Ook al wanhopig geworden over de nieuwe Beeldbank? Probeer deze link en u krijgt in elk geval een enigszins herkenbaar scherm waar u zoektermen kunt invoeren en sorteerinstructies geven. Als deze ingang u bevalt maakt u een nieuwe bladwijzer (bookmark) aan. Ontdekt u een betere, laat het ons dan weten.

De snelste met het juiste antwoord op de foto van vorige week was Ria Scharn. Zij leverde voor deze week een ietwat vervreemdende foto van een plek die wel heel erg veranderd is. Het huis rechts staat er nog, maar daar blijft het ook bij. De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Een hoekje van de stad dat al een paar keer de revue passeerde. Dit is, en dan houden we de juiste volgorde aan: Beurssteeg, Beursstraat en Rokin. Allemaal met dezelfde gevels. Op die rechts op de hoek na, natuurlijk. Dat is de nieuwbouw van Hajenius op de hoek met de Dam. De steeg had ook uw aandacht. Dat is de Krom Elleboogsteeg die ten tijde van deze foto nog doorliep tot aan de Dam, maar na de bouw van Peek & Cloppenburg afgesloten raakte.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Anneke Huijser, Pauline Dorhout, Anthony Kolder, Mike Man, Jos Mol, Arjen Lobach, Otto Meyer, Harry Snijder, Adrie de Koning, Ton Brosse, Willem Blok, Han Mannaert, Anje Belmon, Robert Raat, Hans Goedhart, Hans van Efferen,

De eerste keuzefoto buiten de Singelgracht. Een bouwfoto..., maar wat wordt hier gebouwd?

Waar of wat is dit?

Waaraan wordt hier gebouwd?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dit is toch wel een heel herkenbaar stukje Amsterdam. De fotograaf staat in de Nes ter hoogte van de Enge Lombardsteeg en neemt een foto van een deel van de Lommert ofwel Stadsbank van Lening.
Die is gevestigd in de noordvleugel van het Maria Magdalenaklooster waar door de Huiszittenmeesters een vleugel aangebouwd werd waar turf in opgeslagen werd. Wij hebben het dus over bebouwing uit de 16de eeuw. Beide vleugels bestaan nog steeds door zorgvuldig onderhoud en versterkingen waar nodig.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Sommige inzenders lieten zich op een dwaalspoor brengen door de Beeldbank die de achtergevel aan de Nes toont en dan vertelt dat het adres van het gebouw Oudezijds Voorburgwal 300 is. Omdat de foto van de Nes genomen is en wij vroegen 'Waar is dit?' verwachtten wij die straatnaam, niet het officiële adres van het gebouw. Adrie heeft ook nog wat wetenswaardigheden over het gebouw gestuurd:

Op het adres Nes 57A was de ingang van de veilingzaal. Op Nes 57 (de foto dus) was de ingang van de Gemeentelijke Kredietbank. Toen die naar de Dam verhuisde, werd dit ingang van het beleenkantoor. Omdat de bank stopte met de belening van de zgn Diversen (zoals fietsen, bontjassen, muziekinstrumenten), kwamen de opslagruimten vrij en na de bestrijding van een gemeen kevertje in de oude balken, werden deze omgebouwd tot kantoren voor de Dienst Verzekeringszaken en het Bureau voor Onderzoek en Statistiek. Links van de Enge Lombardsteeg was het Wiering’s Weekblad gevestigd. Daar heb ik in mijn studententijd ook nog een tijdje gewerkt.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Carol de Vries, Anthony Kolder, Fanta Voogd, Otto Meyer, Ria Scharn, Dirk Fuite, Mike Man, Han Mannaert, Hans Olthof, Peter Pijst, Jos Mol, Ton Brosse, Anje Belmon, Robert Raat, Hans Goedhart, Hans van Efferen,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Vanaf 2020 moet het onderwerp zich juist buiten de Singelgracht bevinden. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.
Blijf sturen, zodat wij de aantrekkelijkste platen kunnen kiezen.

Industrieel erfgoed? Waar vinden wij dit gebouw en waartoe heeft het allemaal gediend? (één bestemming is genoeg)

Welke gracht of burgwal is dit?

Wat is/was de bestemming van dit gebouw?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Hoezo, twee kerken?! Een flink aantal kwam met een derde en eentje kwam zelfs tot vier! Deze foto werd gemaakt op het Singel ter hoogte van de Beulingsloot en kijkt in de richting van het Muntplein. In het midden de St.Catharinakerk op de plaats waar nu de nieuwbouw van Universiteitsbibliotheek staat. Rechts een glimp van de Krijtberg. Dat waren de namen die we graag wilden horen maar links steekt boven de huizen de Oude Lutherse kerk uit. Dat is toch zeker ook een kerk? En iemand wist dat in de gevelrij tussen Krijtberg en Koningsplein zich nog de Doopsgezinde kerk Bij 't Lam bevond. Hulde voor de doordouwers.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Carol de Vries, Anneke Huijser, Adrie de Koning, Fred van Kooij, Ria Scharn, Mike Man, Anthony Kolder, Otto Meyer, Gerard Koppers, Jos Mol, Han Mannaert, Hans Olthof, Fons Baede, Jan Six van Hillegom, Harry Snijder, Peter Pijst, Erwin Meijers, Ton Brosse, Dick van der Kroon, Anje Belmon, Robert Raat, Kees Rijpkema, Hans van Efferen,

Dit is verleden tijd, hiervan is niets meer over. Allemaal vervangen door nieuwbouw.

Waar is dit?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Kantje-boord sloeg op het feit dat de fotograaf buiten ons werkgebied staat, dat immers luidt: 'binnen de Singelgracht'. Zijn onderwerp bevond zich daar echter wel. Dit is de Rotterdammerbrug naar het Eerste Marnixplantsoen met daar achter de Marnixstraat en in het midden de Marnixkade. De brug dankt zijn naam aan het (afgedankte) koopje dat de stad in Rotterdam op de kop tikte.
We hoorden een aantal keren dat dit het enige bolwerk is dat zijn bastionvorm heeft behouden. Dat dankte bolwerk Haarlem aan het feit dat er het Palmkerkhof gevestigd was. Een grafveld was in die dagen nog 'heilige grond' en werden graven een lange periode met rust gelaten.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Arjen Lobach, Maaike de Graaf, Fred van Kooij, Carol de Vries, Rob Philip, Anthony Kolder, Mike Man, Adrie de Koning, Ria Scharn, Louis Olivier, Hans Olthof, Otto Meyer, Harry Snijder, Peter Pijst, Jos Mol, Ton Brosse, Willem Blok, Han Mannaert, Anje Belmon, Robert Raat, Hans Goedhart, Hans van Efferen,

Twee huizen van deze rij staan er nog, dat is alles. De rest sneuvelde voor de uitbreiding van het Scheepvaarthuis aan de Binnenkant, in 1926, of voor vernieuwbouw. Het grote pand helemaal rechts is een gewoon woonhuis dat alle slachtingen heeft overleefd. Het was indertijd een van de eerste huizen in Amsterdam dat een zadeldak met wolfseind kreeg en waarvoor destijds specialisten uit Vlaanderen werden uitgenodigd. De 'steeg' die we vorige week al aanduidden, is de Buiten Bantammerstraat.

Foto: collectie Erwin Meijers

Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Carol de Vries, Jos Mol, Mike Man, Hans van Efferen,

Een erg verlate reactie op deze hulpvraag van week 39 in 2017. Oetske Oldebesten schrijft ons:

De man op de foto is mijn overgrootvader Pieter Storm. Hij was indertijd onderwijzer in Amsterdam, van 1898 tot 1906 aan de school op de Keizersgracht 32. Volgens mijn oma was dit haar geboortehuis nl. Buiten Brouwersstraat 2a. Via Google maps gezocht maar geen aanknopingspunten kunnen vinden, wel zie ik dat daar ook veel nieuwbouw staat. Nadat hij aan de Buiten Brouwersstraat woonde was hij, na het overlijden van zijn vrouw bij de geboorte van mijn oma, in de kost in Hugo de Grootkade 72 bij  de weduwe G.H.Berg. Maar ook hier zie ik alleen nieuwbouw.
In 1907 woonde hij in Den Helder.

Zijn/haar vraag: Kunt u hier iets mee? geven wij graag door aan u. Per slot zijn er sinds 2017 heel veel nieuwe deelnemers bij gekomen.

Weet u waar deze foto is gemaakt? Deel het met ons via deze link

...de paardenslager Cornelis Bandt. Maaike de Graaf vond uit dat Bandt in 1914 het pand in de Ten Katestraat betrok en later (vóór 1924) pas verhuisde naar de Tweede Boomdwarsstraat 11 waar hij in dat jaar gemeld is. Dat wezen de betreffende gezins- en woningkaarten in het Stadsarchief uit.
De foto is duidelijk van de Ten Katestraat 99 en de vergissing in de beschrijving is ten dele te verklaren door de verhuizingen kort achter elkaar. Wij menen toch dat de beschrijving in de Beeldbank voor wat betreft deze foto aangepast mag worden.

...het Diakonessenziekenhuis op de Overtoom. Inmiddels is bekend met hoeveel bedden het Diakonessenziekenhuis aan de Overtoom van start ging: dat was 'een tachtigtal'. Dat was niet alles dat Maaike de Graaf over deze instelling te weten kwam. Zoals wij al stelden werd er meteen gewerkt aan een uitbreiding, In 1907 al werd de grond tussen het huis en het Vondelpark voor ƒ89.000 gekocht. Daarop werd de aanbouw gepland, bouwrijp gemaakt en met heien begonnen. Nadat het fundament gereed was, bleek het geld op en werd in 1908 een collecte op touw gezet.

Daarmee kon de bouw naar ontwerp van architect Postumus Meijes afgemaakt worden. Het huis dat op de foto hierboven te zien is, betreft het Zusterhuis en de administratie. Het eigenlijke ziekenhuis bevond zich hier achter zoals op de foto links te zien is. Zo kreeg het ziekenhuis een rustige ligging aan het Vondelpark, weg van het verkeerslawaai van de Overtoom. Voor die dagen was het bijzonder te noemen dat het hele gebouw centraal verwarmd werd en dat alle kamers beschikten over een wastafel met warm en koud stromend water en elektrisch licht.
Na de verhuizing naar het Overtoomseveld werd de aanbouw weer afgebroken om plaats te maken voor revalidatiekliniek Reade.

Met dank aan Maaike de Graaf die deze extra informatie voor ons boven water haalde.

redactioneel

Gillis Woutersz Valckenier (1623-1680)

Reinier Pauw was een oudoom van deze Gillis en welke rare sprongen genen kunnen maken, bleek uit het onuitstaanbare karakter van deze regentenzoon. Hij stak zijn oudoom royaal naar de kroon. Vorige week zagen we dat Andries de Graeff daar slachtoffer van werd, maar zijn hele omgeving genoot ervan. Gillis was het enige kind uit het eerste huwelijk van zijn vader Wouter, die zelf vier maal burgemeester was. Gillis werd in 1649 schepen en in 1652 vroedschapslid. In 1646 werd hij luitenant van de Burgerij en in 1650 kapitein. Hij werd in 1650 curator van de Atheneum Illustre en in 1652 scholarch van de Latijnse scholen, in 1654 taxateur van het Groot Kramersgilde en in 1657 bewindhebber van de VOC. In 1648 trad hij in het huwelijk met Jacoba Ranst, dochter van een steenrijk koopman op Rusland en Zweden. Van haar vader erfde Jacoba een huis in de Sint Antoniebreestraat en waar zij met Gilllis ook bleef wonen. Tot zover het 'opgemaakte bedje' waar deze Gillis zich op kon neervlijen.

Benoemingen tot burgemeester: 1665, 1666, 1668, 1670, 1673, 1674, 1676, 1678, 1679

Zoals gewoon komen de afbeeldingen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders vermeld

Een uitgebreide lijst van alle burgemeesters van Amsterdam op Wikipedia

Na de dood van Cornelis de Graeff zag Valckenier zijn kans schoon om een dominerende rol te gaan spelen in de vroedschap. Hij klampte zich vast aan elke mogelijkheid zijn invloed uit te breiden, zwalkte van Staatse partij naar de Oranjepartij (1670) en weer terug, precies zoals het hem op dat moment uitkwam. Hij spande samen met De Witt en Andries de Graeff om de jonge prins van Oranje kort te houden maar toen de stemming in het land omsloeg ten gunste van het Kind van Staat (schilderij links) probeerde hij met succes in het gevlei te komen.

Eerst lukte het nog een front te vormen tegen deze onaangename man maar allengs kwam hij vaster in het zadel te zitten, o.a. door zich in de gunst van de Oranjepartij te manouvreren. Dat resulteerde in een lijst politieke tegenstanders die Valckenier doorspeelde naar Willem III die deze lijst in 1672 hanteerde om leden van de Staatse partij uit de vroedschap te verwijderen.

Een paar staaltjes van onhebbelijkheden die Gillis Valckenier naar het hoofd van mede-regeerders en ondergeschikten gooide en streken die hij uithaalde:

• wat hij met Andries de Graeff uithaalde hebben wij vorige week opgesomd

• hoofdschout Lambert Reynst werd herhaaldelijk toegesnauwd en onhebbelijk behandeld

• oud-burgemeester Van Vlooswyck werd in het openbaar beschuldigd van kuiperij bij de familie De Graeff en werd bedreigd hem en zijn 'twee gecke soonen' te zullen ruïneren

• burgemeester Jan van der Poll werd uitgemaakt voor 'claphoutcooper'

• burgemeesterszoon Dirck Tulp voor 'onwetende pluymstrijker'

• stadspensionaris Cornelis Hop (Den Haag) werd in het openbaar de mantel uitgeveegd voor een miniem administratief foutje, zo erg dat Hop per direct uit zijn ambt stapte

• Calvinistisch gezinde vroedschapsleden werden grof bejegend wat Valckenier de steun van de kerk kostte

Omdat Valckenier niet tot de orde geroepen werd, meende hij dat hij zich alles kon permitteren. Bij de volgende burgemeestersverkiezing op 1 februari 1671 meende hij Louys Trip naar voren te kunnen schuiven, maar dat werd een dubbele blamage voor hem. Trip werd niet alleen gepasseerd maar ook Valckenier werd niet opnieuw tot burgemeester gekozen en dat door een overweldigende meerderheid tegen hem.

Afb: Wapen van Gillis Valckenier

In 1670 trouwde Gillis' zoon Wouter met Anna Maria Trip en over die bruiloft hebben de omwonenden het nog jaren gehad. Luidruchtig, overdadig en levensgevaarlijk! Vanaf vlotten in het water van de Kloveniersburgwal en in de straten eromheen werd vuurwerk afgestoken, ondanks het verbod van de overheid op vuurgevaarlijke activiteiten. De buurt hield het hart vast of er geen branden zouden ontstaan. Bewindhebbers van de VOC troffen maatregelen door het kantoor tegenover het Trippenhuis met natte lakens op de daken tegen vonken te beschermen. Wouters vader was toen net burgemeester en die werd aansluitend aangesproken op de gevaarlijke situaties die het bruiloftsfeest had veroorzaakt terwijl de keuren dat toch verboden. Dat was gericht tot de spreekwoordelijke dovemansoren! Louys Trip had gehoopt met door flink uit te pakken eindelijk door de regenten geaccepteerd te worden. De familie was kort geleden vanuit Dordrecht hier komen wonen en probeerde krampachtig aanzien te verwerven. Alleen geld was daarbij blijkbaar niet voldoende. Trip zag dat zijn inspanningen negatief effect hadden. Hij was ook niet lang gecharmeerd van zijn schoonzoon. Hij onterfde zijn dochter zolang ze met deze figuur getrouwd bleef. Het huis had hij zijn dochter echter al eerder vermaakt en de Valckeniers bleven er tot hun beider dood wonen. Later zou Gillis er van alles aan doen om Trip alsnog te introduceren in regeringskringen, wat ook lukte toen Louys in 1674 burgemeester werd. Dat was hem zonder de hulp van Valckenier en de grote 'schoonmaakbeurt' van Willem III nooit gelukt. Een en ander werd in de hand gewerkt door schenking van een schuld van ƒ2 miljoen die Willem III bij Louys Trip had.

De enige die Valckenier enigszins in toom hield was burgemeester Hendrick Hooft, ook al had deze enkele malen voor de 'eer' bedankt om samen met Valckenier te regeren. Toen Hooft in 1678 overleed had Valckenier het rijk alleen. De Engelse gezant in de Republiek, Henry Sydney, berichtte zijn koning over Gillis Valckenier die als een Turks despoot ('Great Turk') over stad en gewest regeerde. De oligarchie, zoals het Amsterdamse stadsbestuur meestal gekenschetst wordt, had plaats gemaakt voor de Valckenier-dictatuur (1678-'80). Dat kwam min of meer doordat geen enkel burgemeester-waardig vroedschapslid bereid was naast Valckenier benoemd te worden en alleen slappelingen, kruipers en vrienden of kennissen als Louys Trip zover te krijgen waren.
In november 1680 overleed Gillis Woutersz Valckenier. Ook al duurde die dictatuur maar twee jaar, men had het er nog lang over en was het er over eens dat dit nooit opnieuw mocht gebeuren.

Aanhef van een plakkaat tegen hem:
"O staetzucht, eyghenbaet, vervloekte monsterdier,
Hoe swelt, hoe dijt ghij uyt in't hart van Valckenier".

In de 16de eeuw kreeg Amsterdam interesse in het buitendijkse ge-bied aan de noordkant van het IJ. Dat was omdat het voortdurend af kalven van dat land de vaargeul verstoorde en die noordwaarts deed verschuiven. De stad kreeg al in 1393 uitgebreide rechten (jurisdictie), onder meer om de Volewijk te onderhouden. Bovendien verbond zij zich tevens de Nesse te onderhouden. Dat waren twee schiereilanden die dreigden te verdwijnen. In 1662 werd Amsterdam officieel eigenaar van de Volewijk, wat niet wilde zeggen dat ze er zomaar de dienst konden uitmaken; administratief bleef dit Buiksloot. In de 18de eeuw begon Amsterdam de Volewijk te verstevigen, op te hogen en uit te breiden door het storten van baggerspecie uit de vaargeul in het IJ. Dat was het begin van de Vogelwijkslanden. In de 19de eeuw zou dat versneld voortgezet worden, vooral onder invloed van de aanleg van het Noordzeekanaal.
Met deze intro opende wij de PDF over de Volewijk en de Buiksloterham. Die werd vanaf 1832 met horten en stoten drooggemaakt. Maar nu naar de oostkant van de Volewijk...

Te: Buiksloot met Buiksloterveer 1816 - Gerrit Lamberts

In 1851 werd door de nieuwe Gemeentewet de Nieuwendammer Ham officieel Amsterdams gebied. Die wet bepaalde dat de gemeentegrens aan de voet (buitenteen) van de Waterlandse Zeedijk kwam te liggen.
In het kader van de aanleg van het Noordzeekanaal werd de Nieuwendammer Ham door de Kanaalmaatschappij ingepolderd en door Amsterdam gekocht. Het duurde toch nog tot 1900 voordat het stadsbestuur eindelijk eens de blik naar het noorden richtte als plek om vervuilende of lawaaiige industrie te vestigen. B&W volgde een eigen traject en tastte behoedzaam de mogelijkheden af. Publieke Werken werd, in de figuur van de directeur Johan van Hasselt, aan het werk gezet maar schoot niet op. B&W wilde de terreinen in Noord bestemmen voor bedrijven die gebonden waren aan het vaarwater. Dat bespaarde de stad de aanleg van een hoop infrastructuur van de stad naar Noord. De Raad nam het voortouw en nam in 1900 het voorstel-Van Nierop met grote meerderheid aan. Dat behelsde de vorming van een commissie die alle mogelijkheden moest onderzoeken. Lid van die commissie was voormalig Stadsingenieur Jacobus van Niftrik. De commissie bracht in 1903 rapport uit, tegen het zere been van B&W, maar ze was verplicht de voorstellen van de Raad serieus te nemen. Om niet te veel tijd te verspillen aan het geharrewar in de Raad stappen wij direct naar de uitvoering van de plannen..., maar vooral niet met te veel haast.

In 1878 was al aan de net opgerichte ADM grond verkocht en aansluitend water in gebruik afgestaan voor een drijvend droogdok. De plek is op de kaart hierboven te herkennen. In 1900 was aan de Nieuwendammerham grond in erfpacht uitgegeven aan de zwavelzuurfabriek van Ketjen die nog een de Kostverlorenvaart was gevestigd maar door een milieuramp(je) moest vertrekken. B&W bepaalde dat ook de rest van de grond alleen in erfpacht uitgegeven zou worden. ADM kreeg ook grond ter beschikking om woningen voor zijn arbeiders te bouwen. In 1909 vroeg woningbouwvereniging Dr. Schaepman overeenkomstig de Woningwet van 1901 een rentedragend voorschot voor de bouw van 14 woningen tussen de later (1911) zo genoemde Meeuwenlaan en het Spreeuwenpark. Tegen de oorspronkelijke plannen van B&W in stemde de Raad in met het voorstel. De bouw begon net te vroeg om de nieuwe richtlijn voor woningbouw in Noord volgens het tuinstadmodel door te voeren; stokpaardje van Arie Keppler, directeur van de Woningdienst. Dat bepaalde dat alleen woningen met twee woonlagen en een dak gebouwd zouden worden, die van Schaepman hadden een verdieping extra. Bijgaande foto laat het verschil zien. Deze aanvraag van Schaepman verplichtte B&W om eens werk te maken van een stratenplan. Dat volgde in 1910 waarmee de namen Meeuwenlaan en Spreeuwenpark vast lagen (raadsbesluit 15-02-1911).

In 1910 werd het bebouwingsplan voor de gronden in de Buiten-Vogelwijkslanden tussen Noord-Hollands Kanaal en de ADM door de Raad goedgekeurd. Doordat de grond in de polder niet al te duur was kon het tuinstadmodel gevolgd worden. Aan het begin van de Meeuwenlaan bouwde een particuliere aannemer villa-achtige woonhuizen (foto). Om in de toekomst het Van Hasseltkanaal te kunnen doortrekken bleef een grote lap grond braak liggen waarop voorlopig plantsoenen werden aangelegd. Dat kanaal werd nooit doorgetrokken.

In 1911 werd ook het troetelkind van raadslid W.H.Vliegen gerealiseerd: zijn bos voor de toekomstige bewoners van de Nieuwendammer Ham. Publieke Werken voerde het project uit maar B&W drong er op aan dat de bemoeiingen van raadslid Vliegen gehonoreerd zouden worden in de naamgeving. Zo ontstond het Vliegenbos dat dus eigenlijk het W.H.Vliegenbos is.

Het uitbreidingsplan voor de rest van de gronden in Amsterdam-Noord werd pas medio 1914 vastgelegd. De ruimte tussen kanaal en de ADM werd de basis van de Vogelbuurt.

In 1910 begon men al met ontwerpen en tekenen, maar de Eerste Wereldoorlog hield uitvoering nog tegen. In 1917-'18 begon de bouw in de Vogelbuurt. Op de foto links de Havikslaan die reeds klaar is, met op de achtergrond de oude bebouwing langs de Buiksloterweg en het kanaal er tussen. Het heien is voor het grote blok Zwaluw-, Mussen-, Leeuwerik- en Sijsjesstraat.
In 1921 volgde de annexatie van Nieuwendam, Buiksloot en Ransdorp. Verdere ontwikkelingen werden in het uitbreidingsplan (AUB) vastgelegd.

Alle afbeeldingen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam

pa Daan en Daan gingen weer op pad. Daan reisde die woensdag alleen met de tram naar het afspreekpunt. Daar zou hij Opa Daan ontmoeten en zouden ze gezamenlijk aan hun zoveelste wandeling beginnen; Daan uitgerust met een rugzakje met daarin een verrekijker, zijn beeldenboekje en zijn fototoestel. Het afspreekpunt was bij Eberhard van der Laan - de verkleinde versie - die vredig op de dakrand van Paradiso was gezeten. Ze zouden een korte wandeling maken, want er draaide een spannende film in het City Theater en Opa Daan zou Daan tracteren op film met ijs.
‘Wat staat daar nu Oop?’ vroeg Daan terwijl hij de letters aanwees boven de pilaren bij de entree van het Max Euweplein. ‘ Het is eigenlijk, net als jouw beeldjes, ook kunst,’ antwoordde Opa Daan. ‘Het is een zinnetje dat ze hebben uitgebeiteld in het bovenste deel, ook wel ‘fries’ genaamd. Lees maar voor Daan!’ Daan las: ‘Homo Sapiens non urinat in ventum.’  Daan wist wel wat ‘Homo Sapiens’ betekende. Op school scholden ze elkaar dagelijks uit voor ‘homo’ en als de juf er iets van zei, merkte je fijntjes op dat je geen ‘homo’ bedoelde maar ‘Homo Sapiens’,…dat was een goeie grap vonden Daan en zijn schoolgenootjes. ‘Urinat,….is dat niet iets met plassen, Oop? En ventum,..is dat niet de wind? ‘ ‘Heel goed Daan! Een wijs mens plast niet tegen de wind in!’ Daan moest even nadenken en toen schaterde hij het uit. Hij had meerdere malen staan wildplassen en had geleerd dat je als jongetje inderdaad met je rug naar de wind moet gaan staan.

Opa en zijn beeldenminnende kleinzoontje togen naar een tafeltje op het plein voor een colaatje en een citroentje met suiker. Daarna liet Opa Daan even rondscharrelen bij de Watertrap, het beeld van Max Euwe en de gedenksteen. Daan schreef driftig in zijn boekje en maakte een paar kiekjes.
Ze wandelden richting bioscoop en babbelden ondertussen over de kunstobjecten die soms beelden waren, maar soms ook fonteinen of hele gedichten op de muren van een huis.
Daan hield het meest van kleine beeldjes die goed leken en van deugdelijk materiaal waren zoals brons of steen. Het mooiste was als je het ook nog kon aanraken zoals de lammetjes op het Osdorpplein die na vele aanrakingen zou mooi koperig glinsterden.  ‘Kijk eens, die heb je hier ook.’ Opa wees naar de leguanen op het Kleine Gartmanplantsoen en Daan begon de diertjes enthousiast te strelen en te fotograferen.
Ze genoten van de spannende film en op de terugweg in de tram liet Daan trots zijn boekje met aantekeningen en zijn foto’s zien. ‘Nu nog een raadplaat,’ zei Opa. Maar die had Daan! De laatste foto had hij stiekem genomen en Opa moest maar raden. Opa kwam er niet uit!  ‘Jij gaat zo dadelijke limonade drinken bij Oma Matilda en ik kruip achter de computer,’ zei Opa. ‘Ik moet het potdikke weten!’

Weet u het antwoord op de vragen waar (bevindt zich dit kunstwerk) en wat (stelt het voor) bij de nieuwe raadplaat?

Laat het ons weten via deze link

De komende maanden zullen wij het werk van drs. Minne Dijkstra over Amsterdamse poortjes in afleveringen publiceren. Hij maakte de inventarisatie ruim tien jaar geleden (2008-'09). Onderliggende gedachte was het vaststellen hoe de bouwkundige staat van de poortjes was. Uitgangspunt voor Minne was het boekje van Ton Koot uit 1967 dat dezelfde poortjes behandelde. Nu, in 2020 zullen wij de poortjes één voor één aan u voorstellen en proberen te achterhalen wat er sindsdien mee gebeurd is. De volgorde is gebaseerd op de bouwdatum van de poortjes en de foto's zijn door hem zelf gemaakt.

1560 - Prinsenpoortje, nu Leeuwenpoortje
Prinsenhofsteeg 5

Historie
Een simpele poort bekroond met een sluitsteen in de vorm van een leeuwenmasker met linten en het jaartal 1560. In de stad bevindt zich maar één toegang met een oudere datum: de kelderingang van de Lommerd aan de zijde van de Voorburgwal en wel met het jaartal 1550.
Het poortje bevindt zich aan de noordzijde van de Prinsenhofsteeg, de vroegere Sint Ceciliënsteeg. Zo genoemd naar het Ceciliaklooster dat aan de zuidzijde van de steeg grensde. Het is het enige poortje waarvan niet (meer) bekend is waartoe het heeft gediend. De veronderstelling dat de poort wellicht eens in deze zuidwand heeft gezeten als zijuitgang
van het klooster en later naar de noordzijde is verplaatst krijgt op grond van kaartmateriaal enige ondersteuning. Op de kaart van Cornelis Anthonisz. uit 1544 is in de vorm van een
luifel een aanwijzing te vinden voor een doorgang ter plaatse. Op de kaart van Pieter Bast (1597) is deze luifel inderdaad te zien boven een hoogst eenvoudige toegang tot het klooster.
Tegenwoordig geeft het poortje toegang tot onderdak voor gasten van de UvA.

Toestand
Het is matig onderhouden en hier en daar beschadigd. Zo is het leeuwenmasker bij een vroegere schoonmaakbeurt zodanig onderhanden genomen dat het reliëf aanzienlijk aan scherpte heeft verloren. Aan de onderzijde is de omlijsting doorboord.

Eigenaar
Universiteit van Amsterdam

Huidige toestand
De doorboring is gerepareerd en een hoop graffiti op de deur is overschilderd. Zo'n twee jaar geleden is op kosten van de Stichting Heijmeijer (Heemstede) een dikke laag verf van het poortje verwijderd en het leeuwenmasker op een paar plaatsen met Jahnmortel hersteld (foto). Het jaartal is daarbij met een dun laagje verf opgehaald. Foto sluitsteen: VVAG

1571/1632 Agnietenkapel
Oudezijds Voorburgwal 231

Historie
In 1571 werden twee poortjes opgericht die toegang gaven tot de Stadstimmertuin of Scafferij gelegen op de hoek van de Binnenamstel en de latere Nieuwe Doelenstraat. Ze zijn uitgevoerd in de rolwerkstijl van de beroemde bouwmeester Vredeman de Vries. Tot 1578 was de kapel onderdeel van het Agnietenklooster dat bij de Alteratie in dat jaar werd gesloten. Het stadsbestuur besloot in 1629 deze Agnietenklooster in te richten als Athenaeum Illustre, hogeschool van de stad. Daarop werd in 1632 dit poortje verplaatst van de Stadstimmertuin naar hier ter markering van de hogeschool. In de poort was het jaartal 1571 gehakt dat vrij eenvoudig, zoals de illustratie laat zien, kon worden gewijzigd in 1631. De laatste 1 in een 2 veranderen was niet mogelijk, vandaar deze antedatering.
In 1921 is door de architect A.A. Kok tijdens een restauratie het smeedijzeren roosterwerk boven in de doorgang aangebracht. De kapel is door de eeuwen heen in gebruik gebleven bij de (latere) Gemeenteuniversiteit, nu de Universiteit van Amsterdam. Het universiteitsmuseum bevindt zich hier. Ook ontvangsten ter gelegenheid van promoties worden hier gehouden

Toestand
Het poortje is recentelijk gerestaureerd en bevindt zich in een voortreffelijke conditie

Eigenaar
Universiteit van Amsterdam

Huidige toestand
Ongewijzigd

Zondag 4 januari 1920 - Lloyds seint dat het Nederlandse schip SS Nicolaas (1101t) bij de Doggersbank op een mijn is gelopen en gezonken. De bemanning die voor het grootste deel uit Amsterdammers bestond wist zich in twee sloepen te redden. Ongelukkigerwijs kapseisde een der sloepen waarbij alsnog zeven personen het leven verloren.

Maandag 5 januari 1920 - Staking van toneelkunstenaars. Een stakingscomité onder voorzitterschap van Eduard Verkade (foto) roept een staking uit van toneelspelers en alle aanverwante beroepen die de uitvoering van toneelvoorstellingen mogelijk maken. De staking is uitgeroepen door de vereniging NTKV die zich hoofdzakelijk richt tegen de gezelschappen van Herman Heijermans, Jan Musch en Adriaan van der Horst die avond aan avond spelen. De NKTV eist een minimumloon, séjour (verblijfskosten bij reizen) en een nieuwe pensioenregeling, wat gefinancierd moet worden door de entreeprijzen met 3% te verhogen. Albert van Dalsum, Paul Huf, Fie Carelsen e.a. zijn het met de eisen eens maar niet met de staking en spelen door. Hun optredens worden door de NTKV als 'onderkruipersvoorstellingen' betiteld.
Het is een vreemde staking; ook al is de NTKV niet aangesloten bij het NVV heeft de laatste toch sympathie voor de stakers. Opvallend is het grote aantal toneelspelers zonder engagement dat zich als staker laat inschrijven in de hoop een uitkering uit de stakerskas te bemachtigen. Wat volgt is een hetze van theaterdirecteuren tegen Verkade die het veld ruimt en in 1920 naar Den Haag terugkeert.
In 1924 zal Verkade met een eigen gezelschap het nog eens in Amsterdam proberen en dan heeft hij meer succes. Hij brengt een vernieuwd toneelspel en is in voortdurende competitie met gezelschappen van de 'oude stempel' zoals van Royaards. Hij wordt vaste bespeler van de Stadsschouwburg tot de grote economische crisis in 1933 een eind aan zijn gezelschap maakt.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2019. De keuze 2014 t/m 2018 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave