De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Arjen Lobach. Van hem komt deze week dan ook de nieuwe opgave. De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Aan welke straat deze huizen staan? Kies maar uit: dit was ooit de achterkant van de Warmoesstraat aan het Damrak. Vergelijk even met de foto hieronder uit ±1865. De bebouwing lijkt nog geheel intact. De brug op die foto is de Papenbrug en daarom zal de steeg links de Papenburgsteeg zijn. Rechts van de steeg op beide foto's Hotel 't Haasje.
Na de demping van dit stuk Damrak in 1883 werd het de Beursstraat en na de bouw van twee beursgebouwen Beursplein.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

In verwarring raakten de deelnemers die ontdekten dat de firma R.C.Lepper&Zn in de Warmoesstraat huisde. Hun reclamebord prijkt net links van het gebouw helemaal rechts op de voorgrond. Toch is dat niet zo vreemd. Alle huizen in de Warmoesstraat kregen in de loop der eeuwen bebouwing op het achtererf die aan het water van het Damrak grensde. Dat ontwikkelde zich tot huizen met serieuze voorgevels aan het water met soms gigantische reclameborden die bedoeld waren voor passanten op het Damrak. De meeste van die huizen die na demping opeens aan een straat grensden werden verbouwd en kregen een voordeur aan die straat. Vergelijk beide foto's boven en onder en u kunt vaststellen dat dit maar bij één huis achterwege bleef.

Dit stuk Damrak, d.w.z. tussen Papenbrugsteeg en beurs van Zocher, werd in 1883 gedempt, vooruitlopend op de bouw van een nieuw beursgebouw. De tot verwarring leidende bebouwing op de voorgrond van de quizfoto betreft links een tijdelijke loods voor de pakketpost en rechts de hulpkorenbeurs achter de beurs van Zocher (zie tekening links). De pakketpost zat hier van 1883 tot het CS ingebruik genomen werd (1889) en de korenbeurs in deze vorm werd in 1884 gebouwd en in 1903 weer afgebroken omdat ze een plaats kreeg in de Beurs van Berlage. Zie voor de demping van delen van het Damrak de PDF, pag.13 e.v.

Tekening: Herman Missët, 1902; bron: Stadsarchief Amsterdam

Deze foto van de afbraak t.b.v. de Effectenbeurs 1910-1911 stuurde Maaike de Graaf. Rechts bleef hotel 't Haasje nog staan, maar links sneuvelt juist het hoekpand op de andere zijde van de Papenburgsteeg. Het was het allerlaatste huis op het benodigde grondstuk, dat de Effectenbeurs bemachtigde. Het Bible Hotel, dat hier ook stond, was al eerder platgegooid.
Maaike vond bij dat laatste huis ook nog een nostalgisch krantenartikel. Klik hier om te lezen.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

En dit kwam er voor de huizen op de quizfoto in de plaats. De foto heeft u eerder gezien toen Ria Scharn voorstelde dit gedrocht af te breken. De bouw vond plaats tussen 1977 en 1981 naar ontwerp van Frans van Gool. De gevels zijn ontworpen door een ander en elke zijde is verschillend. Onvoorstelbaar is het dat het BMA bericht: "de gevels passen goed in de sfeer van de binnenstad maar historiseren niet op een gemakzuchtige manier". Hoe ze dat uit hun pen kregen...?!
Links van de Papenbrugsteeg staat de Effectenbeurs van 1913.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Robert Raat, Maaike de Graaf, Otto Meyer en Anneke Huijser.

Het jongetje links is de vader van Gerard Beerman. Gerard weet zeker dat u via het hek, spoorrails en loods kunt uitmaken waar de jongens staan.

Waar staan deze knapen?

Uw oplossing via deze link

Zoekplaatje! Fotograaf Jacob Olie stond in een huis aan de Weteringschans en fotografeerde door een achterraam van een van de daar staande huizen de Reguliersgracht met op de voorgrond brug #81 daarover. Die ligt in de Lijnbaansgracht. We kijken naar de gedempte Achtergracht, nu: Falckstraat, met daarachter de achtergevel van RK-kerk De Duif, ofwel Sint Willibrordus binnen de Veste. Die staat met zijn voorgevel aan de Prinsengracht. Heeft u het plaatje?
De nogal markante gevel rechtsvoor is van de Openbare Tussenschool letter C van stadsarchitect Bastiaan de Greef uit 1873.

Goede oplossingen kwamen van Kees Rijpkema, Minne Dijkstra, Arjen Lobach, Anneke Huijser en Jos Mol.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Wij vinden dit een unieke foto van twee werelden naast elkaar. De vraag zou dus wel eens een valkuil kunnen zijn. Heeft u de schoorsteen gezien?

Hoe heet deze straat?

Oplossingen graag via deze link.

Overtoomsevaart, gezien in de richting van Luiebrug en Singelgracht. Robert Raat meende dat er al een begin was gemaakt met de demping en dat de prentbriefkaart dus van 1900 moet zijn. Han Mannaert herkende de gevelrij van de Leidsekade, die in een vorige quizfoto al eens langs kwam. Hier onder het resultaat van de demping, die in 1903 gereed kwam. Vooraan rechts het gebouw op nr.16-18 waar in de 30-er jaren de Spieghelschool in trok. Dat is ook op de quizfoto te herkennen.

Prentbriefkaart: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Roeland Koning, Arjen Lobach, Ria Scharn, Han Mannaert, Anneke Huijser en Robert Raat.

Ik vind de vaarfoto's toch nog steeds bijzonder. De standpunten zijn anders dan die van een wandelaar. Dat blijkt ook uit de hoeveelheid inzendingen aan de hand van zulke foto's. Daar laat u het toch niet bij zitten...?

Waar is dit? Gracht en dwarsgracht graag.

Uw oplossing graag via deze link.

We kijken naar de panden Singel 225-233. Deze panden werden gesloopt om de nieuwbouw van de Kas-Associatie te kunnen realiseren (zie de Street View hieronder). Het nieuwe gebouw is een ontwerp van architect C.B. Posthumus Meyjes en gebouwd in 1906-1908.
De quizfoto uit 1890 van het Singel is waarschijnlijk de helft van een stereo-opname.
De uitgebreide tekst over de strenge winter en de karren met wasgoed was bedoeld om via de begeleidende tekst bij de foto tot de oplossing te komen. Die luidde: "De boomen met Rijp bedekt. Wegens besloten water de wassen met karren aangevoerd".

Het 'nieuwe' pand is intussen rijksmonument 518453 geworden.

Foto: Rijksmuseum

Goede oplossingen kwamen er niet.

Ignace Frénay is in de geschiedenis van zijn familie gedoken. Als stamvader koos hij voor zijn grootvader Tieleman Franciscus Henricus Verbeek (Amsterdam 12 juni 1890-15 december 1963 Utrecht). Die had voor WO2 een (nog steeds bestaande) machinehandel C&H Verbeek op de Kloveniersburgwal 77 gevestigd. Hij woonde met zijn echtgenote en kinderen aanvankelijk ook in Amsterdam en daar is - naar de familie aanneemt - een foto van. Volgens een tante van Ignace zou dat wel eens de Huidenstraat kunnen zijn, maar daar wordt een dik vraagteken bij geplaatst. Volgens de redactie is dat heel terecht want dit is zeker niet de Huidenstraat. Nu kent die wel enkele inpandige huizen maar de paden waar die aan staan zullen niet zo geplaveid zijn. Weet u waar dit is? We hebben express de volle voornamen en datums van opa Verbeek vermeld, zodat handige speurders misschien via de Burgerlijke Stand adressen kunnen achterhalen.

Weet u waar dit is? Oplossingen graag via deze link

Op het Velehanden project Amsterdamse Monumenten beschrijven vrijwilligers foto’s uit de collectie van Monumentenzorg voor de Beeldbank van het Stadsarchief: http://www.beeldbank.amsterdam.nl/
Meedoen is leuk èn leerzaam. Nieuwe deelnemers zijn altijd welkom! Kijk op: https://velehanden.nl/berichten/index/index/project/amsterdam_tagging

Interieurs zijn bij Vele Handen problematisch. Wij allen kennen de buitenkanten veel beter. Maar deze ovale zaal lijkt bijna op een theater of muziekzaal en misschien is iemand van ons er ooit geweest. Weet u waar dit is?

Waar is dit?

Uw antwoord graag via deze link.

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

De voordeur van de rechtse foto is gelocaliseerd. Dat is de Tweede Van der Helststraat 95-97. Het ziet er vandaag allemaal nog hetzelfde uit: bekijk de Street View, De oplossing kwam indirect door een foto van een identieke voordeur in een verslag van een koppel van buiten Amsterdam, dat met een makelaar naar een woning een paar huizen verderop was kijken. De makelaar prees hen de woning aan als: "dichtbij de Albert Cuijpmarkt" en "staat in De Pijp". Dit is dus geen Pijp maar 'Nieuwe Pijp'. Deze buurt, die ook wel met de Diamantbuurt vergeleken wordt (ook geen reclame), verkoopt vandaag beter als De Pijp dan als de Nieuwe Pijp. Het kan verkeren, zei Bredero al. De betreffende huizen zijn in 1923 gebouwd.

Han Mannaert nodigt u uit mee te varen met zijn opduwer “Jumbo” voor een tocht door de Amsterdamse grachten. De film is niet integraal opgenomen maar Han heeft een collage gemaakt van attractieve beelden van de stad op een tocht waarin alle hoekjes van de binnenstad aangedaan worden. Han laat en passant zie wat zijn andere hobby’s zijn: Kromhout-motoren en de werf ’t Kromhout van Daan Goedkoop Jr. Tot slot neemt hij u mee de Westerkerkstoren op om de stad nog eens van bovenaf te bewonderen. Dat scheelt u een hele klim!
Klik hier om de film te zien. Duur: 9 min. Kies uw favoriete mediaspeler, zodat u niet hoeft te wachten op het vooraf downloaden van de film (260MB). Het bestand zal 1 januari 2017 weer verwijderd worden.

In 1630 richtte Amsterdam buiten de Singelgracht een gebied in voor houtzaagmolens. De stad wilde voor gezaagd hout zelfverzorgend zijn en niet afhankelijk van import uit bijvoorbeeld de Zaanstreek. De erven werden zelfs gratis ter beschikking gesteld, zolang er hout gezaagd werd. Voor het werkvolk, dat deze cluster van molens (34 stuks) aantrok, werd in het gordijn tussen de bolwerken Karthuyzers en Slotermeer een sortie, een manpoortje gemaakt. Over de Singelgracht werd een loopbrug gelegd met twee wipbruggen. Net als bij de Raampoort kwam de doorgang in de oksel van bolwerk Karthuyzers.

Ets uit ±1655 door Reinier Nooms; bron: Stadsarchief Amsterdam (SAA)

De poort werd bewust klein gehouden om in tijd van nood snel dicht te kunnen metselen, hetgeen in 1672 daadwerkelijk gebeurde. Op de ets hierboven blijkt dat de omwalling nog uit opgeworpen aarde bestond. Dat werd een stenen wal ná 1670, zoals op de ets links uit 1693 te zien is (SAA).

Op deze plaat uit de Atlas van Fouquet van 1765 is het binnenterrein van de Zaagmolenpoort te zien. De brug over de Lijnbaansgracht (voorgrond) ligt voor de Gieterstraat. De rest van de Schans was uitgesproken landelijk, zoals door diverse kunstenaars vastgelegd werd, w.o. Adriaan Eversen in 1861 (SAA).

De schans binnen de omwalling tussen het Noorderkerkhof op bolwerk Haarlem en het Westerkerkhof op bolwerk Rijkeroord werd ingenomen door een aaneenschakeling van lijnbanen, artillerieloodsen, wagenwerkplaatsen, bergplaatsen, asbelten, enzovoort. Van verkeer over deze schans was nauwelijks sprake en na een enorme brand in lijnbaan Het Grote Speeljagt in 1858 (tekening links; SAA) werd een groot deel van de Schans zelfs afgesloten.

Het karakter van bedrijventerrein dat dit deel van de schans gekregen had maakte dat er weinig aan verfraaiing en onderhoud gedaan werd. De toestand van de Zaagmolenpoort was rond 1850 zo slecht dat voor instroting gevreesd moest worden. In dat 1850 besloot de Gemeente tot afbraak van wal en poort en de laatste te vervangen door een barrière. Net als bij de Raampoort werden van beide oevers landhoofden geplempt met daartussen een vaste houten brug.

Op de tekening van J.M.A. Rieke uit 1880 (hieronder; SAA) de zaagmolens tegenover het besproken gebied.

Na het slechten van de omwalling volgde de normalisatie van de Singelgracht. Voor dit deel betekende dat het plempen van een 30 meter brede strook gracht tussen de bolwerken en het weggraven van de nog resterende delen van die bolwerken. De breedte van de gracht werd teruggebracht tot zo'n 30 meter. Het Frederik Hendrikplantsoen kreeg zijn vorm door het plempen van de vestgracht rond bolwerk Karthuyzers.
De brug naar de verdwenen Zaagmolenpoort verdween eveneens en werd vervangen door de vaste Zaagpoortbrug tegenover de Westerstraat. Eerst van hout, later van steen.

Deze toch al niet rooskleurige omgeving kreeg de eer de eerste massale volkswoningbouw te herbergen. In 1871 door een praticuliere aannemer en vijf jaar later door de voorloper van alle woningbouwverenigingen, de Vereeniging tot het bouwen van Arbeiderswoningen. Er werden honderden troosteloze rug-aan-rugwoningen gebouwd. De rij werd afgesloten door een armenschool, de Zaagpoortschool.

Alle afbeeldingen bij dit item komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam

Zeventiende-eeuwse stadsmuur Marnixplein kwam bloot

Vanwege sloopplannen voor het Marnixbad in Amsterdam heeft Bureau Monumenten & Archeologie (BMA) in 2002 in opdracht van het stadsdeel Centrum de Cultuur Historische Effect Rapportage 'Marnixbad' opgesteld. Dit bureauonderzoek wees uit dat het plangebied aan het Marnixplein mogelijk doorkruist werd door het tracé van de voormalige stadsmuur uit 1613. Dit betekende dat, ondanks de diepe bebouwing van deze was-, bad- en zweminrichting uit 1955, op de bouwlocatie nog resten van het verdedigingswerk aanwezig konden zijn. Na de sloop van de opstallen in 2004 heeft de afdeling Archeologie BMA vanwege de archeologische verwachting de ontgronding archeologisch begeleid om eventuele bouwsporen van het vestingwerk te lokaliseren en te documenteren. Het veldwerk vond plaats in mei en juli 2004.

Klik de omslag om te lezen

Kees Rijpkema vindt de herbouw van Stadhouderskade 55 geen succes. Hij houdt het kort: Slopen die handel!

Wie heeft er geen herinneringen aan het Van Nispenhuis? Ooit een theatervoorstelling bijgewoond? Misschien zijn er zelfs onder ons die herinneringen aan de Hubertuskapel hebben? Die stond inpandig achter het Van Nispenhuis en was de kapel van de Sint Josephs Gezellen Vereniging, tot die in 1968 opgeheven werd.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De Sint Josephs Gezellen Vereniging werd in 1868 opgericht voor katholieke handwerkersgezellen. De oprichting geschiedde door mr. J.v.d.Biesen maar de leiding over de activiteiten kwam bij jhr. Van Nispen tot Sevenaer. Zij kochten in 1876 voor ƒ30.442,- buitenverblijf 'Rust Lust' dat voorheen aan de Buitensingel grensde maar nu op afstand lag van de nieuw te rooien Stadhouderskade. St.Josephs wilde van de Gemeente Amsterdam de resterende grond tot de kade kopen maar bood net de helft van de taxatiesom van ƒ9390. Na jarenlange onderhandelingen wilde de Gemeente de grond voor ƒ6600,- verkopen als de vereniging de grond zou gebruiken voor een voortuin. Bij eventuele bebouwing zou de vereniging nog eens ƒ6600,- moeten betalen. Intussen was op het eigen terrein van de vereniging een grote neo-gotische kapel gebouwd, gewijd aan St.Hubertus.
In 1888 verzocht de vereniging de grond te mogen bebouwen zonder bijbetaling en dat verzoek werd zowaar ingewilligd. Het was de bedoeling dat de nieuwbouw een uitbreiding van de kapel zou worden. De bouw begon in 1889 en in 1890 werd de nieuwbouw ingewijd. De architect was George Charles François Uriot. In 1955 en 1959 kwamen aanvullende uitbreidingen gereed waardoor de grote theater- en congreszaal ontstond. In 1968 werd de vereniging opgeheven en kwam de zaal in gebruik als theater, oefenruimte en requisietenopslag. De naam werd Van Nispenhuis.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De foto hierboven maakte Jacob Olie op 17 april 1893, toen koningin Wilhelmina en koningin-moeder Emma een bezoek brachten aan de vereniging aan de Stadhouderskade. Lees over dit bezoek in Het Nieuws van den Dag van die dag. In dat artikel wordt uitgewijd over het interieur van het gebouw, dat vanaf het begin al meer dan een kapel was.
De foto links maakte Arsath Ro'is op 9 februari 1977, een goede week na de brand van 1 februari. Daarbij gingen ook alle requisieten van De Nederlandse Operastichting verloren. Toneelgroep Globe verloor met het Van Nispenhuis een van haar oefentheaters. De Rijksakademie van beeldende kunsten verloor een aantal kunstschatten, die daar opgeslagen lagen.

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

Wat steekt u de ogen uit als u door de binnenstad loopt/fiets/rijdt? Wij nodigen u uit ons mee te laten gruwen van wat u een doorn in 't oog is. Alles is goed; laat ons weten waarom u het object zo verschrikkelijk vindt of u schrijft er verder niets bij en wij bedenken zelf wat tekst erbij. Uw reactie a.u.b. via deze link.

Dinsdag 5 september 1916 - Vandaag opent zowel een congres als een tentoonstelling in het Stedelijk Museum over Gemeentelijk Financieel Gebied te Amsterdam. Het congres wordt vrijdag 8 september a.s. geopend.

Het is vandaag niet meer voor te stellen dat rond zo'n thema een tentoonstelling in het Stedelijk te organiseren valt. In 1916 was het een ongekende openheid van de stadsbesturen, om inzicht te geven in de aard van de inkomsten en uitgaven van hun Gemeente. Toch was de tentoonstelling - en zeker het parallel georganiseerde congres - alleen interessant voor 'mensen uit het vak'. Zo werden inkomsten en uitgaven van verschillende Gemeenten vergeleken en de verschillen in beeld gebracht via statistieken en grafieken. In Amsterdam bedroegen de inkomsten uit gemeentelijke belastingen per hoofd van de bevolking in 1903 ƒ12,- en in 1914 ƒ12,01. Voor Rotterdam waren die cijfers ƒ13,83 en ƒ16,49. Het verschil maakten de havengelden. Voor Maastricht (verpauperde industriestad; toen ±40.000 inw.) waren de cijfers ƒ2,61 en ƒ2,93 en voor Bloemendaal (rijkste gemeente van Nederland: toen ±2500 inw.) ƒ1,97 en ƒ2,10. Opvallend waren de inkomsten uit gas- en lichtleveringen, sterk variërend al naar gelang of de gemeente productie en levering zelf exploiteerde of dat het inkomsten uit levering door derden betrof. Dat gold tevens voor openbaar vervoer, telefonie, edg. Amsterdam springt er bij sommige branches gunstig uit omdat die diensten door de Gemeente aangetrokken waren. Speciale aandacht was er voor de invloed die de oorlog op de gemeentelijke financiën had tot 1916.

Litho: Johan Briedé; Bron: Art & Artists

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Wilt u zelf ook eens grasduinen in bijna 400.00 afbeeldingen van Amsterdam? Bezoek het Stadsarchief Amsterdam online.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave