De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Arjen Lobach. Van hem komt deze week dan ook de nieuwe opgave. De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Barndesteeg, gezien richting Kloveniersburgwal. Best lastig, bleek. De Barndesteeg is makkelijker te herkennen als het Bethaniënklooster op de foto staat. Deze foto laat echter de overkant zien. De Barndesteeg is ontstaan uit het pad tussen het klooster Sint Maria Magdalena in Bethaniën en dat van de Minderbroeders. Wat vandaag restant van dat klooster heet, is de refter ervan, noem 't de eetzaal. Die had een naar buiten gekeerde blinde gevel, dus alle ramen, deuren en de stoep zijn na 1578 toegevoegd. Het was medio 15de eeuw gesticht als refugie voor "gevallen vrouwen" maar werd, net als de meeste andere vrouwenkloosters, al heel snel tot vergaarbak van rijke dames die verzorgd onder dak gebracht moesten worden. Ze leefden van vetweiderij van koeien, waar de latere Koestraat zijn naam aan dankt. Als u meer over dit klooster wilt weten leest u de Kloosters van Amsterdam, pag.35.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach en Han Mannaert.

Winfried Bij kwam op YouTube oude afleveringen van Stiefbeen & Zoon tegen. Bovenstaand een still uit de eerste aflevering, de openingsscene. U kunt de hele aflevering zien door op de foto hierboven te klikken. Dat geeft echter niet het antwoord waar Winfried nieuwsgierig naar is, namelijk door welke straat de kar hier rijdt.

Waar rijdt Stiefbeens voddenkar hier?

Uw oplossing via deze link

De keuzeplaat van vorige week bleek ingestuurd te zijn door Han Mannaert. Het betrof de gerestaureerde gevelreclame op het hoekpand Madelievenstraat 8 /Slootstraat.

Otto Meyer vond in de Beeldbank nog deze foto van de gevelreclame vóór de restauratie. Madelievenstraat 8 was toen een fietsenstalling. De foto werd gemaakt in 1954.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Er is iets bijzonders aan de Slootstraat, iets ongewoons voor de Jordaan. Daarom hebben we over dit straatje weer eens een aflevering toegevoegd aan het jaarboek 2016. Klik hier om te lezen.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anna Denekamp, Minne Dijkstra en Otto Meyer.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

We hebben vaak foto's van de buitenkant van dit gebouw laten zien. Deze keer stond de fotograaf binnen en maakte een foto naar buiten. De vraag is natuurlijk:

Welk gebouw?

Oplossingen graag via deze link.

Foto: De Magische Stad

Met het jaar 1935 zaten we er - of liever degene die de foto gedateerd heeft - falikant naast. In twee vorige foto's van koninklijke bezoeken zagen we de plaatswisseling van prinses Juliana toen ze 18 jaar werd. Zij ruilde toen haar plaats tegenover de koningin met die van Hendrik naast haar. Deze foto moet daarom vóór 1927 gemaakt zijn. Waar ze in de crème calèche, getrokken door zes paarden, naar op weg waren weten we niet, maar onderweg werd hen een zanghulde gebracht door een aantal kinderen. Dat gebeurde op het Johannes Vermeerplein.
Foto: De Magische Stad

Arjen Lobach vond een aankondiging van de route die Wilhelmina en Juliana op 15 juni 1935 zouden afleggen met daarin vermeld de Joh.Vermeerstraat. Dat klopte precies met de foto, alleen was Juliana toen een volwassen vrouw van 36 jaar die kort voor haar huwelijk met Bernhard van Lippe Biesterfeld stond. Bovendien was Hendrik toen al een jaar dood. Arjen deed bij zijn antwoord nog een foto van Google Earth van het Joh. Vermeerplein. Daarop is het complex Joh.Vermeerstraat 28 /Gabriël Metsustraat 4 goed te herkennen. En om de locatie was 't te doen, per slot.

De enige goede oplossing kwam van Arjen Lobach.

Aan de hand van de bekende landkenmerken zou u in staat moeten zijn te bepalen welke grachtenwand hier gefotografeerd is. In één moeite door is dan ook te zeggen waar de fotograaf stond. Als we het jaar van fotograferen hadden verklapt was de oplossing meteen bekend. Doen we dus niet.
Foto: De Magische Stad.

Waar is dit?

Uw oplossing graag via deze link.

Carol voer hier in de Brouwersgracht en keek richting Stromarkt, die we op de achtergrond zien. Daartussen ligt de Nieuwe Haarlemmersluis, waarvan een sluisdeur nog net te zien is. Dat er een sluis verscholen lag, werd duidelijk door de vier bomen van de kaapstanders, hoogstwaarschijnlijk door Carols tagrijn geleverd. De brug is de naamloze #15 in het Singel.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser en Ria Scharn.

Op het Velehanden project Amsterdamse Monumenten beschrijven vrijwilligers foto’s uit de collectie van Monumentenzorg voor de Beeldbank van het Stadsarchief: http://www.beeldbank.amsterdam.nl/
Meedoen is leuk èn leerzaam. Nieuwe deelnemers zijn altijd welkom! Kijk op: https://velehanden.nl/berichten/index/index/project/amsterdam_tagging

Weer eens een interieur, een trappenhuis dit keer. Nogal markant en het zou ons verbazen als er niet bij iemand een kwartje valt. Het team van Vele Handen vraagt of u weet waar dit is.

Weet u waar dit is?

Uw antwoord graag via deze link.

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

Oplossingen betreffende deze locatie kwamen er niet.

Op 30 juli j.l. overleed op 87-jarige leeftijd Hein van den Hoek Ostende. Hij was decennialang bestuurslid van Amstelodamum en 10 jaar lang redacteur van het jaarboek en maandblad van dit genootschap. Daarnaast is een ieder die iets met molens heeft schatplichtig aan deze man. Ondergetekende heeft vele malen gebruik gemaakt van zijn enorme kennis van alle molens in en rond Amsterdam. Als u meer wilt lezen over zijn verdiensten klikt u deze link.
Tekenend voor de man is het feit dat je geen enkele foto van hem op internet zult vinden, maar geschriften des te meer. Ook op deze site vindt u diverse herdrukken van zijn artikelen over molens en andere Amsterdamse zaken; bekijkt u het overzicht nog maar eens. In plaats van te mekkeren over auteursrechten was hij oprecht verheugd dat er nog steeds belangstelling bestaat voor zijn onderzoeksresultaten. --tb

In 1840-1841 werd de vervallen en gescheurde Weteringpoort gesloopt en vervangen door de Weteringbarrière. Daarbij kwamen twee commiezenhuisjes te staan waar ambtenaren zich met het innen van de stedelijke accijnzen bezighielden. ’s Nachts werd de barrière afgesloten met een hek.
Met de Weteringpoort hebben we een nieuw type poort onder de loupe, of liever een combinatie van twee: een waterpoort en een personeelspoort. De eerste soort is bedoeld voor vaartuigen die de stad in en uit willen. De tweede is een doorgang door de omwalling die alleen gemaakt is voor voetgangers die buiten de stad werken of anderszins te doen hebben. Een kruiwagen of handkar ging nog maar paard-en-wagen zal er zeker niet gepasseerd zijn. De overige twee personeelspoorten, de Zaagmolenpoort en de Raampoort, zijn pas naderhand door de omwalling aangelegd. De Weteringpoort nam een bijzondere plaats in omdat dit een belangrijke passage was voor vaarverkeer.
Afbeelding boven Gerrit Lamberts in 1841; bron: Stadsarchief Amsterdam (SAA)

Er was nog iets bijzonders aan dit punt. Ter hoogte van de Weteringpoort was een waterscheiding tussen Amstelwater en dat van de rest van de westelijke Singelgracht. Die scheiding werd verkregen door het leggen van een beer, in dit geval één van hout. Onder de loopbrug stonden houten schotten tot in de bodem.
Een soortgelijke houten beer bevond zich voor de Weesperpoort. Voor meer details leest u Amsterdams Waterstaat.

Afbeelding: Stadsarchief Amsterdam

Bij de aanleg van de Weteringbarrière werd op de loopbrug een hek geplaatst. Amsterdam wilde dolgraag dit obstakel verplaatst zien naar een punt waar het minder obstructie veroorzaakte, maar daarvoor was langdurig overleg nodig met het hoogheemraadschap waar de Amstel onder ressorteerde. In 1876 was er eindelijk een akkoord en kon de beer verplaatst worden naar de Leidsebarrière. Met het slopen van de Weteringbarrière verviel ook de toegang tot de stad op dit punt. Er kwamen rond diezelfde tijd twee nieuwe bruggen: de Museumbrug voor het Rijksmuseum en de brug voor de Ferdinand Bolstraat.

Afbeelding: Andreas Th. Rooswinkel ±1865; bron: Stadsarchief Amsterdam

De doorvaart door de omwalling bleef bestaan, ook toen die geslecht was, en werd zelfs vergroot en nieuw opgebouwd. Deze sluis speelt vandaag nog een rol in het 'spoelen' van de grachten.

Op de foto links ziet u nog net het commieshuisje staan dat ook op de foto hierboven voorkomt.

Wanneer heeft iemand u voor 't laatst begroet met "morrie"? En wanneer spuwde voor 't laatst een straathandelaar of winkelier op het geld dat u hem/haar overhandigde? Jatmoos?! Jongelui zijn trots op hun geheimtaaltje dat die ouwe knakkers niet verstaan. Maar die ouwe knakkers hadden hun eigen taaltje waar we inmiddels zelf van zijn vervreemd. Heeft u nog een paar voorbeelden? Deel ze met ons.

Anna Denekamp maakte een aantal opmerkingen over het stukje over Hebreeuwse/jiddisje leenbegrippen in de straattaal. Zij is het niet eens met onze verklaring voor het begrip chalemieze. Zij stelt: ‘chalemieze’ komt van de woorden ‘chalasj’ ziek, zwak, en ‘miës’ = slecht (gezondheid etc). Zij overweegt verder dat gallemiese of chalemieze net zo goed van het jiddisje chalemeiznik kan komen. Dat is een begrip dat 'aan de grond zitten' of 'tot de bedelstaf vervallen' betekent.
Verder komt het woord ‘beissie’ (2 stuivers) natuurlijk van de tweede letter van het Hebreeuwse alfabet: de 'beis'. Zoals een ‘heitje’ (5 stuivers) verwijst naar de vijfde letter van het Hebreeuwse alfabet, de ‘heh’.
Tot slot was zij het niet eens met de (door ons gekopieerde en ingemonteerde) reeks Hebreeuwse tekens voor achenebbish. Het belangrijkste is nog, zo stelt Anna, dat het weinig zin heeft om het begrip te vertalen. Achenebbish of liever gezegd nebbish komt in het jiddisj wel voor maar stamt niet uit het Hebreeuws. Het komt waarschijnlijk uit een of andere Oost-Europese taal en is in die streek door Asjkenaziem opgepikt. Je kunt wel proberen de klanken in het Hebreeuws te vertalen maar verzeilt dan in uiteenlopende meningen, kortom heibel!
Het moge duidelijk zijn dat jiddisj een stokpaardje van Anna is.

Van verschillende deelnemers kwamen nog meer bargoense gezegden, zoals 'ik verveel me de neten' of 'geen cent te makke' hebben. Weet u wat een gannef (boef of boefje) is? En een bijgoochem (bijdehand in negatieve betekenis; anders ben je 'gis')? Als een motor loopt als 'n tiet wordt daar niets vleselijks mee bedoeld. Hij loopt dan als 'n zonnetje. Ook een roudauwer is bargoens en staat voor iemand die er energiek 'voor gaat' maar niet op de scherven let. Een mafketel (vreemd iemand) ga je liever uit de weg. Als je aan je stutten trekt ga je er vandoor, ga je pleite. Een zwijntjesjager is een fietsendief. Dat laatste was een ernstig vergrijp en je stelde je bloot aan een volksgerecht. Dan kreeg je gegarandeerd op je sodemieter, dan werd je in mekaar getremd.
We hebben zo het idee dat dit nog wel vervolgd wordt.

Vrijdag 25 augustus 1916 - Bij het chemisch bedrijf D. van Dantzig en Zoon Ruyschstraat 85-89 doen zich vergiftigingsverschijnselen voor bij het personeel. De firma maakt hoofdzakelijk puddingpoeder en verder andere 'genotmiddelen'. Op die afdeling werken 21 meisjes tussen 16 en 20 jaar. In de namiddag doen zich zenuwaandoeningen voor die tot verschillende reacties van de meisjes leiden. De een begint hysterisch te lachen, een ander barst in huilen uit, een enkeling valt flauw. Op het moment dat ook een mannelijke collega verschijnselen vertoont wordt de GGD en de politie gebeld. Als die verschijnt is het gedrag van een tweetal meisjes zo aggressief geworden dat ze dwangbuizen aan moeten en met spoed naar het WG gebracht worden waar ze in paviljoen III worden opgenomen. Een scheikundig expert van het OM, de heer Van Ledden Hulsebosch, wijt de aandoeningen aan een van de ingrediënten die bij de vervaardiging van de puddingpoeder gebruikt worden. Hij laat monsters nemen voor nader onderzoek. Intussen had zich voor het fabrieksgebouw een menigte verzameld die het gebeurde becommentarieerde. Uiteraard werden de verschijnselen met de minuut meer opgeblazen.
Het Algemeen Handelsblad, altijd bezorgd om naam en faam van de ondernemers, houdt er nog rekening mee dat de verschijnselen te wijten zijn aan de abnormale werkdruk op de verpakkingsafdeling. De werkneemsters worden gepresst tezamen 20 kisten van 500 zakjes puddingpoeder verzendklaar te maken per dagdeel. Ze werken in drie ploegen in continuedienst. Per werkneemster komt er voor elke kist extra (die dag) een bonus van 6 cent. Voor het tempo zijn de werkneemsters op elkaar aangewezen en dat geeft wrijvingen als iemand verstek laat gaan. Dat leidt tot pesterijen met de bovenomschreven gevolgen. Leuk bedacht, maar de politie en het OM geloven er niets van.
Ook de heer Van Dantzig, vanuit zijn nóg grotere fabriek in Schiedam, probeert de aandacht van de ingrediënten af te leiden en stelt dat sommige meisjes hysterisch zijn en daarom toevallen krijgen. Dat is tegen het zere been van De Tribune, het socialistisch dagblad, dat weet te berichten dat in de fabriek in Schiedam hetzelfde aan de hand is. Over langere tijd al vallen ook daar mensen flauw tijdens het werk. De instanties als politie zijn daar minder argwanend en laten de zaak voor wat het is. De Tribune spreekt van vergiftigde oorlogspudding. Van Dantzig namelijk voert zijn producten voor het grootste deel uit naar het (oorlog voerende) buitenland en maakt enorme winsten, die het o.a. noodzakelijk maken dat er in continuedienst gewerkt moet worden.
Het laatste woord lijkt hier niet over gesproken!

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Wilt u zelf ook eens grasduinen in bijna 400.00 afbeeldingen van Amsterdam? Bezoek het Stadsarchief Amsterdam online.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave