De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Anneke Huijser. Van haar komt dan ook de nieuwe opgave. De vragen zijn:

Waar is dit?
Welke straat kijken we in?

Jammer..., een onscherpe foto van deze fotograaf. Dat is geen uitzondering. Hij was een pionier van de straatfotografie, van de snapshot, maar hij fotografeerde uit de hand en beschikte nog niet over een snelle camera.

Oplossingen via deze link

En voor de zoveelste keer bleek een foto, die op Oostenburg genomen is, te moeilijk voor de deelnemers.
We zien hier de Zeilmakerij, annex vleesloods van de VOC op Oostenburg, gebouwd in 1740; de haaks erop staande vleugel in 1758. Op de verdieping werden zeilen en andere uitrustingsstukken opgeslagen en op de bovenste etage was de zeilmakerij. Op de begane grond werd ingemaakt spek en vlees opgeslagen, wat het gebouw aan een tweede naam hielp: het Spekhuis of Spekloods. Dat is verwarrend omdat de VOC op het terrein ook een rook- en spekhuis had staan waar het vlees toebereid en de vaten, die onder de zeilmakerij werden opgeslagen, gevuld werden. Dit gebouw stond aan de Oostenburger Middenstraat, die vandaag O.Voorstraat heet. Het gebouw werd door Van Vlissingen in gebruik genomen voor zijn fabriek van stoommachines. In 1925, onder de vlag van Stork, maakte het gebouw plaats voor het nieuwe hoofdkantoor van de Nederlandsche Fabriek van Werktuigen en Spoorwegmaterieel, in het kort: Werkspoor.

Anneke wist ook nog precies waar het gebouw te zoeken was. Zij stuurde bovenstaande tekening van Cornelis de Kruyff, die deze maakte t.g.v. het bezoek van koning Willem I na de instorting van een deel van het grote zeemagazijn in 1822. In de meest linkse roeiboot zit het koninklijk gezelschap, op de wal een massa burgers die beide gebeurtenissen met eigen ogen wilden zien.
Op de Google 3D-foto hiernaast is in rood het grondvlak van het gebouw van de quizfoto ingetekend.

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser en Hans van Efferen.

Een heel apart vraagstuk deze week. Hans Standaar wil niet zozeer de locatie weten maar een handeling uitgelegd krijgen.

Weet u wat hier gebeurd?

Als u weet waar deze foto gemaakt werd, is Hans helemaal in z'n nopjes.

Uw oplossing via deze link

Foto uit de collectie van Hans Standaar.

Zandstraat, gezien in de richting van de Kloveniersburgwal. Op de foto van vorige week was, behalve de overbekende zwarte rafelrand van alle Olie-foto's, een deel van de Zuiderkerkstoren afgesneden om het iets moeilijker te maken. Dat mocht niet baten, de locatie was makkelijk te herkennen. Hiernaast de originele foto van Jacob Olie.

Een paar maal kwam de Zanddwarsstraat langs; in de buurt dus, maar dit is echt de Zandstraat. Als u zich wilt overtuigen: het hoekpand links is Zandstraat 46 op de hoek van de Moddermansteeg.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Fanta Voogd, Ria Scharn, Kees Huyser, Arjen Lobach, Fons Baede, Adrie de Koning, Anneke Huijser, Robert Raat, Roeland Koning, Hans Goedhart en Harry Snijders.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Werkzaamheden, maar waaraan?

Waar is dit?
Waar wordt aan gewerkt?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Nee, niet de Nieuwmarkt maar de Torensluis. Tot 1960 werd daarop geparkeerd. In 1947 werd al melding gemaakt van ernstige gebreken aan de constructie van de Torensluis uit 1648. De paalfundering moest vervangen worden. Naar de toenmalige inzichten was dat slechts mogelijk als de hele brug eerst afgebroken zou worden. Toen ontstond de vraag: recontrueren of een hedendaagse oplossing? Tot ons aller plezier werd besloten tot een reconstructie van de brug. Parkeren werd eind 1959, begin 1960 verboden, voetgangers en fietsers bleven gewoon gebruik maken tot eind 1960 de brug voor twee jaar dicht ging.

240 Nieuwe betonpalen kwamen de fundering een handje helpen. Alle bogen werden opnieuw opgemetseld. Het eindresultaat is een sieraad voor de stad.
Parkeren is nog steeds uit den boze, maar auto's (tot 1000kg asdruk) mogen wel weer over een smal wegdeel de brug oversteken. De rest is voetgangersgebied, alhoewel de terrassen steeds verder oprukken.

Foto 1961: ANEFO; bron: Stadsarchief Amsterdam

Veel deelnemers memoreerden nog het borstbeeld van Multatuli (Hans Bayens) dat hier 1987 geplaatst werd.

Foto: ©Roeland Koning

Goede oplossingen kwamen van Gerard Beerman, Ria Scharn, Minne Dijkstra, Dick van der Kroon, Anneke Huijser, Rodrigo Vivian, Arjen Lobach, Adrie de Koning, Jan Burgers, Kees Huyser, Robert Raat, Roeland Koning, Maaike de Graaf, Anna Denekamp, Otto Meyer, Hans Goedhart, Erwin Meijers, Harry Snijders, José Goud en Jos Mol.

Meer dan 100 jaar geleden maakte een onbekende fotograaf deze opname van de bereden politie.

Waar is dit?
Hoe heet de straat waar we inkijken?

Uw oplossing graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De onbekende fotograaf kijkt in noordelijke richting over de Boerenwetering. Er wordt flink gewerkt aan die waterloop. Hij wordt verbreed en van kaden voorzien. De naamgeving van de omliggende straten wordt een paar keer flink door elkaar gehusseld. De kade rechts is al klaar en gaat Ruysdaelkade heten. Links is nog volledig industrieel gebied met erven tot aan het water. Het eerste bruggetje dat in beeld komt is de oude Hoogebrug die naar de Schagerlaan leidde. Die Schagerlaan werd door de gemeente Nieuwer-Amstel in 1879 op verzoek van de aanwonenden omgedoopt tot Ruysdaelstraat.
De Hoogebrug lag in het verlengde van het Noordelijke Zaagmolenpad, de latere Gerard Doustraat. Aan het oude landhoofd van de Hoogebrug is te zien dat de nieuwe Boerenwetering een stuk breder wordt dan de oude. Bij deze brug was de beroemde uitspanning Stadtlander, die in 1868 moest wijken voor stadsuitbreiding.

Foto: De Magische Stad; deze bleek als bestand nr. OSIM00001005777 ook in de Beeldbank aanwezig.

Aan de linkerkant van de quizfoto staan twee schoorstenen van de Waskaarsenfabriek. Achter die fabriek staat het circusgebouw (van de Maatschappij) Arena, bekend omdat hier enkele jaren achter elkaar circus Renz optrad. Het geheel houten circusgebouw stond er maar vijf jaar van 1895 tot 1900 (foto) aan de Honthorststraat. Dat was in de eerste plannen een gracht, die in 1878 gegraven werd en Hobbemakade ging heten. Deze gracht werd in 1892-'93 weer gedempt en omgedoopt tot Honthorststraat. Vanaf het Rijksmuseum liep langs de linkeroever tot dit punt langs de linkeroever van de Boerenwetering al een kade die oorspronkelijk net als de andere kant Ruysdaelkade heette. In 1898, nadat de eerder genoemde Hobbemakade gedempt was, werd deze kade omgedoopt tot Hobbemakade. Later zou de kade in twee delen (gereed in 1914 en in 1917) doorgetrokken worden tot de Reinier Vinkeleskade.
Achter het circusgebouw was dus de Honthorststraat die via een brug met de Jacob van Campenstraat verbonden is. Hier zijn door een aantal deelnemers inschattingsfouten gemaakt, alsof wij vroegen naar dié brug. Het moge duidelijk zijn dat de eerste brug op de quizfoto veel zuidelijker ligt dan de Honthorststraat.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Lees meer over de wording van deze buurt in de PDF over Museumkwartier en Waskaarsenfabriek. Klik de omslag.

Goede oplossingen kwamen van Kees Huyser, Maaike de Graaf, Anneke Huijser en Otto Meyer.
De rest goed maar de vraag naar de straat achter de brug misgegokt, meestal Honthorststraat/vCampenstraat, een brug te ver: Ria Scharn, Adrie de Koning, Arjen Lobach, Robert Raat, Anna Denekamp en Ton Brosse.
Ook Albert Cuijpstraat is niet goed gerekend; dat is de plaatsvervanger van de Hoogebrug, brug#137, iets zuidelijker.

Op het Velehanden project Amsterdamse Monumenten beschrijven vrijwilligers foto’s uit de collectie van Monumentenzorg voor de Beeldbank van het Stadsarchief.
Meedoen is leuk èn leerzaam. Nieuwe deelnemers zijn altijd welkom! Klik hier.

Weet u waar dit hoekpand staat?

U kunt de foto weer aanklikken om in de Beeldbank in te zoomen.

Uw oplossing graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Vele Handen houdt geen rekening met het feit dat deze quiz maar één keer per week uitkomt. Als u dus de afbeelding in de Beeldbank bezoekt om in te zoomen en de beschrijving is al onder de foto te vinden, dan is de klus geklaard en kunt u dit raadsel vergeten.

Geen oplossing van dit pand.

Als die in de toekomst alsnog komt stuurt u die via deze link.

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

Twee collega-stadsgidsen van 'Mee in Mokum' raakten in discussie omtrent het bijzondere pothuis van café De Druif op het Rapenburgerplein. Het volgt namelijk het pand de hoek om, van Nieuwe Herengracht naar het plein. Dat had de één nergens anders kunnen ontdekken, de ander vond een tweede exemplaar op de Herengracht, hoek Beulingstraat. Ze kwamen er niet uit en besloten onze redactie eens te mailen met de vraag: waarom niet ook elders bij gelijksoortige hoekhuizen?

Foto: Jan Roelofs

Het antwoord was simpeler dan gedacht: het was streng verboden dat pothuizen de rooilijn de hoek om volgden. In de vroegste keur, voor zover gevonden, de Ordonnantie van timmeren en royen van 1565, wordt bepaald dat pothuyskens maximaal 5½ voet hoog en 4 voet diep mochten zijn. De helling van het afdak diende ‘n  ½ voet te bedragen. En, ze mochten alleen langs de voorgevel staan. Ongeveer zoals bij Vijzelgracht 4 van de foto links, maar daar verstoot een toegangsdeur weer tegen de keur. En dat deden heel veel pothuizen. Amsterdammers waren altijd al recalcitrant.

Foto: G.L.W.Oppenheim; bron: Stadsarchief Amsterdam

Elke vierkante meter woonoppervlak werd volledig uitgebuit en de meters die niet direct nodig waren werden verhuurd. Kelders en souterrains vonden gretig aftrek bij armoedzaaiers, handelaars en kleine ambachtslieden. Die kregen een eigen ingang en mogelijkheden om waren uit te stallen. Of ze werden gehuurd door kleine ambachtslieden zoals de schoenlapper op de foto links. Ziedaar de geboorte van het zelfstandige pothuis.

Foto: De Magische Stad

Tegenwoordig vinden we de afdakjes van pothuizen in allerlei materialen, maar oorspronkelijk was een plaat hardsteen (Arduiner) gebruikelijk. Die werd soms vlak gelegd, ook al weer tegen de regels, en werd tot stoepbordes zoals op de foto links. Dit is het huis 'De Vier Heemskinderen', Herengracht 394, hoek Leidsegracht. En ja..., het pothuis staat tegen de zijgevel.

Foto: G.L.W.Oppenheim; bron: Stadsarchief Amsterdam

Wij hebben een veel uitgebreider artikel gemaakt rond dit thema, als aflevering 8 van het jaarboek 2016. Daarin meer aandacht voor de historische groei van pothuizen zoals we die vandaag in de stad aantreffen.

Klik de omslag om te lezen.

Dinsdag 7 november 1916 - Na dagenlange beraadslagingen wordt eindelijk de gemeentelijke begroting 1917 vastgesteld op ƒ48.850.000,-. Wethouder Mr. Dr. Simon de Vries Czn (financiën; foto) beklaagt zich er over dat de onkostenvergoedingen, die gemeenten van het Rijk ontvangen i.v.m. kosten door de oorlog, dermate ongelijk verdeeld worden dat sommige kleinere gemeenten de belastingen hebben kunnen verlagen terwijl Amsterdam tussen de 10 en 20 miljoen gulden verlies zal lijden.

Vrijdag 10 november 1916 - Weet u nog van het arbeidsconflict op de Westergasfabriek, twee weken geleden? De uitspraak van het scheidsgerecht luidde alsvolgt: 35 van de 37 werklieden kunnen worden bestraft voor hun acties en verbeuren 1 week loon omdat één week schorsing als terecht te zien is. Van 8 van hen hoeft het ingehouden loon (2 weken) niet alsnog uitbetaald te worden. B&W mogen nu straffen opleggen, maar die mogen niet hoger zijn dan het door het scheidsgerecht vastgestelde. Dat houdt tevens in dat het ontslag van de 8 teruggedraaid moet worden.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Wilt u zelf ook eens grasduinen in bijna 400.00 afbeeldingen van Amsterdam? Bezoek het Stadsarchief Amsterdam online.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave