De snelste met het goede antwoord op de vraag van vorige week was Harry Snijder. De opgave voor deze week komt dan ook van hem. De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen via deze link

Blijkbaar was dit een inkoppertje, maar ook weer eens vertrouwd terrein voor de "oosterlingen". De goede oplossingen vlogen ons binnen enkele minuten om de oren.
Voordat de grote sloop voor het Mr. Visserplein plaatsvond liep de gevelwand van de Jodenbreestraat door tot nr.70 op de hoek van de Lazarussteeg. Daarbij was de achterkant van de Mozes en Aäronkerk en de pastorie in de nummering overgeslagen. Dat waren de achterkanten van resp. Waterlooplein 59 en 61. De achtergevel van de kerk is goed herkenbaar aan het timpaan. Het is het laatste bouwwerk dat mocht blijven staan, getuige onderstaande StreetView.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De kerk is gewijd aan de heilige Antonius van Padua maar de volksmond heeft het over de Mozes en Aäron. Hoe de kerk aan die naam komt vertelt Wikipedia:

De kerk is ontstaan uit een schuilkerk. Deze werd bediend door paters franciscanen en was vanaf 1641 gevestigd aan de achterkant van de huidige kerk in het huis "Moyses" aan de Jodenbreestraat, waar een beeld van Mozes aan de gevel hing. In 1682 werd ook het aangrenzende huis "Aäron" aangekocht door dr. Johannes de Vroom, een medicus uit Breda, evenals het achterliggende huis aan de Houtgracht, Ook in 1682 kocht een tussenpersoon nog een belendend pand in eigendom van David Torres. Johannes de Vroom kocht ook die twee panden in 1690. Intussen was men al begonnen met de uitbreiding van de kerk, nog voordat de koop rond was en er toestemming was verkregen van het stadsbestuur. De kerk werd in 1759 verfraaid, zowel van binnen als van buiten.
Het huidige gebouw verrees als Waterstaatskerk tussen 1837 en 1841 naar ontwerp van Tieleman Franciscus Suys (1783-1861) in de stijl van het neoclassicisme.

Info: Wikipedia

Goede oplossingen kwamen van Harry Snijder, Otto Meyer, Aschwin Merks, Jos Mol, Ria Scharn, Anthony Kolder, Anneke Huijser, Kees Huyser, Fons Baede, Rodrigo Vivian, Willem Blok, Anna Denekamp, Minne Dijkstra, Maaike de Graaf, Arjen Lobach, Gerard Beerman, Dick van der Kroon, Hans van Efferen, Han Mannaert, Hans Goedhart, Adrie de Koning, Wim Huissen,

Dick van der Kroon scoorde weer eens een fotokaart die naar zijn mening een interessante quizvraag inhoudt. We hebben een gevelopschrift laten staan waarmee u de oplossing zult moeten vinden.

Waar is dit? (huisnummers)

Laat het ons weten via deze link

Dat viel best nog mee. Wij hadden dit moeilijker ingeschat maar er kwam toch een flink aantal goede oplossingen. Wat flink hielp was de opvallende gevel van het 'Huis met de bloedvlekken' (met vlaggenmast).
Dit is het eind van de Herengracht (598-600), hoek Amstel. Met het huis Amstel 212A vormen ze een cluster woonhuizen die in 1687-'88 door timmerbaas Jan Strijen gebouwd werd. Van de vier huizen behield hij er één (598) en verkocht de rest. In de 20ste eeuw zijn de vier huizen verenigd in één groot kantorencomplex. De drie gevels aan de Herengracht zijn tijdens een grondige verbouwing historiserend gereconstrueerd. Sindsdien wordt er (deels) weer in gewoond.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De huizen zoals getekend door Caspar Philips in 3de kwart 18de eeuw

Van 1841 tot zijn dood in 1866 woonde in 598 de huisarts Samuel Sarphati. Voordat hij er kwam wonen of tijdens zijn verblijf werd de gevel gewijzigd. De stoep verdween en de ingang werd verplaatst naar het souterrain. De halsgevel werd een gemetselde klokgevel. Dit is de situatie van de quizfoto. Tijdens WO2 en aansluitend tot zijn dood in 1956 woonde hier ook nog beeldhouwer John Raedeker. Daarna werd 598 veranderd in kantoren.
De laatste twee huizen zijn in 1688 gebouwd als één woonhuis, met een enkele ingang maar wel een dubbele stoep. Het werd gekocht door Jan Witheyn Jr. Zijn vader (Jan Sr; 1610-1662) had een grote scheepswerf op Wittenburg en heet de naamgever te zijn van dat schiereiland. Medio 19de eeuw werden beide huizen onder een doorgaande lijstgevel gebracht. Bij een verbouwing in 1881 of kort daarna verdween de dubbele stoep naar Amstel 212A.

Verbouwing 1961-'62 foto: SAA

In 1962 werd de reconstructie van de gevels 598-600 e de dubbele stoep van 600 voltooid, waardoor het oorspronkelijke beeld van drie gelijke gevels weer recht werd aangedaan.
Intern is er tot heel recent steeds weer verbouwd, vooral het woon-gedeelte werd steeds luxer en rijker. Onderstaande foto is het resultaat van een verbouwing in 2014.

De redactie kon dan misschien niets beginnen met de naam Alcar van de cartonnagefabriek die ten tijde van de foto de gebruiker was, Maaike de Graaf kon dat wel en vond bijgaande advertentie..., met het antwoord. Als je tenminste even opzoekt waar dat nummer op de Amstel uithangt.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Kees Huyser, Anna Denekamp, Maaike de Graaf, Anneke Huijser, Robert Raat, Hans Goedhart, Mike Man, Hans van Efferen, Otto Meyer, Jos Mol, Adrie de Koning, Aschwin Merks,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Statisch staat deze rij ergens op te wachten. Er zit nog geen beweging in. Politie te paard houdt een oogje in 't zeil, waarschijnlijk om de rijbaan vrij te houden.

Op welke hoek staat deze rij mensen?

Waarop staan ze te wachten?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

"Gewoon een kwestie van driehoeksmeting" riep Adrie de Koning. Anderen vonden op hun eigen wijze het antwoord Reguliersdwarsstraat. Daarbij hielp de Krijtberg in de verte - met zijn twee torenspitsen - danig. Wij dachten dat de parkeerplaats tijdelijk in gebruik was bij de aannemer, maar Robert Raat weet dat deze door Carlton gebruikt werd. Vanuit dat hotel is deze foto ook gemaakt. Een van de bomen rond het Carlton vertoont volgens Robert Raat nog brandwonden, opgelopen bij de vliegtuigcrash in 1943, die behalve een deel van het hotel en de halve Reguliersdwarsstraat ook het huis van Johan Huuydecoper op Singel 548 verwoestte.
En dan de nieuwbouw rechts. Dat is Muntstaete waarin de Spaarbank voor de Stad Amsterdam een plek vond. Beide namen zijn goed gerekend. De bank werd in 1964 door de toenmalige Minister van Financiën geopend. Met die wetenschap is de foto op 1963 te dateren.
De straat achter de bouwkeet op stelten is de Geelvincksteeg die naar het Singel loopt.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Fons Baede, Arjen Lobach, Kees Huyser, Rodrigo Vivian, Erwin Meijers, Ria Scharn, Dick van der Kroon, Otto Meyer, Anna Denekamp, Robert Raat, Anneke Huijser, Adrie de Koning, Jos Mol, Aschwin Merks,

Deze uitgaansgelegenheid was net gesloten, het gebouw nu te huur. Je ziet het aan de foto niet af maar het plaatje is meer dan een eeuw oud.

Waar is dit?

Hoe heette de uitgaansgelegenheid?

Uw oplossing graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Zo'n terloopse tussenvraag naar de gevelstenen van het tweede pandje van rechts animeerde weer een paar speurneuzen op zoek te gaan naar het antwoord. Eerst even de locatie: de fotograaf stond met zijn rug tegen het koninklijk paleis op de Dam en kiekte begin 20ste eeuw (vóór 1912) de Paleisstraat met de nummers 1-11. Deze huizen, waaronder de Groote Club op nr.1 werden in 1912 (zie SAA) namelijk afgebroken om de Groote Club te kunnen uitbreiden.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Foto onder: VVAB

In twee cartouches stond het bouwjaar Anno 1670. De gevelsteen vertoonde de tekst DE STAPEL WAS. Zo heette ook het huis sinds mensenheugenis.
Het zoeken naar de steen ging anders dan anders. Niet Amsterdam onderzocht waar de steen gebleven was maar Dalfsen zocht uit waar de steen vandaan kwam. Hij zat namelijk sinds 1918 in een monumentale boerderij in die plaats in Overijssel.
De steen toont gestapelde broodjes ruwe bijenwas met een rol docht bovenop. Daarvan werden (en worden) luxe kaarsen gemaakt, heel wat anders dan vetkaarsen (of stearinekaarsen).

Goede oplossingen kwamen van Harry Snijder, Kees Huyser, Arjen Lobach, Anneke Huijser, Robert Raat, Ria Scharn (beide laatsten worden bedankt voor het speurwerk naar de gevelsteen), Aschwin Merks,

Paul C. Kaiser, de Rotterdamse broodfabriek die honderd jaar geleden de stekker uit het Amsterdamse experiment haalde (week 47). De winkel en kantoren waren in de Vijzelstraat 3-13; we toonden de opengewerkte tekening van de inpandige bakkerij op de nrs.7-9. Hoe de panden aan de Vijzelstraat er uit zagen laten we nu zien via deze foto van J. van Dijk uit ±1956. Al flink aftands en scheefgezakt, de Spaarpotsteeg opgeheven en dichtgemaakt. Hier is nu Pathé Munt. Er is in de Beeldbank een foto uit 1916 van dit deel van de Vijzelstraat waarop de bakkerswinkel zichtbaar is.
Het meest linkse deel (nu 5a; De Goudmunt) is in aangepaste vorm naast de bioscoop herbouwd met gebruikmaking van enkele natuurstenen details uit de oude gevel. Waarschijnlijk zijn de verdiepingen onderdeel van de bioscoop. Op de foto hiernaast staat in een cartouche tussen 1e en 2e verdieping nog het 'koninklijke' van de koninklijke Paul C. Kaiser.
Het meest linkse pand staat er nog steeds en huisvest vandaag Studio Heno, die zijn trotse pand op de hoek van de Kalverstraat voor dit winkeltje inruilde. Vorige week stelden we nog dat Studio Heno nog steeds in de Kalverstraat zat (wk49; Otto's Keuze) maar daar kan je nu genieten van 'Frozen Yoghurt' in de Ice Backery. De yanks moeten zich toch ook een beetje thuisvoelen....

Pieter Klein is onze steun en toeverlaat als het om de binnenvaart gaat, of dat nu hedendaags of in het verleden is, of 't nu om omschrijvingen of terminologie gaat. Hij draagt ook met enige regelmaat interessante plaatjes of gegevens aan, zoals de foto hierboven, die hij in de Beeldbank ontdekte. De foto is van rond 1890. Het gaat om vier vrachtscheepjes die in het Amsterdamse nou niet elke dag te zien waren. Allemaal zeilers. Het zijn ook nog typen van Duitse oorsprong alhoewel dat niet wil zeggen dat ze niet in Nederland gebouwd kunnen zijn. Ze liggen gebroederlijk voor de Magere brug afgemeerd. Het binnenste en buitenste schip behoren tot het type Keen dat in drie soorten voorkwam. De beide andere zijn v.l.n.r. een Samoreus en een Dorstense aak.

KEEN
Vrij grote, platte, licht gebouwde, houten rivierschepen die overnaadsgebouwd waren. Vrij spits toelopend voor en achterschip met ruime overhang. Ze waren voorzien van een klaphekkenroer. Bij de voorsteven vergaarden de gangen zich op een neusklos, waarin het verdere verloop van de gangen uitgehouwen was. Terweerszijden daarvan bevonden zich de beretanden met daarachter het beretandschild.

Later ook in staal gebouwd.

SAMOREUS
Overnaadsgebouwd, met bolstaande zijden, een rond, vol, achterschip*, de voorzijde is afgesloten met een bijna vertikale, vrij bolstaande, heve (b). De schepen zijn voorzien van zwaarden, maar hebben geen berghouten. Voorzien een royale, op het dek geplaatste roef. Sommige van de kleinere schepen hebben zowel een roef, als een paviljoen. Getuigd met spriet- of razeil. Volgens LeComte tot circa 43 meter lang, 6,8m breed, 3,4 meter hol en bijna 600 ton groot.
Er wordt vermelding gemaakt van een Rotterdamse Samoreus, wat schijnbaar de standaard is, de Amsterdamse, die i.v.m. de bruggen aldaar wat smaller is en de Gelderse of Overijsselse Samoreus, die wat lichter van bouw schijnt te zijn.

DORSTENSE AAK
Duits, overnaads gebouwd, type vrachtschip. Eind 18de eeuw ontstaan en tot begin twintigste gebouwd. 'Normale' grootte ca. 34 x 6 x 2 m bij een laadvermogen van ca. 250 ton. De grootsten haalden echter een laadvermogen van ca. 650 ton (zegt men!). Slechts een enkel exemplaar is in staal of ijzer gebouwd. De schepen waren getuigd als anderhalf-master. Ze waren voorzien van een paviljoen en een roef. De roef stond tussen de luikenkap op ongeveer vier luiken van de achterzijde. De bezaanmast stond tegen het achterschild. De grote mast stond op een soort mastdek tussen de luiken. In later tijd waren ze langsscheepsgetuigd met fok (soms ook nog een breefok) en kluiver, die op een kluiverboom gevoerd werd.
De romp was dus overnaads en bezat geen berghout. Het boeisel was zeer laag. Het vlak was redelijk smal te noemen. De zwaarden kort en breed. Het schip versmalde aan voor en achterzijde in redelijke mate. Voor sloten de zijdes met een knik tegen een vertikaal beplankte heve. Het achterschip was vol, enigszins geknepen, de boegen sloten tegen een vertikaal staande achterstevenbalk, waaraan een vrij fors roer opgehangen was.

Amsterdams Verleden

Ilja Mostert publiceert met enige regelmaat artikelen over het dagelijks leven en gebeurtenissen in het Amsterdam van alle eeuwen die achter ons liggen. Wij laten u de nieuwste artikelen zien zodra ze uitkomen, maar het is ook de moeite waard om eens een overzicht te bekijken van wat er allemaal al uitgebracht is.

Klik de afbeelding links voor de openingspagina en zoek onder 'Categorieën'

In week 22 van dit jaar toonden we deze foto en vroegen u of u wist waar dit was. Het vermoeden bestond dat dit mogelijk niet in Amsterdam was. Mike Man, nieuw als deelnemer, heeft nu de oplossing:

"Het betreft hier inderdaad een smederij en wel die van de familie Melis aan de Naarderstraat 6 in Muiden. De laatste smid, Jan Melis (1917-2000), heeft tot op hoge leeftijd gewerkt en besloeg er ook paarden. Al bij leven werd de man geëerd met een standbeeld dat staat op de Herengracht in Muiden naast de sluisbrug.
Momenteel is in het pand een kapsalon gevestigd".

Bedankt Mike, weer een vraagstuk opgelost. Wij hopen dat de Street View overtuigt.

Oftewel Wim T. en ik

et is natuurlijk achterlijk en ook zeer crimineel om in oude steden glazen kolossen of plastieken megabadkuipen tussen authentieke hoogstandjes van rijen grachtenpanden te proppen. De mensen die dat doen, incluis de welstandscommissies die niet luidkeels obstrueerden, moeten onmiddellijk een enkeltje Siberië krijgen! Glazen zakenflats ademen transparantie, maar worden juist bevolkt door de minst transparanten.
Bepaalde fraaie steden in Duitsland en Polen zijn na de zware bombardementen in de jaren veertig met de verzamelde  stenen vanaf de grond weer opgebouwd. Moet dat? Hmm….het valt in elk geval te prijzen dat men zoiets met zijn allen onderneemt, ook al plaatsen de kille postmodernisten dit soort acties met veel aplomb al gauw in de kitschhoek. In Brugge laten op vele bruggetjes schilders en aquarelleerders nostalgischweemoedig de penselen zwiepen. Men weet, de huizen hebben achter hun nostalgische en snoeperige  gevels betonnen casco’s en de stad riekt naar oude riolen, maar allà….je waant je toch weer even in de tijd van Tijl Uilenspiegel.

‘Verhip, daar heb je Wim T. Schippers.’ ‘Waar?’  ‘Nou daar!’ ‘Verhip het is ‘m!’ ‘Hee WimT.’ ‘Ken ik U?’ ‘Nou nee, ik ben zelfs geen fan! Ik heb ondanks mijn voorliefde voor dik met pindakaas besmeerde boterhammen geen enkele feeling met goed gesubsidiëerde pindakaasvloeren en podiabevuilende hondenroedels. Maar toch….soms kan zelfs een geschift persoon als de kunstenaar Wim T. best een goed idee hebben.’ ‘Ik heb een goed idee?’ ‘Jazeker, er is mij ter ore gekomen dat U een warm pleitbezorger bent voor het afschieten van die lelijke deprimerendmakende DNB-bankflats op het Frederiksplein om in  de plaats daarvan een groot cultureel gebeuren te realiseren in de vorm van de herbouw van het illustere Paleis van Volksvlijt.’ ‘Dat klopt! Kom,…laten we daar even een portje nuttigen.’

En zo kwam het dat we heerlijk konden brainstormen over de romantische herbouw van het meest romantische Amsterdamse gebouw dat hier in 1864 werd neergezet en dat helaas in 1929 ten prooi viel aan de vlammen.

‘Tja,…’zei ik, ‘het moge dan zo wezen, Wim T.,…maar het was wel een erg pompeus gebouw! Erg aanwezig en erg horizonbepalend, een beetje onnederlands zou ik willen zeggen. Mag ik mijn licht er eens op laten schijnen?’ ‘Tjuh,’ zei Wim T. En dat deed ik dus.

‘Het non-inspirerende en doodse DNB-peper-en-zoutstel op dit plein moet in elk geval weg,…de sloopkogel er doorheen! Naar de Zuid - As ermee! DNB-man Herman Schipholt moet maar bakzeil halen! En …ga jij maar gewoon door met je Paleis voor Volksvlijt, Wim. Met een mooi standbeeld van Sarphati ervoor natuurlijk. Ikzelf heb ook een plan. Het gaat over de Dam!’ ‘Over de Dam?’ ‘Ja, over de Dam!’

‘Ik ijver al jaren voor de goede keitjes op de Dam, het in de dronkemanscel gooien van de ‘levende standbeelden’ en de hotdogkarlieden. Ook het herdenkingsmonument kan anders. Het is te pompeus en die nietszeggende lange leuter combineert helemaal niet met de omgeving. Mijn voornaamste troef is, de Dam weer de Dam te laten zijn, het centrum der globe zoals je weet! Het moet fijn zijn om op de Dam te zijn. Mijn voornaamste prioriteit is de bouw van de ooit geplande toren van de Nieuwe Kerk! Dán geef je de Dam en de omgeving weer allure!!’

En warempel, Wim T. werd lid van mijn fanclub en ik van de zijne.
Op naar een waarlijk fraai Frederiksplein.
Op naar een waarlijk fraaie Dam!

1. Het Paleis voor Volksvlijt, van over de Amstel en Achtergracht gezien. Links de Hooge Steenen molen (De Leeuw)

2. De Dam met de nooit gebouwde toren van de Nieuwe Kerk (schilder onbekend)

3. Wim T. Schippers, initiator van de herbouw van het Paleis voor Volksvlijt

Woensdag 12 december 1917 - Twee weken geleden zagen we al dat de verhoging van de vervoerstarieven van de GTA niet voor vroegritten zou gelden, waarmee de arbeiders die met de tram naar hun werk gingen, gespaard bleven. Vandaag werd de motie-Asscher aangenomen die voorstelde de gemeentepont over het IJ kostenloos te laten blijven. De Raad ziet ook wel in dat je niet bevolking naar Noord kunt lokken en ze dan afstraffen als ze boodschappen moeten doen, naar hun werk of school moeten gaan in de oude stad.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2017. De keuze 2016, 2015 of 2014 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave