De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Ria Scharn. Van haar komt dan ook de opgave van deze week. De vragen zijn:

Welke straat?
Welk plein links?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam (SAA)

Plantage Lepellaan 6, hoek Plantage Middenlaan. Het Huis met de Vazen.

De villa werd ontworpen door Willem Springer die het samen met zijn zoon Jan L. in 1874-1876 bouwde. Opdrachtgever was Johannes Coninck Westenberg, wethouder van Financiën, 10 jaar later van Publieke Werken en goed bekend met stadsarchitect Springer. De opdrachtgever had in de Lepellaan nog een paar percelen erbij gekocht voor een - voor Amsterdamse begrippen - reusachtige tuin en een koetshuis. Dat laatste is gesplitst en nu een zelfstandige wooneenheid in de Lepellaan.

Lees meer over deze villa op de site van de Gemeente Amsterdam.

Foto: Stadsarchief Amsterdam (SAA)

Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Robert Raat, Fanta Voogd en Anneke Huijser.

Deze prent kwam Justus Houthuesen op een kijkdag van een veilinghuis tegen en dacht onmiddellijk aan ons digitale weekblad.

Waar is dit?
Wat is dit?

Uw oplossing via deze link

Driehoekstraat. Op de achtergrond de Stads-korenpakhuizen. Of waren dit nu de Stads-Artilleriehuizen?
Jan Snijders wist te vertellen dat dit onderstuk op het moment van fotograferen in gebruik was bij distilleerderij Van Wees.

Goede oplossingen kwamen van Jan Snijders, Anneke Huijser en Hans Goedhart.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link.

Attentie..., dit is weer eens buiten de Singelgracht. Niet ver, maar toch.

Waar is dit?
Wat is dit?

Oplossingen graag via deze link.

Zegt Kaarseladeveer u iets? In de Brouwersgracht voor de Herenmarkt was op de kade een beurtveerdienst op Haarlem gesitueerd. Die was uit het Damrak verdreven door de demping van een deel van het Damrak.
Bovenstaande foto is een deel uit een foto van Jacob Olie uit 1891. Eén van de knulletjes op de voorgrond is Jacob Olie Jr.
De koetsier links is Wilhelmus Hendrikus Volat (1856-1925), staande rechts is Johannes Meijer. Met dank aan Anneke Huijser en Arjen Lobach voor deze informatie.

Beide foto's: Stadsarchief Amsterdam

Het Kaarseladeveer hield er een tijd een drijvend kantoor op na (foto) maar betrok later een kantoor op de wal. Han Mannaert herinnert zich dat hij als jong uitvoerder een van zijn eerste klussen had aan de restauratie van het hoekpand, dat toen het walkantoor van het veer herbergde. Naast het drijvende kantoor ligt een nieuwigheid..., een stoomsleepbootje. U weet hoe dat gaat..., de nieuwe tijd. Geen tijd meer voor tegenwind.

Tot 1959 was het veer actief, maar was toen wel aangevuld met een vrachtauto. Lees meer over het Kaarseladeveer bij "De Binnenvaart". Daar heeft Pieter Klein alles verzameld wat er over het Kaarseladeveer te weten valt.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Han Mannaert en Robert Raat.

Hier is er weer eentje van Carol de Vries. Niet zo moeilijk, lijkt ons. Daarom is er een extra opdracht. Maak een Street View of zoek een foto met het zicht de andere kant op.

Waar is dit?
Wat zien we als we de andere kant op kijken?

Uw oplossing graag via deze link.

Een kijkplaat om van te smullen. Hoofdmoot eerst: de bouw van de Posthoorn (1860-1863), ofwel de Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen. Eerst nog met één toren boven de viering, in 1887-1889 aangevuld met een verlengd schip tot aan de Haarlemmerstraat, waar ook nog twee torens op kwamen. Op de voorgrond het Westerdok met daarachter de hoek Korte Prinsengracht-Haarlemmer Houttuinen. Op de wallekant de loodsjes die in de plaats kwamen van de houttuinen en op hun beurt eind 19de eeuw weer vervangen werden door gribuswoningen. Die detoneerden gruwelijk met de soms fraaie vroeg 17de-eeuwse panden aan de H.Houttuinen en Droogbak.

Zoals het hoekpand dat ook George Breitner in 1906 uitnodigde er een foto van te maken. Het pand is tot vandaag behouden gebleven maar de omgeving is nogal gemaltraiteerd. De helft van het Westerdok werd in 1872 gedempt om het Westelijk Stationseiland te vormen. De Korte Prinsengracht ging over in de Westerdokskade en die weer in de De Ruijterkade. Op zich niet zo'n ingreep, ware het niet dat dit een heel druk en nijver stadsdeel werd, met veel werkverkeer en utiliteitsbouw waar het allemaal niet fraaier van werd. De Westerdokssluis kan niet gemist worden in de Amsterdamse waterhuishouding en ook daar is recent veel gebeurd. Foto links: SAA

Goede oplossingen kwamen van en Arjen Lobach, Anneke Huijser, Minne Dijkstra, Ria Scharn, Han Mannaert, Robert Raat en Ton van der Jagt.

Het team van Vele Handen vraagt of u weet waar dit is.

U weet 't nog? Niet gissen, maar uzelf (en ons) overtuigen door een Street View of andere foto.

Weet u waar dit is?

Uw antwoord graag via deze link.

Conradstraat, hoek Cruquiusstraat. Via andere kanalen was deze foto al opgelost en in de Beeldbank beschreven. De Street View die binnenkwam liet een schokkend beeld zien. Rondom alles afgebroken en vernieuwd. De Conradstraat loopt parallel aan de Czaar Peterstraat, de Cruquiusstraat kruist beiden.

Goede oplossingen kwamen van Robert Raat.

De webmaster houdt een piepkleine vakantie in zijn geboortestad. Daarom volgende week geen weekblad en quizzen.

Foto boven: Facebook.com. De originele prentbriefkaart van uitgeverij Douwes, waarvan deze bewerking afkomstig is, vindt u in de Beeldbank SAA.

De foto hierboven is uit de beginjaren van de fotografie, laten we zeggen 1865-'67. We kijken over het Singel naar de Oude Lutherse kerk aan het Spui. De brug met nieuwsgierigen ligt over de sluiskolk 't Boerenverdriet. Dat is een der oudste sluizen van de stad, nodig om de peilen van het stadswater en het Singel te scheiden. De sluis moet aangelegd zijn tussen 1425 en 1450. Door de Tweede Uitleg was de sluis overbodig geworden. Vóór 1600 zijn de deuren uitgehangen. Toen deze foto gemaakt werd waren ook de dagen van de sluiskolk geteld. In twee fasen werd de achterliggende Nieuwezijds Achterburgwal, Spui (1e deel), Nieuwezijds Voorburgwal en Spui (rest) gedempt, respectievelijk in 1867 en 1883-1884.

Historiserende tekening van de waterpoort en toegang tot de sluiskolk, gebaseerd op de vogelvluchtkaart van Cornelis Anthoisz uit 1544; bron: SAA

Op bovenstaande foto uit 1927 wordt de wallekant verbreed en verdwijnt de laatste aanzet - de opgangen naar het vm. sluisdek - die nog aan het Boerenverdriet deed denken. Op de recente Street View link lijkt hier nooit een sluis of zelfs maar een brug te zijn geweest.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Misschien weet u het nog? De metamorfose van Buitensingel, het Leidsche Bosch en omgeving tot Stadhouderskade, in week 45, 46 en 47 van vorig jaar? Op de hoek van Overtoom(seweg) en Stadhouderskade stond een herberg, die in 1773 nog 't Eerste en Laatste Stuivertje genoemd werd. Later werd dat ingekort tot 't Stuivertje. De herberg stond naast stalling en uitspanning Korendijk. Op bovenstaande tekening zijn beide etablissementen te zien. Enig idee waar dat "stuivertje" vandaan komt?

De tekening boven is een fragment uit een tekening van J.C.Greive Jr. uit ±1880; bron SAA

Bij het passeren van de nabijgelegen Leidsepoort betaalden de passanten een stuiver poortgeld. Op weg naar de poort hoopte de uitbater van de herberg ook nog een stuiver te verdienen aan de reiziger. Beter die stuiver bij hem te verteren dan in de zak van de poortwachter te laten verdwijnen.
Dat heffen van poortgeld hield de stad vol tot 1852, maar toen werd het dan eindelijk afgeschaft. Tien jaar later werd de poort afgebroken en vervangen door een barrière, nu niet bewaakt door poortwachters maar door commiezen, want inkomsten behield de stad ook na 1852 nog aan de stadsgrens door de heffing van stedelijke accijnzen op boter, vis, vlees, wijn, bouwmaterialen, steenkool en turf. Die werden pas in 1866 afgeschaft, onder hevige druk van de liberale regering Thorbecke in Den Haag. Poortgeld kwam overigens al in de Middeleeuwen voor, maar toen kwam dat ten goede aan de gasthuizen in de stad.

De tekening boven maakte Reinier Vinkeles in 1769, ziende van het Leidsche Bosch naar de poort. De hamei op de voorgrond werd in 1830 afgebroken; bron SAA

Toen we deze rubriek begonnen, meenden we ons alleen met objecten binnen de grachtengordel bezig te moeten houden. Af en toe maakten we een uitzondering, bijvoorbeeld met de Peper-en-Zoutpanden aan de Weteringschans. Zo ook deze week, met deze oversized "badkuip", ingestuurd door Anneke Huijser.
Lees wat het museum door een of ander zulthoofd laat vertellen over deze nieuwbouw:
"Ondanks dat het nieuwe gebouw overduidelijk een ander uiterlijk heeft dan het oude, past het bij de omvang van het gebouw uit 1895 en bestaat er een directe, naadloze overgang tussen de gebouwen op elke verdieping. Voor architect Mels Crouwel is het Stedelijk Museum van Willem Sandberg, de directeur die het Stedelijk Museum internationaal op de kaart zette, het uitgangspunt geweest voor het nieuwe gebouw. Sandberg heeft het interieur ontdaan van alle decoratie en heeft de muren wit geverfd, waardoor hij een neutrale achtergrond voor de kunst creëerde. Ons plan voor de buitenkant is gebaseerd op de overgebleven architectuur uit de 19e eeuw, met als toevoeging 21-eeuwse technologie, en alles is in Sandbergs kleur wit geverfd”.
Wat zou architect Adriaan Willem Weissman, die in 1895 het gebouw ernaast opleverde, gezegd hebben van deze stelling? Juist, denken wij ook!

Wat steekt u de ogen uit als u door de binnenstad loopt/fiets/rijdt? Wij nodigen u uit ons mee te laten gruwen van wat u een doorn in 't oog is. Alles is goed; laat ons weten waarom u het object zo verschrikkelijk vindt of u schrijft er verder niets bij en wij bedenken zelf wat tekst erbij. Uw reactie a.u.b. via deze link.

Zaterdag 1 juli 1916 - Uit De Tribune, het sociaal-democratisch weekblad:
"Zaterdag j.l. hebben wij weer eens een staaltje van de grofste politiewillekeur kunnen gadeslaan. Een man in half beschonken toestand liep binnensmonds te zingen, toen er twee politiehonden op twee benen kwamen aanrennen om de man te arresteren, alhoewel deze de smerissen aan het verstand bracht dat hij niet geheel onbekwaam was. Ze grepen de man met de alom bekende zachtheid aan, zodat hij het uitbrulde van de pijn. Dit voorval gaf aanleiding tot een oploop en het dreigde te ontaarden in een kloppartij. Nog had alles een kalm verloop gehad als niet een inspecteur was komen aanrennen die als een losgelaten gek ging rammen op een weerloze massa kijkvolk. Dat dit niet in de smaak viel is licht te begrijpen; het volk keerde zich tegen de politie, die er dit keer niet zo goed van afgekomen zou zijn als commissaris Damman zelf niet tussenbeide was gekomen en de mensen tot kalmte had gemaand en de politie gelast had naar binnen te gaan. Als bewijs hoe er in de gauwigheid geranseld is diene dat de ziekenauto en een paar ziekenwagens ter plaatse moesten verschijnen om de gewonden weg te brengen. Natuurlijk burgers, die waren weerloos".

De Tribune brengt een voorval van 14 dagen daarvoor in herinnering, waarbij dezelfde inspecteur op het Van Beuningenplein voor de vestiging van de Dageraad ook al als een dolleman tekeer was gegaan. Daarbij had hij een kind van 8 á 9 jaar op de grond gekwakt en geschopt. Tegen die inspecteur moest maar eens opgetreden worden, op z'n minst moest hij overgeplaatst worden. Vroeg of laat zou anders de buurt zich op de man wreken.

De tekening is van Jan Sluyters en was bedoeld als illustratie bij een artkel over politieoptreden in Amsterdam (1909). Deze illustratie werd overigens niet gebruikt, maar toont wel hoever de politie wilde gaan bij de ordehandhaving.
Bron: Stadsarchief Amsterdam.

Dagblad De Tijd benadert het gebeuren van een iets andere invalshoek. De beschonken man zou zich woest en vechtlustig hebben gedragen. Hij zou met enige moeite zijn overmeesterd en naar bureau Westerstraat zijn overgebracht. Bij dat overbrengen had de arrestant zich opnieuw heftig geweerd. Uit het opgelopen volk voor het bureau maakte zich iemand los die naar binnen ging om aangifte te doen van de ontvangst van een valse zilverbon. De dienstdoende wachtcommandant maakte hem duidelijk dat daar op dit moment even geen tijd voor was, waarop de man zich luid beklaagde en weigerde het bureau te verlaten. Toen goedschiks niet lukte werd de man kwaadschiks door de gewraakte inspecteur naar buiten gewerkt. Op de stoep verscheen hij met bebloed hoofd. Volgens de lezing van de politieinspecteur kwam dat omdat er uit het publiek een steen gegooid werd in de richting van hem en de arrestant. De laatste werd echter getroffen. Twee politieagenten verklaarden dit gezien te hebben en dat te willen getuigen.

Als de politie bereid was tot valse verklaringen was het publiek voor de deur dat ook. Meerdere mensen wilden getuigen dat zij de inspecteur hadden zien slaan. Let wel, het slaan door de inspecteur zou binnen gebeurd zijn waar - behalve politiemensen - alleen het slachtoffer aanwezig was geweest en de twee agenten zagen de steen doel treffen terwijl zij binnen waren. Commissaris Damman was een groot deel van de nacht doende met het opnemen van getuigenissen.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Wilt u zelf ook eens grasduinen in een kwart miljoen afbeeldingen van Amsterdam? Bezoek het Stadsarchief Amsterdam online.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave