De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Anneke Huijser. Van haar komt deze week dan ook de nieuwe opgave. De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dit was het Beurspoortje op de Vijgendam. Het was vanouds de toegang tot de stille zijde van het Rokin en ná 1611 ook tot het voorplein van de beurs van Hendrick de Keyser. Hoe slecht de afdruk van een overbekend negatief ook moge zijn, het aantal goede inzendingen was er niet veel minder om.

...en daar was'ie dan toch weer..., de Vispoort. Een paar deelnemers benoemden de quizfoto als zijnde de 'Vispoort'. Ze zijn niet in slecht gezelschap want onlangs werd in Ons Amsterdam dezelfde fout gemaakt in een bijschrift bij een aquarel. Ook de beschrijvers van de Beeldbank gaan soms in de fout, getuige de beschrijving van bestandsnummer 010097001187. Daarin worden de Vismarkt en het Rokin in één blikveld gevangen en als er iets niet mogelijk was, dan dat! Het Beurspoortje was aan de even zijde van de Vijgendam, de Vispoorten aan de oneven zijde. Hieronder beide Vispoorten op de Vijgendam, links de Grote en rechts de Kleine, beiden met doorkijk naar de Vismarkt.
Beide aquarellen door H.P.Schouten; bron: Stadsarchief Amsterdam.

De beurs van Hendrick de Keyser werd in 1836-1838 gesloopt en toen was het Beurspoortje weer uitsluitend de toegang tot de stille zijde van het Rokin. Ook vanaf de drukke zijde kon men over het Beurspleintje, het voormalige voorplein van de beurs, oversteken naar de overkant. Deze situatie is al diverse keren via quizfoto's aan de orde geweest. Beide Vispoorten werden nutteloos na de verhuizing in 1840 van die markt naar de Geldesekade. Deels op de plek van de oude vismarkt verrees de beurs van Zocher tussen 1841 en 1845. Daarvoor werd ook nog eens het eerste stuk Damrak gedempt.
De Vijgendam legde ook het loodje en wel in de grote sloopcampagne van 1912-1914 toen de Dam uitgebreid werd tot en met de Warmoesstraat, d.w.z. dat de oneven zijde van de Warmoesstraat ter plaatse tot Dam gebombardeerd werd. Op de plaats van de vm. vismarkt vindt u vandaag het Nationale Monument.

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Carol de Vries, Anna Denekamp, Ria Scharn, Han Mannaert, Robert Raat, Peter Pijst, Aschwin Merks, Hans van Efferen, Ad Tiggeler en Hans Goedhart.

Dick van der Kroon bemachtigde een schilderij van een Amsterdams stadsgezicht. Weet u waar dit is?

Waar is dit?

Uw oplossing via deze link

Beerman senior stond hier op jeugdige leeftijd op het begin van het Stenen Hoofd aan de Westerdoksdijk. In de Beeldbank wordt een foto van dezelfde situatie bewaard, maar dan vele jaren eerder (zie hieronder).

Het Stenen Hoofd wordt "een bak zand op palen in het IJ" genoemd. Het was bedoeld als pier voor diepstekende zeeschepen van de Holland Amerikalijn, schepen die niet in het Wester- of Oosterdok pasten en dus 'op stroom bleven liggen'. De bouw was ongeveer in de periode, direct aan het begin van de 20ste eeuw, toen het Java/KNSM-eiland (ook voor diepstekende schepen) nog niet geplempt en ingericht was. De HAL werd in de eerste helft 20ste eeuw in Rotterdam geconcentreerd en vanaf dat moment lag het Stenen Hoofd er verlaten bij. Een deel van de pier stortte zelfs in, zodat de punt er heel lang 'nat' uitzag. Vandaag heeft de buurt zich over de pier ontfermd en wordt die op allerlei manieren ingezet voor vrije tijd en activiteiten.

De goede oplossing kwam van Anneke Huijser.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Deze foto stond op Facebook met een bijschrift dat de wenkbrauwen deed fronsen. Kon niet kloppen! Ga daarom niet op uw eerste ingeving af en controleer uw vermoeden!

Waar is dit?

Oplossingen graag via deze link.

Dit is de oude bebouwing van de Uilenburgerstraat (oostzijde) aan de Nieuwe Uilenburgerstraat. De schoorsteen is die van diamantslijperij BOAS.

In 1908 werden de plannen tot sanering van de hele Jodenbuurt in het college van B&W besproken en in 1910 werd, ter voorbereiding van de benodigde Onteigeningswet, vastgesteld hoe die er precies zou uitzien. Voor Uilenburg betekende dit dat het huizenblok tussen Batavierstraat en Uilenburgerstraat en de huizen aan de westzijde van de Batavierstraat geheel werden gesloopt. Er werd op deze vlakte een Nieuwe Uilenburgerstraat gerooid en de Batavierstraat verdween van de kaart.

B&W bedacht een truc om de bewoners te bewegen te verhuizen: de onbewoonbaar-verklaring. Vanaf 1912 begon de uittocht van bewoners van Uilenburg die een andere woning betrokken. De meerderheid verzette zich tegen de gereserveerde huizen in de Transvaalbuurt omdat die duurder waren. Dit werd een slepende kwestie, want in 1914 was pas de helft vertrokken en in 1927 woonden nog steeds 65 gezinnen in te slopen woningen. In juni van dat jaar werden dan toch de laatste huizen gesloopt. Na het slopen en opnieuw rooien moest er nieuw gebouwd worden, maar het land was in een recessie gesukkeld. Mandy Hakker heeft een scriptie over de materie geschreven die wij bij een eerdere bespreking van deze sanering ook al eens aankondigden. Klik hier om die te lezen.
Bezoek ook de fotogalerij van oud-Uilenburg op de site van de Historische Vereniging Amsterdam.
De datering van foto's van de sloop valt moeilijk te geven omdat die begon voordat alle huizen ontruimd waren. Daarom vindt u ze verdeeld over de hele 20-er jaren van de 20ste eeuw.

Goede oplossingen kwamen van Anna Denekamp, Kees Huyser, Ria Scharn en Anneke Huijser.

Nou zijn we niet helemaal zeker of deze foto niet al eens voorbij kwam. Weet u waar dit is?

Waar is dit? Beide grachten benoemen a.u.b.

Uw oplossing graag via deze link. Foto: pinterest

Carol voer over de Groenburgwal waar die uitkomt op de Raamgracht. Als Carol iets eerder afgedrukt had zou ook de Zuiderkerkstoren er gedeeltelijk opgestaan hebben en dan was het geen quizfoto meer geweest. De naamloze brug heeft het nummer 226.
Aschwin Merks maakte nog even attent op de meer dan geslaagde rij gerestaureerde huizen aan de Raamgracht.
Was u ook opgevallen dat er voor bootjes ook verkeersborden bestaan?

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Ria Scharn en Aschwin Merks.

We moeten Ignace Frénay teleurstellen. Niemand wist deze situatie thuis te brengen. Ook niet na het controleren van alle T-kruisingen in de oude stad. En toch geeft de straatlantaarn alle reden te geloven dat dit inderdaad Amsterdam is. Maar waar? Als iemand deze pagina in een later stadium nog eens onder ogen krijgt en het wel weet, hopen wij dat hij zich meldt.

Op het Velehanden project Amsterdamse Monumenten beschrijven vrijwilligers foto’s uit de collectie van Monumentenzorg voor de Beeldbank van het Stadsarchief: http://www.beeldbank.amsterdam.nl/
Meedoen is leuk èn leerzaam. Nieuwe deelnemers zijn altijd welkom! Kijk op: https://velehanden.nl/berichten/index/index/project/amsterdam_tagging

Je plukt als BMA een console vanonder een lijstgevel omdat je hem zo kunstig vindt. Iemand brengt hem 1:1 in tekening, waarschijnlijk om vier nieuwe consoles te laten maken en te plaatsen aan het pand waarvan de bovenste verdieping ook op de tekening staat. Alleen..., waar is het gebeurd of waar had het moeten gebeuren?

Waar staat dit pand?

Uw antwoord graag via deze link.

Foto's: Stadsarchief Amsterdam; wij hebben ze ondersteboven geplaatst om de gevel goed in beeld te brengen.

Dat dit de muziekzaal van Odeon op Singel 460 is, had Vele Handen inmiddels ook uitgevonden en verwerkt. We proberen de procedure wat te stroomlijnen zodat op deze quizpagina alleen foto's komen die nog niet gelokaliseerd zijn, ook al zullen dat dan altijd de moeilijkste gevallen zijn. Daar is de hulpvraag van deze week (hierboven) een voorbeeld van.

Goede oplossingen kwamen van Otto Meyer en Aschwin Merks. En van iemand van Vele Handen zelf natuurlijk. Wèg lauwerkransen en eeuwige roem!

In de opgave stelden we dat alle huizen op de foto afgebroken waren. Ria Scharn weet wel beter. Het meest rechtse huis nr.233 staat er nog. Vergelijk maar met onderstaande foto. Verder klaagde ze dat de quizfoto werkelijk nergens te vinden is en ook daar heeft ze gelijk in. De foto behoort tot de collectie van het Rijksmuseum maar is nog niet op hun site gepubliceerd. De redactie kreeg de foto via Erwin Meijers in handen.

Alhoewel de sloop van de Weesperpoort eerder besloten werd door de Gemeenteraad zou de Utrechtsepoort toch nog een half jaar eerder sneuvelen. Dat project kwam in een stroomversnelling door de ambitieuze plannen van Dr. Sarphati met zijn Paleis voor Volksvlijt. Op 17 juli 1857 besloot de Raad niet alleen tot sloop van de poort maar ook de brug moest verplaatst worden naar het westen. Daar werd een nieuwe brug gelegd met daarop een barrière. Eerst werd nog een groot deel van de Singelgracht geplempt, waarover hieronder meer.

Tekening: Jan Bulthuis 1790; bron: Stadsarchief Amsterdam (SAA)

In 1850 werd de firma C.de Bruyn & Zonen toegestaan de ruimte tussen de bolwerken Reguliers en Ouderkerk te plempen om meer ruimte voor hun gasfabriek, de Hollandsche Gaz Compagnie, te verkrijgen. Dit werk werd in 1851 uitgevoerd. In 1857 besloot de Raad om de door die plemping ontstane nieuwe oever van de Singelgracht tot de Amstel door te zetten om Sarphati eveneens meer grond ter beschikking te kunnen stellen. Dit is een der grootste landwinningen geweest tijdens de normalisatie van de Singelgracht. Hieronder een compilatie van een buurtkaart uit 1853 (bron: SAA) met de huidige oeverlijnen van de Singelgracht.

Op de nieuwe brug kwam zoals gezegd een barrière en daarbij een wachthuis en een politiepost. Sarphati kreeg de gewonnen grond voor een schijntje in erfpacht. Ter financiering mocht hij luxe woningbouw neerzetten tussen Amstel en Reguliersgracht en tussen omwalling en Weteringschans. Als eerste verrezen de huizen aan Oosteinde en Westeinde. Sarphati had wel visie maar was geen zakenman. Met instemming van B&W droeg hij zijn concessie voor de woningbouw over aan de Nederlandsche Bouw Maatschappij. Die gaf een andere invulling aan het idee luxe woningen. De beoogde riante voortuinen van de herenhuizen aan het Westeinde verdwenen in ruil voor een paar meter meer huis. Aan de Nicolaas Witsenkade verschenen veel eenvoudiger rijtjeshuizen en aan de dwarsstraten staan zelfs ronduit simpele woninkjes.
Op de foto de Utrechtse barrière rond 1865; bron: SAA

In 1866 kwamen de huizen aan het Oosteinde gereed en een half jaar later die aan het Westeinde.

Op de foto (bron: SAA) een pril Oosteinde in ongeveer 1870.

In 1882 werd de barrière vervangen door een basculebrug en werd de politiepost gesloopt. In datzelfde jaar kreeg het Oosteinde zijn eigen brug over de Singelgracht, ter vervanging van het pontje. Dit allemaal ter voorbereiding van de bouw van de galerij in de tuin van het Paleis voor Volksvlijt. Die was in 1883 gereed. De basculebrug voor het Westeinde werd in 1908 vervangen door een vaste stenen brug.

Op de foto (bron: SAA) het Westeinde in ongeveer 1869.

Voor het wel en wee van het Paleis van Volksvlijt en het Frederiksplein leest u de PDF over de grote wagenpleinen, met het Frederiksplein op pagina's 29 t/m 39. Klik de omslag om te lezen.

Dit tamelijk onbekende schilderij van Cornelis Springer - het is in particulier bezit - was voor Anneke Huijser aanleiding om de metamorfose van dit hoekje in Amsterdam eens uit te laten diepen. Zes eeuwen was dit beeld redelijk onaangetast gebleven maar in de laatste 133 jaar hebben we het opgeofferd aan steeds drukker wordend verkeer.

Even wat jaartallen. In 1387 wordt de Nieuwezijds Achterburgwal gegraven die vlak bij de zeewering, de Nieuwedijk, met de Voorburgwal samenkomt. Vandaar wordt door de zeewering een kolk gegraven naar het IJ. De sluis heet in eerste instantie Spaandammersluis maar gaat later Haarlemmersluis heten en na de aanleg van nog een sluis door de zeewering wordt het de Oude Haarlemmmersluis. Het geheel wordt in 1390 afgerond met de bouw van een stadspoort boven de sluis, de eerste (stenen) Haarlemmerpoort. Die wordt in 1506 afgebroken, na weer een stadsuitbreiding. Dan ontstaat het beeld zoals op de tekening.

Tekening: Stadsarchief Amsterdam (SAA)

Waar dit watertje de naam Martelaarsgracht aan dankt is onbekend. Waar de sluis zijn lange leven aan dankt is wèl bekend. Het speelde eeuwenlang een belangrijke rol in het doorspoelen van het stadswater. Door slim afwisselen van open- en dichthouden van de sluisdeuren werd een stroming gemanipuleerd, hoe gering het verschil tussen eb en vloed op het IJ soms ook was. Verkeerstechnisch was de sluis nauwelijks van belang omdat die rol na 1425 door de Nieuwe Haarlemmersluis in het Singel was overgenomen.

Foto: SAA

De grootste ingreep in het uiterlijk van dit hoekje is de demping van beide burgwallen aan de nieuwe zijde. De Achterburgwal in 1867 en de Voorburgwal in 1883. In dat laatste jaar is ook de kolk (Martelaarsgracht) gedempt. In 1884 was dit werk afgerond. Er werd - vóór het dempen - eerst riolering in de bedding aangelegd.

Foto: SAA

Dit beeld van een gedempte Martelaarsgracht is van 1977.
De nieuwe Martelaarsgracht ligt op het niveau van de kruin van de Nieuwendijk. Tot vandaag daalt het wegdek ter hoogte van het Hekelveld een flink eind totdat het op het niveau van de oude stad is beland.
Links neemt het gebouw van de Hollandsche Lloyd een groot deel van de gevelwand in. Rechts is die nog onverstoord maar ook hier zal in de 90-er jaren flink gesloopt worden. Uitgezonderd de Karpershoek, op de hoek van de Prins Hendrikkade. Met recht de oudste kroeg van Amsterdam.

Foto: SAA

Woensdag 6 september 1916 - De Gemeenteraad geeft groen licht voor de bouw van de 2e HBS met 3-jarige cursus in de Zocherstraat. Op de nummers 23-25 komt de smalle ingang van de school die zich achter deze gevelrij tot halverwege de Frederikstraat voortzet. Eén lange vleugel grenst aan het Vondelpark, de andere, haaks erop, achter de huizen links op de foto.

Foto's: SAA

De bouwstijl is conform de tijdgeest in de stijl van de Amsterdamse School. Bijzonder is de grote hoeveelheid beeldhouwwerk door Hildo Krop en dat niet alleen aan de gevel, zoals deze trapleuning bewijst. Het honderdjarige gebouw werd dit jaar goed genoeg bevonden te verbouwein voor bewoning door hier appartementen in onder te brengen. De werkzaamheden zijn inderdaad gestart, maar meteen kwam er een kink in de kabel. Het gebouw werd van binnen gestript maar de Gemeente heeft bezwaar tegen afvoer van het bouwafval via het Vondelspark. Dat zou in hun visie dus via de smalle ingang moeten gebeuren.

Foto links: timswings.nl; onder: Emmanuel Zegeling

Maandag 18 september 1916 - De N.V. Handelsvennootschap v/h S.I. de Vries wordt voor een recordbedrag van ƒ223.000,- eigenaar van de percelen Leidsestraat 103-109. Dat is de onvoorstelbare prijs van ƒ671,- p/m2. Op de foto het blok Leidsestraat 99-109 in 1915. Beide hoekpercelen behoren niet tot de koop. Hoekpand 109 werd separaat bemachtigd, maar dat op de hoek Lange Leidsedwarsstraat (99-101) zal nooit in bezit komen. Op de percelen 103-109 zal in 1917 modehuis Maison de Vries verrijzen.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Er werd gebouwd voor modehuis Maison De Vries, dat naar de nieuwbouw verhuisde vanaf Leidsestraat 83-93. De Vries sloot in 1936 de deuren. Na drie jaar leegstand opende hier in 1939 een passage- en vrachtkantoor van de KLM. Het passagekantoor, waar men vliegreizen kon boeken, zat al vanaf 1921 aan het plein, in een houten gebouwtje op het Kleine-Gartmanplantsoen.
Grondlegger van Maison De Vries was S.I. de Vries, een ondernemer uit Hoorn. Hij bouwde een waar modeconcern, met vestigingen in Tilburg en Soerabaja, en een atelier op de Overtoom. [Het was kleinzoon Simon die de scepter over het modehuis zwaaide. Dat was in 1914 ontstaan uit een lingeriezaak -red.]

Architect Jacot werkte hier samen met A.H. Zinsmeister (1867-1928). Jacot ontwierp eerder het pand van Maison De Vries op hoek Kalverstraat-Taksteeg. Ook het pand van concurrent Hirsch aan het Leidseplein is van zijn hand. Niet iedereen was enthousiast over het nieuwe pand van Jacot. In het Bouwkundig Weekblad verscheen de volgende cynische bespreking:
"Wanneer men over het Leidscheplein te Amsterdam loopt, merkt men dadelijk in de hoofdstad van het land der Schoonheidscommissies te zijn. Want een leelijker gedrocht dan het aan dit plein verrezen mode-"paleis" van de firma Maison de Vries, kan voor de noodzakelijkheid van een schoonheidscommissie moeilijk getuigen. Deze façade van zandsteen uit den zak, is het jongste product van den architect A. Jacot, den bouwmeester van het beroemde Hôtel Atlanta, waarvan het ontwerp voor de tweede maal door de Schoonheidscommissie finaal is afgekeurd. De couranten spreken van het nieuwe mode-paleis, maar zij doen den paleizen werkelijk geen eer aan, dit rare, leelijke toestel, met zoo'n mooi woord te betitelen. Want zoo'n 12-pootige stellage, waartusschen 11 ietwat buikige puien zijn opgehangen, en waarop een vervelend stijf leien dak staat te waggelen, is toch waarlijk geen bouwwerk meer. Men zegt van zoo iets dat het is geïnspireerd op een Franschen stijl, die in 't bijzonder als Lodewijk XV-stijl wordt aangemerkt, maar een schooljongen kan toch al zien, dat de delicatesse, de elegance en de aristocratische voornaamheid van dien genoemden Franschen stijl in dit logge, grove en burgerlijke prutswerk glad en al zoek is".

Bron: 020apps.nl. Tekening: J. Proper; bron: Stadsarchief Amsterdam

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Wilt u zelf ook eens grasduinen in bijna 400.00 afbeeldingen van Amsterdam? Bezoek het Stadsarchief Amsterdam online.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave