Ik ben aangesproken door het Stadsarchief Amsterdam om vooral per foto de herkomst te vermelden. Dat betekent dat ik van alle inzendingen door deelnemers in het vervolg de herkomst van de afbeelding moet weten, wil ik dat in de quizpagina kunnen vermelden. Dat geldt ook voor afbeeldingen die uit andere bronnen dan het SAA komen.

Door een vreemde storing bij mij thuis (in het nieuwe modem bleek ook een router actief en die zat het bestaande in de weg) kon ik wel e-mailen, FTP-en en Googlen, maar niet internetten via een browser. De e-mail waarin ik de vertraging meldde bevatte ook nog eens een verkeerd internetadres, waardoor alleen degenen die konden vaststellen wat ik verkeerd had gedaan de quizpagina van vorige week konden benaderen. Ik heb daarom besloten dat niet de snelste een nieuwe opgave instuurt maar dat die arbitrair wordt vastgesteld. Het is een foto die door Leo van Geuns werd ingezonden.

Waar? Kruising met wat?

Ook deze week is het een foto van buiten de Singelgracht. Oplossingen via deze link.

Dat viel mee! Veel goede inzendingen op deze foto. En er kwam veel jeugdsentiment los.
Dit is de Bilderdijkstraat, vlak bij de kruising De Clercqstraat. Op de rechterrand van de foto kijkt u naar de Rozengracht.
De torentjes hoorden bij de R.K.kerk Sint Nicolaas buiten de Veste, maar die kerk had vanaf het begin de naam van het oude kerkje De Liefde meegenomen. Die voorgangster stond in wat vandaag het Bilderdijkpark is. Meer over kerk en Bilderdijkstraat in de PDF over de Stads- en Godshuispolder. Klik de omslag hieronder. Ga dan naar pagina 43-44.

José Goud mijmerde over De Liefde:
Een complex van Kerk, klooster, bewaarschoorl (zuster Albina), en lagere school (juff. Vlinder). De namen zijn uit het begin van de 50-er jaren, ik was op die lagere school.
Het was een driekhoekig pleintje met een afgesloten poort, in mijn herinnering.
En daar achter lag het ook honk van de Kabouters (meisjes), de Welpen en Verkenners.
Het lage deel was de ingang in die jaren van een garage, en de stoomwasscherij is later na een verbouwing een ‘de Gruyter’ kruidenierswinkel geworden. U herinnert het zich wel: mooie tegeltableaus en de glimmende koffiedispencers. Tja, de supermarkt was in Nederland nog niet geïntroduceerd. Leve de vooruitgang: De kerk is gesloopt en er staat nu een wooncomplex. Maar de naam is behouden gebleven: ,De Liefde’.

Goede oplossingen op deze opgave kwamen van: Aschwin Merks, José Goud, Arjen Lobach, Aaldrik Zaaiman, Ria Scharn, Anna Denekamp, Willem Vleer, Paul Vonk en Anneke Huijser.

Na loting werd Olivier Vrooland verzocht een nieuwe opgave te bedenken. Zijn vraag bij de foto hiernaast luidt:

Welke straat?

Uw oplossing via deze link.

Foto: Olivier Vrooland

Foto's: SAA

Wat moeilijk leek leverde veel respons op en allemaal foutloos. We kijken hier naar de binnendeur van het Swigtershofje. Niet iedereen keek in de juiste richting. Deze foto is gemaakt door met de lens tussen de spijlen van (toen nog) een hek door het steegje te fotograferen. Het is dus de Amstelzijde. Het tekstbord boven de deur is ook aan de binnenkant van een tekst voorzien. Het poortje aan de Amstel is bekender en was al eens onderwerp van de quiz. Vandaag wonen er jongeren op het hofje en is het hek vervangen door een deur (die nodig een lik verf moet hebben).
In de eerste bijdrage voor het jaarboek 2016 is verder uitgeweid over het Swigtershofje en het bijbehorende kapelletje.

Dat kapelletje (465x460cm binnenwerks) is vandaag bij een appartement gevoegd en is nu slaapkamer. Onder toezicht van Bureau Monumentenzorg, godbetert. Hieronder nog het resultaat van een restauratie in 1979 met Berlijns blauw op plafonds en ballustrade. En met de ontvreemde beelden! Foto onder: VVAB
Links een foto van de huidige toestand van de kapel. Foto links: Roeland Koning

Voor meer foto's van hofje en kapel in de huidige staat klikt u deze link naar de pagina op de site van Roeland Koning.

Waar stond de fotograaf?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossing op de foto vorige week kwamen van Bram Huyser, Maaike de Graaf, Arjen Lobach, Anneke Huijser en Ria Scharn.

Dit is de Westerkeersluis in het Westerkanaal met brug #346 tussen Van Diemenstraat en Tasmanstraat. De foto is ruim 100 jaar geleden genomen. Foto: Stadsarchief Amsterdam
U leest meer over de sluis in de PDF over sluizen en waterkeringen. Klik de omslag hieronder en ga naar pagina 69-70.

Zoals u op de Street View hieronder kunt zien staan de panden met trapgevels op de Houtmankade er nog steeds. Het gebouwtje op de sluis was een kantoor van de Gemeentelijke Belastingen.

Welke gracht?
De fotograaf staat op welke brug?

Uw oplossing voor deze week graag via deze link.

Hieronder het origineel in de Beeldbank.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De achterkant van de Agnietenkapel aan de Oudezijds Achterburgwal. Ook deze aanblik was al eens onderwerp op deze quizpagina. Ook toen was er weinig respons. Zo bekend de voorkant aan de Oudezijds Voorburgwal met het smeedijzeren hek is, zo onbekend is deze kant.

Foto: Carol de Vries

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach en Ria Scharn.

Amsterdam Cultuur-Historische Vereniging organiseert een cursus genaamd:
Blaeu en zijn voorgangers vanaf maandag 15 februari t/m maandag 21 maart 2016 20.00 – 22.00 uur. Speciaal voor mensen die belangstelling hebben voor kaartmakers en het kaartmaken. Lees zelf verder op de poster.

"De huizen van de Warmoesstraat staan met hun achtergevel in het water van het Damrak!" hoor je vaak, zelfs op Wikipedia.
Klopt niet! zeggen wij. Om te beginnen bij het begin: in de dertiende eeuw stond er geen enkel huis buiten (= ten westen van) de Warmoesstraat, die aangelegd werd op de kade langs de rivier. Bij de monding was die ongeveer 100 meter breed. Door het temmen van de Amstel waagden enkele inwoners de bouw van huizen buitendijks en door voortdurend plempen van stroken rivier werd dat buitendijkse land steeds breder. Nu is er nog maar zo'n 35 meter water over. Achter de huizen werd een achterhuis gebouwd en werden de panden groot genoeg om serieuze werkplaatsen en fabriekjes te bouwen. De ligging aan het water maakte de percelen bij uitstek geschikt voor bedrijven die van vlotte aanvoer over water afhankelijk waren. Rond 1500 waren er juist buitendijks minstens 4 bierbrouwerijen of elemakerijen. Dat hield ook in dat er veel pakhuizen kwamen. Door onder toezicht van en aangemoedigd door de stedelijke overheid werd er meer water van het Damrak geplempt. Dat bood de kans aparte pakhuizen/werkplaatsen te bouwen. De massaliteit en gelijkvormigheid waarmee dat gebeurde wijst op een uitgevaardigd keur. Wanneer? Dat is ons niet bekend maar het moet ergens eind vijftiende of zestiende eeuw zijn geweest.
Foto's: Wikipedia

Aan de satellietopname hierboven is de wordingsgang van de buitendijkse huizenrij aan de Warmoesstraat te herkennen. Pas de in de negentiende eeuw gebouwde huizen maken gebruik van de hele diepte van het perceel. De meeste huizen bestaan nog steeds uit een huis aan de straat, met een achterhuis daaraan vast, dan een 'hof' of binnenplaats en daar achter een (pak)huis aan het water. Diverse eigenaren hebben in de loop der tijd de binnenplaats ook volgebouwd maar aan de daken is te oude structuur goed te zien. Opvallend is het perceel Warmoesstraat 36 (rode stip) dat pas recent een laag onderstuk op het achtererf kreeg.

Aschwin Merks was het niet eens met de stelling dat Jacob Olie bij het maken van deze foto op de Nassaukade gestaan moest hebben. Hij op zijn beurt stelt dat vanaf de Nassaukade de huizen aan de overkant niet zo in beeld te brengen zijn. In tegendeel, je zou dan recht tegen de huizen aankijken en de zijgevel niet op deze manier zien.
De foto is nog vóór de demping van de Overtoomsevaart gemaakt. Olie stond niet op de Luiebrug, die de grens tussen Nassaukade en Stadhouderskade vormde. Je kunt niet anders concluderen dan dat Olie op de Stadhouderskade gestaan moet hebben. Dat is een gezichtshoek vanaf een plek die vandaag door het GVB-hoofdkantoor afgedekt wordt.

Waarvan akte!

Foto: Stadsarchief Amsterdam

In 1873 werd begonnen met de aanleg van de Oostelijke Handelskade. De verzanding van het IJ was zo dramatsich dat de grote zeeschepen niet meer aan de zuidwal van het IJ konden komen. Daarom werd een langgerekt eiland in het IJ geplempt dat de naam Handelskade kreeg.
Na niet al te lange tijd bleken de afgemeerde schepen last te hebben van de golfslag en werd er om een golfbreker geroepen. Die werd niet lang na 1879 aangelegd.
Toen eenmaal het IJ afgesloten was en men geleerd had de waterstand in het IJ en Noordzeekanaal te regelen was de golfbreker niet meer zo nodig en ontstonden plannen om een zinnig gebruik ervan te maken. In 1896 begon de verbreding van de golfbreker om er uiteindelijk loodsen te kunnen bouwen en aanlegplaatsen in te richten. Het eiland bleef nog een tijdje doorgroeien tot het de vorm kreeg zoals op de foto hieronder.

Op de bovenste foto ziet u de werkzaamheden aan de verbreding van de gorlfbreker. De foto werd in 1901 gemaakt door Jacob Olie. Foto: Stadsarchief Amsterdam

In 1903 was de verbreding van de golfbreker zover gevorderd dat o.m. de KNSM besloot de Nieuwe Vaart te verruilen voor het IJ-eiland, zoals de golfbreker voortaan heette. Het eiland kreeg een spoorbrug vanaf de Ertskade en op het eiland spoorrails tot beide einden. De brug kwam schuin te liggen omdat de trein geen haakse bochten kon maken. Dat ligt ze vandaag nog steeds, ook al is er geen trein en rails meer te bekennen.
Foto: Stadsarchief Amsterdam

© Aerophoto Schiphol
Hoe het IJ-eiland er vandaag uitziet kunt u zelf eens controleren. Bij de inrichting van het eiland als woongebied Java-eiland/KNSM-eiland werd het een proeftuin voor architecten om zich eens flink uit te laten. De Rijksbouwmeester (Coenen) kwam er ook nog aan te pas met een masterplan. Overdag ziet u meer architectuurstudenten en toeristen op het eiland rondlopen dan bewoners. Beide partners moeten hard werken om de kostbare appartementen te kunnen betalen. Mooi uitzicht, dat wel.

Dinsdag 1 februari 1916 - Politie en justitie doen huiszoekingen in de kantoren van De Telegraaf en bij een adviseur van de krant, de heer H.C.M. Holdert (foto; sinds 1902 eigenaar van De Telegraaf) en in de villa van diens vader in Aerdenhout. Bovendien op het huisadres Lomanstraat 44 in Amsterdam van de Engelsman Long (die al met de noorderzon vertrokken is). Het doel van de huiszoekingen is het beslag leggen op de dossiers die De Telegraaf verzameld heeft over het uitgebreide smokkelnetwerk in Nederland en i.v.m. bescherming van de informanten niet aan Justitie wil overhandigen. De huiszoekingen buiten de kantoren van de krant betreffen het vinden van soortgelijke dossiers die niet op de krant bewaard worden. Bij de huiszoekingen aanwezig zijn de rechter-commissaris, de substituut-officier van justitie, twee griffiers en een aantal rechercheurs. Er wordt een groot brieven, tekeningen, enz. in beslag genomen.

Op de foto boven H.C.M.Holdert, onder J.M.K.Pennink

In een Raadsvergadering met gesloten deuren op woensdag 2 februari wordt besloten de directeur J.M.K. Pennink der Gemeente Waterleidingen "weg te promoveren" en de onder-directeur J.M.A. Hackstroh te ontslaan en op wachtgeld te stellen. Tevens wordt de functie van onderdirecteur van de dienst geschrapt. Beide wijzigingen worden de volgende dag geeffectueerd. Waarnemend directeur zal de heer Neiszen worden die nu directeur van de Gemeentetram is.
Het probleem zat 'm in een strijd tussen de hoofdingenieur en directeur. In 1914 had de Hoofdingenieur der technische dienst G.J.Hoogesteger gewaarschuwd dat maatregelen genomen moesten worden tegen de stijgende hardheid van het duinwater, bijvoorbeeld door Lekwater naar de duinen te pompen en daar te mengen met duinwater. De directeur ging daar vierkant voor liggen en wimpelde maatregelen af. De onderdirecteur, zelf technisch onderlegd als genie-majoor, trok uiteindelijk partij voor de directeur. De Hoofdingenieur liet het er niet bij zitten met deze vete tot gevolg. De directeur kreeg een adviseursschap voor twee jaar zonder de garantie dat zijn adviezen opgevolgd zouden worden. De onderdirecteur werd op wachtgeld gezet. Beiden werden, om de pil te vergulden, eervol ontslagen.
Zoals u misschien weet kreeg de hoofdingenieur posthuum gelijk. Vandaag kan Amsterdam niet zonder Lekwater. En daarbij was het allemaal zo veelbelovend. Pennink was weggehaald van de Duinwater Maatschappij waar hij ook al directeur was. Duinwater was zijn 'kindje' en daar had Hoogesteger van af te blijven. Hackstroh was door de commandant van de Stelling van Amsterdam toegevoegd aan de directie om de militaire aspecten van de watervoorziening te bewaken. Alle wingebieden lagen immers buiten de Stelling.
Onze dank aan Maaike de Graaf voor opnieuw excellent 'graafwerk'.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Klik hier voor een index van onderwerpen op de quizpagina's vanaf nr.1 van 2014

Veel van de historische afbeeldingen van Amsterdam komen uit de collectie van het Stadsarchief Amsterdam

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave