingen kwamen van Kees Huyser, Han Mannaert, Arjen Lobach, Adrie de Koning, Ria Scharn, Minne Dijkstra, Anneke Huijser, Fons Baede, Jos Mol, Robert Raat, Gerard Beerman, Hans Goedhart en Otto Meyer.

Op het Velehanden project Amsterdamse Monumenten beschrijven vrijwilligers foto’s uit de collectie van Monumentenzorg voor de Beeldbank van het Stadsarchief: http://www.beeldbank.amsterdam.nl/
Meedoen is leuk èn leerzaam. Nieuwe deelnemers zijn altijd welkom! Kijk op: https://velehanden.nl/berichten/index/index/project/amsterdam_tagging

Vele Handen heeft tot dit moment nog niet kunnen vaststellen waar deze foto gemaakt is.

Als u wilt inzoomen klikt u de foto links om die in de Beeldbank te bekijken en daar in te zoomen. U kunt dan bijvoorbeeld de naam op het onderstuk ontcijferen (Baumans?).

Weet u waar dit is?

Uw antwoord graag via deze link

Justus Houthuesen en voormalig bewoner van de Plantage Ria Scharn wezen ons op een fout bij het weergeven van de locatie, waar de fotograaf gestaan zou hebben, toen hij het Hortusbruggetje fotografeerde. Dat was dus niet op de Nieuwe Herengracht tegenover de stenen brug #233 in het Dr.D.M.Sluyspad maar langs de Hortusvijver, met zicht op de smeedijzeren brug #232 van de quizfoto, die halverwege de vijver ligt. Onderstaand recente foto's van beide bruggen. Het item van vorige week is gecorrigeerd, ook de plattegrond.

Ria Scharn is het niet eens met Damrak als oplossing van de locatie van de foto hiernaast. Op overtuigende wijze legt ze uit dat dit de Appelmarkt op het Singel is en dat het huisje op de wallekant dat van de marktmeester is. Wij zaten er dus falikant naast!
De steeg achter de vuilnisman is de Vliegendesteeg en de huizen rechts daarvan staan er vandaag nog steeds, getuige onderstaande Street View. Links van de steeg sneuvelden de huizen voor de bouw van het Gerzon-hoofdkantoor. Het verhaaltje bij haar zoektocht heeft Ria vastgelegd in een nieuwe aflevering van het Jaarboek 2016. Klik hier om dat te lezen.

De doorslag gaf het ongewoon brede pand met vier ramen en een rond raam ertussen, op Singel 351-353.

Ilja Mostert voegde weer eens een aflevering toe aan zijn bespiegeling 'Amsterdams Verleden'. Dit hoofdstuk, getiteld "Verkeerschaos", zal onze trouwe lezers bekend voorkomen. Het thema is 'verkeersregeling' (het eerste één-richtingsverkeer in de stad) en 'verkeersdoorbraak' (die van de Halsteeg). Ilja's invalshoek is steeds een andere dan die van ons en daarom een waardevolle aanvulling.

Klik hier om zijn bijdrage te lezen.

De laatste poort die gesloopt werd was de Leidsepoort. Dat was notabene de eerst poort die aan het begin van de Vierde Uitleg gebouwd was, namelijk in 1662-’63. Dat was ook nodig ook, omdat hierop - na de Haarlemmerpoort - de drukste uitvalsweg aansloot. Het feit dat Leidsestraat en Overtoomseweg van geen meter op elkaar aansloten en er buiten de poort een enorme slinger door het Leidsche Bosch nodig was, bewijst ons inziens dat zeker de Vierde Uitleg naar een heus masterplan gebouwd werd.

Afbeelding: Stadsarchief Amsterdam (SAA)

In de 19de eeuw kwakkelde men flink met de bouwvallige Leidsepoort. In 1830 al werd de hamei, de buitenpoort aan het eind van de brug, gesloopt, tegelijk met het wachthuis dat halverwege de brug stond. De wipbrug die het dichtst bij de poort lag werd vervangen door een vaste brug. Het gebouw zelf, hoe krakkemikkerig ook, was volop in gebruik. In 1820 was ook nog onderzocht of het niet tot gevangenis omgebouwd kon worden, maar dat werd dan toch een neiuw gebouw op bolwerk Schinkel. Daarop werd naar Engels voorbeeld in 1844-'48 de eerste cellulaire gevangenis van Nederland gebouwd. Op de verdieping huisde sinds een eeuw de Teekenschool, de voorloper van de Academie voor Beeldende Kunsten (tekening).

Tekening: Rienier Vinkeles 1768; bron SAA

Nog in 1855 werden in het poortgebouw posten voor politie en brandweer ingericht. De brandweer had al tegen het gebouw een materiaalloods staan.
In 1860 vond zo ongeveer iedereen dat de poort afgebroken moest worden maar nog treuzelde het stadsbestuur. In januari 1862 hielpen twee hevige stormen, die veel schade aan het gebouw aanrichtten, een handje bij de beslissing. De poort werd ter amotie verkocht en op 30 april van dat jaar werd de bouw van een barrière aanbesteed. Pure kapitaalvernietiging! Al jaren drong Den Haag bij Amsterdam aan die mallotige stedelijke accijnzen af te schaffen, wat in 1865 wettelijk opgelegd werd omdat de stad niet reageerde. Zoals we eerder zagen wist Amsterdam - ondanks dit gebod - zich nog tot 1866 vast te klampen aan die extra inkomsten.

Foto van de situatie kort voor de sloop in 1862; bron: Stadsarchief Amsterdam (SAA)

Op de foto hierboven is de intussen ontmantelde barrière in ±1874 te zien, aan de vooravond van een enorme vergroting van het plein door het plempen van de ruimte tussen de bolwerken Osdorp en Schinkel. Het hek staat er nog wel, maar is permanent open. Wat er ook nog staat is de vleugel waar de politiepost in was ondergebracht. Het wachten is op het gereed komen van een nieuw politiebureau annex brandweerpost op het Leidseplein, iets dat in 1881 pas verwezenlijkt zou worden.

In 1876-'77 werd de barrière gesloopt en een nieuwe vaste brug gelegd (#174), waaronder de van de Weteringpoort verhuisde beer werd ondergebracht. Deze brug met beer lag iets zuidelijker dan de oude brug, opdat de rijweg tussen schouwburg en nieuwe bebouwing op het plein aan zou sluiten op het brugdek. Op de aangeplempte ruimte tussen de bolwerken werd de Leidsekade aangelegd. De sociëteiten Bellevue/Concordia op bolwerk Osdorp raakte zo helemaal ingebouwd. Burgemeester Den Tex drong bij de Raad en PW aan op het sparen van het Leidsebosje.

Foto: A.T.Rooswinkel; bron: SAA

U leest meer over de herinrichting van het Leidseplein in de eerste 10 pagina's van de PDF over Hirsch & Cie. Klik de omslag om te lezen.

Volgende week de grote sukkelaar onder de poorten, maar wel de enige die het slopersgeweld overleefde: de Muiderpoort.

O, maar dan weet ik er ook nog wel een paar...! Dat moeten een aantal deelnemers hebben geroepen bij het zien van de museumuitbreiding van het Anne Frankhuis, vorige week, foto boven. Wat te denken van het Rembrandthuis?
Of van het Stedelijk Museum. Dat was drie maanden geleden al eens aan de orde. Nog steeds niet gesloopt?

Of wat te denken van Ons Lieve Heer op Solder? Ook deze uitbreiding was al eens in deze rubriek langsgekomen en past goed in het rijtje.

Musea hebben er een handje van bewust uit de pas te willen lopen, historische omgeving of niet en lak aan het werelderfgoed.
De Gemeente Amsterdam heeft schijnbaar geen verweer tegen bouwplannen van musea. Zodra het toeristentrekkers zijn worden musea heilig verklaard en weten zij zich verzekerd van een plaatsje onder en boven de wet. Daar zijn ze in goed gezelschap van de "Rosse Buurt", ook zo'n publiekstrekker.

In de week van 25-29 september 1916 ontstaat commotie over de wijziging van grondwetsartikel 192. De beoogde wijziging houdt in dat bijzonder onderwijs gelijkwaardig gesteld zal worden aan openbaar onderwijs en ook net zo gesubsidieerd zal worden.
De diverse kiesverenigingen geven in vergaderingen hun oordeel over het wetsvoorstel, teneinde het stemgedrag van hun parlementariers te beïnvloeden. Op maandag 25 september verwerpt de vrijzinnige kiesvereniging Vooruitgang de motie van het hoofdbestuur (vóór wijziging art.192) met grote meerderheid en op de vergadering van de Liberale Unie op zaterdag 30 september wordt de motie met 52 tegen 7 stemmen goedgekeurd.
Twee onverwachtte resultaten! Rechts Nederland zou verheugd moeten zijn over het nieuwe wetsvoorstel, links en links-liberaal vinden het openbaar onderwijs goed genoeg voor iedereen en bijzondere scholen totaal overbodig.

Lees meer over de laatste fase van de Schoolstrijd; klik de omslag links en lees pag.149 e.v.

Het ontwerpen van het nieuwe onderwijsartikel werd opgedragen aan een Staatscommissie waarin alle politieke partijen waren vertegenwoordigd. Deze Pacificatiecommissie stond onder leiding van de vrijzinnig-democraat Dirk Bos. Zij kwam in maart 1916 met een tekstvoorstel. Kern was dat het bijzonder onderwijs, dat voldoet aan bij de wet te stellen voorwaarden (gelijk aan die gelden voor het openbaar onderwijs) recht kreeg op bekostiging door het Rijk. Deze door het kabinet overgenomen redactie mondde in 1917 uit in een aanpassing van de Grondwet (een nieuw artikel 192). Beide Kamers stemden er bij de twee lezingen vrijwel unaniem voor.
De nieuwe onderwijsbepaling in de Grondwet werd in 1920 uitgewerkt in de wet op het lager onderwijs door dr.J.Th. de Visser, die tevens als eerste bewindsman het nieuw ingestelde departement van onderwijs beheerde. Op 29 september 1920 werd door de organisaties van het christelijk onderwijs een dankdienst gehouden in de Domkerk te Utrecht.

Tekening Dirk Bos: BWSA

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Wilt u zelf ook eens grasduinen in bijna 400.00 afbeeldingen van Amsterdam? Bezoek het Stadsarchief Amsterdam online.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave