De snelste met het juiste antwoord op de foto van vorige week was Fanta Voogd. De nieuwe opgave komt dan ook van hem. Hij scande een afbeelding uit een boekje, zocht in de Beeldbank naar het adres en vond wel een ander foto van de brand maar niet deze. Dit moet dan meteen uw hint voorstellen. Doe uw best!

Wat is het adres van dit pand?

Oplossingen via deze link

Foto: collectie Fanta Voogd

Zo'n beetje alle stegen van Amsterdam kwamen voorbij maar dit is echt de Roozenboomsteeg gezien richting Spui.

Weet u waarom links een groot blok bebouwing staat en voor het Begijnhof niets? Dat is een eeuwenoude belofte van de stad aan de begijnen. Toe die begin 15de eeuw een stuk moeras drooglegden en daarop de 'kleine hof' aanlegden - het stukje begijnhof waar o.a. het oude houten huis op staat - lieten de begijnen zich beloven dat ze nooit bebouwing voor hun neus zouden krijgen. Dat er na het slechten van de verdedigingswerken aan het Spui (ter gelegenheid van de stadsuitbreiding richting Regulierspoort ±1450) inderdaad een fraai pleintje ontstond en altijd is gebleven zal meer zo zijn dat het de stad wel goed uitkwam, want verder heeft men zich van dit soort beloften niet veel aangetrokken.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Fanta Voogd, Anneke Huijser, Han Mannaert, Adrie de Koning, Arjen Lobach, Emmanuel Zegeling, Minne Dijkstra, Robert Raat, Jos Mol, Mike Man, Hans van Efferen, Dante Metz,

De keuzefoto's betreffen locaties buiten de Singelgracht.

Eric Zwijnenberg kwam deze foto tussen de familiefoto's tegen. Zijn vader maakte hem in een grijs verleden. De afgebeelde persoon is geen familielid, net zo min als de hond.
De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Deze foto van het Hugo de Groothof werd gemaakt op het kruispunt van de Eerste Hugo de Grootstraat (re) en Van Oldenbarneveldtstraat (li). Het hof werd in 1883 geopend door de Diaconie van de NH-kerk.

Lees meer...

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Kees Huyser, Maaike de Graaf, Anneke Huijser, Otto Meyer, Ria Scharn, Fred van Kooij, Mike Man, Jos Mol, Robert Raat,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Vanaf 2020 moet het onderwerp zich juist buiten de Singelgracht bevinden. Wij verwachten wel een niet alledaags beeld dat ook niet-buurtbewoners wel eens op het netvlies kregen. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b. Blijf sturen!

Amsterdam opnieuw in feesttooi. De vragen zijn:

Welke straat kijken we in?

Ter gelegenheid waarvan werd hier versierd?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dat dit de Reguliersbreestraat is, zagen heel wat deelnemers, maar iets minder keken in de goede richting. We blijven het zeggen... controleer uw antwoord in de Beeldbank! De fotograaf stond hier op de Muntsluis en keek richting Botermarkt (sinds 1876 pas Rembrandtplein). Wat niet op de foto staat omdat de markt overbelicht raakte, zou wel eens de Boterwaag kunnen zijn. De afbraak daarvan begon in hetzelfde jaar als deze foto gemaakt werd: 1874. De versiering was t.g.v. het regeringsjubileum van Willem III. Heeft u de PDF van Paul Graalman daarover al gelezen?

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Jos Mol, Katja Kronenberg, Maaike de Graaf, Anneke Huijser, Ria Scharn, Adrie de Koning, Robert Raat, Mike Man, Hans van Efferen, Anthony Kolder,

Dirk Fuite stuurde deze foto om heel andere reden dan om als opgave te gebruiken. Wat hij wel bedoelde komt volgende week bij de oplossing wel aan de orde. De vraag is:

Wat is het adres van het perceel in het midden met de ongewone dakopbouw?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Dirk Fuite

We staan hier op het Singel en kijken aan de overkant naar de even zijde. De zijstraat is de Romeinsarmsteeg en het hoekhuis aan de linkerzijde heeft het adres Singel 314. Dit hoekhuis maakt deel uit van een appartementen-complex Singel 314-316 en Romeinsarmsteeg 1 en 3.
Een appartementje van 100m2 in dit complex staat "neutraal geprijsd" voor €2500 p/mnd. Energielabel G wat staat voor "zo lek als een mandje".

Foto: Stadsarchief Amsterdam

We laten nog even zien wat voor dit pand plaats moest maken en moeten vaststellen dat de boel alleen opnieuw onderheid is en van een nieuw gemetselde gevel is voorzien. De basis is van 1905.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Otto Meyer, Anneke Huijser, Robert Raat, Mike Man, Jos Mol, Hans van Efferen,

Opnieuw een foto die nog niet gelokaliseerd is. Hijsbalken, dus dit moet Amsterdam zijn. Alleen... in de Beeldbank staat dat dit "aan een gracht" is en dat betwijfelen we. We zien op twee gevels lichtreclames die dwars uitsteken en dat is aan een gracht nauwelijks mogelijk (kom maar op met uw lijst van uitzonderingen).

Waar is dit?

U kunt de foto weer klikken voor een grotere afbeelding in de Beeldbank. Scherper is die ook niet.

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Sommige deelnemers zijn er van overtuigd dat dit een Neptunus-fontein is en dat die in een of ander park moet staan. Op de achtergrond staan huizen langs dit park en er is een zijstraat te zien. We laten de opgave nog een week open staan voordat we hulptroepen van buitenaf vragen.

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Hulp kwam voorlopig niet.

redactioneel

De Eindejaarsquiz is dit jaar in de vorm van een aantal vragen tijdens een stadswandeling. Naar keuze wandelt u daadwerkelijk of virtueel via Street View. Wij geven u ruimschoots de tijd om alle vragen op te lossen. Verzamel uw antwoorden in een e-mail (zie link rechtsonder) of maak een (leesbare) foto van de ingevulde vragenlijst en verstuur die bij de antwoordmail vóór 20 december a.s. Wie de meeste vragen goed heeft, wint. Bij meerdere inzendingen met hetzelfde aantal goede antwoorden bepaalt een loting door Ria Scharn de uitslag. Zoals sinds een paar jaren gewoonte is, is er een prijs te winnen en ook dit jaar is dat weer een proefabonnement op het tijdschrift Ons Amsterdam. De verzending stopt na 1 jaar wanneer u niet ingaat op de uitnodiging abonnee te worden.

U kunt zowel routekaart als vragenlijst naar wens vanuit de browser afdrukken. Als uw printer dubbelzijdig afdrukken ondersteunt, kunt u de vragenlijst op twee A4-tjes kwijt. Klik hier om de wandeling met Street View te starten. U belandt dan voor de St.Nicolaaskerk en kunt met de cursor aangeven hoe u wilt lopen.

De eerste uitslagen zijn binnen!

Download de routekaartDownload de vragenlijstStuur uw oplossing

De Watergraafsmeer was dan wel door Amsterdammers drooggelegd en bevolkt, het had niets groot-steeds. Een idyllische plek met vele tientallen (160) buitenhuizen, hofsteden en pleziertuinen waarvan de bewoners de grote stad ontgroeid waren. En... dat zo wilden houden!

Verrukkend Meer, dat ieder wenkt
En nodigt om uw hofbanketten
Waarmee g'uw minnaars voedt en drenkt
Zo mild en rijk'lijk voor te zetten.

Zo dichtte Johan van Born over 'de soeticheydt des buyten-levens' en zo (boven) tekende Gerrit Lamberts in 1817 de Middenweg ter hoogte van Frankendael, vanaf de Kruislaan gezien naar de stad. En hoezeer de inwoners gelijk kregen in hun strijd tegen annexatie door Amsterdam, bewees de stad zelf door deze idylle meteen na de annexatie grondig te verwoesten.

Watergraafsmeer was helemaal niet zo oud als zelfstandige gemeente. Sinds de drooglegging werd ze bestuurd door een dijkgraaf en vijf heemraden. De dijkgraaf was tegelijk schout en zodoende verantwoordelijk voor orde en rust en de financiën. Napoleon maakte daar in 1810 een einde aan en veegde de Meer bij Diemen. Pas in 1817 werd de Meer een zelfstandige gemeente met opnieuw een schout aan het hoofd. Burgemeesters kwamen er pas door de Gemeentewet van 1851. De zetel van het polderbestuur, het Rechthuis aan de Ringdijk (1777; afb), werd stadhuis.

Eerder schreven we al dat de annexatieplannen van Amsterdam al in 1905 aangezwengeld werden maar weerstand van de betrokken gemeenten hielden die plannen lang tegen. In 1918, na afloop van de Eerste Wereldoorlog, werden de plannen weer nieuw leven ingeblazen. Burgemeester J.W. de Wit verwoorde de afkeer van annexatie als volgt: ‘Wij zijn er eenvoudig tegen, omdat er niets vóór te zeggen is.’
Na een zwakke poging van Watergraafsmeer om dan liever met Weesperkarspel verder te gaan bloedde de eigen strijd dood. Het gemeentebestuur achtte zich te zwak om verder zelfstandig de strijd aan te gaan en haakte aan (en hoopte op succes) bij diverse acties van andere gemeenten.

Voorop liep daarbij een militant Nieuwer-Amstel, wiens burgemeester Arie Colijn tevens lid van de Tweede Kamer was. Deze diende (met medestanders) enkele amendementen in op het wetsvoorstel dat de annexatie mogelijk moest maken. Zijn redenatie was dat Amsterdam helemaal niet gediend was met uitbreiding in zuidelijke richting en dat de betrokken gemeenten prima zelfstandig konden functioneren. Het belangrijkste amendement in die richting werd met 35 tegen 32 stemmen weggestemd, maar veel scheelde het niet. Deze acties werden ondergraven door de wens van de SDAP afd. Watergraafsmeer bij monde van raadslid Johan Ankersmit in die gemeente. Ankersmit toonde zich een fanatiek voorstander van annexatie en stak dat niet onder stoelen of banken. Burgemeester De Wit (foto) zette de SDAP menig keer de voet dwars maar kreeg van dezelfde Ankersmit tijdens de laatste raadszitting in 1920 toch lof toegezwaaid voor zijn beleid.
De laatste daad van de Raad was het verhogen van salarissen van diverse ambtenaren, het verstrekken van gratificaties en het aanvragen van salarisverhoging voor leraren. Bij GS werd gevraagd er voor te zorgen dat er bij de annexatie een hulpsecretarie van Amsterdam in de Meer kwam, zodat er onder de streep toch wat positiefs overbleef.

Tijdens de laatste raadsvergadering op 31 december 1920 werd het voornemen van mede-raadslid Bethlehem die dag de gemeente Watergraafsmeer officieel ten grave te dragen, bekritiseerd en gevraagd niet door te laten gaan. Daar kwam niets van in; om 11 uur verzamelde zich de stoet voor het café van Bethlehem en werd een baar met een kleine kist onder begeleiding van vier fakkeldragers, aanspreker en trommelaar met rouwfloers bedekte trommel over de Middenweg naar Frankendael en terug naar de Wetbuurt waar op een veldje de kist begraven werd.

Op de foto het verzetten van de grenspaal 01-01-1921

Op het moment dat de annexatie een feit was, 1 januari 1921, legde de vm. gemeente Watergraafsmeer een wensenpakket bij Amsterdam neer. Dat hield in: een snelle aansluiting van de Meer op het elektriciteitsnet van Amsterdam, doortrekking van tramlijn 5 naar een nader te bespreken punt in de Meer, een betere verbinding van de Wetbuurt met de Middenweg en de Weesperzijde door verbreding en verbetering van bestaande straten en tot slot het opknappen van de Schagerlaan en Pauwenlaan (die de ex-gemeente zelf had laten verloederen). Behalve de verbindingsweg naar de Wetbuurt zijn successievelijk alle eisen vervuld. Maar er gebeurde veel meer waar niet om gevraagd was. In een jarenlange campagne, die de hele Meer op z'n kop zette en in een modderpoel veranderde, werd de Meer op alle nutsnetten van de stad aangesloten. Riolering, gas, licht en water kwam er, maar ten koste van het slopen van nagenoeg alle grote bomen lang Middenweg en Kruislaan. Bestaande leidingen werden van het midden van de weg opgegraven en aan de zijkant met nieuwe erbij opnieuw verlegd. De Middenweg werd van een gezapige lommerrijke laan een brede uitvalsweg naar het Gooi met naar twee kanten razend autoverkeer. De bevolking probeerde krampachtig het dorpse karakter van de Meer vast te houden maar de Meer was de Meer niet meer.

De afbeeldingen komen uit zeer diverse bronnen, zoals ONH, Stadsarchief Amsterdam, Vrienden v.d. Watergraafsmeer, enzovoort.

Nu we het toch over de Watergraafsmeer hebben... In 1901 klopte een vertegenwoordiger van circus Barnum & Bailey bij Amsterdam aan om hun circus een paar dagen hier te neer te mogen zetten en voorstellingen geven. Amsterdam - op z'n voorzichtigst - belde eerst naar andere steden waar die circusmensen neergestreken waren en werden gewaarschuwd dat de schade achteraf niet opgewogen had tegen de inkomsten eruit. Aldus gewaarschuwd stelde de stad voor een vergunning te geven tegen een vergoeding van ƒ10.000. Dat vond de circus-maatschappij wel een beetje veel en polste een paar buurgemeenten. Watergraafsmeer 'stonk' er in en gaf toestemming 8 dagen te staan. Tegen een vergoeding van ƒ600 mocht het circus het terrein van Oud-Rosenburgh gebruiken. Er was één voorwaarde: de toegangskaartjes mochten de ƒ1,00 niet overstijgen.

Nou kwam Barnum & Bailey nooit met één tent. Naast de enorme hoofdtent (3000 zitplaatsen, afmeting 180x70m) was er een kleine voor de tentoonstelling van rariteiten als reuzen en dwergen, vrouw-met-baard en de poedelman, de dikste en dunste mens ter wereld, een Siamese tweeling en andersoortige mismaakte mensen (foto). Het circus was een jaar ervoor net overgenomen door de gebroeders Ringling die gespecialiseerd waren in rariteiten. Voor die tentoonstelling in een kleinere tent werd een extra toegang van ƒ0,30 gevraagd. Naast de tenten voor optredens waren er nog tientallen kleinere tenten die als stallen, keukens en verblijven dienden. Achter Oud-Rosenburgh was een groot terrein dat nu wel flink vol stond.
Toen de affiches opgehangen werden, stelde het stadhuis vast dat de toegangsprijzen niet als afgesproken waren en de toegangsprijs opliep tot ƒ1,25. De directie werd ter verantwoording geroepen en er werd een boete van ƒ100 bedongen.
De Meer-bewoners hadden nog nooit zoiets meegemaakt en half Amsterdam stroomde naar de Meer om het spektakel ook mee te maken. Het was zo druk dat alle veldwachters nodig waren om de orde te bewaren. En nog steeds dacht het gemeentebestuur dat ze een lucratieve deal hadden gesloten.

De enorme karavaan van wagens en dieren, getrokken door naar zeggen 8000 paarden, liep van het station Weesperpoort over de Linnaeus- en Middenweg naar Oud-Roosenburgh, begeleid door, alweer naar zeggen, 7000 man personeel. De toegangspoort werd onmiddellijk kapot gereden omdat sommige wagens te breed waren. De los gevoerde olifanten brachten eveneens veel schade aan straten, paden en het veel te drassige terrein aan. Ze waren wel handig als er weer eens een wagen tot z'n assen in de modder wegzakte. De grote horde van vele duizenden bezoekers deed het terrein evenmin goed en na acht dagen was Oud-Roosenburgh total-loss. Er werd bij de directie van het circus een claim neergelegd om de schade te kunnen herstellen; die vergoeding moet nog steeds komen. Zelfs het innen van het staangeld had de nodige voeten in de aarde. Niemand die het geld had om Oud-Roosenburgh te herstellen. Dat was min of meer het einde van het voorlaatste grote lusthof van de Watergraafsmeer.

Weer zo'n ingekleurde film, deze keer over de Jordaan.

Klik de afbeelding om te starten

iets is nog wat 't ooit was. Rare nostalgische kreet eigenlijk. Slaat nergens op als je het over brood wilt hebben. Maar toch..., wie krijgt bij de Appie nog een knip of een panne? En wanneer at u voor 't laatst nog luilakbollen? Met dik boter en bruine suiker? Als u de juiste leeftijd hebt weet u ook nog van regeringsbrood en de eerste zondag dat er melkbrood op tafel kwam. Haalde uw vader op zondag ook wel eens challah? Die van mij moest daar helemaal op de fiets voor naar een bakker op de Haarlemmerdijk die deze "jodenvlecht" in het sortiment had. Maar pa had dat er voor over. Dat brood dankte zijn naam aan de gewoonte van Joden om een stukje van het brood te breken en in het vuur te gooien. Daarvoor stak er een stukje van de streng uit.
Als ik van m'n moeder een gesneden brood moest halen pakte de bakkerse een grote broodzaag en sneed het brood in perfecte sneetjes.
De fascinatie voor vers wittebrood zit de Amsterdammer in de genen. Als het een dag oud was, kon je er hoogstens wentelteefjes van maken, maar op zich was dat ook weer een traktatie, nietwaar?
Zo oud kunt u niet zijn of u weet al niet meer van broodsoorten uit vorige eeuwen. Of weet u van een mastelijn? Deuvekater? Of een fransje, een fluit? Of een stoet? Da's een leuke: vier stoeten aan elkaar is een stoethaspel of haspelstoet, zo u wilt.
In fabrieken wordt tegenwoordig alles in pannen of op plaat gebakken maar in mijn jeugd werd er ook bij de bakker op de hoek nog op de bakvloer gebakken. Dan konden de broden los van elkaar liggen maar ook tegen elkaar aan. Na breken had je dan zachte zijkanten, net zoals kadetjes en die luilakbollen van daarnet gebakken werden.

Wat ook verschil maakte, was het al of niet invetten van de bovenkant. Dat gaf na bakken een glanzend roodbruine korst... of niet, natuurlijk.
Broden konden op tientallen manieren 'versierd' worden door kunstige inkepingen op de bovenkant te maken. Zo konden broden geknipt worden en dat kon op meerdere manieren waardoor de broden weer verschillende namen kregen. De enkele knip in de lengte leverde een Rotterdammer op alhoewel die naam ook wel aan een brood met evenwijdige schuine knippen hing. Het klassieke knipbrood had een patroon net als een acaciablad.
Weet u nog hoe een casino er uitzag? Dat brood was populair voor sandwiches en toen de eerste tosti's in de mode kwamen. Daarbij was de vierkante variant gebruikelijk, maar er waren ook ronde casino's, gebakken met een onder- en bovenpan. Een casino is eigenlijk pas een casino als er ribbels in de zijkant zitten.

Dan had je nog de vele soorten kleinbrood, luxe broodjes. De eenvoudigste was de kadet maar die had je ook iets luxer als fijntje. Dan het fluitje, al of niet gebarsten, het timpje en het geraspte broodje dat speciaal voor begrafenissen gebakken werd. Ook de botervlinder, de pistolet of puntje, het keizertje en het profeetje waren luxe broodjes.

We hebben het nog helemaal niet over tarwe- en roggebrood gehad. Een kerst- of paasbrood om maar te zwijgen over pinksterbrood. Ik werd op de fiets helemaal naar Sloterdijk gestuurd om op Pinkstermorgen zo'n krentenbrood te halen. Ik ging achterin de rij staan..., buiten, en dan had je mazzel als je niet op de spoorwegovergang terecht kwam.

Woensdag 17 november 1920 - Uit de bespreking van de gemeentelijke begroting voor 1921 nemen wij een aantal punten die een indruk geven wat er zoal onderhanden is. Hoofdmoot is de waarschuwing dat geen nieuwe plannen ontwikkeld worden die de begroting extra zouden belasten. De aanstaande annexatie van drieënhalf keer de bestaande stadsoppervlakte zal veel investering vergen.
De melkvoorziening dient geen tekort op te leveren.
De ambtenarensalarissen zullen voor een tijdje worden bevroren.
De afschaffing van het ambulantisme is ver gevorderd. Al twee decennia voeren de onderwijzers actie tegen het ambulantisme en in de grote steden wordt daar iets aan gedaan. Op 117 van de 136 scholen in de stad is het hoofd niet meer ambulant. Ambulantisme is met de wet op het openbaar onderwijs in 1920 afgeschaft maar de uitvoering gaat langzaam. De term betekent dat de hoofdonderwijzer verplicht is ook een klas voor zijn rekening te nemen. Uit ervaring weten we dat later nog vaak de hand gelicht werd met deze afschaffing en het hoofd toch weer ingeschakeld werd uit bezuiniging.
Gevraagd naar het nieuwe universiteitsgebouw meldt B&W dat de plannen in een ver gevorderd stadium zijn maar wanneer die uitgevoerd gaan worden blijft onzeker, zeker nu er bezuinigd moet worden. B&W vindt het onverstandig nu al over een "nieuw universiteitsgebouw" te spreken. De betekenis van die woorden wordt in 1922 duidelijk als een bestaand gebouw Plantage Doklaan 44 verbouwd wordt tot universiteitsgebouw.
De aanleg van de Coenhaven is in gang gezet voor het gedeelte waarvan de grond in eigendom is. De rest van de uitvoering wacht nog tot de benodigde grond onteigend is. Over enkele jaren hoopt men 1000 meter kadelengte voor diepgaande schepen beschikbaar te hebben.
De gemeentelijke gaswinkel in de Leidsestraat wordt opgeheven. De kosten worden niet terugverdiend.

Op de foto links de Coenhaven in aanleg en rechts vm. rijstpakhuis De Volharding omgebouwd tot universiteitsgebouw.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2020. De keuze 2014 t/m 2019 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave