De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Arjen Lobach. Van hem komt dan ook de opgave van deze week. De vragen zijn:

Welke villa?
Adres?

Scherpe opmerkers zullen vaststellen dat dit pand eerder onderwerp was. Kijken of deze gezichtshoek net zo herkenbaar is.

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam (SAA)

Keizersgracht 89-95A, hoek Herenstraat. Het hoekpand is gesplitst; rechts is Herenstraat 40 en links Keizersgracht 95A. Op nummer 91 een in 1865 opnieuw opgetrokken koetshuis van 8,40m breed. In 1905 werd de gevel daarvan bepleisterd naar de mode van die tijd. Bij de bouw kreeg het pand de naam "De Molen", een tekst die u op de gevel terugziet. De koetsdeuren zijn vandaag de dag vervangen door een winkelruit, waarbij het fraaie smeedwerk in de bovenlichten bewaard bleef. De tekst boven de deuren is verdwenen.

Het hoekpand herbergde - na de comestibleswinkel van de foto - vele jaren het sigarenmagazijn 't Hoekje. Vandaag neigt "het Goede Soet" weer meer naar een patisserie met chocolade, gebak, hartige broodjes, pinda's, noten en koek. De huidige winkel voert onbeschaamd het adres Keizersgracht 95, terwijl ze wel degelijk Herenstraat 40 zijn.
Samen met Keizersgracht 95A is het wel een rijksmonument, waarbij vooral de klokgevel met siertrossen gekoesterd wordt.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Ria Scharn en Robert Raat.

Weet u waar dit is?

Uw oplossing via deze link

We kijken naar de bouw van de Sint Willibrordus buiten de Veste. Rechts is de St.Willibrodusstraat (tot 1896 de Kerkstraat in Nieuwer-Amstel) en links de Ceintuurbaan en we kijken richting Amsteldijk. De vreemde naad middenboven toont aan dat dit een montage van twee foto's is. Volgens het bijschrift in de Beeldbank is tussen de huizen aan de Ceintuurbaan het "Huis met de kabouters" te zien. Arjen Lobach schrijft nog: "In de dromen van meneer pastoor zou dit de kerk van de bisschop van Amsterdam moeten worden. Alleen kwam er geen bisschop van Amsterdam. Dat werd Haarlem...". Groots en statig werd de kerk wel, getuige onderstaande foto die Han Mannaert nog stuurde van de andere kant van de kerk.
De bouw was 1871-1899 en inderdaad op grondgebied van Nieuwer-Amstel (de Ceintuurbaan vormde tot 1896 de grens met die gemeente). In 1873 werd een eerste gedeelte van de kerk ingewijd. De koepel, of liever: de spits van de vieringtoren, kwam overigens pas in 1924 gereed. In het ontwerp van P.J.H. Cuypers waren nog een krans van zes verdere torens voorzien, maar die werden wegbezuinigd. De sloop begon in 1966 en duurde tot 1971.
Er is ook een Sint Willibrordus binnen de Veste, maar die kent iedereen alleen maar als De Duif.

Goede oplossingen kwamen van Fons Baede, Gerard Beerman, Ria Scharn, Arjen Lobach, Robert Raat en Han Mannaert.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link.

Rechttoe, rechtaan...

Waar is dit?
Wat is dit?

Oplossingen graag via deze link.

Minder moeilijk dan we dachten, gezien de hoeveelheid oplossingen. We kijken hier naar Groenburgwal 2-12 en de gang was de Jan Krimpengang. Daar waren de nummers 4-10 te vinden. Nummer 4 bestaat nota bene nog!

Het huisje links, nummer 12, is in de strijd gesneuveld en vormt nu een onderdeel van een appartementencomplex op nummer 14 er naast. Nummer 2 staat echter prachtig gerestaureerd op zijn eigen plaats, zij het nu als nummer 2a. Rechts daarvan, hier buiten beeld, staat nu nummer 2 en dan nog de zijgevel van Raamgracht 12 en de Raemsluis (brug#226).

In de huisnummering van 1876 was 2a eigenlijk 2 en het huidige huis nr.2 onderdeel van Raamgracht 12. Beide laatste twee huizen omsloten eveneens een gang, maar die was geheel privé.

Daar krijgt de ware liefhebber toch de tranen van in de ogen? Bij het zien van deze foto zou je de moed toch in de schoenen zinken. Het doorzettingsvermogen, het geloof dat er nog wat moois van te maken is..., petje af!
Dat alles vond plaats onder de goedkeurende blikken van de Zuiderkerkstoren aan de andere kant van de Raamgracht.

Deze foto maakte C.P.Schaap in 1955 voor Monumentenzorg; bron Stadsarchief Amsterdam

En dit (links) is het resultaat zoals het er in 2015 bijstond.

De kleurets was overigens van Frans Everbag (1877-1947). Als we de ets van Wenckebach hadden laten zien had u vast veel minder problemen met zoeken ondervonden.

Goede oplossingen kwamen van Minne Dijkstra, Kees Huyser, Ria Scharn, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Robert Raat en Otto Meyer.

Dolf liet ons al een kerk in aanbouw zien en hier is er nog een. Een prachtplaat, nietwaar? Volgende week gaan we bekijken wat er allemaal te zien is op deze foto en vooral wat er nog van over is.

Wat wordt hier gebouwd?

Uw oplossing graag via deze link.

Fons Baede kan tevreden zijn; onder de deelnemers zijn er nog voldoende die wel trek in een nummertje speurwerk hebben. Wat zien we op de foto? Prominent in beeld staat het Bible Hotel aan de Beursstraat. Op de voorgrond het zojuist aangelegde Beursplein, welke naam pas in 1911 officieel zou worden. Het koninklijk gezelschap in de galakoets, die voor het Bible Hotel langs rijdt, was niet op weg naar dat hotel, maar naar het gebouw dat links niet meer op de foto staat: de spiksplinternieuwe Koopmansbeurs die door Berlage ontworpen was. Voor wie niet ingezoomd heeft op de foto..., in de koets zaten twee dames in witte japonnen en tegenover hen een heer met een steek op. Als dat prins Hendrik zou zijn, dan zitten tegenover hem twee koninginnen, anders had hij wel naast zijn echtgenote gezeten. Koningin-moeder Emma was dus ook mee.

De echte detectives vonden in de Beeldbank bovenstaande foto, die enkele minuten later gemaakt werd. Het gezelschap bestijgt de trappen naar de ingang van de Koopmansbeurs. Let op het personeel van het Bible Hotel dat in de open ramen en deuren van het hotel staan toe te kijken. Precies als op de raadplaat.
De datum? De officiële opening van de beurs was op 27 mei 1903. De fotoserie in de Beeldbank is gemaakt door Johannes Baptista Bickhoff (1881-1968). Hieronder nog wat foto's van de openingsdag.

Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Arjen Lobach, Maaike de Graaf, Robert Raat en Anneke Huijser.

Het team van Vele Handen vraagt of u weet waar dit is.

U weet 't nog? Niet gissen, maar uzelf (en ons) overtuigen door een Street View of andere foto.

Weet u waar dit is? Uw antwoord graag via deze link.

Helaas voor Vele Handen kwam er geen oplossing voor deze foto.

We vonden allemaal weetjes over het dubbelpakhuis Schottenburch Krom Boomssloot 18-20. Dat werd toch een iets langer verhaal dus werd besloten er een PDF van te maken in het kader van het Jaarboek 2016. Klik hier om dat te lezen. Oudste pakhuis in de stad??
Links een fragment uit de kaart van Pieter Bas uit 1597, waarop in de zojuist (1585) binnengesloten Lastage het dubbelpakhuis reeds staat. Op het open, omheinde terrein links zou in de 18de eeuw de Armeense kerk komen. Dat oude paden de structuur van de buurt vastgelegd hebben is goed te zien aan de (nu verdwenen) Schuinengang, die op de plattegrond al markant "dwars ligt" naast en in dezelfde richting als de Schottenburch.

De kennis over het gebruik van het dubbelpakhuis gaat niet ver terug. In de 20ste eeuw zijn het een karrenverhuurbedrijf en een brandstoffenhandel. Rechts van het pakhuis (nr.16) verschijnt begin 20ste eeuw de koffiebranderij van Alex Meijer, een gebouw in gematigde Jugendstil van architect E.M. Rood (1851-1929). Met de nieuwbouw in de Koningsstraat van 1982-1983 komt er definitief een einde aan de Schuinengang en de inpandige bebouwing. De perceelstructuur van de pre-stedelijke Lastage valt niet zo snel weg te poetsen, getuige onderstaand fragment van de buurtkaart. De drie grijze percelen representeren het dubbelpakhuis (18-20) en Alex Meijer (16), drie monumenten, de eersten een rijks- en de laatste een gemeentemonument. Foto: SAA

Met de paardentrams van de AOM nam de Gemeentetram Amsterdam ook 8 autobussen over. Dat waren vrachtwagenchassis die door Beijnes Carrosseriebouw waren omgetoverd tot autobus met 13 zitplaatsen en 7 staanplaatsen. Ze waren allemaal in 1883 door de AOM besteld en hadden allen een Fiat-motor. Het proefmodel, dat geen voertuig- of parknummer kreeg, was ook door Fiat gebouwd. Van de overige zeven chassis kwam er één van Sauer, twee van Darracq-Serpolet en vier van Verwey-Lugard. Van die laatste serie met parknummer 3 en het kenteken G-1589 zien we hier een foto op het moment dat hij de Noordermarkt passeert. Hij bediende toen lijn 14 met de route Haarlemmerweg-van Hallstraat-Westerstraat-Dam.

In 1900 nam dus de GTA het complete wagenpark van de AOM over, inclusief de acht bussen. Het proefmodel werd in 1906 afgevoerd en de zeven overige bussen in juni 1908. Het zou tot 1922 duren voor de GTA opnieuw autobussen inzette voor lijndiensten naar de vele nieuwe buitengebieden die door de annexatie van 1921 binnen de stadsgrenzen waren gekomen. De parknummers 1 t/m 7 werden toen opnieuw gebruikt. Ook die bussen hadden massieve banden, net als de bus op de foto. In de periode 1924-1925 verving de GTA de banden voor luchtbanden, maar soms kon dat om technische redenen alleen op de voorassen en hobbelden de passagiers rustig verder over de kinderhoofdjes.

Wat steekt u de ogen uit als u door de binnenstad loopt/fiets/rijdt? Wij nodigen u uit ons mee te laten gruwen van wat u een doorn in 't oog is. Alles is goed; laat ons weten waarom u het object zo verschrikkelijk vindt of u schrijft er verder niets bij en wij bedenken zelf wat tekst erbij. Uw reactie a.u.b. via deze link.

Het conflict tussen de Gemeentelijke Geneeskundige Dienst (GGD; i.c. de Gemeente Amsterdam) en het Algemeen Ziekenfonds voor Amsterdam (AZA) raakt aan het kookpunt als de AZA-artsen verklaren per 1 juli 1916 alleen nog eigen ziekenfondspatiënten te zullen behandelen. De AZA wordt door de betrokken artsen zelf bestuurd en gerund. Zij wensen zich niet te richten naar het voorschrift van B&W dat de premies voor sommige minder-draagkrachtigen niet verhoogd mogen worden, zulks ter beoordeling van de Gemeente bij monde van wethouder Jitta. De AZA, gewend om zelf de in hun ogen zeer redelijke tarieven vast te stellen en contracten te sluiten met andere fondsen en de gemeente, weigert deze maatregel uit te voeren met de uitsluiting per 1 juli als gevolg. B&W worden in de Raad geïnterpelleerd op woensdag 21 juni door SDAP-raadslid Eduard (eigenlijk Eliazer) Polak. Het resultaat is dat burgemeester Tellegen (de Tèl) zich aanbiedt als bemiddelaar. Beide partijen gaan zowaar akkoord. Wordt ingetwijfeld vervolgd.

De AZA was in 1847 opgericht door een aantal ideëel ingestelde artsen, de zgn. Hygiënisten. Zij wilden de slecht functionerende ziekenbussen vervangen. Het tarief bedroeg 10 cent p/wk per volwassene en 2 cent voor ieder kind. Wie dit niet kon betalen bleef aangewezen op de stadsarts, de armenkas of de kerk. Het tarief was zó laag dat de AZA er in 1849 bijna aan failliet ging, hoofdzakelijk door de grote toeloop van nieuwe leden. Drastisch ingrijpen en aanpassing van de voorwaarden waren noodzakelijk, geen overheid die toen een vinger uitstak.
Lees meer in Ons Amsterdam jg.49 (1997), pp.299-303: "Goede medische zorg voor een lage prijs".

Zaterdag 24 juni 1916 - Er is weer wittebrood verkrijgbaar in Amsterdam

Maandag 26 juni 1916 - Drama op het Thorbeckeplein. Om kwart voor 8 stak de 22-jarige T. van Praag zijn ex-vriendin, de 19-jarige Everdien Rijnwalt met een zakmes dood. De factorijhouder van het Staatsspoor aan het Thorbeckeplein zag het gebeuren en vatte de dader in de kraag en bracht hem over naar de politiepost op de hoek van de Halvemaanssteeg. Het meisje was een melksalon binnengevlucht waar zij binnen 10 minuten aan de verwonding overleed. Per brancard werd zij naar het Binnengasthuis vervoerd. Everdina had kort daarvoor de verkering uitgemaakt en dat kon Van Praag blijkbaar niet verkroppen. De dader werd naar politiebureau Singel overgebracht en legde een volledige bekentenis af.
Van Praag had met Everdien een dag of tien samengewoond in zijn woning in de Ruijsdaelstraat. Everdien zou in haar nog jonge leventje een niet al te recht pad bewandeld hebben maar had met het verleden gebroken. Op die maandag echter had hij haar betrapt met een vroegere kennis en op het Thorbeckeplein onderhield hij haar daar over. In de heftige woordenstrijd had hij haar toen met het zakmes, dat hij een uur daarvoor op de Nieuwendijk gekocht had, gestoken. Hij trof haar ongelukkigerwijze direct in het hart.

Op 6 december 1916 zal Van Praag veroordeeld worden tot 1 jaar en 9 maanden o.a.v. voorarrest.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Wilt u zelf ook eens grasduinen in een kwart miljoen afbeeldingen van Amsterdam? Bezoek het Stadsarchief Amsterdam online.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave