In week 27 kwam geen weekblad uit i.v.m. vakantie van de webmaster.

De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week 26 was Anna Denekamp. Van haar komt dan ook de opgave van deze week. De vragen zijn:

Waar is dit?
Volgens Anna heeft deze locatie ooit een andere naam gehad.
Voor de bonus: kent u die andere naam?

Oplossingen via deze link

We kunnen nog niet verraden waar de foto vandaan komt, want dan heeft u de oplossing cadeau.

Rapenburgerstraat met op de voorgrond een deel van het Markenplein. De kijkrichting is noord. De foto werd gemaakt in 1898. Er werd gevlagd t.g.v. de inhuldiging van Wilhelmina als koningin der Nederlanden.
De Rapenburgerstraat ontstond tijdens de Tweede Uitleg van 1593 en werd toen enkelzijdig bebouwd. Het was in feite een schans en aan de andere zijde kwamen lijnbanen. Toen door de Vierde Uitleg van 1662 de vestingwerken opschoven en de oude werken geslecht waren, werd de tegenoverliggende straatzijde ook bebouwd.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Anna Denekamp, Arjen Lobach en Anneke Huijser.

Grappig..., deze week moet u het met een spiegelbeeld doen. En met het feit dat het rechts duidelijk naar een brug omhoog loopt.

Waar?
Welke huisnummers of zijstraat?

Uw oplossing via deze link

Foto: George Breitner ±1900 bron: Rijksmuseum

We waren ons er niet van bewust dat op bovenstaande afbeelding te tekst voldoende toeliet om te ontcijferen welk gebouw dit was. Hier moet nodig een nieuwe monitor komen, denk ik zo.
We zien hier het Aalmoezeniersweeshuis aan de Prinsengracht. Dat is bij de meesten beter bekend als het voormalige Paleis van Justitie. Maar het weeshuis is daarvoor wel ingrijpend verbouwd.
Ton Brosse verzamelde wat gegevens en wetenswaardigheden over het Aalmoezeniersweeshuis:
Het weeshuis werd in gebruik genomen op 1 januari 1666, gelegen aan de zuidwest zijde van de Prinsengracht tussen de Leidsegracht en Leidsestraat, destijds op een ruime locatie vlak aan de stadsrand van Amsterdam. Men begon met 800 kinderen. Rond 1680 waren er echter al 1300 kinderen ondergebracht. Meerdere kinderen moesten één kribbe delen. In de loop der tijd konden enkele belendende panden worden aangekocht.

De laatste uitbreiding vond plaats in 1801. Toen werden in het pakhuis De Prins op nummer 438 dat gebruikt werd voor voedselopslag voor het weeshuis, slaapzalen voor 300 kinderen ingericht (tekening links). In 1807 had men 2554 kinderen in dit huis weten te proppen! In 1825-1829 is het gebouw door Jan de Greef verbouwd tot Paleis van Justitie. Pas op 4 oktober 1836 werd dat in gebruik genomen.
In april 2013 is het Paleis van Justitie verhuisd naar IJdok 20 bij de Westerdoksdijk.

Nog wat links naar meer info:
Allemaal Familie
Gemeente Amsterdam

Afbeelding: Stadsarchief Amsterdam

Hans Goedhart weet nog te melden dat in 1825 de wezen zijn overgebracht naar de Drentse veenkolonies (Frederiksoord, Veenhuizen, Ommerschans). Kees Huyser meldt dat vastgoedspeculant Louis Meijer het pand voor 61,3 miljoen euro heeft doorverkocht aan CTF Amsterdam, een investeringsvehikel van de Chinese familie Cheng. Zij wil in het monumentale pand het (vijf sterren) Rosewood Hotel openen.

Arjen Lobach wil nog iets kwijt over het verschil tussen het Burgerweeshuis en dit Aalmoezeniersweeshuis:

Het Aalmoezeniersweeshuis werd in 1663-1665 gebouwd op een stuk grond aan de de rand van de stad dat beschikbaar was gekomen bij de vierde uitleg. Daarvóór werden kinderen opgevangen in het reguliere Aalmoezeniershuis voor zwervers en bedelaars aan het Singel (waar nu de Kalvertoren is), maar dat was veel te klein geworden. Het nieuwe Aalmoezeniersweeshuis bood huisvesting voor de – vele- vondelingen in Amsterdam. Daarnaast werden er ook wezen opgevangen die, omdat hun ouders geen poorter van Amsterdam waren, geen recht hadden op een plek in het Burgerweeshuis en ook niet terecht konden op een van de weeshuizen van een kerkgenootschap. Het Aalmoezeniersweeshuis is gebouwd voor 800 kinderen, maar al 15 jaar later was dat aantal gegroeid naar 1300. Dat zou nog verder doorgroeien tot 2554 in 1807. Een aantal buurpanden is er bijgetrokken, maar het bleef er overvol. Kinderen sliepen vaak met drie, vier of vijf in een kribbe die voor één bedoeld was. De eerste paar jaar werden de kinderen uitbesteed aan een min. Vanaf een jaar of 4 kwamen ze in het huis aan de Prinsengracht wonen. De sterfte was enorm: slechts een derde van de vondelingen haalde (in 1805) de eerste verjaardag. Van de lichting 1792 stierf meer dan 82% voor de 22ste verjaardag.

Boven: De regenten van het Aalmoezeniersweeshuis, een schilderij van Cornelis Troot uit 1729. Afbeelding: Rijksmuseum

In tegenstelling tot het Burgerweeshuis dat eigen inkomsten had uit verpachte landerijen en de erfenissen van de wezen was het Aalmoezeniersweeshuis aangewezen op subsidies en giften. Armoe troef dus. Rond 1820 besloot men om de wezen vanaf hun zesde verjaardag naar de Maatschappij van Weldadigheid in Veenhuizen te sturen. De jongens worden daar opgeleid tot een beroep in de landbouw en de meisjes in de huishouding.

Links: entree Aalmoezeniersweeshuis, begin 19de eeuw
afbeelding: ifthenisnow.eu

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Robert Raat, Hans Goedhart, Kees Huyser, Ria Scharn, Ton Brosse, Han Mannaert, Fanta Voogd, Arjen Lobach en Dick van der Kroon.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link.

Als volgende week de oplossing van deze foto gepubliceerd wordt kunnen we meteen een nog openstaande vraag beantwoorden.

Wat?
Waar?

Oplossingen graag via deze link.

Kostverlorenvaart, het dooie eindje tussen Kattensloot en Haarlemmerweg. Op de achtergrond de huizen aan de oneven zijde van de De Wittenstraat. Aan de andere kant van de straat lagen werven die tot aan het water reikten. Op zo'n erf had Rederij P(iet). Boekel zijn werf waar hij zijn vloot dekschuiten onderhield. Boekels zonen bouwden een woonhuis aan de even kant van de De Wittenstraat: 't Witte Huis. Dat is de hoge gevel die aan een loods vastgebouwd is. De voorkant van dit huis stond aan de De Wittenstraat, op de foto (links) achter het meest rechtse groepje jongens; foto: J.v.Eck, bron: SAA. Het Witte Huis staat er vandaag nog steeds, maar in de grote opknapbeurt van dit stukje Staatsliedenbuurt is het enkele tientallen meters verplaatst. Kon makkelijk, het was namelijk een volledig houten huis.

Voor deelnemers met roots in het westen van de stad wekt de naam Boekel een nostalgisch gevoel op. Deze rederij onderhield van 1936 tot 1956 een veerdienst op Amsterdam-Noord. De route was Haarlemmerplein (achterkant Willemspoort), Westerkanaal (Houtmankade), IJ, Johan van Hasseltkanaal-West tot de Distelkade. Dat heette dan Mosplein te zijn, maar dat was nog even lopen. Twintig jaar lijkt niet lang, maar voor wie er mee opgroeide was Bootje van Boekel er altijd al.
Alle foto's: Stadsarchief Amsterdam

Lees alles over Rederij Boekel in de PDF. Klik de afbeelding links.

Als u wilt weten wat er bedoeld wordt met 'dooie eindje' leest u het verhaal over de Kostverlorenvaart. De Kattensloot was ooit een gewone weersloot, d.w.z. onderdeel van de ontginning van Amstelland. Hij sloot aan op wat vandaag Palmgracht heet en eindigde in een moerasachtige waterplas (Nieuwe Braak) tegen wat toen de Spaarndammerdijk en nu Haarlemmerdijk is. De Kattensloot ging de vaarroute van het Nieuwe Meer naar het IJ vormen en het laatste stuk van de Kostverlorenvaart werd een 'dood eindje'. Er ontstond over de Kostverlorenvaart een enorme heisa met Haarlem. Het duurde een tijd voor Amsterdam genoeg 'power' in de strijd kon gooien om het geschil in haar voordeel te beslechten. Daar speelde de 'overtoom' een hoofdrol in. Lees over het geschil in de PDF. Klik de afbeelding links.

Goede oplossingen kwamen van Ger Theuns, Anneke Huijser, Ria Scharn, Carol de Vries, Wim Huissen en Otto Meyer.

Deze week weer eentje uit de oude doos. Foto: pinterest.com

Waar is dit?
Hoe heet de brug die naar rechts oploopt?

Uw oplossing graag via deze link.

We staan in de Nes met de rug naar de Grimnessesluis en kijken naar het noorden. Wij kregen - zoals gevraagd - enkele foto's en de Street View hiernaast van een blik de andere kant op. Daarop zien we op de achtergrond de voormalige kraamkliniek van het Binnengasthuis.

Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Minne Dijkstra, Arjen Lobach en Anneke Huijser.

Het team van Vele Handen vraagt of u weet waar dit is. Men gaat er vanuit dat dit de voor- en achterkant van hetzelfde (witte) gebouw is, ook al omdat de fotograaf van Bureau Monumentenzorg de foto's achter elkaar maakte.

Weet u waar dit is?

Uw antwoord graag via deze link.

Ook van dit 'buitengewest' geen oplossing. Zoals u hieronder kunt lezen wil dat nog lang niet zeggen dat er geen oplossing komt.

De raadplaat van week 24 is namelijk via een ander kanaal opgelost: zoekplaatjes.nl. Het is de Derde Weteringdwarsstraat 20. Het was - tot de sluiting van de Weteringkerk in 1969 - de kosterij van die er naast staande kerk op nummer 18. Deze kerk begon als schouwburg Tot Nut en Vermaak, die uit een amateurschouwburgje op het Vlakke Veld ontstond. Buurman daar was scheepswerf Het Jagt. Deze zijde van de Derde Weteringdwarsstraat was lang spaarzaam bebouwd en bedoeld voor werven aan de achterliggende Nieuwe Looierssloot, na demping Nieuwe Weteringstraat.
De goede oplossing kwam van D. Kralt. Foto links: SAA

De Weteringkerk in betere dagen. De diensten van de Vrije Evangelische Gemeente werden in 1969 gestaakt. Tot de sloop in 1974 werd het gebouw voor gelegenheden verhuurd. Het huis op nummer 18 was toen no9g een normaal drie-verdiepingenhuis.

Veel meer over het Vlakke Veld, de Noordsche Bosch, scheepswerf Het Jagt en de Weteringkerk leest u in Ons Amsterdam jg.18 (1966), pp.226-229.

Foto links: Reliwiki

Anneke Huijser wil het eens over de Admiraal de Ruijterweg hebben. Want als er iets een totale metamorfose onderging is het deze straat. Het begon als gezapig tuinbouwgebied. Op de foto links ziet u 'de Krommert' in de Sloter- en Middelveldsepolder. In deze polder kocht de Electrische Spoorweg Maatschappij (ESM) een strook weiland van 280.000m2 die van de Tolbrug via de Krommert tot aan Sloterdijk reikte. Daarop werd in het midden op een verhoogd bed tramrails gelegd, waarop in 1904 de Haarlemse tram ging rijden. Van de door de ESM betaalde Wiegbrug tot de Krommert ging het nog dwars over de sloten en het Slatuinenpad, vandaar volgde het tracé de loop van de poldersloten.

Op de foto linksboven de Haarlemse tram in een nog maagdelijke polder. Op de rechterfoto rukt de bebouwing al op en is de Boomkerk (St. Augustinus van Asissië) al gebouwd en gewijd. Over deze kerk ging het enkele weken geleden bij de foto van Jacob Olie van het Rokin en de Doelensluis. Foto's: SAA

Op de rest van de strook grond mocht de ESM huizen bouwen. Een en ander ging in goed overleg met de gemeente Amsterdam, omdat die stad zijn zinnen al had gezet op een gebiedsuitbreiding in deze richting. De huizen moesten passen binnen de toekomstvisie van Amsterdam. Dat betekende dat de grond naar Amsterdamse normen opgehoogd werd en dat de huizen de voorgeschreven voorzieningen kreeg, vooral riolering. De bedoelde annexatie van de Sloterpolder zou overigens nog tot 1921 op zich laten wachten.
De foto links (SAA) is uit 1925.

Na de annexatie van de gemeente Sloten in 1921 kwam ook de Admiraal de Ruijterweg aan Amsterdam. Het tweede en laatste deel van de weg werd onderdeel van een nieuwbouwwijk die toen 'Landlust' heette, nu beter bekend als de Bos en Lommerbuurt. De foto hiernaast is uit 1940 met nog steeds de vrije trambaan. Dat zou veranderen!

Foto: SAA

In 1956 werd het contract met de NZH, die intussen de ESM met al zijn lijnen had overgenomen, opgezegd. Op 31 augustus 1957 reed de laatste Haarlemse tram vanuit Amsterdam.
In sneltreinvaart brak de gemeente Amsterdam de vrije trambaan af en afsalteerde de Admiraal de Ruijterweg naar de normen van die tijd. Daarna werd de straat het domein van het autoverkeer dat met dezelfde sneltreinvaart over deze brede asfaltallee jakkerde.

Vandaag is dat autoverkeer door vrije busbanen weer enigszins aan banden gelegd. En, oh ja, er rijdt weer een tram. Sinds september 1982 rijdt lijn 14 over de Admiraal de Ruijterweg.

Voorzover niet reeds vermeld komen alle foto's uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam.

Onder: Street View van de Admiraal de Ruijterweg ter hoogte van de Jan van Galenstraat.

Een YouTube-film over het werk van stadsbeeldhouwer Hildo Krop.

Klik de afbeelding om te kijken.

Eelco Hoogendijk wil de gecombineerde politie- en brandweerpost aan de Valkenburgerstraat, hoek Anne Frankstraat slopen. U weet wel, dat gebouw aan de ingang van de IJtunnel.
Eelco herinnert zich dat er door de Rapenburgerstraat zicht was op 's Lands Zeemagazijn. Dat wordt nu door het rechterdeel van het complex afgeschermd. Slopen dus!
We hadden al veel eerder de hoop opgegeven dat het met de bebouwing langs de "Stalinallee" ooit wat zou worden. Lees meer daarover in de PDF over de verkeersdoorbraak Weesperstraat-IJtunnel.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Wat steekt u de ogen uit als u door de binnenstad loopt/fiets/rijdt? Wij nodigen u uit ons mee te laten gruwen van wat u een doorn in 't oog is. Alles is goed; laat ons weten waarom u het object zo verschrikkelijk vindt of u schrijft er verder niets bij en wij bedenken zelf wat tekst erbij. Uw reactie a.u.b. via deze link.

Dinsdag 4 juli 1916 - Opening van het ziekenhuis van de Centrale Israëlitische ziekenverpleging (C.I.Z.) in de Jacob Obrechtstraat.

Het ziekenhuis zou in 1978 fuseren met het Nicolaas Tulpziekenhuis in Amstelveen tot het Ziekenhuis Amstelland. De joodse vleugel zou daar zijn identiteit weten te bewaren.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Lees op de site Geheugen van Oost wat herinneringen aan het CIZ.

Londen, 17 juli 1916 - In het Britse Lagerhuis interpelleert afgevaardigde Hunt minister van Buitenlandse Zaken sir Edward Grey over de goed georganiseerde smokkel van contrabande, met name levensmiddelen, van Nederland naar Duitsland. Hunt wil dat de Britse regering bij die van Nederland aandringt op het voorkomen van deze smokkel. In Engeland bestaat de indruk dat de smokkel door speciaal voor dit doel gevormde bendes wordt uitgevoerd en dat het transport zeer professioneel verloopt. Het kan niet zo zijn dat de Nederlandse overheid daar geen weet van heeft. Het antwoord komt van Lord Robert Cecil met cijfers over de omvang van de smokkel. Later werden deze cijfers zwart op wit gepubliceerd in het boek "British Foreign Policy Under Sir Edward Grey". Hieruit blijkt dat de uitvoer van eerste levensbehoeften vanuit Nederland naar Duitsland (en Oostenrijk) substantieel was en dat die na protesten halverwege 1916 inderdaad afnam.

Er zijn een hoop vraagtekens te plaatsen bij de neutraliteit van Nederland en de handelspositie die Nederland innam t.o.v. de strijdende partijen. Daarover is een goed leesbaar werkstuk verschenen van Anne-Juul Welsink "Handel in Neutraliteit".

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Wilt u zelf ook eens grasduinen in een kwart miljoen afbeeldingen van Amsterdam? Bezoek het Stadsarchief Amsterdam online.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave