De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Erwin Meijers. Van hem komt dan ook de opgave van deze week. De vragen zijn:

Waar?
Welke (zij)straat?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam (SAA)

We kijken hier naar het punt waar de Binnen-Amstel overgaat in het Rokin. De brug is de Doelensluis (#220), die in het bijschrift bij de Beeldbank-foto van Jacob Olie uit 1862 'Doelenbrug' genoemd wordt. De officiële naam is echter Doelensluis. De daken onder op de foto zijn van loodsen op de kade langs de Binnen-Amstel. Die kade had toen de bijzondere naam Kistemakersgracht, volgens de legende door de concentratie timmerbedrijfjes die doodskisten vervaardigden. In feit is het alleen zo dat het gilde van timmerlieden zo heette.
En dan de weggemoffelde toren. Alle torens binnen een straal van vijf kilometer zijn langsgekomen, maar het was toch echt de Westerkerkstoren (zie de originele foto van Olie hierboven; bron: SAA).
Links nog een keer de loodsen op de Kistemakersgracht. Foto: SAA

Ad Tiggeler zag nog veel meer op de foto, zoals de Engelse Huizen van John Jordan, die in Jaarboek 2015 aflevering 31 ter sprake kwamen. En de Boomskerk op Rokin 168, ook wel Boomkerk of 'de Boompjes' genoemd, maar officieel de Sint Franciscus van Assisië. Ook die kerk, zijn voorganger aan de IJgracht en zijn opvolger aan de Admiraal de Ruyterweg waren vaker onderwerp op deze pagina.
Han Mannaert was aan het puzzelen hoe het pleintje ten tijde van de foto heette waar de Doelensluis op uitkwam. Dat heette eerst Schapenplein, toen Sophiaplein en nu Muntplein. Hij geeft het antwoord zelf door te stellen dat Sophiaplein gold van 1877 tot 1917. Aangezien de foto van 1862 dateert was het dus nog Schapenplein.
Otto Meyer ontdekte nog de Badeanstalt, het drijvende badhuis in het Rokin (foto Benjamin Brecknell Turner, 1857, bron: SAA). Dit badhuis werd geopend op 28 juni 1844 door G.H.v.d.Veer. Men kon daar kuipbaden met IJwater nemen. Het jaar erop werd het aanbod uitgebreid met 'douchebaden' met zeewater. Dat moet iets anders zijn dan de nog later aangeboden stortbaden, wat meer met onze douche overeenkwam. In 1859 nam V.d.Veer een compagnon aan die geneeskrachtige baden introduceerde, met mineralen en/of kruiderijen of dennenaalden. Van die tijd kennen we foto's dat de inrichting 'Bade Anstalt' genoemd werd. Toen werd voor 't eerst met een prijs geannonceerd, namelijk 50 cent voor een kuipbad. In 1896 nam een employee, J. Gerben die er al 30 jaar werkte, de badinrichting over. Hij annonceerde de 'knipkaart' van twaalf baden voor ƒ4,80. In 1899 werd er in de gemeenteraad gemord over de ontsierende reclameborden op de ark en besloten werd dat de inrichting per 1 december 1900 moest verdwijnen. Er waren in de stad inmiddels betere badinrichtingen verschenen. Requesten van Gerben hielpen niet. Na het sluiten van de inrichting heeft de ark er nog enkele jaren gelegen voor hij verwijderd werd.

Goede oplossingen kwamen van Erwin Meijers, Ria Scharn, Minne Dijkstra, Martin Ex, Anna Denekamp, Fons Baede en Han Mannaert. Bijna goed, d.w.z. één foutje hadden Arjen Lobach, Anneke Huijser, Gerard Beerman en Otto Meyer.

Om te beginnen..., dit is niet binnen de Singelgracht. Toch is het gebouw dat hier in aanbouw is dermate bekend geworden dat iedereen het nog wel op z'n netvlies heeft. Wat wordt hier gebouwd?

Uw oplossing via deze link.

Ook deze is gekraakt. Het koninklijke gezelschap is in de regen op weg van het C.S. naar het paleis op de Dam. Dit is het Damrak met boven de paraplu's van de dames in de koets het grote kantoorgebouw van de Algemene Maatschappij voor Levensverzekeringen, Damrak 70-77. De meeste deelnemers zullen het pand beter kennen als dat van C&A vóór de brand in 1963.
Hieronder een foto uit de Beeldbank vanaf een ander camerastandpunt op bijna exact dezelfde plek. Als u goed speurt kunt u misschien de fotograaf van de quizplaat tussen de mensen zien staan. Beide foto's: SAA

De enige goede oplossing kwam van Arjen Lobach. De tramrails hadden flink geholpen bij het oplossen.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link.

We vonden deze prent op een veilingsite. Hij bevindt zich overigens ook in de Beeldbank SAA. Het lijkt een kleurets. De vraag is wat er afgebeeld wordt. Het rechterpand staat er nog net zo en ook de tussenruimte naar het volgende pand bestaat nog, zij het verfraaid en met de naam van de voormalige gang erachter er op geschilderd.

Waar is dit?

Hoe heette de gang in het midden?

Oplossingen graag via deze link.

Dit is de fantasieloze stalen liggerbrug #130 die de Trapjesbrug over de Lijnbaansgracht verving. Die brug ligt voor de Tuinstraat en komt uit op de Westerkade t.h.v. de Nieuwe Tuinstraat.
In de omgeving van Anna Denekamp werd dit het 'Kippebruggetje' genoemd.
Han Mannaert corrigeerde ons. De Tuinstraat is geen dwarsstraat maar gewoon een straat. Dwarsstraten lopen verderop dwars op de Tuinstraat.

Voor Han Mannaert was dit een eitje. "Ik woon om de hoek" schreef hij. Hij stuurde ook nevenstaande foto om te laten zien wat er in de plaats van de rij klokgeveltjes is gekomen. "...het kon slechter, maar saai....".

Wat we aan deze foto wel kunnen zien, is dat de trapjes weer terug zijn. De brug is op enig moment 'n metertje verhoogd.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Ria Scharn, Maaike de Graaf, Han Mannaert, Theo Beijerbacht, Ton Bosse en Anna Denekamp.

Allemachtig..., weer een koninklijke stoet, ingezonden door Fons Baede. Een opgave voor de detectives onder de deelnemers. De vragen zijn: waar rijdt de koets (makkie), op welke datum en ter gelegenheid waarvan? Om goed te kunnen rechercheren kunt u de foto op maximale resolutie bekijken door op de foto te klikken. Dan kunt u een beetje bekijken wie er allemaal in de koets zaten.

Waar?
Welke datum?
Ter gelegenheid waarvan?

Uw oplossing graag via deze link.

Dit is de naamloze brug#25 over de Herengracht tussen Oude Spiegelstraat en Wolvenstraat. Wat u snel in de goede richting had kunnen voeren was het etalageopschrift van comestibles-winkel G.A. van Nie, links in beeld. Er staan in de Beeldbank diverse foto's waarop dat pand voorkomt, zoals de foto links (detail, bron: SAA) van Breitner uit 1906. De kijkrichting is door de Oude Spiegelstraat naar het Singel.

Als u wilt weten hoe de vernieuwde brug er uitziet klikt u hier.

De enige goede oplossing kwam van Anneke Huijser.

Het team van Vele Handen wist tot nu toe deze foto niet te plaatsen. Er is geen garantie dat dit binnen de Singelgracht is.

U weet 't nog? Niet gissen maar uzelf (en ons) overtuigen door een Street View of andere foto.

Weet u waar dit is? Uw antwoord graag via deze link.

Dit is de Herengracht 453-463 met centraal in het kader 457-459. Dit blok ligt tussen Koningsplein en Gouden Bocht. Het meest in het oog springend was kantoorpand 461-463 dat Bernard J.Citroen in 1911 liet bouwen. De drie dubbele boogramen waren zeer markant. Inderdaad..., waren. In 1969 is de hele handel alweer afgebroken en vervangen door nieuwbouw i.o.v de Hollandsche Sociëteit van Levensverzekeringen.

De enige goede oplossing kwam van Erwin Meijers, die ook nog een link doorstuurde naar een pagina over de panden 459-463. Daar kunt u ook zien wat ervoor afgebroken werd. Ook van nr.457 is er een pagina: klik hier.

U weet misschien nog dat we in week 14 een begin hebben gemaakt met de tekeningen torens door Herman Missët. Het hoe en waarom van die tekeningen leest u in die aflevering. Deze keer laten we de tekening van de Vondelkerk zien in een wel heel ongewone situatie, namelijk tijdens de brand op 8 november 1904. Het vuur ontstond door een onoplettende loodgieter. Gevolg was dat de vieringtoren verwoest werd en afgebroken moest worden.
De Vondelkerk, of eigenlijk de Heilig Hart van Jezus, werd ontworpen en gebouwd door P.J.H. Cuypers. De eerste steen werd gelegd in 1872 en in 1873 waren de eerste twee traveeën, het koor en de apsis klaar, maar het geld was op en de bouw stopte. In 1875 kon die voortgezet worden, na fondsenwerving en een veiling. De wijding was uiteindelijk in 1880.
De toren werd 50 meter hoog en vormt het hart van de kerk, waar alle ruimten als het ware omheen geschaard zijn. De kerk staat in de as van de Vondelstraat die er ter plaatse aan twee zijden omheen buigt. Rond de kerk mocht Cuypers ook nog enkele herenhuizen ontwerpen, waardoor het ontstane plein met de kerk ook stedebouwkundig een markant geheel is gaan vormen. Het is dan ook terecht een rijksmonument (#5907). In de constructie van kerk en toren werd veel ijzer gebruikt, naar 19de-eeuwse gewoonte. Mogelijk is dat de oorzaak van de grote schade tijdens de brand. Van het WTC in New York weten we intussen dat staalconstructies slecht bestand zijn tegen brand.
Na de brand bouwde Cuypers zoon Jos een nieuwe toren, die een stuk lager uitviel.

Herman Missët maakte eerder aquarellen van de brand en waarschijnlijk maakte hij die voor zijn dochter vele jaren later naar vroegere schetsen of foto's. In de Beeldbank van het Stadsarchief zijn vier van die aquarellen aanwezig en hierboven te zien. Van die vier aquarellen is er één gedateerd op 1904. De tekening voor zijn dochter vertoont een andere stijl en gezien het verhaal in week 14 is die na de WO2 gemaakt.

Anneke Huijser vraagt zich af wie toestemming heeft gegeven voor deze wolkenkrabber aan de Nieuwezijds Voorburgwal. Dit gevaarte, Gebouw Candida, staat niet sinds gisteren op de plek van de nummers 120-126. Al bij de bouw in 1935 werd architect Philip Anne Warners (foto bron:Bonas.nl) aangevallen op de bouwhoogte. Warners had ontdekt (en deze wetenschap zuinig voor zichzelf bewaard) dat in de Spuistraat wel een hoogtebeperking gold (34m) maar niet voor de Nieuwezijds Voorburgwal. Het op een gering oppervlak van maar 360m2 tussen diezelfde Spuistraat en Nieuwezijds tekende hij dit hoge kantoorpand, met aan de Nieuwezijds 10 verdiepingen en aan de Spuistraat 7. Protesten kwamen niet alleen van veronruste burgers maar zelfs van de Bond van Nederlandse Architecten (BNA), die dit ongepast vond en sprak van ‘ernstige schade aan het stadsschoon’ en dat dit ‘in afwijking is met het streven naar orde en synthese, zooals dit in de zoo belangrijke ontwikkeling van den stedebouw als wetenschap en als kunst, in de laatste decenniën tot uiting is gekomen’. Warners reageerde laconiek op het commentaar en stelde dat hij tenminste werkgelegenheid in de binnenstad behield, tegen de trend in om grote kantoorgebouwen aan de rand van de stad te bouwen. Tegelijk toonde hij zich groot voorstander van 'city-vorming' in de binnenstad. Verder fulmineerde hij tegen diegenen die Amsterdam tot een pittoresk stadje wilden maken. "Het is te hopen dat het college van B&W ondanks het adres van den B.N.A. blijk zal geven, het stadsbelang zuiver te voelen en begrijpen dat Amsterdam geen pittoresque stadje met knusse huisjes moet wezen, doch dat de stad zich moet aanpassen aan de moderne eischen op elk gebied, ook op het gebied van Hoogbouw". Let op de hoofdletter in 'hoogbouw'. Ook deze ziener heeft uiteindelijk toch weer ongelijk gekregen.

Dat deze misstand snel opgelost zal worden door afbraak is niet te verwachten. F.A.Warners blonk uit in gedegen, solide bouwsels. Gebouw Candida heeft een betonskelet met deels granieten bekleding en staat er nog wel even, hoe misplaatst ook. B&W hebben in 1935 wel de regels voor bouwhoogten in de binnenstad aangescherpt. Opvallend is dat in die tijd misbruik van een hiaat in de regelgeving niet aanleiding was de vergunning te weigeren en de regel aan te passen, maar dat 'sportief' de vergunning verleend werd en daarna pas de regel aangepast werd. Voor zover de overheid als 'betrouwbare onderhandelingspartner'. Daar hebben ze vandaag minder last van.

Wat steekt u de ogen uit als u door de binnenstad loopt/fiets/rijdt? Wij nodigen u uit ons mee te laten gruwen van wat u een doorn in 't oog is. Alles is goed; laat ons weten waarom u het object zo verschrikkelijk vindt of u schrijft er verder niets bij en wij bedenken zelf wat tekst erbij. Uw reactie a.u.b. via deze link.

Dinsdag 14 juni 1917 - Opnieuw een demonstratieve optocht tegen de voedselschaarste en opnieuw voor het merendeel vrouwen. Ook deze keer weer wordt een delegatie van zes door burgemeester Tellegen en wethouder Wibaut in de raadzaal van het stadhuis ontvangen voor een gesprek, net als de zaterdag ervoor. Woordvoerster van de vrouwen is deze keer Hendrika van Zelm, de echtgenote van Johan van Zelm die de donderdag erop in de Czaar Peterstraat zal proberen de opstand uit te lokken.
Johan Braakensiek publiceerde bovenstaande prent "Hongeroptocht in Luilekkerland" in de Amsterdammer naar aanleiding van de opstand onder de stadsbevolking tegen de kunstmatig instand gehouden voedselschaarste. Enerzijds uit winstbejag, anderzijds door onterechte ontheffingen van het uitvoerverbod van aardappelen.
Op donderdag 16 juni volgen nog een betoging van burgers tegen de duurte van levensmiddelen en een protestvergadering van groentehandelaren en winkeliers, ook al in verband met de schaarste en moeizame distributie. Zij hebben de keus tussen de winkel sluiten of de waren veel te duur in te kopen, waarna zij het mikpunt worden van terecht boze burgers. In de Czaar Peterstraat wordt in café Huizen een protestvergadering belegd waar de aanwezigen uit de doekjes gedaan wordt dat de beste aardappelen nog steeds naar Duitsland verdwijnen. De vergadering is goed georganiseerd door meerdere werknemersverenigingen met professionele sprekers. Het woord wordt gevoerd door Johan van Zelm, die u met zijn vrouw hierboven al even tegenkwam. Zij keren zich tegen de lakse houding van de politiek en roepen op tot hardere acties tegen het kapitalisme en voor een eerlijke distributie.

Zaterdag 18 juni 1916 - Opnieuw relletjes in de stad, nu rond het lossen van een partij aardappelen. Als u geabonneerd bent op Ons Amsterdam heeft u hierover al uitgebreid gelezen in het mei-nummer.
Een lichter met aardappelen meerde af in de Nieuwe Vaart t.h.v. de Criquiuskade. De aardappelen zijn uitsluitend bedoeld voor de coöperatieve winkels van De Dageraad. Dat is tegen het zere been van de handelaren die daarbij niet aangesloten zijn en zij demonstreren bij de lichter, samen met stakende NSM-ers. De lading stinkt het ruim uit en de aanwezige vrouwen kankeren over de kwaliteit. De situatie wordt zo dreigend dat het lossen gestaakt wordt. De Dageraad stelt voor de aardappelen niet uitsluitend in de winkels maar direct van het schip te verkopen. De organisatoren van de vergadering van donderdag besluiten de lading "besmet" te verklaren en dat uit te breiden naar enkele wagons met aardappelen op het emplacement Rietlanden. Ook die zullen niet gelost worden. Onder politiebegeleiding wordt nu uit de lichter een kar gevuld met 30 mud aardappelen voor een winkel van De Dageraad, die ook onder politiebegeleiding vertrekt. De tocht naar de Staatsliedenbuurt voert over de groenmarkt in de Marnixstraat en daar is het hek helemaal van de dam. De stoet wordt uitgejouwd door handelaren die buitenspel gezet zijn. De politie probeert met matig succes het plunderen van de kar te voorkomen. Bij de Dageraad-winkel op het Van Limburg-Stirumplein gaat de winkelruit aan diggelen. De maandag erop sneuvelt het Dageraad-filiaal in de Dapperstraat. De vlam is definitief in de pan. B&W roepen naar aanleiding van de ongeregeldheden op zaterdag de hulp in van het leger en maandag zijn er marechaussees te paard in de stad om de rust te herstellen.

De tekening is van Berhand von Dülmen Krumpelmann; bron: Stadsarchief Amsterdam SAA

Maandag 19 juni 1916 - groentehandelaren proberen de groentemarkt in de Marnixstraat 'plat te leggen' om daarmee te protesteren tegen het gemeentebeleid bij de distributie.
Ook vandaag is er weer een betoging tegen de duurte.
Wethouder Wibaut en dagblad Het Volk jammeren over de acties tegen de sociaal-democratische coöperatie De Dageraad en beschuldigen bepaalde radicale stromingen (o.a. anarchisten/syndicalisten en Nederlands Arbeids-Secretariaat NAS) van onruststokerij en het 'voor het karretje spannen' van actievoerende vrouwen. Wibaut slaat elke uitnodiging voor debatavonden af.

Lees bij delpher.nl voor alle sappige details bijvoorbeeld Het Volk van maandag 19 juni 1916, pag.1+2

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Wilt u zelf ook eens grasduinen in een kwart miljoen afbeeldingen van Amsterdam? Bezoek het Stadsarchief Amsterdam online.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave